MÜZİK ÖĞRENCİLERİNİN FONETİK YETENEKLERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI

Ekin KANICIOĞLU, Uğur Can GÖKMEN

MÜZİK YETENEK ALANI

MAMAK BİLİM VE SANAT MERKEZİ

HAZİRAN, 2022
 ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Proje yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları
kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki
tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: ……………………..

İmza: ……………………..

Yazar Adı Soyadı: ……………………..

İmza: ……………………..

II
 JÜRİ ONAY SAYFASI

Ekin Kanıcıoğlu, Uğur Can Gökmen tarafından hazırlanan “………………………….

………………………….……..…” adlı proje çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy
birliği / oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

Danışman: Halil İbrahim Aydemir

Üye: (Unvanı Adı Soyadı)

Üye: (Unvanı Adı Soyadı)

Proje Savunma Tarihi: …../…../……….

III
Öz

Müzik Öğrencilerinin Fonetik Yeteneklerinin Karşılaştırılması

Ekin Kanıcıoğlu ve Uğur Can Gökmen

Mamak Bilim ve Sanat Merkezi, 10 Haziran 2022

Bu çalışmada müzik aktivitelerinin öğrencilerin fonetik yetenekleri üzerine etkisi

araştırılmıştır. Haftada en az yedi saat müzik aktivitesi gösteren 10-16 yaş arası öğrenciler
ile müzik aktivitesi göstermeyen öğrencilere uc pseudoword(hicbir dilde var olmayan
uydurma kelimeler) ses kaydı dinletilip, duydukları kelimeleri tekrar etmeleri istendi.
Kelimelerin tamamı Türkçede var olan seslerden oluşmakta olup, hepsinin bir hecesinde
vurgu bulunmaktadır. Katılımcıların kelimeleri ilk defa telaffuz edişlerinin ses kaydı analiz
edilerek hangi heceye vurgu yaptıkları belirlendi. Müzik aktivitesi gösteren öğrenciler
kelimenin vurgu, telaffuz ve zamanlama bakımından müzik aktivitesi göstermeyen
öğrencilere göre kayda değer ölçüde daha yüksek performans sergiledi. Sonuç olarak,
müzik aktiviteleri ile fonetik beceriler arasında bir bağlantı olabilir. Literatürde bu
bağlantının müzik ve dil öğrenmenin nörolojik mekanizmaları ile ilgili olabileceği
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:
fonetik, konuşma algılama, dil becerisi, müzik.

Danışman:
Halil İbrahim Aydemir

IV
Abstract

Correlation Between Phonetic Skills and Musical Activities

Ekin Kanıcıoğlu and Uğurcan Gökmen

Mamak Science and Arts Center, 10 June 2022

The aim of this study was to assess if a correlation exists between phonetic skills and
musical activities through comparing musician and non-musician students’ phonetic
abilities. Students who had musical activities seven or more hours a week were grouped as
musicians. We had both groups listen to three recordings of a person saying a pseudoword
and then asked the participants to repeat the word they listened to. All three words had
three syllables with lexical stress on one vowel and obtain sounds that already exist in
Turkish. We analysed the recordings of participants saying the words for the first time and
determined which vowel they put lexical stress on. As a result musicians performed
significantly well compared to students who had no musical activity. This study implies
that there may be a correlation between musical activities and phonetic skills. The
correlation is interpreted through the literature as similarities in neurological mechanisms
of music and language processing.

Key words:
phonetics, speech perception, language abilities, lexical stress, music.

Consultant: Halil İbrahim Aydemir

V
 İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM 1......................................................................................................1
1.1. Giriş...........................................................................................................1
1.1.2. Kısıtlılıklar............................................................................................1
1.2. Yöntem.......................................................................................................2
1.2.1. Katılımcılar.............................................................................................2
1.2.2. Materyaller.............................................................................................2
1.2.3. Protokol..................................................................................................3
1.2.4. Verilerin Değerlendirilmesi.......................................................................3
1.2.5. İstatistik .................................................................................................7
2. BÖLÜM 2......................................................................................................8
2.1. Bulgular......................................................................................................8
2.2. Sonuç ve Tartışma.....................................................................................10
3. KAYNAKLAR............................................................................................12

VI
BÖLÜM 1

1.1. Giriş

Müziksel ve dilsel aktiviteler beyinde yakın bölgelerini aktifleştirir. (1) Birden çok
nörolojik fonksiyon konuşma ve müzik aktiviteleri icin ortaktır.(2) Müzik ve dilin
nöroanatomik bağlantısının bulunmasından sonra yapılan çalışmalarda müziğe yatkınlık
gösteren öğrencilerde aynı zamanda dile de yatkınlık gözlenmiştir. Yabancı dil öğrenirken
de müzisyen olan öğrenciler diğerlerinden daha yüksek performans sergilemiştir.

Fonetik; işitme, duyduğunu analiz etme ve motor beceriler gibi kompleks işlemler
gerektirir. Müziksel faaliyetlerin de işitsel ve motor becerileri geliştirdiği bilinmektedir. (4)
Müzik aktiviteleri ile fonetik beceriler arasında bir bağlantı olabileceği düşünülmektedir.
Bu nedenle çalışmamızda müziksel aktivitelerin fonetik becerilere etkisinin saptanması
amaçlanmıştır.

Fonetik becerilerin ölçülmesi alanında bilindiği kadarıyla Türkçe konuşan insanlarla daha
önce bir çalışma yapılmamıştır.

Fonetik becerilerin ölçümünde, yabancı dillerden (örneğin; İngilizce, Fransızca…) kelime

ve sesler kullanmak yerine Türkçede var olan seslerden üretilen "Pseudoword” yani hiçbir
dilde var olmayan uydurma kelimeler kullanılmıştır. Bununla birlikte öğrencilerin dil
öğrenme sürecindeki farklılıkların yaratabileceği eşitsizliği kaldırmak amaçlanmıştır.
Müzik ve fonetik becerilerin karşılaştırıldığı çalışmalarda bildiğimiz kadarıyla daha önce
“pseudoword” kullanımına rastlanmamıştır.

Fonetik çalışmalarında kullanılan bazı terimler Türkçede; "duration” yerine "zamanlama",

"lexical stress” yerine "vurgu”, "pronunciation” yerine “telaffuz” şeklinde ifade edilmiştir.

1.1.2. Kısıtlılıklar

Katılımcı sayısı

Katılımcı sayısı Mamak Bilim ve Sanat Merkezinin kaynaklari sebebiyle 50 kişidir.

1
Verilerin toplanması

Kişilerin deney performansını işitme kabiliyetleri etkileyebilir. Katılımcılara audiometrik

herhangi bir işitme testi uygulanmamış olup işitme problemleri olmadığı konusunda kendi
beyanları alınmıştır.
Kişilerin yabancı dil seviyeleri ölçülmemiştir ve konudaki bilgiler katılımcıların öz
değerlendirmesi ve beyanıdır.

Katılımcıların müziğe başlama yaşı, yabanci dil öğrenme yaşı, haftada kaç saat müzikle
ilgilendikleri bilgileri kendi beyanlarıdır, herhangi bir ölçüm yapılmamıştır.

Teknik kayıplar

Deneyin uygulaması üç farklı kişi ve ekipmanla, farklı mekanlarda gercekleşmiştir.

Bireysel ölçüm farklılıkları göz önüne alınmalıdır.

1.2. Yöntem

1.2.1. Katılımcılar

Çalışmaya 10-16 yaş aralığında 50 öğrenci gönüllü olarak katılmıştır. Tamamının ana dili
Türkçedir.

Öğrenciler iki grupta incelenmiştir. Müzisyen, haftada 7 saat veya daha fazla müzikle
ilgilenen 28 öğrenciden oluşmaktadır. Kontrol, 22 kişiden oluşup öğrenciler herhangi bir
müzik aktivitesinde bulunmamaktadırlar. Gruplara uygulanan deneyler arasında herhangi
bir fark olmayıp her katılımcıya aynı protokol uygulanmıştır.

1.2.2. Materyaller

Deney için üç adet pseudoword üretilmiştir. Kelimeler; vaatama/vɑtɑ:mɑ/,

vorutiit/vorʊti:t/, armuunud/armʊ:nʊt/* olup telaffuzlarında Türkçede var olmayan sesler
bulunmamaktadır. Vaatama/vɑtɑ:mɑ/ kelimesinin ilk hecesine, vorutiit/vorʊti:t/
kelimesinin ikinci hecesine, armuunud/armʊ:nʊt/ kelimesinin üçüncü hecesine vurgu
yapılarak Trust 22656 Mantis GXT 232 mikrofon ile ses kaydı gerçekleştirilmiştir. Praat*
yazılımı kullanılarak orijinal ses kayıtlarında zamanlama, hecelerdeki vurgu analiz
edilmiştir.

2
1.2.3. Protokol

Deney, yalnızca katılımcı ve deney yürütücüsünün bulunduğu sessiz bir odada

gerçekleştirilmiştir. Katılımcının sözlü onayı alındıktan sonra gerekli yönergeler verilir.
Ses kaydı dinletildikten hemen sonra katılımcıdan duyduğu kelimeyi tekrar etmesi istenir
ve ses kaydına alınır. Bu işlem üç kelime için tekrarlanır. Katılımcının kelimeyi duyduktan
hemen sonra telaffuz edişi de ses kaydına alınır.

Deney tamamlandıktan sonra katılımcıya aşağıdaki sorular yöneltilir;

1- Müzisyen misiniz?
2- (Müzisyen ise) Haftada kaç saat müzikle ilgileniyorsunuz?
3- (Müzisyen ise) Kaç yaşında müzikle ilgilenmeye başladınız?
4- Türkçe dışında bir dil biliyor musunuz?
5- Biliyorsanız ne seviyede?
6- İlk yabancı dil eğitimine kaç yaşında başladınız?

Gruplara uygulanan deneyler arasında herhangi bir fark olmayıp her katılımcıya aynı
protokol uygulanmıştır.

1.2.4. Verilerin değerlendirilmesi

Katılımcıların ses kayıtları, kelimelerin telaffuz, zamanlama ve vurgu bakımından

incelenmiştir. Fonetik araştırmalarında kullanılan Praat yazılımında ses kayıtlarının
intensity(ses yüksekliği, desibel olarak) ve pulses(duraksama) verileri görüntülenmiştir. Bu
görüntülemeler sonucunda her hecenin süresi belirlenerek katılımcının kelimenin hangi
hecesine vurgu yaptığı tespit edilmiştir. Verilerin analizini yapan kişi analiz süresince ses
kayıtlarının müzisyen ve kontrol grubundan hangisine ait olduğunun farkında değildir,
korleme yontemi kullanılmıştır.

3
Şekil 1.2.1

Şekilde katılımcılara dinletilen ses kayıtlarından vaatama kelimesinin Praat yazılımında görünümü
verilmiştir. Yeşil çizgi ses yüksekliğini göstermektedir. Görseldeki pembe alan ise duraksama süresini
göstermektedir. Vorutiit kelimesinde vurgu son hecededir. Görselde de üçüncü hecenin uzunluğu(0.52
saniye), diğer iki hecenin toplamının uzunluğundan(0.42 saniye) fazladır. Vurgu görselde üçüncü hecededir.

Şekil 1.2.2

Şekilde kelimeyi doğru zamanlamayla söylememiş bir katılımcının ses kaydının Praat yazılımında görünümü
verilmiştir. Görselde üçüncü hecede vurgu yapılmadığı açıkça görülmektedir. Yine yeşil çizgi ses
yüksekliğini, pembe alan ise duraksama alanını göstermektedir.

4
Şekil 1.2.3
Şekilde katılımcılara dinletilen ses kayıtlarından vaatama kelimesinin Praat yazılımında görünümü
verilmiştir. Yeşil çizgi ses yüksekliğini göstermektedir. Vaatama kelimesinde vurgu ilk hecededir dolayısıyla
ilk hecenin süresi diğer hecelerden daha uzundur. İlk hece görselde 0.378894 saniye, ikinci hece üçüncü
hecenin toplamı ise 0.312614 saniyedir. Görseldeki pembe alan ise duraksama süresini göstermektedir.

Şekil 1.2.4
Şekilde vaatama kelimesini doğru zamanlamayla söylememiş bir katılımcının ses kaydının Praat yazılımında
görünümü verilmiştir. Görselde ilk hecede vurgu yapılmadığı açıkça görülmektedir. Yine yeşil çizgi ses
yüksekliğini, pembe alan ise duraksama alanını göstermektedir.

5
Şekil 1.2.5
Şekilde armuunud kelimesinin deneyde katılımcılara dinletilen ses kaydının Praat yazılımında görünümü
gösterilmektedir. Armuunud kelimesinde vurgu ikinci hecede, pembe seçili alandaki bölgede görülmektedir.
İkinci hecenin uzunluğu 0.595293 saniye, ilk hece 0.26 saniye ve üçüncü hece 0.85 saniyedir. İkinci hecenin
süresi diğer hecelerden uzun olduğu açıkça görülmektedir yani vurgu ikinci hecededir. Yeşil çizgi ses
yüksekliğini göstermektedir.Görseldeki pembe alan ise duraksama süresini göstermektedir.

Şekil 1.2.6

Şekilde armuunud kelimesini doğru zamanlamayla söylememiş bir katılımcının ses kaydının Praat
yazılımında görünümü verilmiştir. Katılımcı vurguyu birinci heceye koymuştur. İkinci hecede vurgu
olmadığından zamanlama yanlış sayılmıştır. Yeşil çizgi ses yüksekliğini göstermektedir. Görseldeki pembe
alan ise duraksama süresini göstermektedir.

6
1.2.5. İstatistik

Öğrencilerde müzikle ilgilenme ve fonetik becerileri arasındaki ilişkiyi belirlemek

amacıyla Ki-kare testi uygulanmıştır. İstatistiksel anlamlılık sonucu p<0.0001 olarak
belirlenmiştir. Müzikle ilgilenme ve fonetik beceriler arasındaki bağlantının anlamlı
olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Öğrencilerin yabancı dil bilmesi ile fonetik beceriler arasındaki ilişkiyi belirlemek için de
Ki-kare testi uygulanmıştır. İstatistiksel anlamlılık sonucu p .1734 bulunmuştur, yani ilişki
anlamlı değildir.

7
BÖLÜM 2

2.1. Bulgular

Araştırma fonetik beceriyi telaffuz ve zamanlama(duration) bakımından incelemistir.

Müzisyen grubunun %96.4’u kelimelerin tamamını doğru telaffuz ederken kontrol

grubunun yalnız %68’i üç kelimeyi de doğru telaffuz etmiştir. Tüm katılımcılar göz önüne
alındığında bu oran %68'dir.

Kayıtlar zamanlama(duration)-vurgu bakımından değerlendirildiğinde tüm kelimelerin

zamanlamasını ve vurguyu doğru heceye koyma oranı müzisyenlerde %96.4, kontrol
grubunda ise %31'dir. Zamanlama ve vurgu, kelime kelime değerlendirildiğinde şekil
bulunmuştur.

İki grubun performans farkı istatistiksel olarak anlamlıdır. (p<0.0001)

Şekil 1.3.1Şekilde grupların telaffuz verileri görülmektedir.

8
Şekil 1.3.2
Şekilde grupların zamanlama performansının detayları bulunmaktadır. Mavi sütun müzisyen ve kırmızı
kontrol grupları olmak üzereüç kelimeyi doğru söyleyenler 3/3, iki kelimeyi doğru söyleyenler 2/3, hiçbirini
söyleyemeyenler 0 sütununda gözükmektedir.

9
/

Şekil 1.3.3
Şekilde grupların kelimelere göre zamanlama performansı görülmektedir.

2.2. Sonuç ve Tartışma

Araştırmada ulaşılan bulgular, öğrencilerde müziksel aktiflik göstermek ile fonetik

beceriler arasında bir ilişki olabileceğini göstermiştir.

Müzik ve dil yetenekleri oldukça kompleks becerilerdir bu nedenle bir insanın müzik ve
fonetik yetenekleri, farklı faktörlere bağlı olarak gelişme göstermiş olabilir. Bu faktörler;
müzik öğrenmeye başlama yaşı, yabancı dile küçük yaşta maruz kalma oranı, yaş, müziğe
yatkınlığın ölçümü, dile yatkınlığın ölçümü, işitme duyarlılığı, müzik aktivitesinin
yoğunluğu olabilir.

Gelecekte araştırmanın daha geniş kitlelerde, yukarıda bahsedilen faktörlerin de

incelenerek tekrarlanması, araştırmamızda ulaşılan bulguların daha sağlam
desteklenmesine sebep olabilir.
10
Araştırmanınn bir yabancı dilden(örneğin; İngilizce, Fransızca) kelime örnekleri
kullanmayıp hiçbir dilde var olmayan “pseudoword”'ler kullanmasının, öğrencilerin dil
öğrenme süreç ve seviyesindeki, sonucu etkileyebilecek olan, farklılıkları minimuma
indirmekte etkili olduğu düşünülmektedir.

Sonuç olarak, müzikle haftada yedi saat veya daha fazla ilgilenmek öğrencilerde daha iyi
fonetik becerilerin gelişmesine yol açıyor olabilir.

11
 3. KAYNAKLAR

Gilbert(1980)
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.2307/3345234

Jancke(2012)
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2012.00123/full#B20 sayfasından
ulaşılmıştır.

Mireille Besson, Danielle Schön(2006)

https://nyaspubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1749-6632.2001.tb05736.x
sayfasından ulaşılmıştır.

Picciotti,...(2018)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29756615/ sayfasından ulaşılmıştır

Strait, Kraus(2011)
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2011.00113/full sayfasından
ulaşılmıştır.

Praat Yazılımının Yazarları:

Paul Boersma and David Weenink Phonetic Sciences, University of Amsterdam

12