HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

Bài 8-9: SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ,
TÍNH CHẤT CỦA CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC
ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN
I – SỰ BIẾN ĐỔI TUẦN HOÀN CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ:
1. Sự biến đổi cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố nhóm A:
Nhóm
IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA VIIIA
Chu kì
1H 2He
1
1s 1
1s2
3Li 4Be 5B 6C 7N 8O 9F 10Ne
2
2s 1
2s 2
2s 2p 2 1
2s 2p 2 2
2s 2p 2 3
2s 2p 2 4
2s 2p 2 5
2s22p6
11Na 12Mg 13Al 14Si 15P 16S 17Cl 18Ar
3
3s 1
3s 2
3s 3p 2 1
3s 3p 2 2
3s 3p 2 3
3s 3p 2 4
3s 3p 2 5
3s23p6
19K 20Ca 31Ga 32Ge 33As 34Se 35Br 36Kr
4
4s1 4s2 4s24p1 4s24p2 4s24p3 4s24p4 4s24p5 4s24p6
37Rb 38Sr 49In 50Sn 51Sb 52Te 53I 54Xe
5
5s 1
5s 2
5s 5p 2 1
5s 5p 2 2
5s 5p 2 3
5s 5p 2 4
5s 5p 2 5
5s25p6
55Cs 56Ba 81Tl 82Pb 83Bi 84Po 85At 86Rn
6
6s 1
6s 2
6s 6p 2 1
6s 6p 2 2
6s 6p 2 3
6s 6p 2 4
6s 6p 2 5
6s26p6
87Fr 88Ra
7
7s 1
7s2

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Kết luận: cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố biến đổi tuần hoàn khi điện tích
hạt nhân tăng dần → là nguyên nhân của sự biến đổi tuần hoàn tính chất các nguyên tố.

2. Cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố nhóm A:

❖ STT ô = ......................................................................................................................................................................................................................................................
❖ STT nhóm A = .................................................................................................................................................................................................................................
❖ STT chu kì =.........................................................................................................................................................................................................................................
nguyên tố……………
❖ Chỉ chứa {
nguyên tố……………

Trang 1
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

VD:
1) Xác định cấu hình electron của nguyên tử của Al (thuộc nhóm IIIA, chu kì 3)
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2) Xác định vị trí các nguyên tố sau trong BTH

15P ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

11Na ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Cấu hình electron của các nguyên tố nhóm B:

a. Các nguyên tố nhóm B là ..................................................................................., gồm các nguyên tố ..................................................

b. CHe tổng quát: ns2 (n-1)da 2

Số ehóa trị = eLNC + ephân lớp SÁT ngoài cùng CHƯA bão hòa .

 a = 1,2,3,5,6,7,8 → CHe: ns2 (n-1)da → eht = 2 + a

bán bão hòa bền
 a=4 → CHe: ns1 (n-1)d5 → eht = 1 + 5 = 6
bão hòa bền
 a=9 → CHe: ns1 (n-1)d10 → eht = 1
 a = 10 → CHe: ns2 (n-1)d10 → eht = 2

VD: Xác định vị trí các nguyên tố sau trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học
1) 26Fe ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2) 24Cr....................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Trang 2
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

II – SỰ BIẾN ĐỔI MỘT SỐ ĐẠI LƯỢNG VẬT LÝ

1. Bán kính nguyên tử:

Số lớp e…………………………………………
 Trong một chu kì: (theo chiều từ trái sáng phải): nguyên tử các nguyên tố {
Điện tích hạt nhân Z…………………
⇒ lực hút giữa nhân với các elnc …………………

⇒ Bán kính nguyên tử ............................................................

 Trong một nhóm A : (theo chiều từ trên xuống dưới), số lớp e ............................................................
⇒ lực hút giữa hạt nhân với các e lớp ngoài cùng ……………………….. (dù Z tăng nhanh)

⇒ bán kính nguyên tử............................................................

Bán kính nguyên tử của một số nguyên tố nhóm A (theo nm)

2. Độ âm điện :
a. Độ âm điện của một nguyên tử đặc trưng cho khả năng .................................................... của nguyên tử đó khi tạo
thành liên kết hóa học.

b. Độ âm điện càng lớn  tính phi kim càng .............................................., tính kim loại càng ............................................
Độ âm điện càng nhỏ  tính phi kim càng .............................................., tính kim loại càng ............................................
c. Trong một chu kì: theo chiều tăng Z, độ âm điện thường ........................................................

d. Trong cùng một nhóm A : theo chiều tăng Z, độ âm điện thường...........................................................................................

Trang 3
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

Giá trị độ âm điện của nguyên tử một số nguyên tố nhóm A theo Pau-linh

III – SỰ BIẾN ĐỔI TÍNH KIM LOẠI, TÍNH PHI KIM CỦA CÁC NGUYÊN TỐ
1. Tính kim loại, tính phi kim:
 TÍNH KIM LOẠI: tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó dễ nhường electron để trở thành
ion dương (cation) ---> để đạt cấu hình electron bền của khí hiếm.
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 TÍNH PHI KIM: tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó dễ nhận electron để trở thành ion
âm (anion) ---> để đạt cấu hình electron bền của khí hiếm.
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Trang 4
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

2. Sự biến đổi tính kim loại, tính phi kim:

tính KL …………………………………………
Đi từ trái sang phải (theo chiều tăng Z): {
tính PK ………………………….………………

Trong một VD: Trong chu kì 3

CHU KÌ
Na Mg Al Si P S Cl Ar
KLK rất mạnh KL mạnh KL mạnh PK PK PK PK mạnh Khí hiếm
Tính KL ...................................., tính PK ....................................theo chu kì từ trái sang phải

tính KL …………………………………………
Đi từ trên xuống dưới (theo chiều tăng Z): {
tính PK ………………………….………………
Trong một VD: Trong nhóm VIIA
nhóm A F Cl Br I
PK mạnh nhất PK mạnh PK PK
Tính PK ........................................... theo nhóm A từ trên xuống dưới

 KẾT LUẬN:

IV – SỰ BIẾN ĐỔI VỀ HÓA TRỊ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ:

STT nhóm IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA

Hóa trị cao nhất với oxi

Oxit cao nhất

Hóa trị với hiđro

Hợp chất KHÍ với hiđro

VD: Oxit cao nhất của một nguyên tố ứng với công thức R2O5. Hợp chất của nó với hiđro là một chất có
thành phần không đổi và R chiếm 82,35% và H chiếm 17,65%. Tìm nguyên tố R.
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Trang 5
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

V – SỰ BIẾN ĐỔI TÍNH AXIT – BAZƠ CỦA OXIT VÀ HIDROXIT TƯƠNG ỨNG
....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Bảng OXIT CAO NHẤT & HIĐROXIT TƯƠNG ỨNG

của một số nguyên tố thuộc chu kì 2 – 3 – 4
IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA
Oxit cao
Li2O BeO B2O3 CO2 N 2O 5
oxit bazơ oxit oxit axit oxit axit oxit axit
nhất
lưỡng tính
2 LiOH Be(OH)2 H3BO3 H2CO3 HNO3
Hidroxit H2O
bazơ kiềm hidroxit axit yếu axit yếu axit mạnh
tương ứng
lưỡng tính

Oxit cao
Na2O MgO Al2O3 SiO2 P2O5 SO3 Cl2O7
CHU KỲ

oxit bazơ oxit bazơ oxit oxit axit oxit axit oxit axit oxit axit
nhất
lưỡng tính
3 NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 H2SiO3 H3PO4 H2SO4 HClO4
Hidroxit
bazơ kiềm bazơ yếu hidroxit axit yếu axit axit mạnh axit
tương ứng
lưỡng tính trung bình rất mạnh
Oxit cao K 2O CaO SeO3
nhất oxit bazơ oxit bazơ oxit axit
4 KOH Ca(OH)2 H2SeO4
Hidroxit
bazơ kiềm bazơ axit mạnh
tương ứng
trung bình

Trang 6
HÓA HỌC 10 ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

VI – ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN:

❖ Nhận xét: một số đại lượng vật lý (bán kính nguyên tử, độ âm điện, …); tính KL – PK; hóa trị; tính
axit – bazơ của oxit cao nhất và hidroxit tương ứng biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng dần điện
tích hạt nhân.

❖ ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN: Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính
chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện
tích hạt nhân nguyên tử.

Trang 7