Seminarski rad

Predmet: Epidemiologija

Tema: Bolesti
prirodnih žarišta

Mentor: Ass. Dr Marija Milić Student: Srećko Marković 593/12

Kosovksa Mitrovica, decembar 2015

 1.Sadržaj

2.Mišja groznica
2.1. Karakteristike oboljenja
2.2. Prevencija
3.Lajmska bolest
3.1. Simptomi
3.2. Prevencija
4.Besnilo
5.Krpeljni meningoenencefalitis
6.Groznica zapadnog Nila
7.Malarija
8.Žuta groznica
9.Denga
10.Literatura
 2. Mišja groznica

Hemoragijska groznica sa bubrežnim sindromom (HGBS), poznata kao "mišja groznica"

je akutna virusna, prirodnožarišna bolest. Karakteriše je nagli početak, visoka temperatura i
hemoragični sindrom-krvavljenje u koži, sluzokožama i unutrašnjim organima. Oboljenje ljudi
od HGBS prvi put je opisano 1884. u Koreji, a u Srbiji je prva epidemija otkrivena 1961. godine
na Fruškoj gori. Kasnije su utvrdjena prirodna žarišta (prirodno žarište HGBS je mesto u prirodi
gde borave mišoliki glodari zaraženi virusom i svojim izlučevinama zagadjuju to mesto) ove
bolesti i u drugim krajevima naše zemlje. Obolevanje ljudi od "mišje groznice" javlja se češće u
pojedinačnim slučajevima, a redje grupno, kao epidemija, naročito u godinama kada je znatno
povećana brojnost glodara ("mišja godina"). To je obično od maja do oktobra.

Uzročnik "mišje groznice" je virus Hantaan. Rezervoar i izvor uzročnika su razne vrste mišolikih
glodara - šumski, poljski, domaći miš, domaći pacov i drugi. Zaraženi glodari preko svojih
izlučevina (pljuvačke, mokraće i izmeta) zagadjuju spoljnu sredinu (zemljište, vodu i predmete) i
hranu.

Zaražavanje ljudi nastaje u prirodnim žarištima, najčešće udisanjem prašine ili upotrebom hrane i
vode koji su zagadjeni svežim izlučevinama zaraženih glodara. Direktan dodir sa glodarima
(hvatanje, ubijanje i slicno) takodje moze dovesti do zaražavanja ljudi. Bolest se ne prenosi sa
čoveka na čoveka.

2.1. Karakteristike oboljenja

Vreme od momenta zaražavanja do pojave znakova bolesti iznosi 3-45 dana, češće 3-4
sedmice.
Bolest počinje naglo. Javlja se visoka temperatura (od 38 °C do 40 °C), drhtavica, glavobolja,
bolovi u grlu, žedj i suvoća usta. Crvenilo može da bude izraženo na sluzokoži oka, koži lica i
vrata. Mogu da se jave i znaci hemoragičnog sindroma - krvarenja iz nosa i slaba krvarenja u
sluzokoži oka. Početna faza bolesti traje 1 - 3 dana. Bubrežni period (druga faza bolesti) se
razvija izmedju 3. i 11. dana, kada dolazi do pada temperature, pojave ospe i bolova u kostima.
Javljaju se znaci oštećenja bubrega (smanjena količina mokraće), bolovi u trbuhu i krvarenja iz
pojedinih organa. Treca faza nastaje do 13. dana bolesti sa prestankom povraćanja, bolova u
kostima i trbuhu. U ovoj fazi je izražena slabost, žedj i suvoća usta, uz poboljšanje opšteg stanja.
U zavisnosti od težine oboljenja i lečenja u sledećoj fazi bolesti, do ozdravljenja dolazi za 4 - 12
sedmica.
"Mišja groznica" se najčešće javlja kao blago oboljenje, ali može da bude i teško, sa izraženim
krvarenjima i sa smrtnim ishodom (0,5% - 10,0%).

2.2. Prevencija

 Izbegavati boravak u prirodnim žarištima HGBS-a, naročito u godinama kada je

povećana brojnost mišolikih glodara.
 Izbegavati boravak u bujnoj vegetaciji niskog rastinja (gde se glodari razmnožavaju) i
terene koji su izrovareni mišjim rupama.
 Za boravak u prirodi birati mesta gde nema mišolikih glodara i tragova postojanja
glodara.
 Obavezno prati voće i povrće pre upotrebe, koje je moglo da bude zagadjeno
izlučevinama glodara.
 Životne namirnice i vodu za piće obavezno zaštititi od glodara, naročito za vreme
boravka u šumi, polju, vikendici, na izletu i drugim mestima u prirodi.
 Redovno uklanjati otpatke hrane, a mesto za prikupljanje otpadnih materija zaštititi od
pristupa glodara.
 Izbegavati direktan dodir sa glodarima i predmetima zagadjenim svežim izlučevinama
glodara.
 Ako ste posle boravka u prirodi oboleli sa znacima karakterističnim za HGBS (povišena
temperatura, hemoragični sindrom ili oštećenje bubrega), odmah se javite lekaru radi
preduzimanja blagovremenog lečenja.
 Pri pregledu, lekaru obavezno navedite podatak o boravku u prirodi (selo, šuma,
vikendica, izlet i drugo) i mogućem dodiru sa glodarima.
 Unistavanje glodara (deratizaciju) vršiti pod nadzorom stručnih službi u seoskim
domaćinstvima i naseljima i oko naseljenih mesta u blizini žarišta, stambenim blokovima,
parkovima, deponijama i mestima gde su otkriveni oboleli od "mišje groznice".

Osnovna preventivna mera je uništavanje glodara (deratizacija).

 Za boravak u prirodi birajte mesta gde nema glodara

 Životne namirnice i vodu za piće zaštitite od glodara
 Ako se javi visoka temperatura i znaci krvarenja na oku, koži ili unutrašnjim organima
obavezno se javite lekaru
 Uvek reći lekaru za boravak u prirodi ili dodiru sa mišolikim glodarima
 Zaraza sa obolelog od mišje groznice se ne prenosi na druge osobe
 Osnovna preventivna mera je uništavanje glodara
 3. Lajmska bolest
Lajmska bolest je zarazna bolest čiji uzročnik je Borrelia burgdorferi. Infekcija se
prenosi ubodom krpelja. Vreme od uboda krpelja do pojave prvih simptoma bolesti kreće se od 3
do 32 dana . Rana faza bolesti ponekad može biti bez ikakvih simptoma a oboleli se javi lekaru
tek sa kasnim manifestacijama. Široka rasprostranjenost žarišta (sve opštine u Vojvodini) i
rastući trend čine da je ovo oboljenje značajan epidemiološki problem u AP Vojvodini kao i u
čitavoj Republici Srbiji. Oboljenje se javlja u
svim dobnim grupama. Najveći broj obolelih
registruje se od maja do jula meseca, mada se
aktivnost krpelja zapaža tokom čitave godine
ukoliko im pogoduju klimatski faktori. Krpelji
su vektori, odnosno, prenosioci lajmske bolesti
Krpelji oblikom podsećaju na pauke i borave na
šumovitim područjima i na neobrađenoj
vegetaciji. Hrane se krvlju mnogih životinja, a
ukoliko su zaraženi prenose bakteriju za vreme
hranjenja.

3.1. Simptomi

Bolest se odlikuje specifičnim lezijama kože, opštim simptomima i neurološkim,

reumatološkim i kardiološkim oštećenjima koja se javljaju u različitim kombinacijama u roku od
nekoliko meseci do nekoliko godina. Prva manifestacija je najčešće crvena makula na mestu
uboda, koja se polako i bezbolno širi
stvarajući koncentrične krugove. Ova
specifična promena naziva se erythema
migrans čiji prečnik, u zavisnosti od mesta
uboda, može da bude i 70 cm. Ponekada se
javljaju slične multiple lezije na koži
nezavisno od mesta uboda. Rani opšti
simptomi su: slabost, malaksalost, febrilnost,
glavobolja, ukočeni vrat, mijalgija,
migratorne artralgije i limfadenopatija. Kod
nelečenih, tegobe mogu trajati više nedelja i
duže. Simptomi obično počinju nedelju do mesec dana po ubodu krpelja. Prvi znak je često
crvenilo oko mesta uboda. Ono se može širiti i formirati veliko prstenasto crvenilo (veće od 5
cm) oko mesta uboda. (Crvenilo karakteristično za lajmsku bolest se ne sme mešati sa lokalnom
kožnom reakcijom na ubod krpelja, koja se razvija dok se krpelj hrani ili kratko nakon što se
odvojio od kože).Simptomi slični gripu (glavobolja, groznica, malaksalost, bolovi u zglobovima)
mogu se pojaviti pre crvenila ili u isto vreme i mogu trajati nekoliko nedelja ako osobe nisu pod
terapijom. Mnogo ozbiljnije komplikacije, kao što su neurološke, problemi sa zglobovima, ređe
kardiološke, mogu se ponekad javiti nedeljama ili mesecima nakon uboda krpelja.Infekcije se
javljaju povremeno i kod ljudi koji ne znaju za ubod krpelja ili crvenilo, odnosno negiraju i ubod
i crvenilo.

3.2. Prevencija

Mada se lajmska bolest može lečiti, prevencija je najbolja zaštita. Infekcija se može izbeći
sprovođenjem jednostavnih mera:

 Biti svestan tipičnih staništa krpelja (područja vegetacije, šume)

 Sprečiti ubod krpelja
 Repelenti/akaricidi, (posebno DEET, autan ili permetrin) štite više sati protiv uboda
krpelja
 Nošenje svetle odeće koja pokriva ruke i noge, uvučene pantalone u čarape pomažu da
otkrijemo krpelje pre nego što se zakače
 Pažljivo pregledajte sebe i svoju decu tokom boravka u prirodi, a obavezno na kraju dana.
Budite svesni da krpelje možete doneti na svojoj odeći ili na kućnim ljubimcima
 Odmah odstraniti krpelja sa kože. Rizik od infekcije se povećava što se kasnije skine sa
kože (duže od 24 sata).

Lečenje nakon uboda krpelja je neophodno jedino ako se razviju simptomi lajmske bolesti. Rano
sprovedeno lečenje odgovarajućim antibioticima pod lekarskim nadzorom je visoko efikasno i
obično sprečava pojavu kasnih komplikacija.

SAŽETAK: · Budite svesni područja gde borave krpelji · Nosite svetlu odeću · Koristite
repelente/akaricide sa oprezom · Odmah odstranite krpelje · Javite se doktoru ukoliko se pojave
simptomi · Proverite mesto uboda narednih dana po ubodu · Ako se pojavi bilo koji simptom
opisan u informaciji, javite s e svom doktoru što je pre moguće
 4. Besnilo
Besnilo je teška zarazna bolest od koje može oboleti svaki sisar.[1] Između ostalog
i čovek. No od besnila najčešće obolevaju psi,vukovi, mačke i lisice. Pošto se uzročnik besnila
nalazi u balama (pljuvački) zaražene životinje, zaraza se lako širi ujedima zaraženih životinja.
Znatno ređe, usled ujeda besnih pasa ili vukova, oboleva i
krupna stoka koja uključuje konje, svinje i koze. One
međusobno gotovo nikad ne prenose besnilo.
Do Pasterovog pronalaska vakcine protiv besnila i ljudi su
prilično često obolevali od besnila, i to samo posle ujeda
besnog psa ili besnog vuka. Prenošenje besnila sa čoveka
na čoveka je vrlo retko. Posle Pasterovog pronalaska, među
ljudima se sve ređe sreće besnilo.
Ova se bolest javlja u dva različita oblika, oba objašnjiva
činjenicom da virus napada nervni sistem. Javlja se u vidu
jednog jako razdraženog stanja, po kome je bolest i dobila
svoje ime, i u vidu takozvanog tihog besnila, koje i ne
zaslužuje ime besnila. Oba oblika se javljaju manje-više
kod svih životinja koje obolevaju od besnila.[2]
Prvi znaci besnila kod čoveka javljaju se obično pošto su rane od ujeda već zarasle. Ako je rana
bila na licu, znaci besnila mogu se javiti već 14-og dana posle ujeda, ali ako su rane na prstima
noge, do pojave prvih znakova besnila može proći i dva meseca. Za to vreme rana zaraste kao i
svaka druga rana. Ponekad se oko ožiljka javljaju bolovi, mravci, peckanja, a sama rana je
neosetljiva.
U cilju suzbijanja besnila sprovodi se zaštitno vakcinisanje pasa i mačaka i tu meru ne treba
nikako napustiti.
Uzročnik besnila pripada grupi RNK virusa,a svrstan je u Rhabdoviruse. Nalazi se u mozgu i
produženoj kičmenoj moždini obolelih. Virus besnila ima Varion koji po obliku podseća na
puščano zrno. Virus besnila obrazuje inkluzije u nervnim ćelijama u mozgu, najviše ih ima
u amonovom rogu. U laboratorijskim uslovima virus se može razmnožavati na mišu, pacovu i
zecu.
 5. Krpeljni meningoencefalitis

Krpeljni meningoencefalitis je virusno oboljenje rasprostranjeno u području srednje i

istočne Evrope i Azije, koje se prenosi putem zaraženih krpelja (kao i Lajmska bolest).

Bolest se javlja endemski, odnosno samo u prirodnim aktivnim žarištima u kojima postoje
prirodni rezervoari virusa (šumski glodari, jež, krtica), i njihovi prenosioci (krpelji). Krpelj može
biti zaražen u svim stadijumima svog životnog ciklusa, i doživotni je nosilac virusa krpeljnog
meningoencefalitisa, koji se u njemu razmnožava i prenosi transovarijalno sa jedne na drugu
generaciju krpelja.

Osnovni put prenosa je ubod zaraženog krpelja, pri čemu je rizik od infekcije veći što je boravak
krpelja na telu duži. Većina zaraženih osoba nema simptome oboljenja. Klasična klinička slika
podrazumeva bifazni tok bolesti. Prva faza bolesti javlja se 7 do 14 dana nakon uboda zaraženog
krpelja u vidu kratkotrajnog febrilnog oboljenja nalik gripu, što traje oko nedjelju dana. Sledi
period poboljšanja kliničke slike, odnosno period latencije u trajanju od 4 do 10 dana. Druga faza
je meningoencefalitična faza koja se razvija kod manjeg broja oboljelih. Uz opšte simptome
infekcije (povišena temperatura, glavobolja, bolovi u mišićima) javljaju se znaci zahvaćenosti
centralnog nervnog sistema, odnosno zapaljenja moždanica – kočenje vrata, povraćanje,
intenzivne glavobolje. Ređe dolazi do zapaljenja mozga sa specifičnim znacima: vrtoglavica,
pospanost, tremor, paraliza mišića. U slučaju pojave ovih simptoma neophodna je
hospitalizacija. Ipak, kod najvećeg broja oboljelih registruje se blaga klinička slika.
 6. Groznica zapadnog Nila

Groznica zapadnog Nila je potencijalno teško oboljenje koje se prenosi ubodom

zaraženog komarca iz roda (Culex, Aedes, Anopheles). sa prirodnog rezervoara ( ptice selice) na
sisare (često kopitari) i na ljude. Uzročnik je virus groznice zapadnog Nila. Danas je ovaj virus
najrasprostranjeniji arbovirus (virus koji se prenosi artropodama, odnosno insektima) na svetu.

Zaražene ptice virus u krvi nose i do 3 mjeseca te su zbog toga glavni rezervoar infekcije.
Inficirani komarac virus prenosi na svoje potomstvo što uz prezimljavanje komaraca zbog više
prosečne zimske temperature je glavni razlog širenja ove bolesti. Simptomi bolesti javljaju se 3–
14 dana nakon uboda zaraženog komarca. Kod oko 80% inficiranih osoba ovo oboljenje protiče
bez simptoma. Oko 20% zaraženih osoba ima blagu kliničku sliku u vidu groznice, glavobolje,
mučnine, povraćanja. Obično pomenuti simptomi prolaze za nekoliko dana, mada su zabeleženi
slučajevi kada je oboljenje trajalo i više nedjelja. Do razvoja teške kliničke slike, odnosno
neuroinvazivnog oblika bolesti (upala moždanica i/ili mozga) javlja se kod manje od 1%
zaraženih osoba. Pod povećanim rizikom da dobiju teški oblik bolesti su osobe starije životne
dobi i hronični bolesnici. Od životinja najčešće obolevaju konji. Bolest se sa zaraženih ljudi i
konja ne širi dalje, već isključivo ujedom inficiranog komarca.
\
7. Malaria

Malaria je bolest uzrokovana protozoom Plazmodium, a 5 vrsta plazmodija uzrokuje

bolest kod čoveka ( P.vivax, P. falciparum, P.malariae, P. ovale i P.knowles). Bolest prenose
komarci roda Anopheles, a jedini rezervoar infekcije je oboljeli čovek ili nosilac parazita bez
znakova bolesti. Najrasprostranjenija je malarija uzrokovana sa P. vivax.

Bolest se beleži kod pomoraca, turista i imigranata iz endemskih područja ( Afrika, Azija,
srednja i južna Amerika). Importirani slučajevi malarije u Europi se javljaju tokom cele godine, a
autohtoni u sezoni aktivnosti komaraca (jun-septembar). Nakon uboda zaraženog komaraca prvi
znakovi bolesti javljaju se kod infekcije sa P.vivax najčešće nakon 7-21 dan, ali u ređim
slučajevima mogu se javiti i do godine dana nakon uboda.

Znakovi bolesti su ciklični napadi visoke temperature, groznica i drhtavica, glavobolja, slabost i
malaksalost, a može biti prisutno i povraćanje i proljev. U većini slučajeva slezena je povećana.
Bolest se leči u bolnici. Putnicima koji odlaze u područja u kojima je malarija endemična
preporučuje se uzimanje hemoprofilakse ( uzimanje lekova- antimalarika za vrijeme boravka u
endemičnim područjima) te osobna zaštita (repelenti, mreže).

Hemoprofilaksu treba početi uzimati najmanje sedam dana pre odlaska u endemsko područje a
prestati šest nedjelja nakon povratka.
 8. Žuta groznica

Žuta groznica je bolest tropskih područja Afrike i Južne Amerike. Uzročnik je virus iz
roda Flavivirusa, a prenose ga komarci iz roda Aedes (najčešće A. aegypti.) Postoji gradski i
ruralni tip bolesti. U ruralnim područjima bolest prenose komarci, a kad se ona jednom unese u
grad, prenos je interhumani. Bolest je vrlo teška, kratkotrajne inkubacije od tri do šest dana, te se
ubraja u tzv. karantinske bolesti. Nastup bolesti je nagao, s povišenom temperaturom, bolovima
u mišićima, glavoboljom, mučninom i povraćanjem. Usled oštećenja jetre javlja se žutica, znaci
oštećenja bubrega (albuminurija, anurija) kao krvarenja po koži i sluznicama. Bolest ubraja u
"karantinske bolesti" prema Međunarodnom sanitarnom pravilniku obavezno je cepljenje za sve
osobe koje putuju u endemska područja. U Africi se endemska područja nalaze između 15°
severne geografske širine i 10° južne geografske širine (30 afričkih zemalja) te u Južnoj Americi
na području Bolivije, Brazila, Kolumbije, Ekvadora, Gvajane, Venecuele, Surinama, Francuske
Gvineje, Paname i Perua.

9. Denga

Denga je najraširenija virusna bolest koju prenose komarci, endemska je bolest u Africi,
Aziji, Karibima i južnoj Americi. Bolest se većinom pojavljuje u suptropskim krajevima između
350 sjeverne i 350 južne geografske širine. Bolest se ne pojavljuje iznad 600 m nadmorske
visine.

Dengu prenose komarci roda Aedes. Rezervoar infekcije je oboleli čovjek. Komarci koji sišu krv
na oboljelom čovjeku ( prvenstveno Aedes aegypti jer se hrani isključivo na čovjeku) desetak
dana nakon toga počinju izlučivati virus te na taj način kod idućeg hranjenja prenose virus na
drugog čovjeka. Zaraženi komarac izlučuje virus doživotno.

Postoje 4 tipa virusa Denga. Preboljevanje bolesti uzrokovane jednim tipom virusa ne štiti od
infekcije i bolesti uzrokovane drugim tipom. Nakon uboda zaraženog komarca nakon 3 do 14
dana ( najčešće 4-7 dana) kod 30% inficiranih razvijaju se simptomi bolesti. Kod većeg dela
obolelih javlja se povišena telesna temperatura, glavobolja, bol u očnoj šupljini, bolovi u
mišićima i zglobovima, mučnina i povraćanje, osip , kod manjeg broja uz navedeno još i
krvarenja na koži i sluznicama različitog obima te znakovi upale mozga i moždanih ovojnica a
kod 3-5% obolelih klinička slika je izrazito teška sa znakovima šoka. Lečenje je simptomatsko.
\

10. Literatura:

 Drew WL (2004). „Chapter 41: Rabies”. In Ryan KJ, Ray CG (editors). Sherris Medical
Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. pp. 597-600. ISBN 978-0-8385-8529-0.

 Cotran RS, Kumar V, Fausto N (2005). Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease (7th
ed.). St. Louis: Elsevier/Saunders. p. 1375. ISBN 978-0-7216-0187-8.