PDF Nöropsikoloji Tüm Slaytlar

Bilişsel Nörobilim
1. Bölüm
Davranış Kaynakları Nörobilim
© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 1

Zihin araştırmaları günümüz çalışma şekline nasıl ulaştı?
Psikoloji çalışmaları bilişsel-nörobilim safhasına nasıl geldi?
2
© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
Ruh/Zihin – Bilinç – Davranış – Biliş - Biliş/Beyin
1. Paradigma1: felsefi yaklaşım

Psykhe: nefes-yaşam-ruh, zihin= Ruh kavramıyla açıklanmaya çalışılmıştır
2. Paradigma2: Pozitif Bilim (yapısalcılık) yaklaşımı; Zihin= Bilinç kavramıyla
açıklanmaya çalışılmıştır (Hasta insan, hayvan ve bilinç altını incelememiştir)
3. Evrim teorisi ve İşlevselcilik: zihin= kendisinin işlevleriyle açıklanmaya çalışılmıştır
4. Paradigma3: katı davranışçı yaklaşım; Zihin= sadece dışardan gözlemlenebilen
davranışlarla açıklanmaya çalışılmıştır
5. Paradigma5: Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım; Zihin= gözlemlenebilen davranışlarla
uyarıcı ve davranış arasına giren olayların (bilişsel süreçler) incelenmesiyle
açıklanmaya çalışılmıştır. Gözlemlenen ve çıkarsanan davranışlarla
6. Paradigma6: Bilişsel Nörobilim; Zihin= bilişsel süreçler (biliş ve duygular) ve bunlarla
ilgili biyolojik yapı ve süreçlerle açıklanmaya çalışılmaktadır
Multidisipliner= psikoloji, biyoloji, matematik, felsefe
3
Ruh/Zihin – Bilinç – Davranış – Biliş - Biliş/Beyin
Rene DESCARTES (1596-1650): Ruh ve beden karşılıklı etkileşim halindedir, kası hareket
ettiren basınçlı sıvıdır.
Luigi Galvani (1737-1798); Kasları hareket ettiren elektriksel uyarımdır. (Kurbağa deneği)
Franz Josef Gall (1758-1828); Frenoloji, bir kafa çıkıntısının büyüklüğü, zihinsel bir özelliğin
büyüklüğü gösterir.
Ernest Weber (1795-1878) ve Theodor Fechner (1801-1887) Psikofizik, duyumların
ölçülmesi, ruh ve beben birbiriyle ilişkilidir.
Marshall Hall (1790-1857) ve Pierre Flourens (1794-1867); Yok etme metodu; beynin bir
bölgesini çıkararak, o bölgeye ait işlevi buldular
Paul Broca (1824-1880); klinik metod; beynin konuşma merkezi
Johannes Müller (1801-1858) «özgül sinir enerjisi» Bir sinir uyarılması daima kendine özgü
duyumu doğurur, Optik sinirler görsel duyumu üretir. Beynin farklı kısımları farklı sinirlerden
mesaj aldığından, beyin fonksiyonel olarak ayrışmıştır.
Broadmann; 1909, beynin alanları (işlevlerine göre)
Günümüz: Bilişsel-Nörobilim,
4
Evrim
Evrim: Doğal seçimin sonucu olarak bitki ve hayvan
türlerinin-genellikle daha kompleks organizmaları
üreten- fizyolojisi ve yapısında aşamalı değişim.
Doğal Seçilim: Seçimli avantaj sağlayan kalıtılmış

özelliklerin populasyonda sıklığının artması süreci.
Mutasyonlar: Bir organizmanın sperm ya da

yumurtasındaki kromozomlarda yer alan genetik
bilgideki bir değişme.
Fonksiyonalizm: Biyolojik olayı (davranış veya

fizyolojik yapı) anlamanın en iyi yolu organizma için
faydalı fonksiyonlarını anlamaya çalışma ilkesi.
5
İnsan Bilincinin Anlaşılması: Fizyolojik Yaklaşım
Davranış nörobilimcileri insan bilincini nasıl çalışır?
Bilim insanları ve
mühendisler,
nörobilimcilerin
insan beyni
fonksiyonlarını
anlamalarına
yarayan
araştırma yöntemleri
geliştirdiler.
İnsan Bilincinin Anlaşılması: Fizyolojik Yaklaşım
Bilgisayarlı Tomografi (BT/CT)

Manyetik Rezonans Görüntülemesi (MRI)
Difüzyon Tensör Görüntülemesi (DTI)
Elektroensefalografi (EEG)
Manyetoensefalografi (MEG)
Fonsiyonel MR (fMRI)
Positron Emisyon Tomografi (PET)
Transkraniyal Manyetik Uyarım (TMS):
Ayrık Beyin
Şekil 1.2 ayrık beyin

operasyon şemasını
gösterir. Burada beynin
önden arkaya ortadan
yarılarak iki simetrik
yarıya bölündüğünü
görmekteyiz. Beynin sol
yanında bir “pencere”
açılmıştır, bu şekilde
nörocerrahın özel
bıçağıyla
korpus kallosumu kestiğini
görebiliriz
Hemisferler
Ø İnsan beyni sağ ve sol hemisfer olmak
üzere iki bölüme ayrılır.
Ø Sol yarımküre vücudumuzun sağ
yarısını kontrol ederken, sağ yarımküre
vücudumuzun sol yarısını kontrol
etmektedir
12
Corpus Callosum
Ø İnsan beyni sağ ve sol hemisfer arasında
iletişimi sağlayan yoğun sinirsel yapıya Corpus
Callosum adı verilir.
Ø Hasar görmesi sonucunda yabancı el
sendromu gibi nörolojik hastalıklar ortaya
çıkar
13
Ø Normal bir insanın gözlerini kapatsak ve ellerinden birine belirli bir biçim versek, hiç eline
bakmadan öbür eliyle de aynı biçimi vermesini istesek bunu kolayca yapabilir. Çünkü sol
eline verilen biçim, pozisyon duyusuyla sağ parietal lobunda algılanır; bu bilgi korpus
kollozum aracılığıyla sol parieatal loba aktarılır ve sol hemisfer sağ ele aynı pozisyonu
yaptırır. Ayrık beyinli hastanın gözü kapalıyken bir eline verdiğimiz biçimi karşı hemisfer
algılayacaktır ama korpuz kolluzum olmadığı için bu bilgiyi öbür hemisfere
aktaramayacaktır; dolaysıyla da o ele nasıl bir biçim verdiğimizi öğrenemeyen bu hemisfer
kendi karşı taraf eline bunu yaptıramayacaktır.
Ø Gene gözleri kapalı bir insanın (normal veya ayrık beyinli) sağ eline bir cisim versek, bunu
avucunda yoklayarak tanımasını ve ne olduğunu söylemesini istesek her iki kişi de bunu
yapabilir. Ayrık beyinli de bunu yapabilir çünkü sağ elle yokladığı nesnenin bilgisi sol parietal
lobda bilince çıkmaktadır; sol parietalde bunu algılayan yerlerden gene sol hemisferdeki dil
bölgelerine bu bilgi iletilip orada cismin adı uyarılır ve hasta cismin adını söyler.
14
v Ama aynı işlemi, kişinin sol avucuna bir cisim koyarak yinelersek o zaman
normal ve ayrık beyinli insan arasındaki fark ortaya çıkar. Çünükü sol elle
yoklanan bilgi sağ hemisferde bilince çıkacak, bu bilgi normal kişide
korpuz kolluzum aracılığıyla sol hemisfere ile@ldikten sonra sol
hemisferde bulunan dil bölgelerine ulaşacak, kişi de bu nesnenin adını
söyleyecek@r. Fakat gözleri kapanmış olan ayrık beyinli bir insanın sol
eline verilen cisimin bilgisi sağ hemisferde bilince çıkacak ve orada
kalacakCr. Konuşma cismin adını bulma bunu söyleme sol hemisferin
becerisi olduğu için ayrık beyinli denek sağ hemisferiyle ne olduğunu
algıladığı bu cismin adını söyleyemeyecek@r
15
Sonuç olarak
› Ayrık beyin hastalarından kayda değer bir takım

veriler elde edilmiştir. Onlar iki hemisfer
arasındaki bağımsızlık ve yan uzmanlıkları
hakkında deliller sunmuşlardır. Bu hastalar, iki
hemisfer arasında bir kopukluğun olması
nedeniyle laboratuvar koşulları altında bilginin
iki hemisfer arasında aktarılamadığını
göstermişlerdir.
› Bölünmüş beyin çalışmaların en büyük önemi,
nöropsikolojik tekniklerin ve teorik modellerin
geliştirilmesine katkı sağlamalarıdır.
16
Davranış Nörobilminin Doğası
Davranış nörobilimin modern tarihi fizyoloji ile psikolojiyi

deneysel yöntemlerle birleştiren ve ilgili bütün psikologlara
konuyu uygulatan psikologlar tarafından yazılmıştır. Böylece
algısal işlemler, hareket kontrolü, uyku ve uyanıklık, üreme
davranışları, beslenme ve sindirim davranışları, duygusal
davranışlar, öğrenme ve dil üzerinde çalışırız. Son yıllarda,
bağımlılık ve mental hastalıklar gibi insan patolojik
durumlarının fizyolojisi üzerinde de çalışılmaya başlanmıştır.
Davranış Nörobilimci: (fizyolojik psikolog olarak da
adlandırılır) başlıca deney hayvanlarıyla fizyolojik ve
davranış deneyleri yapan davranış fizyolojisini çalışan
bilim insanı.
Davranış nörobilimciler, insan dışı hayvanlarda
gözlenebilen tüm davranış olaylarını çalışırlar. Davranış
psikolojisini anlamaya çalışırlar: Sinir sisteminin rolü,
vücudun kalan kısmıyla etkileşmesi (özellikle hormon
salgılayan endokrin sistemi), davranışların kontrolü gibi.
Duyu süreçleri, uyku, duygusal davranışlar, yeme
davranışları, saldırgan davranışlar, seksüel davranışlar,
ailesel davranışlar ve öğrenme ve hafıza gibi başlıkları
çalışırlar. Anksiyete, depresyon, takıntı ve baskı, fobiler,
psikosomatik hastalıklar ve şizofreni gibi insanlara sıkıntı
veren hastalıkların hayvan modellerini de çalışırlar.
DENEY HAYVANLARI KULLANILAN ARAŞTIRMALARDA ETİK
KONULAR
Deney hayvanlarıyla bilimsel çalışmalar, sinir sistemimiz

dahil vücudumuzun fonksiyonları hakkında bildiğimiz
birçok bilgiyi bize sağladı. Bu bilgiler nörolojik ve mental
rahatsızlıkları tedavi etme ve korunma yollarının
geliştirilmesi için gereklidir.
Tarihçesi..
› 1959 yılında Russell, William Moy

Stratton, and Rex Leonard Burch
yayımladığı “The Principles of
Human Experimental Technique”
adlı kitabın içindeki öneriler
adeta bu alandaki kutsal kitap
oldu.
Kitaptaki öneriler artık günümüzdeki yasaların

yönetmeliklerin özünü oluşturmaktadır.
ARAŞTIRMA VE EĞİTİMDE DENEY HAYVANLARININ
KULLANILMASINDA İZLENEN ETİK İLKELER
› Avrupa Topluluğu'nun 1985'te aldığı bir kararla bilimsel

çalışmalarda canlı hayvanların kullanılmasında uyulması
gereken bazı kurallar belirlenmiştir.
› Buna göre, "hayvanların ağrı, rahatsızlık, ızdırap veya fiziksel

zarar görebileceği bir deney için kullanılamayacağı" karara
bağlanmıştır.
› Bu karara göre, ancak şu amaçların bir veya birkaçının geçerli

olması durumunda hayvanlar üzerinde deney yapılabilir:
– İnsanda normal fizyolojik mekanizmaların araştırılması,
– İnsanları hastalıklardan koruma ile hastalıkların tanı ve tedavisini

geliştirme yöntemlerinin araştırılması,
– Çevrenin korunması,
– Bilimsel araştırma,
– Eğitim-öğretim,
– Adli soruşturma (toksikolojik araştırma).

› Deney Hayvanları Etik Kurulu, uluslararası kabul

gören Guide for the Care and Use of Laboratory
Animals (1996) ile belirlenen kuralları
araştırmacılara duyurmakta ve araştırma
protokollerinin bu kurallara uygunluğunu kontrol
etmektedir.
Deney hayvanlarının kullanım alanları
› Bugün hayvanlar başta tıbbi deneyler olmak üzere çok değişik
tiplerdeki deneylerde kullanılmaktadır.
Psikolojik deneyler;
gıda maddeleri testlerinde,
silahlarda,
tütünde,
ilaçlarda,
kozmetik sanayinde (hem temel maddeleri ve kokuları
elde etmede hem de laboratuarda deney hayvanı
olarak),
toksik madde testlerinde (LD50) kullanılmaktadır.
› Deney hayvanları sağlık bilimlerinin hemen hemen tüm
alanlarında yapılan araştırmalarda ciddi miktarlarda
denek olmaktadır.
› Özellikle
– temel tıp bilimlerinde ve cerrahi branşlarda,
– kanser,
– kalp damar hastalıkları ve
– beyin araştırmalarında hayvanlar üzerinde yapılan
çalışmaların çok yoğun olduğu görülür
› Hayvan deneylerine karşı olanlar, hayvanlarla yapılan

çalışmalardan elde edilen araştırma verilerinin insanla ilgili
uygulamalarda pek geçerli olmadığını söyleseler de
gerçekler onları doğru çıkarmamaktadır.
› Çünkü deney hayvanlarının bilimsel bilgi elde edilmesindeki

değerlerinin takdir edilemeyecek kadar fazla olduğu
anlaşılmıştır.
› Günümüzde uygulanan ve hayat kurtarıcı bir değere

sahip çok sayıdaki tedavi uygulaması hayvanlarda
yapılan çalışmalardan öğrenilmiştir.
› Örneğin:
– Antraks (şarbon),
– kuduz ve
– cocuk felci aşılarının,
– insulin’in,
…ve daha bir çok uygulama hayvan deneyleri sayesinde

gerçekleştirilmiştir.
Denek olarak kullanılan hayvanlar
› Günümüzde denek olarak kullanılan hayvanlar;
Memeli hayvanlar
Çok fazla tercih
edilmekte..
Omurgasızlar
Oldukça sınırlı düzeyde
kullanılmakta.
› Kullanımda üst grupları oluşturanları sınıflandırırsak,

– en fazla kullanılanların;
› sıçan,
› fare,
› tavşan, Kedi
› balık,
köpek
– orta düzeyde kullanılanların ise;
› domuz, Yeni çıkan yasalar
gereği deneysel amaçlı
› kobay, kullanımı neredeyse
› hamster, imkansız..
› maymun olduğunu görürüz.
› Temel ve uygulamalı araştırmalar için yılda kaç hayvanın
kullanıldığını saptamanın çok güç olduğu bilinmektedir.
› İstatistiksel verilerin çok üzerinde bir rakam olduğu

belirtilmektedir.
› Bununla birlikte hayvanlar üzerinde yapılan deneyler bazen

hayvanların yararı için yapılsa da çoğu kez insanların yararı
için yapılmaktadır.
› Bu saydığımız deneylerin çoğu hayvanların ölümü ile

sonuçlanmaktadır.
3R kuralı
› Araştırmalarda kullanılacak deney The Three Rs and
the Humanity Criterion
hayvanlarında araştırmacının dikkat Michael Balls
etmesi ve uyması gerektiği bazı kurallar
vardır. Bu kurallar da 1959 yılında
yayımlanan “The Principles of Human
Experimental Technique” adlı kitapta
3R kuralı olarak özetlenmiştir.
The Principles of
Humane Experimental Technique
W.M.S. Russell & R.L. Burch
(indirgeme, azaltma) (iyileştirme) (yerine başka bir şey koyma)

(indirgeme, azaltma) (iyileştirme) (yerine başka bir şey koyma)
Araştırmalarda az hayvan Refinement kuralına Deney Hayvanları Yerine
kullanılmasının özü uyma gereğimiz daha Önerilen Olanaklar
henüz hayvanların Doku ve organ kültürleri
Çalışma protokolü doğdukları anda başlar. Omurgasız hayvanların
hayvan sayısını en aza kullanılması
indirecek şekilde.
Her hayvan türüne göre kullanılması
Deneye başlamadan onların en iyi yaşayabile- Bilgisayar ve veri
önce iyi bir literatür cekleri koşulları bankalarının kullanılması
taraması yaparak bir sağlamak gerekmektedir. Matematik yöntemler
daha yeniden hayvan Gönüllü insan kullanımı
harcamasının gereksiz Hayvanlar gereksiz ağrı ve epidemiyolojik
olduğuna karar çalışmalar
ve strese maruz
vermektir. bırakılmamalı ve
güvenlikleri sağlanmalı-
dır.
2. Bölüm
Nörol İletişim

Sinir sistemi veya sinir ağı, canlıların içsel ve dışsal çevresini algılamasına
yol açan, bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen, vücut içerisinde
hücreler ağı sayesinde sinyallerin farklı bölgelere iletimini sağlayan,
organların, kasların aktivitelerini düzenleyen bir yapıdır.
Nöronlar
Destekleyici
Hücreler
Kan-Beyin
Bariyeri
Nöronlar, bir soma, dendritler, bir akson ve Nöron Temel yapısı
terminal butondan oluşur.
Birbirine bağlantılı olan nöronlar arasındaki
iletişim sinir siteminin fonksiyonlarını yerine
getirmesini sağlar.
Soma: Çekirdeği de kapsayan nöronun hücre
gövdesi.
Dendirit: Dallanmış, ağaca benzeyen, nöronun
gövdesine bağlı ve diğer nöronun terminal
butonlarından bilgi alan yapı.
Akson: Nöronun gövdesinden, terminal
butonuna kadar bilgi taşıyan, uzun, ince ve
silindir şeklindeki yapı.
Sinaps: Aksonun terminal butonuyla diğer
nöronun membranı arasındaki birleşme yeri.
Terminal Buton: Aksonun dallarının en sonunda
bulunan, diğer nöronla Sinaps oluşturan ve diğer
nörona bilgi yollayan tomurcuk şeklindeki yapı.
Nörotransmitter: Diğer nöron üzerinde ketleyici
ya da uyarıcı etkisi olan, terminal buton
tarafından salınan kimyasal.
Nöron Türeleri
Nöronların aksonlarının ve dentritlerinin
somadan çıkışlarındaki yollara göre
sınıflanır
Çok Kutuplu (Multipolar) Nöron:
Somasında (gövdesinde) bir akson ve çok
sayıda dendirit bulunan nöron.
İki Kutuplu (Bipolar) Nöron: Somasında

bir akson ve bir dendirit bulunan nöron.
Genellikle duyusal nöronlardır. Koku, tat
ve işitsel bilgiyi alıp beyne iletir.
Tek Kutuplu (Unipolar) Nöron: Somasına
bağlı, ikiye ayrılan ve biri duyusal bilgi
(dokunma ısı değişimi) alırken diğeri
bilgiyi merkezi sinir sistemine yollayan,
bir aksonu olan nöron.
Görevlerine Göre
Nöron Türleri
Duyusal (afferent) nöron:

İç ve dış değişiklikleri fark
ederek merkezi sinir
sistemine bilgi yollayan
nöron türü
Motor (efferent) nöron:
Merkezi sinir sisteminde
bulunan ve kasın
kasılmasını sağlayan
nöron türü
İntern (ara) nöron:
Merkezi sinir sisteminde
bilgi analiz eden nöron
türü
Nöron İç Yapısı
Membran (Zar): Temelde lipit moleküllerinden oluşan, hücrenin dış
sınırlarını belirleyen ve aynı zamanda hücre organellerinin çoğunu
oluşturan yapı.
Sitoplazma: Hücrenin içini kaplayan yarı sıvı yapışkan madde.
Mitokondri: Besinlerden enerji elde etmekle sorumlu organel. Glikozu
parçalar ATP üretir
Çekirdek: Kromozomları barındıran, hücrenin merkezindeki yapıdır.
Nöron İç Yapısı
Mikrotübül: Boş bir çekirdeğin etrafını saran protein demetlerinden
oluşan uzun bir tüp: Hücre iskeletinin bir parçasıdır ve hücre içinde
maddelerin bir yerden bir yere taşınmasına katkıda bulunur.
Sitoskleton (Hücre İskeleti): Birbirine bağlı ve hücreye şeklini veren
birbirine yapışık bir form oluşturan mikrotübül ve diğer protein lifleri.
Nöron Temel yapısı
Adenozin Trifosfat (ATP): Hücresel enerji metabolizması için öncelikli öneme sahip,
bölünmesiyle enerji ortaya çıkan molekül.
Kromozom: Genetik bilgiyi taşıyan, çekirdekte bulunan, diğer proteinlerle birleşik
DNA dizisi.
Deoksiribonükleik Asit (DNA): iki bağlı sarmal ve onlara bağlı proteinlerden oluşan,
uzun, karmaşık, makro molekül. DNA dizileri kromozomları oluşturur.
Gen: Bir ya da daha fazla proteinin sentezini yönlendiren kromozomun işlevsel
birimi.
Enzim: Maddeleri parçalayan ya da bir araya getiren bir kimyasal reaksiyonu
kontrol eden bir molekül.
Destekleyici Hücreler
Nöronlar merkezi sinir sistemi (MSS) ’nin yaklaşık yarısı

kadarını kapsar. Geriye kalan bölüm çeşitli destekleyici
hücrelerden oluşur. Nöronların metabolizma oranının çok
yüksek olması ve besin saklama olanağının olmaması
sürekli besin ve oksijen sağlanmasının gerekliliğini aksi
takdirde nöronların hızlıca öleceğini gösterir. Bu nedenle
nöronları destekleyen ve koruyan hücreler varoluşumuz
açısından çok önemlidir.
Destekleyici Hücreler
Glia: Merkezi sinir sistemin destek hücreleri.
Schwann hücreleri: Çevresel sinir sisteminde miyelin kılıfını yapan
glial hücre tipi.
Miyelin Kılıfı: Bitişik diğer aksonlardan gelen mesajların karışmasını
önleyecek şekilde aksonları çevreleyen ve yalıtan bir kılıf.
Ranvier Boğumu: Schwann Hücreleri ya da Oligodendroglia
arasındaki bitişik, miyelinli aksonun çıplak kısmı.
Kan-Beyin Bariyeri
Kan-beyin Bariyeri: Beynin kılcal damarların duvarlarındaki
hücreler tarafından üretilen kan ve beyin arasındaki yarı
geçirgen engel.
Kan-beyin bariyeri, sinir sistemine ait bir glia hücre tipi olan
astrosit hücrelerince oluşturulur.
Postrema Bölgesi: Medulada kan beyin-omurilik sıvısı
arasındaki engelin en zayıf olduğu, zehirli maddelerin
bulunduğu ve kusmayı başlatan alan.
Nöron İçi İletişim
Nöral İletişim: Genel Bakış
Zar (Membran) Potansiyeli: İki Gücün

Dengesi
Aksiyon Potansiyeli
Aksiyon Potansiyelinin İletimi

Membran Potansiyeli: Hücre membranı boyunca oluşan elektriksel yüklülük; hücrenin
içi ve dışındaki elektriksel potansiyel farkı.
İstirahat Potansiyeli: Nöronun uyarıcı ya da ketleyici postsinaptik potansiyeller ile
değiştirilmediğinde oluşan membran potansiyeli: Bir mürekkep balığının dev aksonunda
yaklaşık olarak -70mV.
Depolarizasyon: Hücrenin membran potansiyelinin normal istirahat potansiyelinden daha
az hale gelmesi (sıfıra doğru).
Repolarizasyon: Hücrenin membran potansiyelinin depolarizasyon potansiyelinden
yeniden polarizasyon hale geçme durumu
Hiperpolarizasyon: Normal dinlenme potansiyeline göre hücre zarı potansiyelindeki
artış.
Aksiyon Potansiyeli: Akson boyunca iletilen bilginin temelini oluşturan kısa elektrik
uyarımı.
Uyarım (excitation) Eşiği: Membran potansiyelinin aksiyon potansiyeli üretmek için
ulaşması gereken değer.
Difüzyon: Moleküllerin yüksek yoğunluktaki bölgelerden düşük yoğunluktaki bölgelere
hareket etmesidir.
İyon: Yüklü bir molekül. Katyonlar pozitif yüklüdür ve anyonlar negatif yüklüdür.
Elektrostatik Basınç: Zıt işaretli atomik partiküller arasındaki çekici güç ya da aynı
işaretle yüklü atomik partiküller arasındaki itici güç.
v Nöron İçi İletişim
Aksiyon potansiyeli bir aksonun membran potansiyeli uyarılma eşiğine
ulaştığında oluşur. Her ne kadara aksiyon potansiyeli elektriksel olsa da
sodyumpotasyum iyonlarının membrandaki voltaja bağımlı iyon
kanallarından akışı ile ortaya çıkar. Miyelinli aksonlarda gerçekleşen
sıçrayıcı ilerleme miyelinsiz akson iletiminden daha hızlı ve daha
etkilidir.
Sodyum-potasyum Pompası: Sodyum iyonlarını hücre dışına çeken ve
potasyum iyonlarını hücre içine taşıyan tüm hücrelerin membranlarında
bulunan bir protein.
İyon Kanalı: Belirli iyonların hücreye girişine ve ayrılışına izin veren özelleşmiş
bir protein molekülüdür.
Voltaja-bağımlı İyon Kanalı: Membran potansiyelinin düzeyine göre açılıp
kapanan iyon kanalları.
Ligand-kapılı İyon Kanalı: reseptörüne ligandların (nörotransmitter)
bağlanmasıyla açılan kanallar
Ya Hep Ya Hiç Yasası: İlke bir aksonda aksiyon potansiyeli tetiklendiğinde
akson kablosu sonuna kadar herhangi bir kayıp olmadan ilerlemesidir.
Sıçrayıcı İletim: Aksiyon potansiyelinin miyelinli aksonlarda iletilme şekli.
Aksiyon potansiyeli bir Ranvier boğumundan diğerine sıçrayarak ilerler.
sodium Potasyum Voltaja bağımlı Ligand

Nöronlar Arası İletişim
Nöronlar presinaptik nöronların postsinaptik nöronlar üzerindeki uyarıcı ve

inhibe edici etkiler üretmesini sağlayan sinapslar aracılığıyla iletişim kurar.
Bu etkiler terminal butona aksiyon potansiyeli gönderen postsinaptik
nöronun aksonunda hızı azaltır ya da arttırırlar.
Ligand: Bir reseptörün bağlanma noktası ile bağlanan bir kimyasal
(nörotransmitter).
Presinaptik Membran: İçinden nörotransmitter salgılanan ve postsinaptik membrana
paralel uzanan bir terminal buton membranı.
Postsinaptik Membran: Sinapsta terminal butonun karşısında olan ve mesajı alan
nöronun membranı.
Sinaptik Aralık: Presinaptik membran ve postsinaptik membran arasındaki boşluk.
Sinaptik Vezikül: Terminal butonlarda bulunan boncuğa benzer yapıda
nörotransmitter içeren küçük keseler.
Salınım Bölgesi: Sinaptik aralığa nörotransmitter salan ve sinaptik
veziküllerin bağlandığı, sinapsın presinaptik membranının iç tarafında bir bölge
v Reseptörlerin Aktivasyonu
Postsinaptik Reseptör: Bir sinapsın bir nörotransmitter için bağlanma noktası olan
postsinaptik membranda bulunan bir reseptör molekülüdür.
Nörotransmitter (ligand)-kapılı İyon Kanalı: Bir nörotransmitter molekülü
postsinaptik reseptöre bağlandığında açılan iyon kanalı.
İyonotropik Reseptör: Bir nörotransmitter için bağlanma noktası içeren bir reseptör
ve bir nörotransmitter molekülü bağlanma noktasına bağlandığında açılan iyon
kanalı.
v Postsinaptik Potansiyeller
Daha öncede bahsedildiği gibi postsinaptik potansiyeller ya depolarize edicidir ya
da hiperpolarize edicidir .
Eksitatör Postsinaptik Potansiyel (EPSP): Terminal butondan bir nörotransmitter
salınımının neden olduğu postsinaptik membranın depolarizasyonudur.
İnhibitör Postsinaptik Potansiyel (IPSP): Terminal butondan bir nörotransmitter
salınımının neden olduğu postsinaptik membranın baskılayıcı hiperpolarizasyonu.
v Postsinaptik Potansiyellerin Sonlanması
1. Gerialım: Terminal butonun membranından salınan bir nörotransmitterin
postsinaptik potansiyeli sonlandırarak geri dönüşü.
2. Enzimatik Deaktivasyon: Bir nörotransmitterin salınımından sonra bir enzim
tarafından yıkılması örneğin asetilkolinin asetilkolinesteraz tarafından
parçalanması.
Asetilkolin (Ach): Beyin, periferik sinir sisteminin bazı bölümleri ve omurilikte
bulunan kas kasılmasından sorumlu bir nörotransimitter.
Asetilkolinesteraz (Ache): terminal butondan salındıktan kısa bir
süre sonra postsinaptik potansiyeli sonlandıracak olan asetilkolini yıkan enzim.
v Postsinaptik Potansiyellerin Etkisi: Nöral Entegrasyon
Nöral Entegrasyon: Uyarıcı ve baskılayıcı postsinaptik potansiyellerin nöron
ateşleme hızını kontrol eden ya da bir araya getiren süreç.
3. Bölüm
Sinir sistemi

Sinir sistemi veya sinir ağı, canlıların içsel ve dışsal çevresini
algılamasına yol açan, bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen,
vücut içerisinde hücreler ağı sayesinde sinyallerin farklı bölgelere
iletimini sağlayan, organların, kasların aktivitelerini düzenleyen bir
yapıdır.
Screen Shot 2021-03-14 at 21.55.42
Screen Shot 2021-03-14 at 22.45.54
Screen Shot 2021-03-14 at 22.49.28
Screen Shot 2021-03-14 at 23.04.28
Screen Shot 2021-03-14 at 23.04.28
Beynin Alanları
Ø İnsan beyni sağ ve sol hemisfer olmak üzere
iki bölüme ayrılır.
Ø Sol yarımküre vücudumuzun sağ yarısını
kontrol ederken, sağ yarımküre
vücudumuzun sol yarısını kontrol
etmektedir
Ø Bu iki bölüm arasında iletişimi sağlayan
yoğun sinirsel yapıya Corpus Callosum adı
verilir.
sendromukorteks
Serebral gibi nörolojik hastalıklar ortaya
çıkar
Ø Beyin alanını kaplayan ve gri maddeden
oluşan yumuşak doku.
Ø Çoğunlukla hücre, dendrit ve aksonlardan
oluşur. (Gri olmasının sebebi budur).
Ø Bu yapıların hasar görmesi bilişsel süreçlere
de zarar verir.
64
Beyin İşlevsel Alanları
Serebral korteks
Ø Beyin alanını kaplayan ve gri maddeden oluşan yumuşak doku.

Ø Çoğunlukla hücre, dendrit ve aksonlardan oluşur. (Gri olmasının
sebebi budur).
Ø Aksonları saran yapıya miyelin kılıfı denir.
Ø Bu yapıların hasar görmesi bilişsel süreçlere de zarar verir.
65
Beyin İşlevsel
Alanları
v Serebral korteksin farklı alanları farklı
işlevlerden sorumludur.
1. Primer (Birincil) Korteks

2. Yakın Duyusal Asosiyasyon
(Birleştirme)
3. Uzak Duyusal Asosiyasyon Korteks
Üç bölge Primer Görsel Korteks: Görsel bilgi

duyusal Primer Somatosensör Korteks: Dokunsal bilgi
bilgiyi alır Primer İşitsel: Korteks İşitsel bilgi
Primer Motor Korteks: Vücut hareketlerinden sorumlu bölge
66
Yakın duyusal korteks
Ø Her primer duyusal korteks kendisine yakın olan
asosiyasyon bölgesine bilgi verir.
v duyusal asosiyasyon korteksler ise daha fazla

duyudan gelen bilgiyi alır ve entegre eder.
v Dolayısıyla öğrenme ve hafızada daha çok etkili
bölgelerdir.
ü Motor asosiyasyon Korteks, Primer

motor korteksini kontrol eder.
ü Son olarak Prefrontal korteks planlama
ve strateji oluşturmayı sağlar
67
Beyin Yapısal Alanları
Frontal lob
Fonksiyonları Fonksiyonlar Bozuklukları

• Beynin en çok yer
kaplayan
› Akıl yürütme
• En çok işleve sahip › Hiperaktivite
olan › Plan yapma › Dikkati sürdürememe
• Evrimsel olarak en son › Özeleştiri yapma
gelişen › Öğrenme güçlülüğü
• En yüksek zihinsel › Problem çözme › Yanlış anlama eğilimi
işlevleri yerine getiren › Empati › Plan yapamama
bölümü
› Dürtülerin kontrolü › Doğru tepki verememe
• İnsanı “insan” yapan
aktivitelerin merkezi › Duyguları yönetme › Problem çözmede
başarısızlık
• Kişilik alanı
› Dikkatin sürdürülebilmesi
• Bilinçli düşünme alanı › Perseverasyon (takılıp
kalma)
• Karar alanı
68
Prietal lob
› Dokunma duyusu ve algısı

› Sıcaklık ve ağrı duyumları
› Bedenin posizyonu ve uzaydaki yönelimine ilişkin duyuların yorumu ve
bütünleştirilmesini sağlar
› Görsel-motor koordinasyona yardımcı olur
Fonksiyonlar Bozuklukları
› Uzuvları pozisyonu (giyinememe)
› Uzuvlarda sakarlık
› Astereognozi: nesneleri dokunarak tanıma yetisininin kaybı
69
Oksipital lob
› Çoğunlukla görsel duyu ve algıdan sorumlu alan

› Okuma işlevlerinde rol oynar
› Renk agnozi
› Renkleri isimlendirememe
› Renk körlüğü
› Saf kelime körlüğü (kelimeleri okumada başarısızlık, harfleri
tanıyamam) © Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
70
Temporal lob
• Çoğunlukla işitme algısıyla ilişkilidir.
• Oksipital loba giden görsel algı yolları temporal lobun alt yüzeyinde geçer. Bu
nedenle görsel algıda büyük rol oynar.
• Wernicke alanı (konuşmanın anlamlandırılması)
Fonksiyonları › İşitsel agnozi (sesi tanımama)
› İşitme algısı
› Görsel agnozi
› Görsel algı › Prosopagnozi (yüz tanımama)

› Dilin anlaşılması
› Duygulanım bozukluğu
› İşitsel ve görsel hafıza
› Cinsel davranış bozuklukları
› Uzun süreli bellek
71
Limbik sistem
› Beynin iç kısmına yerleşmiş limbik sistem

çoğunlukla teporal lobla bağlantılıdır.
› Duyguların dışa vurumu, bellek ve koku

duyumuyla ilişkilidir.
• Amigdala: duygularla ilişkili olan yapı Fonksiyonlar Bozuklukları
(özellikle saldırganlık ve korku)
Yeni bilgilerin hafızaya
• Hipokampüs: bellekle ilişkili yapı. Yeni
bilgilerin depolanması ve yön bulma. kaydedilememesi
• Talamus: duyusal bilgilerin merkezi. Epilepsi
Duyuların şiddetini kontrol eder. Eleme
yapar. Parkinson
• Hipotalamus: vücudun iç dengesini Demans
sağlar. (susama, acıkma hislerinin
Geçici amnezi
merkezi.
72
Beyin kesitleri
Nöraksis: Spinal kord tabanından ön beynin
önüne doğru merkezi sinir sisteminin
ortasından geçen hayali hat.
Rostral (anterior): Merkezi sinir sistemi göz
önüne alındığında nöraksis boyunca yüzün
önüne doğru bir yönde “ağıza doğru”.
Kaudal (posterior): Merkezi sinir sistemi göz
önüne alındığında nöraksis boyunca yüzün
önünden uzağa doğru bir yönde “kuyruğa
doğru”.
Dorsal: Merkezi sinir sistemi göz önüne
alındığında nöraksise dik bir biçimde kafa ya da
sırt tepesine doğru bir yönde “sırta doğru”.
Ventral: Merkezi sinir sistemi göz önüne
alındığında nöraksise dik bir biçimde kafatası
tabanına ya da vücut ön yüzeyine doğru bir
yönde “karına doğru”.
Sinir sisteminin içinde ne olduğuna bakabilmemiz için açmamız gerekir; bulduğumuz
bilgiyi aktarabilmemiz için de standart bir biçimde kesitlerine ayırırız. Şekil 3.2’de
insan sinir sistemi gösterilmektedir. Sinir sistemini kesitlerine üç biçimde ayırabiliriz.
Sinir sistemi, beyin ve spinal korddan oluşan merkezi
sinir sistemi (MSS) ile kraniyal sinirler, spinal sinirler ve
çevresel gangliyonlardan oluşan çevresel sinir
sisteminden (ÇSS) meydana gelir. MSS kemik içerisine
gömülü haldedir: kafatası beyni çevrelerken, spinal
kord vertabral kolumna içerisine gömülüdür.
Sulkus: Serebral yarı kürelerin yüzeyinde bir fissüre göre daha küçük olan
bir oluk.
Fissür: Beyin yüzeyinde bir sulkusa göre daha büyük olan bir majör oluk.
Girus: Sulkus ya da fissürlerle ayrılmış olan bir serebral korteks kıvrımı.
Lateral Fissür: Temporal lobu frontal ve
parietal loblardan ayıran fissür.
Santral Sulkus: Frontal lobu parietal lobdan
ayıran sulkus.
Singulat Girus: Korpus kallosumun hemen
üstünde yer alan ve serebral yarı kürelerin
lateral duvarları boyunca uzanan limbik
korteks bantı.
Kalkarin Fissür: Beynin mediyal yüzünde
yerleşimli bir oksipital lob fissürü (yarığı);
primer görsel korteksin çoğu bu fissürün üst
ve alt kenarlarında yerleşmiştir.
Spinal Kord (Omurilik)
Spinal kord, yaklaşık olarak bir erişkinin serçe parmağı kalınlığında olan uzun ve
koni biçimde bir yapıya sahiptir. Spinal kordun birincil işlevi vücudun efektör
organlarına
(salgı bezlerine ve kaslara) motor sinir liflerini dağıtmak ve beyne giden
somatosensör bilgileri de toplamaktır. Spinal kord aynı zamanda beyne kıyasla bir
derece otonomiye de sahiptir; burada çeşitli refleks kontrol devreleri vardır.
Beyin ve spinal kord, vücudun geri kalan
bölümleriyle kraniyal sinirler ve spinal
sinirler aracılığıyla bağlantı kurarlar. Bu
sinirler merkezi sinir sistemi duyusal
bilgilerin taşınmasını ve merkezi sinir
sisteminden de kaslara ve salgı bezlerine
mesajların iletilmesini sağlayan çevresel
sinir sisteminin bir parçasıdırlar.
Somatik Sinir Sistemi: İskelet kaslarının hareketlerini kontrol eden ya da
merkezi sinir sistemine somatosensör bilginin taşınmasını sağlayan çevresel
sinir sistemi bölümü.
Spinal Sinirler
Spinal sinirler spinal kordun dorsal ve ventral köklerinin bileşke
yerlerinde başlarlar. Bu sinirler vertebral kolonu terk ederler ve bir
yandan da dallanarak, canlandırdıkları kaslara ya da duyusal
reseptörlere giderler. Spinal sinir dalları, özellikle de iskelet kaslarını
canlandırarak sıklıkla kan damarlarını takip ederler.
Kraniyal Sinirler
Kraniyal Sinir: Doğrudan beyne bağlı bulunan bir çevresel

sinir.
Otonom Sinir
Sistemi
Otonom Sinir Sistemi (OSS): İstem dışı vücut fonksiyonlarını kontrol eden çevresel
sinir sistemi bölümü.
Sempatik Divizyon: Uyanıklık ve enerji harcanması ile ilgili işlevleri kontrol eden
otonom sinir sistemi bölümü.
Parasempatik Divizyon: Dinlenme durumunda meydana gelen işlevleri kontrol eden
otonom sinir sistemi bölümü.
4. Bölüm
Nörolojik ve Nöro-DEJENERATİF
HASTALIKLAR

Tümör
Tümör: Kontrolsüz bir biçimde büyüyen ve yararlı bir
işlev göstermeyen hücre topluluğu.
Malign-tümör: Kanseröz (kelime anlamı “zarar verici”)
bir tümör; keskin bir sınır göstermez ve yayılabilir.
Benign-tümör: Non-kanseröz (kelime anlamı

“zararsız”) bir tümör; keskin bir sınıra sahiptir ve
yayılmaz.
Metastaz (Yayılma): Tümör hücrelerin tümörden
ayrılarak vasküler sistem aracılığıyla yayılmaları ve
vücudun
herhangi bir yerinde büyüme göstermeleri.
Gliom: Çeşitli glial hücrelerden Menenjiyom: meninks
hücrelerinden oluşan benign beyin
birisini içeren bir kanseröz beyin
tümörü
tümörü.
Nöbet (epilepsi) Bozuklukları
Nöbetler, çeşitli belirtilere neden olan anormal nöral

ateşlenmenin görüldüğü periyodik epizodlardır.
Genelde bir odaktan yayılmakla birlikte bir kısımda belirgin bir
nöbet odağı bulunamaz.
v Beyinde anormal ve yuksek frekanslı uyarıların yayılmasına bağlı olarak

gelişir.
v Kalıtsal veya çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.
v En tipik belirti konvülsiyonlardır.
KONVÜLSİYON: Bir kısım kaslarda nöbet şeklinde gelişen
(sarsıntı şeklinde) İstem dışı şiddetli kasılmalarla belirgin
durum; Çırpınma
Nöbet Türleri
Yaygın Nöbet: Lokalize bir parsiyel nöbete kıyasa çoğu beyin

bölgesini içine alan bir nöbet.
Parsiyel (Kısmi) Nöbet: Bir odaktan başlayıp lokalize bir
biçimde beynin geri kalanına yayılım göstermeyen nöbet.
Basit Parsiyel Nöbet: Bir odaktan başlayıp lokalize bir biçimde
beynin geri kalanına yayılım göstermeyen ve bilinç kaybı
oluşturmayan nöbet.
Kompleks Parsiyel Nöbet: Bir odaktan başlayıp lokalize bir
biçimde beynin geri kalanına yayılım göstermeyen ve bilinç
kaybı oluşturan nöbet.
Nöbet Türleri
Tonik Faz: Hastanın tüm iskelet kaslarının kasıldığı ilk

tonik-klonik nöbet fazı.
Klonik Faz: Hastada ritmik sıçramaların gözlendiği

tonik-klonik nöbet fazı.
Absans: Sıklıkla çocuklarda görülen bir nöbet tipi;
sıklıkla ardından hatırlanmayan dikkat kaybının
olduğu periyodlarla karakterizedir.
Status Epileptikus: Sürekli bilinç kaybı ile birlikte
hastanın ardı ardına bir dizi nöbet geçirdiği bir
durum.
Nedenleri
Anne karnında geçirilen enfeksiyonlar
Doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması
Kafa travması
Genetik ve metabolik hastalıklar
Tümörler
Menenjit gibi beyin enfeksiyonları epilepsiye yol açabilir.

Nöbet sırasında ve sonrasında izlenen bazı belirteçler
Otonom
Bilişsel Emosyonel
· Yüzde kızarma
· Dikkat bozulması (duygusal)
· Bulantı veya
• Afazi · Ajitasyon kusma
• Paranoya · Korku · Solukluk
· Dejavu · Öfke · Çarpıntı
· Halüsinasyon · Anksiyete · Solunum
· İlüzyon · Ağlama değişiklikleri
· Bellek kaybı · Gülme · Taşikardi
(jelastik)
· Mutluluk
Tedavi
Amaç; nöbetlerin ortaya çıkmasını tam olarak

önlemektir.
Tedavi en az 3-5 yıl sürdürülmektedir.
Bu süre sonunda ilaçlar dozları gittikçe azaltılarak
bırakılır.
Tedavi sonrasında hastalığın nüksetmesi söz
konusudur.
Antikonvülsan ilaçlar Sodyum Valproat (depakin)
Hastaların
Nöbetlerin bir çıkmasını
ortaya kısmında cerrahiButedavi de GABA düzeyini
ilaç beyindeki
önler ya da anormal elektrik
yapılmaktadır. yükseltir.
deşarjının beynin diğer Böylece beyindeki anormal uyarımların
bölgelerine yayılımını yayılması engellenmiş olur.
engeller.
Serebrovasküler Olaylar (İnme)
Hemorajik ya da obstrüktif olarak ortaya çıkabilen

serebrovasküler olaylar sonucunda lokal beyin
hasarı
meydana gelir. En sık karşılaşılan obstrüktif inme
nedenleri
emboliler ve trombüslerdir.
İnme Türleri
Hemorajik İnme: Bir serebral kan
damarının rüptürü (yırtılması,
çatlaması) sonucu gelişen
serebrovasküler
Obstrüktif İnme: olay.
Bir serebral kan damarının
oklüzyonu (tıkanması) sonucu gelişen
serebrovasküler
İskemi: Vücudunolay.
bir bölgesinde kan desteğinin
kesilmesi. Bir kan damarı içerisinde oluşan ve bu kan
Trombüs:
damarını oklüde edebilen (tıkayan, kapatan) bir kan
pıhtısı.
Emboli: Köken aldığı bölgeden koparak bir damarı
oklüde eden (tıkayan, kapatan) bir materyal parçası
(kan pıhtısı, yağ ya da bakteriyel kalıntı gibi).
Gelişimsel Bozukluklar
Bu bölümde göreceğiniz gibi, gebelik sırasında toksik

kimyasallara maruz kalınması ya da kalıtımsal geçiş
gösteren anomaliler nedeniyle beyin gelişimi olumsuz
olarak etkilenebilir. Bazı durumlarda zihinsel gerilikler
ortaya çıkar.
Gelişim bozuklarının nedenleri ilaçlar ya da
hastalıkların
oluşturduğu toksinler veya kromozomal ya da genetik
anomalilerdir.
Toksik Kimyasallar
Fetal Alkol Sendromu: Gebe bir

kadının alkol tüketmesi sonucu
ortaya çıkan bir doğum defekti;
karakteristik yüz anomalileri ile
beyin gelişim bozuklukları
görülür.
Down Sendromu
Down Sendromu: Orta-ileri düzey

zihinsel gerilikler ile birlikte sıklıkla
fiziksel anomalilerin de görüldüğü,
fazladan bir yirmi-birinci kromozom
varlığıyla seyreden bir bozukluk.
Ağız kasları gevşek olup, dil sarkıktır.
Avuç içinde iki yerine genellikle tek çizgi vardır.
Kasları gelişmediği için lastik gibidirler.
Kafatası çapı normal çocuklardan küçüktür.
Ciltleri kurudur.
Kulakları küçüktür, üst kısmında deri yapışıktır.
Parmakları içe kıvrıktır.
Saçı düz, seyrek ve yumuşaktır.
Burunları basık ve küçüktür.
Parmakları dolgun, kısadır.
Down Sendromu
ü Down sendromu vücuttaki hücrelerin 46 kromozom yerine

fazladan bir kromozoma, yani 47 kromozoma sahip olmasıdır.
ü Down sendromu bir hastalık değil genetik bir farklılıktır.
ü Down sendromlu çocukların, 46 kromozomlu olan çocuklar gibi,
kendilerine özgü kişilikleri, yetenekleri ve düşünceleri vardır.
ü Diger cocuklar gibi onlar da farklı kişiliğe sahip bir birey olarak
büyüyeceklerdir.
Down Sendromu
Eğitim sırasında karşılaşılan en önemli sorunlar öğrenme güçlüğü ve buna bağlı olarak
konuşmanın gecikmesi, soyut kavramları anlayamama ve irdeleme yeteneğinin olmamasıdır.
Yakın çevreleri ile olan ilişkilerinde önemli sorunlar yaşamazlar, insanlarla sıcak ilişkiler
kurabilirler.
Genelde sevecen, uysal , neşeli ve mutlu çocuklardır
Özel eğitim programlarıyla, Down Sendromlu kişilere beslenme, ince ve kaba

motor beceriler, özbakım, okul performansı, oyun ve boş zaman aktivitelerinde
bağımsız olmalarını sağlayacak becerilerin geliştirilmesinde yardımcı olunur.
Günümüzde down sendromlu bireyler üniversite okuyor, sosyal

etkinliklere katılıyor, iş piyasasının önemli bir parçası olabiliyor.
Dejeneratif Hastalıklar
Serebral korteks ve burada görülen hastalıkların

işlevselliğe etkisi nöropsikolojinin temel çalışma alanı
gibi görünür.
Korteksin altındaki yapılarda da hastalıklar
görülebilir.
Dejeneratif Hastalıklar
Giriş
- Multipl skleroz: Sinir sisteminin hem kortikal
hem de subkortikal önbeynin subkortikal
yapılarında görülebilir. Nörodejenaratif
hastalıklara tipik bir örmektir.
MULTİPL SKLEROZ
› En sık görülen nörolojik hastalıklardandır.
› Klinik görünümü ve gidişatı ile de en ilgi çekici
hastalıklardan biri olarak görülür.
› Hastaların %10’u kötü gidişat gösterir. Kötü gidişatlı
hastalar fiziksel bakımları için başkalarına ihtiyaç
duyar, ancak yardımla iletişim kurabilir, ciddi bilişsel
bozukluk gösterir, tekerlekli sandalye kullanmak
zorundadır.
› Pek çok MS’li hasta ise normal yaşamına devam
edebilir ve hastalığı ile ilişkisiz sayılabilecek bir
nedenden ölür.
Hastalığın seyri de oldukça farklılık gösterir.
› Bazı hastalarda, hastalık istikrarlı bir biçimde ilerler hastalık
ilerledikçe işlev kaybının derecesi de değişir.
› Çok nadir de olsa bazı hastalarda hastalık çok hızlı gelişir,
çok ciddi işlev kaybına neden olur ve hasta bu şekilde uzun
yıllar yaşamına devam eder.
› Farklı gidişatlar görünse de kabaca iki tip sınıflanabilir.
1) Tekrarlayan-düzelen tip: Hastanın semptomlarında artma
hissettiği ve ardından göreli bir iyileşmenin olduğu
dönemler vardır. Tekrarlama ve düzelmelerin sıklığı ve
süresi değişkenlik gösterir. 25 yıl süren düzelmeler
kaydedilmiştir. Hastalık bu tipte başlayıp kronik ilerleyici
tipe dönebilir.
2) Kronik ilerleyici tip:
* Hastalığın değişkenliğinin sebebi patolojinin doğasında

bulunmaktadır.
› Sinir sisteminde ağ oluşturan aksonlar çoğu yerde bir miyelin kılıf ile
çevrilidir. Miyelin kılıf elektrik ağlarındaki kablolu izolasyon gibi düşünülebilir.
› Demiyelinasyon süreci ile birlikte izolasyon bozulur ve birbiri ile bağlantı
kuran nöronlar arasındaki iletişim işlevselliğini kaybeder.
› Bu durum sinir sisteminin herhangi bir yerinde lokalize olabilir ya da pek çok
alana yayılabilir.
› Hastayı etkileyen belirtiler doğal olarak lezyonların dağılımını
göstermektedir.
› Lezyonlar oldukça yaygın görülmesine rağmen kabaca iki tip örüntüden
bahsedilebilir.
- Öncelikle omurgayı etkileyen ve daha fazla fiziksel engelliliğe neden olan tip
- Öncelikle beyni etkileyen ve daha fazla bilişsel bozukluğa neden olan tip
* Bazen hastalığın durumu bu kadar net olmayabilir.
› MS’de bağışıklık sistemi, miyelinin kendine ait olduğunu
tanımaz ve onu yok etmek ister.
› MS’in oluşumu hakkında pek çok hipotez vardır ancak hiçbiri
oluşum mekanizmasını net bir biçimde açıklayamaz.
› Genetik bir element bulunamamış olsa da olguları %10 u
aileseldir.
› Kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür.
› Ilıman iklimlerde daha fazla görüldüğü bulunmuştur.
› Başlangıç yaşı 20-40
› En sık 30-40
› Nadiren çocuk ve yaşlı yetişkinlerde de görülebilir.
› MS’in ilk belirtileri bir ya da birden fazla lezyonun etkileridir. Bunlar;
- Optik sinir iltihabı sonucu oluşan görme bulanıklığı ve ağrı
- Bacaklarda uyuşma, çift görme, İdrar aciliyet zayıflığı en sık görülen
belirtilerdir.
› İlerlemiş olgularda;
1) Davranış sisteminde
- Tekerlekli sandalyeye bağlı olma
- Kesik kesik ve geveleyerek konuşma
- Hızlı göz hareketleri
- Üst uzuv zayıflığı
- Ataksi (hareket dengesizliği)
- Spazmlar ile giden şiddetli spastik omurilik felci
- Duyu kabı
*Hasta tamamıyla fiziksel bakıma ihtiyaç duyabilir.
2) Bilişsel sistemde bozulma
› Bellekte bozulmalar görülür.
› Anlama güçlüğü
› Öğrenme ve geri çağırma da güçlük
› Unutma
› Tanıma (geri çağırmaya göre daha az etkilenir)
› Geribildirimlere yanıt vermede güçlük
3) Duygular
› MS’li hastalarda %40-%60 oranında duydurumda bozulmalar görülür.
-Bir kısmında uygunsuz öfori (çoşku) görülür.
-Ağırlıklı olarak depresyon görülür.
› %15 oranında depresyon görülür.
MS nedeni ile öngörülemeyen tekrarlayan bir dizi minör kayıp hastaya sıkıntı
vererek intihar düşüncelerine duyarlı hale getiriyor.
› Günümüzde MR ile lezyonları gözlemek ve tanıya
yardımcı olmak mümkündür.
› MS’ te bilişsel bozukluğun derecesi, fiziksel bozukluğun
derecesi ile ilişkilidir.
› Görsel-uzamsal yetenekler sözel yeteneklerden daha
fazla etkilenir.
TEDAVİ
› Hastalığın erken evrelerde baskılanmasını sağlayan beta-
interferon ilaçlar dışında hastalığı tümüyle yok edecek
ilaçlar yoktur.
› Rehabilitasyon hastalığın ilerlemesini durduramasa da
belirtilerle baş edebilme için önemlidir. Özellikle bilişsel
rehabilitasyon hastalık ve engellilik ile baş edebilme
yararlıdır. Danışmanlık bozukluğu olan bireylere yardımcı
olmakta önemlidir.
PARKİNSON HASTALIĞI
› Parkinson Hastalığı (PH) 1817 yılında Parkinson tarafından
tanımlanmıştır.
› Sıklıkla “titremeli felç” olarak bilinen, subkortikal alanlarda
bulunan basal ganlialarda başlayan nörodejeneratif bir
hastalıktır.
› İstemsiz (ekstrapiramidal) hareketlerle görülür.
› En tipik özellikleri
1) Titreme(tremor)
2) Hareketlerde yavaşlık
3) Hareketlerde katılık (rijidite)
› %0.1 oranında görülür.
Belirtiler
› Baş ve gövde öne eğik kambur bir duruş

› Küçük adımlarla yürüme
› Yürürken aynı taraftaki kolu az sallama
› Hareketlerde düzensizlik
› Dinlenme durumunda titreme (tremor).
qKonuşmada kendini anlaşılır kılmakta zorlanır.
--konuşmada monotonlaşma ve alçak sesle konuşma
Kelimeleri net ifade edemeden, uygun duraklamaları yapamadan
koşarcasına konuşma (taşifemi)
› Yutkunmada azalma
› Postüral reflekslerde (dik durma, bir postürü sürdürürken dengemizi
koruma, dönüşlerde ve yürüyüşlerde dengemizi sağlama) bozulma
› Basal gangliada özellikkle de substantia nigrada görülen anormallikler
PH’ye neden olmaktadır.
› Dopamin azlığı
› Alexander, Crutcher ve DeLong PH’de motor bozuklukların görülmesini şu
şekilde açıklamış.
Basal ganlia 5 devre ile frontal bölge ile bağlantı gerçekleştirir. Bu
devrelerle
- Motor kontrol
- Biliş
- Göz hareketleri
- Duygular
İşlevleri bulunmaktadır
TEDAVİ
› Tedavide çok kötü gidişatlı olgularda beyin cerrahisi
uygulanır.
› Cerrahi tedaviyle titreme genellikle düzelir, ancak katılık
ve hareketlerde gözle görülür bir iyileşme olmaz
› Pek çok olguda ise dopamin açığının yerine konması ile
gerçekleştirilen ilaçla tedavi söz konusudur.
› Etkili bir tedavidir ancak belirtilerin kaybolup yeniden
belirmesi ve uzun soluklu bir tedavi olması nedeniyle
hastaları rahatsız etmektedir.
PH’li hastalarda görülen nöropsikolojik
belirtiler 3 başlıkta incelenebilir.
1)Yürütücü işlevler
v Wisconsin Kart Eşleme Testinde kavram oluşturma sorunları ve zihinsel seti değiştirmede
sorunlar görülür.
v Olayları başlatmakta ve sırasını hatırlamada güçlük
v Sözel akıcılıkta bozulma
2) Görsel uzamsal algılama
v Nesneleri uzayda konumlama ve Uzamsal algılama bozulmuştur.
3) Bellek
v Epizodik ya da bağlam ilişkili bilgide güçlükler var
v Tanıma bellekleri normaldir ancak kısa hikayeleri ve çağrışımsal setleri öğrenmede

başarısızdır.
v Kodlama ve depolama süreçleri normal olarak çalışıyor olsa da çaba ve organizasyon

gerektiren durumlarda bilgileri geri çağırmada güçlük yaşarlar.
v Örtük bellek bazı olgularda bozulmuş olabilir.
Duygudurum
v PH’de depresyon ve demans iç içedir.

HUNTİNGTON HASTALIĞI (HH)
› HH kalıtsal nörodejeneratif hastalıklara klasik bir
örnektir.
› %50 genetik geçiş gösterir.
› 35-40 yaşlarında başlar.
› Hastalığın ilk evresi 1872 yılında George Huntington
tarafından tanımlanmıştır.
› Nüfusun 20.000 inde 1’ini etkiler.
› Genetik abnormaliteden kaynaklandığı bilinmektedir.
4. kromozom üzerinde C, A, G kodlarının dizilimi ile
ilişkilidir.
› Hastalık istemsiz hareketlerde sinsi başlangıçlıdır.
› Sıklıkla orta yaşlarda başlar, nadir de olsa 20 yaşından
önce başlar.
› Dizartri (peltek konuşma, akıcılıktan yoksun)
› Üst uzuvları hareket ettirmede güçlük
› Düzensiz yürüme
› Birkaç yıl içinde zihinsel işlevlerde ilerleyici kayıp
› Sonunda; çiğneme, yutma ve solunum problemlerinin
neden olduğu fiziksel kötüleşme ve 15-20 yıl içinde ölüm
gerçekleşir.
› Kromozamal anormallik basal ganglialardaki ve
özelliklede striatumdaki (hem istemli hem de istemsiz
hareketten sorumlu bir yapı) nörotransmitterleri
etkiliyen huntingtin adlı bir protein üretir.
› HD bu sebeple hem bir subkortikal demans hem de bir
hareket bozukluğudur.
› Global entelektüel yetersizlik olguların yaklaşık üçte
birinde görülür. Bununla birlikte hastaların tümü
nöropsikolojik bozukluk gösterir. Motor engellilik de
hareket bozukluklarına yol açar.
› İlk belirtiler
› Bellek
› Sözel akıcılık
› Görsel uzamsal algılamada bozulma
› Süreç içinde organize etme, planlama, sıralama işlevleri
de bozulur.
› kodlama stratejilerinde başarısızlık
Psikolojik özellikler de görülebilir
› Psikolojik hastalıklar görülür
› %4-12 sinde şizofreni benzeri belirtiler.
-ısrarlı tekrarlayıcı delüzyonlar
-dürtüsellik (cinsel ilgide artma, öfke patlamaları)
› Olguların yarısında depresyon
› İntihar normal popülasyondan iki kat daha fazla
› Kişilik değişimleri, içe kapanma, özbakımın düşmesi
› Huntington hastalığı en acımasız nörodejeneratif
hastalıklardan biridir, hastalar kendilerini bekleyen sonu
bilerek ölürler
› Hastalığın mekanizması net olarak bilenebilmesine
rağmen mutlak tedavisi yoktur. Tedavi semptomların
hafifletilmesinden oluşur.
Demans nedir?
› Entellektüel yeteneklerde kayıp ve kişilikte değişiklikle
birlikte bellekte bozulma ile giden ve günlük fonksiyon
düzeylerine engel olacak kadar ciddi olan bir klinik
durumdur
¨ Normal yaşlanma sürecinde belli ölçülerde unutkanlık
olması (beyin işlevlerindeki yavaşlamaya bağlı), karmaşık

problemleri çözmek için daha fazla zamana gereksinim
duymak doğaldır
¨ Demans, yaşlılığın değil, anormal beyin süreçlerinin bir
sonucudur
Demans nedenleri nelerdir?
› Alzheimer Hastalığı %50-80
› Lewy cisimcikli demans %20
› Beyin damar hastalıkları %5-10
› Parkinson Hastalığına bağlı<%5
› Tümör, enfeksiyon, toksik maddeler (alkol ve çeşitli
ilaçlar), darbeler
Demansın belirti ve bulguları
› Ağır bellek kaybı
› Soyut düşünceleri oluşturma beceriksizliği
› Konsantrasyon güçlüğü
› Gündelik ya da karmaşık, işleri yapmada zorluk
› Kişilik değişiklikleri
› Şüpheci ya da garip davranışlar
›İleri yaşlarda ortaya çıkan demansın
en sık nedeni ALZHEİMER
HASTALIĞI’dır.
Alzheimer Hastalığı
› Alzheimer hastalığı beynin düşünme, hafıza, dil,
beceri bölümlerini etkiler
› Hastalığın başlangıcı sinsidir ve yıkım genellikle
yavaş ilerlemektedir
› Günümüzde hastalığı ortadan kaldıran kesin bir
tedavi yaklaşımı bulunmamaktadır
Alzheimer Hastalığı için risk faktörleri?
– İleri yaş
– Aile öyküsü(genetik)
– Ağır bir kafa darbesi almış olmak
– Yüksek tansiyon
– Şeker hastalığı
– Düşük eğitim düzeyi
– Depresyon
Alzheimer Hastalığı Evreleri
(Erken Evre)
› Eşyaları uygunsuz yerlere koyma
› Aynı soruları tekrar, tekrar sorma
› Kelime bulma güçlüğü, konuşurken konuyu unutma
› Bilinen işleri yapmakta güçlük(yemek yapma..)
› Nedensiz davranış ve duygudurum değişiklikleri
› Bir işi başlatamama, konsantre olamama
› Çevreye karşı ilgi azlığı
› Kişisel görünüş ve başkalarına karşı kayıtsızlık
› Bulunduğu yer ve zamanın farkında olmama
› Bilinen yollarda araba kullanırken kaybolma
Orta Evre
› Yakın tarihte yaşanan olayları daha fazla unutma. (Uzak geçmişteki olayları
daha iyi hatırlar ama bazı ayrıntıları unutabilir ve karıştırabilir)
› Zamanı ve yerleri karıştırma(Gece yarısı alışverişe çıkmaya karar verebilir)
› Bildiği yerlerde kaybolma
› Aile üyelerinin ve arkadaşlarının isimlerini unutma
› Yemekleri ya da çaydanlığı ateşte unutma ya da ocağı söndürmeyi unutma
› Olmayan şeyleri duyma ya da görme, kuruntular
› Yazma ve okuma da dahil iletişim yetilerinde kayıp
› Toplum içinde uygunsuz davranışlar
› Özellikle geceleri artan huzursuzluk ve sıkıntı hissi
› Saldırganlık, öfke patlamaları, içe kapanma
› El becerisi gerektiren işlerde güçlük çekme
› Hesap ve planlamayı gerektiren işlerde güçlük
› İlaçları almayı sürekli unutma
İleri Evre
› Belleğin ileri derecede azalması veya tam kaybı
› Konuşma ve söyleneni anlama güçlüğü
› Duyguların ifadesinde azalma veya tam kayıp
› İnsanları, hatta aynadaki kendi yüzünü tanıma güçlüğü
› İdrar ve dışkıyı tutamama
› Hiçbir kişisel bakım işlevini yerine getirememe
› Çiğneme ve yutmada güçlük
› Bazı sesleri ya da cümleleri sürekli tekrarlama
› Arkadaşlarını ve akrabalarını tanımama
› Giyinme, yemek yeme, duş yapma, yıkanma ve tuvalete gitme konularında
yardıma ya da gözetime ihtiyaç duyma
› Sonunda tekerlekli iskemleye bağlı kalabilecek şekilde yürüme zorluğu
Alzheimer Hastalığına Eşlik Edebilen
Ruhsal Değişiklikler
Depresyon
› İştah kaybı
› Uyku bozukluğu
› Enerjisizlik
› Dikkati yoğunlaştıramama
› Sinirlilik ve kaygı
› Değersizlik hissi
Alzheimer Hastalığına Eşlik Davranış
Değişiklikler
› Amaçsız Dolaşmalar
› Aşırı tepki
› Kaygı:
› Evham
› Korkular
› Kuruntular
› Endişe
› Huzursuzluk
› Öfke
Alzheimer Hastalığına Eşlik Edebilen
Ruhsal Değişiklikler
› Uyku bozuklukları
› Psikiyatrik Tablolar
› Görsel veya işitsel sanrılar
› Olmamış olayları var sayma
› Yanlış sabit fikirler
› Şüphecilik
Erken Tanının Önemi
› Alzheimer hastalığının bilinen kesin bir tedavisi

yoksa da erken evrelerde verilen ilaçlar süreci
yavaşlatmakta ve hastalığın ilerlemesini
geciktirmektedir.
› Asetilkolin ve glutamat içeren ilaçlar kullanılır
› Hasta ve ailesine hastalığı öğrenip yaşam
planlaması yapması için zaman kalır
5. Bölüm
Nöropsikolojik Testlere Giriş
3. Bölüm Konuları
1. Beyin Alanları
a). İşlevine göre
b). Yapısına göre
2. Beyin hasarları
Hasarları tespit etme
3. Nöropsikoloji
4. Nöropsikolojik Değerlendirme
5. Nöropsikolojik Testler
137
Beyin Alanları
İşlevlerine Göre Yapısına Göre
138
Beynin Alanları
Ø İnsan beyni sağ ve sol hemisfer olmak üzere

iki bölüme ayrılır.
Ø Sol yarımküre vücudumuzun sağ yarısını
kontrol ederken, sağ yarımküre
vücudumuzun sol yarısını kontrol etmektedir
Ø Bu iki bölüm arasında iletişimi sağlayan
yoğun sinirsel yapıya Corpus Callosum adı
verilir.
sendromu gibi nörolojik hastalıklar ortaya
çıkar
139
Serebral korteks
Ø Beyin alanını kaplayan ve gri maddeden

oluşan yumuşak doku.
Ø Çoğunlukla hücre, dendrit ve aksonlardan
oluşur. (Gri olmasının sebebi budur).
Ø Aksonları saran yapıya miyelin kılıfı denir.
Ø Bu yapıların hasar görmesi bilişsel süreçlere
de zarar verir.
140
v Serebral korteksin farklı alanları farklı
işlevlerden sorumludur.
1. Primer (Birincil) Korteks

2. Yakın Duyusal Asosiyasyon (Birleştirme)
3. Uzak Duyusal Asosiyasyon Korteks
Üç bölge Primer Görsel Korteks: Görsel bilgi

duyusal Primer Somatosensör Korteks: Dokunsal bilgi
bilgiyi alır
Primer İşitsel: Korteks İşitsel bilgi
Primer Motor Korteks: Vücut hareketlerinden sorumlu bölge

141
Yakın duyusal korteks
Ø Her primer duyusal korteks kendisine yakın
olan duyusal asosiyasyon bölgesine bilgi
verir.
Ø Yakın duyusal asosiyasyon korteks sadece
tek bir primer duyusal korteksten gelen
bilgiyi alır ve depolar.
v Uzak duyusal asosiyasyon korteks ise daha fazla duyudan

gelen bilgiyi alır ve entegre eder.
v Dolayısıyla öğrenme ve hafızada daha çok etkili bölgelerdir.
ü Motor asosiyasyon Korteks, Primer motor korteksini kontrol eder.

ü Son olarak Prefrontal korteks planlama ve strateji oluşturmayı sağlar
142
Beynin Yapısal Alanları
Ø Her iki hemisferde de ismini kafa tasının
konumundan alan dört bölüm
bulunmaktadır.
› Frontal Lob
› Temporal Lob
› Oksipital Lob
› Parietal Lob
143
Frontal lob
› Beynin en çok yer kaplayan

› En çok işleve sahip olan
› Evrimsel olarak en son gelişen
› En yüksek zihinsel işlevleri yerine getiren bölümü
› İnsanı “insan” yapan aktivitelerin merkezi
› Kişilik alanı
› Bilinçli düşünme alanı
› Karar alanı
144
Frontal lob
Fonksiyonları › Hiperaktivite
› Dikkati sürdürememe
› Akıl yürütme
› Öğrenme güçlülüğü
› Plan yapma
› Yanlış anlama eğilimi
› Özeleştiri yapma
› Plan yapamama
› Problem çözme
› Doğru tepki verememe
› Empati
› Problem çözmede başarısızlık
› Dürtülerin kontrolü
› Perseverasyon (takılıp kalma)
› Duyguları yönetme
› Dikkatin sürdürülebilmesi
145
Prietal lob
› Dokunma duyusu ve algısı
› Sıcaklık ve ağrı duyumları
› Bedenin posizyonu ve uzaydaki
yönelimine ilişkin duyuların yorumu ve
bütünleştirilmesini sağlar
› Görsel-motor koordinasyona yardımcı
olur
› Uzuvları pozisyonu (giyinememe)
› Uzuvlarda sakarlık
› Astereognozi: nesneleri dokunarak tanıma yetisininin kaybı
146
Oksipital lob
› Çoğunlukla görsel duyu ve algıdan
sorumlu alan › Renk agnozi
› Renkleri isimlendirememe
› Okuma işlevlerinde rol oynar
› Renk körlüğü
› Saf kelime körlüğü (kelimeleri
okumada başarısızlık, harfleri
tanıyamam)
147
Temporal lob
› Çoğunlukla işitme algısıyla ilişkilidir.

› Oksipital loba giden görsel algı yolları temporal lobun alt
yüzeyinde geçer. Bu nedenle görsel algıda büyük rol oynar.
› Wernicke alanı (konuşmanın anlamlandırılması)
148
Temporal lob
› İşitsel agnozi (sesi tanımama)
Fonksiyonları
› Görsel agnozi
› İşitme algısı
› Prosopagnozi (yüz tanımama)
› Görsel algı
› Duygulanım bozukluğu
› Dilin anlaşılması
› Cinsel davranış bozuklukları
› İşitsel ve görsel hafıza
› Uzun süreli bellek
149
Temporal lob
Limbik sistem
› Beynin iç kısmına yerleşmiş

limbik sistem çoğunlukla
teporal lobla bağlantılıdır.
› Duyguların dışa vurumu, bellek
ve koku duyumuyla ilişkilidir.
150
Temporal lob Fonksiyonlar Bozuklukları
Limbik sistem
Yeni bilgilerin hafızaya
› Amigdala: duygularla ilişkili olan yapı
(özellikle saldırganlık ve korku) kaydedilememesi
› Hipokampüs: bellekle ilişkili yapı. Yeni Epilepsi

bilgilerin depolanması ve yön bulma. Parkinson
› Talamus: duyusal bilgilerin merkezi. Demans
Duyuların şiddetini kontrol eder. Eleme
yapar. Geçici amnezi
› Hipotalamus: vücudun iç dengesini sağlar.

(susama, acıkma hislerinin merkezi.
151
Beyin Hasarları
Beyin hasarlarına sebep olan çeşitli patolojik süreç vardır.
-Darbelerin neden olduğu travmalar (açık ya da kapalı
beyin yaralanmaları)
-Tümörler
-Serebral hastalıklar
-Toksik maddelere bağlı zehirlenmeler
-Felç
-Beyin kanamaları
152
Beyin Hasarları
Beyin hasarlarını tespit etme
Beyin hasarlarının tanı ve tedavisi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT, CT),
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)
Pozitron Emisyon Tomografi (PET),
Elektroensefalografi (EEG),
153
Beyin Hasarları
Her ne kadar beyin görüntüleme tekniklerini gelişmiş olsa da

§Hafif ve orta dereceli beyin hasarlarının belirlenmesinde
§Hasar sonucunda ortaya çıkan bilişsel işlevsizliğin şiddetinde
§Hasar sonucunda ortaya çıkan sosyal davranışların düzeltilmesinde
Bu yöntemler yetersiz kalabilmektedir.
154
Beyin Hasarları
vAyrıca bazı davranış bozuklukları beyin hasarı sonucu değil

psikolojik durumlar sonucu oluşmaktadır. Bunların ayırt edilmesi
gerekir.
vBazı hasarlar da spesifik bir bölgeden değil beynin çeşitli

yerlerinden kaynaklanabilmektedir. Bu durumda da
görüntüleme teknikleri hasar yerini ve şiddetini tespit
edememekte.
Ø Bütün bu sebeplerden ötürü nöropsikolojik tanı ve

tedavi yöntemine ihtiyaç duyulmaktadır.
155
Nöropsikoloji
Nöropsikoloji, zihinsel işlev ve davranışlarla beyin
arasındaki ilişkiyi inceleyen uygulamalı bir bilim
dalıdır.
Beynin çalışma prensipleri ve işlevlerinin insan
davranışları ile nasıl ilişkili olduğunu inceler.
Nöropsikoloji amacı; beyinde meydana gelen işlev bozukluklarının,

zihinsel ve davranışsal süreçlere etkisini belirlemektir
156
Nöropsikoloji
v Doğum öncesi bozukluklar, nörogelişimsel bozukluklar, inme,
travmatik beyin hasarı, beyin tümörleri, madde bağımlılığı,
şizofreni, demans gibi rahatsızlıkların davranış ile ilişkisini inceler.
v Dikkat, Algı ve Bellek Bozulmaları, Epilepsi, Alzheimer, Fronto
Temperal Demanslar, yapısal bilişsel bozuklukları inceler.
Psikolojik işlevlerde meydana gelen değişikliklerin azaltılması

veya düzeltilmesi için rehabilitasyon programları oluşturur.
157
Nöropsikoloji
v Nöropsikologlar beynin fonksiyonları ile ilgili edindiği bilgiyi
klinik uygulamalarda hastaları değerlendirmek için kullanır.
Psikoloji bilgisi ışığında değerlendirme
1) Tanı koymayı sağlar ve herhangi bir serebral patolojinin

lokalizayonunu belirler.
2) Hastanın, rehabilitasyon programlarının hazırlanmasını

sağlar.
3) Uygulanan tedavinin ne kadar yararlı olduğunu ve iyileşmenin

derecesinin ne olduğunu belirler.
158
Nöropsikolojik Değerlendirme
Değerlendirmede 3 temel soruya cevap aranır.
1) Hastanın serebral bir patolojisi var mıdır? Eğer varsa bu beyin

patolojisi yerel mi yoksa yaygın bir patoloji midir?
2) Yerel bir patoloji varsa hangi davranış fonksiyonları
bozulmuştur?
3) Hastayı normal işlevselliğine döndürebilmek için en iyi tedavi
yöntemi nedir?
159
Beyin hasarlarını tespit etme: Nöropsikolojik testler
vDiğer psikolojik ölçme araçlarından farklı olarak beyinle-davranış

arasındaki ilişkiyi ortaya koyan, bir başka deyişle beynin belirli bir
lokal alanının işlevini/fonksiyonunu davranışsal olarak
gözlememize veya sayısal olarak ifade etmemize olanak sağlayan
ölçme araçlarıdır.
Ø Böylece beyindeki işlev bozukluğuna bağlı olarak oluşan

bilişsel ve davranışsal bozukluklar nesnel puanlarla
betimlenmiş olur.
160
Beyin hasarlarını tespit etme: Nöropsikolojik testler
vBeyin hasarlı bir hastanın yalnızca test puanına bakmak hastanın

beyin fonksiyonları hakkında çok az bilgi verebilir.
vBir testte başarısız olmanın birden çok nedeni bulunabileceği gibi,

Testin doğru olarak tamamlamanın birden çok yolu olabilir
Beyin hasarı yollardan birini bozup diğerini zarar vermemiş
olabilir.
Bu nedenle
vHastanın testi nasıl çözdüğü hangi stratejiler kullandığını

gözlemleyip rapor etmek de önemli bir bilgi kaynağıdır.
161
Uygulama koşulları
Fiziksel koşullar
Ø Test uygulanan odanın iyi aydınlatılmış, yeterince havalandırılmış,
sessiz ve test uygulanan kişinin ilgisini teste yönlendirebildiği bir
ortamı olmalıdır.
Ø Uygulama denek ve testörün karşılıklı oturduğu bir masada
yapılmalı, masanın boyu uygulama için uygun olmalıdır.
Ø Deneğin oturduğu sandalye rahat olmalıdır.
162
Test Uygulama
Ø Test malzemeleri kullanıma uygun olarak masanın üzerinde

durmalı, gereksiz malzeme masanın üstünde bırakılmamalıdır.
Ø Teste ilişkin görevler deneğe anlatılırken, onu sıkmadan, acele
etmeden göz teması kurarak anlatılmalıdır.
163
Test Uygulama
Ø Yönergenin denek tarafından doğru anlaşıldığından emin olmak

gereklidir.
Ø Yönergenin denek tarafından anlaşılmadığı düşünülüyorsa, (özellikle
yaşlı ve eğitim düzeyi düşük olan hastalarda/deneklerde) test
performansını etkilemeyecek yönde ek açıklamalar yapılabilir.
164
Test Uygulama
Ø Arka arkaya birkaç test uygulanacaksa testler arasında uygun zaman
aralıkları verilmelidir.
Ø Testlerin birbirlerinin performansını etkilemeyecek sırada
uygulanmasına dikkat edilmelidir
Ø Niceliksel değerlendirmenin yanısıra niteliksel gözlemlerde yapılmalıdır
Ø Test uygulanırken deneğin davranışları çok iyi gözlemlenmeli, deneğin
problemi nasıl çözdüğüne dikkat edilmeli gerekli notlar alınmalıdır.
165
Rehabilitasyon
Nöropsikolojik değerlendirme, beyin hasarları ve beyin ameliyatları

sonrası uygulanır.
Hastanın bozulan işlevlerinin iyileştirilip iyileştirilmediğine dair
eğitimler hazırlanır.
Rehabilitasyon sürecinde pek çok farklı alandan uzman birlikte
çalışır.
Takip sürecinde testler tekrar uygulanarak zihinsel fonksiyonlarda
ilerleme veya gerilemenin olup olmadığı ölçülür.
166
6. Bölüm
Sayı Dizisi Öğrenme Testi (SDÖT)
1. SDÖT tanıtımı
2. İlgili Beyin Alanları
3. Türkiye Geçerlik Güvenirlik Çalışması
4. Uygulama
5. Yönerge
6. Puanlama
168
SDÖT tanıtımı
Ø Sayı Dizisi Öğrenme Testi (SDÖT; Serial Digit Learning Test), 1943'te
Zangwill tarafından geliştirilmiştir.
Ø SDÖT’te, belirli bir sayı dizisinin doğru olarak tekrarlanması için

gerekli tekrar sayısı ölçülmektedir.
Ø Sayı dizisinin iki kere arka arkaya doğru olarak söylenmesi için
gereken tekrar sayısı belirlenmektedir.
Ø SDÖT’ün ayırt edici özelliği (Wechler Zeka Ölçeği; sayı dizisi’den)

öğrenme yeteneği’ni de ölçüyor olmasıdır. Bunun yanısıra kısa-süreli
belleği de ölçer.
169
SDÖT tanıtımı Wechler Zeka Ölçeği; sayı dizisi
170
SDÖT tanıtımı
Sayı Dizisi Öğrenme Testi Wechler Zeka Ölçeği; sayı dizisi
Ø Sayı dizisinin ki kez arka arkaya doğru Ø Bir kez sunulan sayı dizisine
söylenmesi için gereken tekrar sayısı ilişkin anlık hatırlama
Ø Dikkat ve belleği (KSB) ölçer Ø Dikkati ölçer
Ø Öğrenmeyi ölçer Ø Kısa süreli (very short term
Ø Bilginin kodlanması memory) bellek
Ø Depolanması Ø %58
Ø Geri çağrılmasıyla ilişkili
Beyin hasarlıları %76 doğruluk
oranıyla ayırt eder
171
SDÖT tanıtımı
SDTO formları
SDÖT9 Formu:
v 65 yaşından küçük ve liseden sonra da eğitim görmüş

olan katılımcılara uygulanır.
SDÖT8 Formu:
Ø 65 yaşından büyük veya en fazla lise eğitimi görmüş

olan (üniversite altı) katılımcılara uygulanır.
172
SDÖT tanıtımı
› SDÖT9 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER
› (1) 6-1-3-5-2-8-7-4-9
› (2) 3-9-7-4-8-5-2-6-1
› (3) 8-5-2-9-4-1-7-3-6
SDÖT8 FORMU İÇİN SEÇENEK DİZİLER
(1) 9-1-8-5-2-6-7-4
(2) 3-6-5-9-2-7-8-4
(3) 4-7-3-8-2-9-1-6
173
SDÖT İlgili Beyin Alanları
Limbik sistem
› Temporal lobda, beynin iç kısmına yerleşmiş

limbik sistem ve çoğunlukla hipokampüse bağlı
hasarları göstermektedir.
› Dolayısıyla Alzheimer hastalığı tanısında
kullanılabilir.
174
SDÖT İlgili Beyin Alanları
Frontal Lob
› Beynin karar merkezi Frontal lob olduğundan,

Bilginin doğru bir şekilde kodlanması, işlenmesi
ve uzun süreli belleğe aktarılmasında frontal
lobun işlevi bulunmaktadır.
› Dolayısıyla SDÖT frontal lobla da ilişkilidir.
› Brodmann’ın belirttiği 9, 10 ve 11. alanla ilişkili
Broadmann, 1909
175
SDÖT Türkiye standardizasyon çalışmaları
SDÖT Güvenirlik Çalışması
› SDÖT güvenirlik çalışmasında 26 kadın 30 erkek katılımcı yer almıştır.
Sadece 3 seriden oluştuğu için
1.Paralel test güvenirliği

2.İki yarı güvenirliği
3.İç tutarlılık güvenirlik kestirimlerine uygun değildir.
176
SDÖT Güvenirlik Çalışması
› En uygun yöntem, test tekrar-test yöntemidir.

› Ancak Sadece 3 seriden oluştuğundan hatırlanması da kolaydır.
Bu nedenle bu tip testlerde zaman aralığının özellikle ölçeklere
göre uzun tutulması gerekmektedir.
› Test tekrar-test yöntemi kullanılarak elde edilen güvenirlik
katsayısı 0.59 çıkmıştır.
177
SDÖT Geçerlik Çalışması
› Ülkemizde daha önce yapılmış Nöropsikolojik testler

bulunmamaktadır.
› Bu nedenle Bilnot Bataryası’ında yer alan 7 teste ilişkin faktör

yapısı incelenerek, bu testlerin geçerliğine ilişkin kanıtlar
sunulmuştur.
178
› SDTÖ geçerliği için 167 katılımcının yer aldığı bir çalışmada yapılmıştır.
› Çalışmada dikkat, bellek ve öğrenme yeteneğini ölçen bir dizi test
kullanılmıştır.
› WMS-R Sayı Dizisi (SD) ve Ters Sayı Dizisi (TSD) alt Testi
› Sayı Dizisi Öğrenme Testi (SDÖT)
› İşitsel Sözel Öğrenme Testi (İSÖT)
Faktör analizi sonucunda WMS-R; SD ve TSD ile SDTÖ aynı faktöre yüklenmemiştir.
179
› Faktör analizi sonucunda WMS-R; SD ve TSD ile SDTÖ aynı
faktöre yüklenmemiştir.
› SDTÖ ile İSÖT aynı faktöre yüklenmiştir.
Dikkat
SD
SD ve TSD ile SDTÖ birbirilerine
TSD
benzemelerine rağmen farklı faktörlere
Zihinsel yüklenmesi SDTÖ’nin farklı bir işlevi
İşlevler ölçtüğünü, diğer bir deyişle ayırt
Öğrenme ediciliğini göstermektedir.
SDÖT
İSÖT
180
SDÖT Türkiye Ortalama Tablosu
SDÖT Eğitim Düzeyi
5-11 Yıl Eğitim 12 Yıl ve Üstü Eğitim
Yaş
20 – 44 Yaş 45 – 89 Yaş 20 – 54 Yaş 55 – 95 Yaş
X Ss X Ss X Ss X Ss
Toplam puan 12.50 7.30 7.72 6.78 17.58 4.95 8.43 7.18
181
SDÖT Uygulama
q Uygulama, dikkati dağıtabilecek etkenlerin mümkün olduğunca

azaltıldığı, sessiz bir odada bireysel olarak gerçekleştirilmelidir.
q Odada uygulama için uygun büyüklükte bir masa, biri kendiniz, diğeri
katılımcı için olmak üzere iki sandalye bulunmalıdır.
q Test malzemeleri masanın üzerine uygun bir düzende yerleştirilmeli ve
Kayıt Formu katılımcının göremeyeceği bir biçimde tutulmalıdır.
182
SDÖT Yönerge
183
SDÖT Yönerge
› Deneğin soruları olursa veya görevi anlamamış görünüyorsa,
yönergeyi tekrarlayın veya gerekiyorsa açıklamalarda bulunun.
› Yararlı olacağını düşünürseniz, bir örnek verebilirsiniz.
› Eğer örnek verirseniz, birbirini sabit aralıklarla izleyen beş sayıdan

oluşan bir dizi verin: 1-3-5-7-9 gibi.
› Deneğin görevi anladığından emin olduğunuzda, Kayıt Formunu

önünüze alın ve deneğe şu yönergeyi verin:
› "Güzel. Şimdi sayı dizisini söyleyeceğim. Dikkatle dinleyin."
184
SDÖT Yönerge
› Kayıt Formuna yazmış olduğunuz sayı dizisini, saniyede bir sayı verecek şekilde söyleyin. Diziyi
bitirdikten sonra 1 saniye bekleyin ve ardından "Başlayın" komutunu verin.
› Deneğin söylediği sayıları Kayıt Formundaki yerine yazın.
› Katılımcısöylediği bir sayıyı düzeltirse, Kayıt Formuna yeni verdiği sayıyı kaydedin.
› Verilen sayıların doğru olup olmadığını anında belirleyin.
› Katılımcıdizinin sonundaki sayılarla başlar ve daha sonra ilk sayıları söylerse deneği durdurun ve
"Dizinin ilk sayısından başlamanız gerekiyor" deyin.
› Kayıt Formuna, deneğin bu düzeltmeden sonra söylediği diziyi yazın.
› Öğrenme denemeleri arasında, "İyi gidiyorsunuz, şimdi bir kere daha deneyelim" veya "Oldukça
yaklaştınız" gibi güdüleyici sözler söyleyin.
185
SDÖT Yönerge
› Katılımcıherhangi bir denemede diziyi doğru olarak tekrarladığında,

"Tamam. Şimdi bir kere daha deneyelim" deyin.
› Katılımcı izleyen denemede de diziyi doğru olarak tekrarlarsa,

uygulamaya son verin.
› Katılımcı izleyen denemede diziyi yanlış olarak tekrarlarsa, "Olmadı.

Şimdi bir kere daha dinleyin" deyin ve bir sonraki denemeye geçin.
› Katılımcı diziyi üst üste iki kere doğru olarak tekrarlayana kadar
denemelere devam edin. Bu şekilde en fazla 12 deneme yapın.
186
SDÖT Puanlama
›SDÖT’ten bir tane puan hesaplanmaktadır: Toplam Puan
›Dizideki tüm sayıların doğru olarak tekrarlandığı her denemeden 2 puan

verilir.
›Hata Türleri
Örnek:(6 - 1 - 3 - 5 - 2 - 8 - 7 - 4 - 9 )
• Sayı tekrarı: 6 - 1 - 3 - 5 - 2 - 8 – 1-7 - 4 - 9 (Sadece 1 sayı yanlış olarak

tekrarlandıysa 1 puan)
• Sayı atlama: 6 - 1 - 3 – 5- 2 - 7 - 4 - 9 (1 puan)
• Sadece bir sayının yer değiştirmesi: 6 - 1 - 5 - 2 - 8 – 3- 7 - 4 - 9 (1 puan)
• Yan yana iki sayının yer değiştirmesi: 6 - 1 - 5 -3 - 2 - 8 - 7 - 4 - 9 (0 puan)
187
SDÖT Puanlama
› Elde ettiğiniz puanları Kayıt Formundaki yerlerine yazın.
› Yapılan hatanın türünü (sayının atlanması, yerine başka sayının

konması, yan yana sayıların yer değiştirmesi vb.) belirtin.
› SDÖT'ün uygulamasında, denek diziyi 2 kere üst üste doğru olarak

tekrarladığında, teste son verilmektedir.
› Böyle bir durumda, dizinin 2. kere doğru olarak tekrarlandığı

denemeden sonra gelen ve deneğe uygulanmamış olan her deneme
için, 12. deneme dahil, 2'şer puan verin.
188
SDÖT Puanlama
› On iki denemeden elde edilen puanları toplayarak Toplam Puanı

hesaplayın.
› Değeri Kayıt Formundaki yerine yazın.

Alınabilecek En Yüksek Puan: 24
Yaklaşık Uygulama Süresi: 15 dakika
189
SAYI DİZİSİ ÖĞRENME TESTİ TÜRK FORMU
KAYIT FORMU
Denek ile ilgili Bilgiler:
Adı Soyadı : ………………………

Doğum Tarihi : ……./……./…………
Yaşı : ………………………
Cinsiyeti : ………………………
Eğitim Düzeyi : ………………………
SDÖT Formu: 6 - 1 - 3 - 5 - 2 - 8 - 7 - 4 - 9
3 - 9 - 7 - 4 - 8 - 5 - 2 - 6 - 1
8 - 5 - 2 - 9 - 4 - 1 - 7 - 3 - 6
Uygulayıcının
Adı Soyadı: ……………………………
Uygulama Tarihi: …… /………/……….
Uygulama Yeri: ………………………….
Deneme Cevaplar Puan Hata Türü

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
Toplam Puan:
190
SDÖT Puanlama
Hatalar Türleri 1) 6139 0 Eksik sayı
2) 613574 0 Eksik sayı
3) 6135729 0 Eksik sayı/ yer

değiştirme
4) 61357429 0 Eksik sayı/ yer

değiştirme
6-1-3-5-2-8-7-4-9 5) 613547829 0 yer değiştirme
6) 613548729 0 yer değiştirme
8) 613547849 0 yer değiştirme/ sayı

tekrarı/eksik sayı
10) 613528749 2 Doğru
11) 613528749 2 doğru
12) 2
Toplam Puan: 6
191
SDÖT Puanlama
Örnek1. 1) 615 0 Eksik sayı
Erkek, 41 yaşında, 3) 659357 0 Eksik sayı/ yer

ilkokul mezunu, değiştirme
madde bağımlısı 4) 69584 0 Eksik sayı/ yer

değiştirme
5) 1695694 0 Eksik sayı/yer

değiştirme
değiştirme
6-1-3-5-2-8-7-4-9 7) 6913 0 Eksik sayı/yer

değiştirme

değiştirme
10) 69574 0
11) --- 0
12) 0
Toplam Puan: 0
192
SDÖT Puanlama Deneme Cevaplar Puan Hata Türü
Örnek2. 1) 6135874 0
2) 61328749 0
Kadın, 47 yaşında, 3) 61327489 0
ilkokul mezunu,
ev kadını. 4) 61358749 1
5) 613528749 2
6) 613528749 2
6-1-3-5-2-8-7-4-9 7) 2
8) 2
9) 2
10) 2
11) 2
12) 2
Toplam Puan: 17
193
SDÖT Puanlama Deneme Cevaplar Puan Hata Türü
Örnek3. 1) 8524697 0
2) 852697 0
Erkek, 77 yaşında, 3) 85632179 0
ilkokul mezunu,
emekli. 4) 8526914 0
Başlangıç
5) 85629715 0
seviyesinde demans.
6) 85421769 0
7) 0
8-5-2-9-4-1-7-3-6 8) 0
9) 0
10) 0
11) 0
12) 0
Toplam Puan: 0
194
7. Bölüm
Stroop Testi
1. Stroop Testi tanıtımı
2. Uygulama
3. Yönerge
4. Puanlama
5. İlgili Beyin Alanları ve İşlevler
196
Stroop testi tanıtımı
› Stroop etkisinin temeli, Münsterberg (1892), Müller (1894) ve

Cattel (1912) gibi araştırmacıların ‘ketleme’ (inhibition)
çalışmalarına dayanmaktadır. Bu araştırmacılar bir renk isminin,
renk ve ismin eşleştiği bir durumda, farklılaştığı bir duruma göre
daha hızlı söylendiğini belirtmişlerdir.
› Stroop 1935 yılında renk-isim eşleştirmesi adlı bir eğitim
programıyla bu durumu deneysel bir görev olarak geliştirilmiştir.
› Belirli bir süre (8 gün) bu eğitimi alan katılımcılarla almayanların
Renk-İsim söyleme hızlarını karşılaştırmıştır.
› Renk ve kelimenin uyuşmadığı durumda anlamlı fark çıkmamıştır.
197
› Stroop etkisi, kelimenin yazılışında kullanılan renk ile kelimenin

ifade ettiği renk farklı olduğunda elde edilmektedir.
› Stroop bozucu etkisi (interference), ketleme yapamamaktan; renk

isimlerini söylemenin, renkleri ifade eden kelimeleri okumadan
daha uzun zaman almasından kaynaklanmaktadır.
198
Stroop Etkisi
v Eğer bir renk ismi, onu temsil eden renkle

yazılmışsa, bu rengi söylemek daha kısa sürer.
v Fakat renk ismi kendisini temsil eden rengin

dışında bir renkle yazılmışsa, o zaman rengi
söylemek daha uzun sürer.
v Kırmızı renkle yazılmış yeşil rengi adlandırmak,

yeşil renkle yazılmış yeşil sözcüğünü okumaktan
daha uzun zaman almaktadır.
199
Stroop Etkisi
NEDEN?
v Renklerin isimleri kendisiyle özdeşleştirilir.
(Kolaylaştırma etkisi).
v Okuma işlemi, renkleri saptama işleminden daha
çok otomatikleşmiş bir süreçtir. (beyin renkleri
saptarken kelimeleri okumaktan daha çok enerji
sarf eder).
200
Stroop Testi Uygulama
› Uygulama, dikkati dağıtabilecek etkenlerin mümkün olduğunca azaltıldığı,
sessiz bir odada bireysel olarak gerçekleştirilmelidir.
› Odada uygulama için uygun büyüklükte bir masa, biri kendiniz, diğeri
katılımcı için olmak üzere iki sandalye bulunmalıdır.
› Test malzemeleri masanın üzerine uygun bir düzende yerleştirilmeli ve

Kayıt Formu katılımcının göremeyeceği bir biçimde tutulmalıdır.
›
› Kayıt formunda istenen bilgilerle ilgili olarak katılımcıyla bir öngörüşme
yapın. Katılımcının kimliği ve demografik özellikleriyle ilgili olarak elde
ettiğiniz bilgileri, kayıt formundaki yerlerine yazın.
201
Stroop Testi Uygulama Yönergesi
Şimdi size bazı kartlar göstereceğim. Ben “Başlayın” dedikten

hemen sonra, sizden, bu kartlarda yazılı olan kelimeleri
okumanızı veya kartlardaki renkleri söylemenizi isteyeceğim.
Kelimeleri mümkün olduğu kadar hızlı okumaya, renk
isimlerini mümkün olduğu kadar hızlı söylemeye çalışın.
Kelimeleri okurken veya renkleri söylerken hata yaptığınızı
fark ederseniz, hemen doğrusunu söyleyin.
202
1.Bölüm:
Bu karttaki kelimeleri mümkün
olduğu kadar hızlı okumanızı
istiyorum. Şimdi parmağımı izleyin.
Okumaya buradan başlayın ve
soldan sağa doğru gidin. Hata
yaptığınızı fark ederseniz, düzeltin.
Başlayın.
203
2. Bölüm:
Şimdi de bu karttaki renk isimlerini

mümkün olduğu kadar hızlı okumanızı
istiyorum. Kelimenin basımında
kullanılan renk önemli değil, buna
dikkat etmeniz gerekmiyor. Sizden
istenen, kelimeleri okumanız. Deminki
gibi, sıranın başından başlayın ve
soldan sağa doğru gidin. Hata
yaparsanız düzeltin. Başlayın.
204
3. Bölüm:
Şimdi bu karttaki dairelerin renklerini

mümkün olduğu kadar çabuk
söylemenizi istiyorum. Sıranın
başından başlayın ve soldan sağa
doğru gidin. Hatalarınızı düzeltin.
Başlayın.
205
4. Bölüm:
Şimdi bu karttaki kelimelerin renklerini

mümkün olduğu kadar çabuk
söylemenizi istiyorum. Sıranın
başından başlayın ve soldan sağa
doğru gidin. Hata yaparsanız
düzeltin. Başlayın.
206
5. Bölüm
Şimdi de kelimelerin hangi renkte yazılmış

olduğunu mümkün olduğu kadar çabuk
söylemenizi istiyorum. Kelimeyi
okumayın, rengini söyleyin. Yine sıranın
başından başlayın ve soldan sağa doğru
gidin. Fark ettiğiniz hataları derhal
düzeltin. Başlayın.
207
Stroop Testi Puanlama
1. “Başlayın” komutunun verilmesinden bölümün son maddesinin

okunmasına/söylenmesine kadar geçen süre
2. Hata sayısı
3. Düzeltilen tepki sayısı
Hatalar için uyaranın harfinin üzerine eğik çizgi çizilirken,
düzeltilen tepkiler daire içine alınır.
Stroop Testinden 15 puan hesaplanmaktadır:
Her bölüm için, süre puanı (sn cinsinden), hata puanı ve

düzeltme puanı ayrı ayrı hesaplanmaktadır.
208
Stroop testi puanlama formu
209
Stroop İlgili Beyin Alanları ve İşlevler
Stroop Testi
› Algısal kurulumu değişen talepler
doğrultusunda ve bir “bozucu
etki” altında değiştirebilme
becerisini
› Alışılmış bir davranış örüntüsünü Orbitofrontal Cortex
bastırabilme ve olağan olmayan
bir davranışı yapabilme Beklenmedik durumlar karşısında
yeteneğini ortaya koyar. bireylerin uyum sağlamasında rol oynar.
Limbik sistemle olan sinirsel bağlar
sayesinde duygusal işlevlerin
düzenleyicisidir.
Hasarı, empati yoksunluğuna, dürtüsel
davranışlara yol açar
210
Stroop İlgili Beyin Alanları ve İşlevler
› Çocuklarda özellikle Dikkat Eksikli ği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB),
Davranım Bozukluğu (DB), Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu (KGB)
gruplarında yönetici işlevleri değerlendirmede sık kullanılan
nöropsikolojik testlerden birisidir.
Odaklanmış ve Seçici dikkat, okuma ve renk söyleme işlevlerini yansıtır.
• Dikkat
Süre puanı
• Psiiko motor beceriler
• Renk adlandırma
Hata puanı
• Anlamsal çağrışım
• Prefrontal lob işlevleriyle

Genel olarak
ilişkilendirilir.
211
STROOP TESTİ TBAG FORMU SÜRE PUANLARININ
ORTALAMA VE STANDART SAPMASI
Eğitim Düzeyi
5-8 Yıl Eğitim 9 Yıl ve Üstü Eğitim
Yaş
20 – 54 Yaş 55 – 74 Yaş 20 – 54 Yaş 55 – 82 Yaş
Ss Ss Ss Ss
STROOP TBAG
Bölüm 1 Tamamlama
12.13 6.29 13.51 5.49 8.81 1.76 10.09 3.71
süresi puanı
Bölüm 2 Tamamlama
13.61 7.41 16.47 6.76 9.43 2.52 11.63 5.41
süresi puanı
Bölüm 3 Tamamlama
17.46 9.60 24.45 13.36 12.32 2.71 15.93 4.06
süresi puanı
Bölüm 4 Tamamlama
28.07 13.85 38.39 18.52 16.95 6.70 24.87 10.94
süresi puanı
Bölüm 5 Tamamlama
40.57 24.24 47.93 20.82 26.38 12.29 35.96 16.23
süresi puanı
212
8. Bölüm
Rey Karmaşık Figür Tes4-Tanıma Uygulaması (RKFT)
1. Rey Karmaşık Figür Testi-Tanıma Uygulaması Tanıtımı

2. Uygulama
3. Yönerge
4. Puanlama
5. Türkiye'de farklı yaş ve eğitim seviyesine göre
puan ortalamaları
214
Rey Karmaşık Figür Testi-Tanıma Uygulaması Tanıtımı
Rey Karmaşık Figür Tes@-Tanıma Uygulaması (RFKT-T; Rey

Complex Figure Test and Recogni@on Trial) 1941 yılında Andre Rey
taraRndan geliş@rilmiş@r.
Test görsel mekansal yapılandırma becerisini ve görsel belleği

değerlendirmek amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır.
RFKT görsel belleği anlık, gecikmeli ve tanıma fonksiyonlarınım

içerecek biçimde kapsamlı olarak değerlendirebilmektedir.
215
Rey Karmaşık Figür Tes9-Tanıma Uygulaması Tanı:mı
a. Kopyalama: Hem yapılandırma becerisini değerlendirmek, hem de
muhtemel yapılandırma bozukluğunun bellek performansına etkisini
belirlemeyi
b. Anlık Hatırlama Uygulaması: Kısa süreli belleği
c. Gecikmeli Hatırlama Uygulaması: Uzun süreli belleği
d. Serbest Hatırlama ve Tanıma Uygulaması: Belleğin kayıt ve geri

getirme süreçlerini ölçmeyi sağlar.
Frontal lob hasarlı bireylerde performans oldukça düşüktür.
216
Rey Karmaşık Figür Testi-Tanıma Uygulaması Tanıtımı
Materyal ve uygulama
• Rey Karmaşık Figür Testi uyarıcı şekli ve testin tanıma

malzemesi
• Katılımcının resmi çizmesi için 3 adet boş A4 kağıt, kurşun

kalem ve silgi.
• Test bireysel olarak sessiz ve dikkati dağıtacak etkenlerin

olmadığı bir ortamda uygulanmalıdır.
• Test uygulaması 4 aşamadan oluşmaktadır: kopyalama, anlık

hatırlama, gecikmeli hatırlama ve tanıma.
217
Rey Karmaşık Figür Tes9-Tanıma Uygulaması
1. Kopyalama Uygulaması
v Bu aşamada deneğin önüne, Rey Karmaşık Figür Testi uyarıcı

şekli ve boş A4 kağıt konur.
Çizim süresi tutulur ve kaydedilir.
Bundan sonra hiçbir aşamada deneğe, şekli daha sonra tekrar

çizeceğine ilişkin bilgi verilmez.
218
1. Kopyalama Uygulaması Testör
Kağıt dikey pozisyonda olmalı ve şöyle

söylenir: “Burada gördüğün şeklin
Dikey
aynısını (boş A4 kağıt işaret edilerek)
bu kağıda çizmeni istiyorum.” denir.
Katılımcı
219
2. Anlık Hatırlama Uygulaması
Ø Kısa Süreli hatırlama uygulama aşaması, ilk uygulamadan 3 dakika geçtikten
sonra, sadece boş A4 kağıt (dikey pozisyonda) deneğin önüne konularak:
“Biraz önce çizdiğin şeklin aynısını bu kağıda (boş A4 kağıt işaret edilerek)
tekrar çizmeni istiyorum.” denir.
3. Gecikmeli Hatırlama Uygulaması

Ø Uzun Süreli hatırlama uygulama aşaması, ilk uygulamadan 30 dakika
geçtikten sonra, sadece boş A4 kağıt (dikey pozisyonda) deneğin önüne
konularak: “Biraz önce çizdiğin şeklin aynısını bu kağıda (boş A4 kağıt işaret
edilerek) tekrar çizmeni istiyorum.” denir.
220
Rey Karmaşık Figür Testi-Tanıma Uygulaması
4. Tanıma Uygulaması
Ø Tanıma aşamasında testin kayıt formunda bulunan çizimler önüne

konularak şöyle söylenir: “Biraz önce çizdiğin şekillerden,
burada basılmış olanlarını yuvarlak içine almanı istiyorum.”
denir.
221
4. Tanıma Uygulaması kartları
222
4. Tanıma Uygulaması kartları
223
Puanlama
Puan Doğru çizim Doğru yerleştirme

2 Ayrıntı doğru çizilmiş Ayrıntı doğru yerleştirilmiş
1 Yanlış çizilmiş Doğru yerleştirilmiş
1 Doğru çizilmiş Yanlış yerleştirilmiş
0.5 Yanlış çizilmiş, fakat tanınabilir Yanlış yerleştirilmiş
0 Yanlış çizilmiş ve tanınamaz Yanlış yerleştirilmiş
durumdaysa ya da çizilmemişse
224
1
225
2
226
3
33
227
4
228
5
229
6
230
7
231
8
232
9
233
10
234
11
235
12
236
13
237
14
238
15
239
16
240
17
241
18
242
Ayrıntı Kopyalama Anlık Gecikmeli
Numarası Hatırlama Hatırlama
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
2 Geniş dikdörtgen 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
4 Geniş dikdörtgen içindeki yatay 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
orta çizgi
5 Geniş dikdörtgen içindeki dikey 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
orta çizgi
6 Küçük dikdörtgen 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
7 Küçük dikdörtgen üzerinde küçük 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
yatay çizgi
Puanlama
8 Dört paralel çizgi 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0

9 Geniş dikdörtgen üstünde küçük 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
üçgen
10 Geniş dikdörtgen içinde küçük 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
11 üç nokta olan daire 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
12 Beş paralel çizgi 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
13 Büyük dikdörtgene bağlı yüzleri 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
geniş üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
15 Büyük üçgen içinde dikey çizgi 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
16 Büyük üçgen içinde yatay çizgi 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0

18 Büyük dikdörtgene bağlı kare 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
Toplam
Kopyalama
Süresi
243
Tanıma Puanlama
…..……..Tanıma doğru pozitif puanı (TDP) (1) 2,5,7,8,9,12,13,15,19,20,22,24
……..…..Tanıma yanlış pozitif puanı (TYP) (2) 1,3,4,6,10,11,14,16,17,18,21,23
……….... Tanıma doğru negatif puanı (TDNP) (3) 12 sayısından TYP çıkarılarak (12-TYP)
…………. Tanıma yanlış negatif puanı (TYNP) (4) 12 sayısından TDP çıkarılarak (12-TDP)
…………. Tanıma Toplam Doğru Puanı (TTDP) (5) TDP ile TDNP puanları toplanarak( TDP+TDNP)
244
Tanıma Puanlama Örneği
245
Numarası
Hatırlama Hatırlama Kopyalama denemesi
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
içindeki yatay orta
çizgi
içindeki dikey orta
çizgi
üzerinde küçük yatay
çizgi
üstünde küçük üçgen
içinde küçük dikey
çizgi
13 Büyük dikdörtgene 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı yüzleri geniş
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
15 Büyük üçgen içinde 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 29.0
Kopyalama
Süresi
246
Numaras Hatırlama Hatırlama Anlık Hatırlama
ı
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
içindeki yatay orta çizgi
çizgi
çizgi
10 Geniş dikdörtgen içinde 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
küçük dikey çizgi
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 29.0 10.5
Kopyala
ma
Süresi 247
Numaras Hatırlama Hatırlama Gecikmeli Hatırlama
ı
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
çizgi
çizgi
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 29.0 10.5 10
Kopyala
ma
Süresi 248
Tanıma Puanı
6 Tanıma Doğru Pozitif Puanı (TDP) (1) 2,5,7,8,9,12,13,15,19,20,22,24

0 Tanıma Yanlış Pozitif Puanı (TYP) (2) 1,3,4,6,10,11,14,16,17,18,21,23
12 Tanıma Doğru Negatif Puanı (TDNP) (3) 12 sayısından TYP çıkarılarak (12-TYP)
6 Tanıma Yanlış Negatif Puanı (TYNP) (4) 12 sayısından çıkarılarak (12-TDP)
18 Tanıma Toplam Doğru Puanı (TTDP) (5) TDP ile TDNP puanları toplanarak ( TDP+TDNP)
249
Numarası
Hatırlama Hatırlama
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
Kopyalama denemesi
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
içindeki yatay orta
çizgi
çizgi
çizgi
içinde küçük dikey
çizgi
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 35.0
Kopyalama
Süresi
250
Numaras Hatırlama Hatırlama Anlık Hatırlama
ı
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
çizgi
çizgi
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 35.0 9.5
Kopyala
ma
Süresi 251
Numaras Hatırlama Hatırlama Gecikmeli Hatırlama
ı
1 Dikey artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
3 Dioganal çapraz 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
çizgi
çizgi
üçgen
14 Karo 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
dikey çizgi
yatay çizgi
17 Yatay artı 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0 2 1 0.5 0
bağlı kare
Toplam 35.0 9.5 7.5
Kopyala
ma
Süresi 252
3 Tanıma Doğru Pozitif Puanı (TDP) (1) 2,5,7,8,9,12,13,15,19,20,22,24
0 Tanıma Yanlış Pozitif Puanı (TYP) (2) 1,3,4,6,10,11,14,16,17,18,21,23
12 Tanıma Doğru Negatif Puanı (TDNP) (3) 12 sayısından TYP çıkarılarak (12-TYP)
9 Tanıma Yanlış Negatif Puanı (TYNP) (4) 12 sayısından çıkarılarak (12-TDP)
15 Tanıma Toplam Doğru Puanı (TTDP) (5) TDP ile TDNP puanları toplanarak ( TDP+TDNP)
253
254
255
256
257
258
259
260
261
9. Bölüm
Raven Standart İlerleyen Matrisler Testi, (Raven
Standard Progressive Matrices)
(RSPM)
1. RİPM tanıtımı
2. Uygulama
3. Yönerge
4. Puanlama
263
RSPM tanıtımı
Ø Testin ilk orijinal formu Raven Standart İlerleyen Matrisler (RSPM)

(Raven Standard Progressive Matrices)
Ø Raven Renkli Matrisler Testi (RCM) (Raven Colored Matrices)
Ø İleri Düzeyde İlerleyen Matrisler Testi (APM)(Advanced Progressive
Matrices)
264
RSPM tanıtımı
Ø Sözel olmayan, şekilsel bir test olup genel zekâ kuramını temel almıştır
(Raven, 2000; Raven, Raven, ve Court, 2000).
Ø Hem bireysel hem de grup uygulamalarında kullanılabilmektedir.
Ø En önemli özellikleri; kısa olması, sözel olmaması, sosyo- ekonomik
durumdan diğer testlere göre daha az etkilenmesidir.
Sözel malzeme içermemesi, dille ilgili süreçleri kullanmayı en alt

seviyede gerektirmesi nedeniyle çocuk, yaşlı ve hasta popülasyonun
değerlendirilmesi ve personel seçimi gibi durumlarda, geniş bir
kullanım alanına sahiptir
265
RSPM tanıtımı
Raven Renkli Matrisler Testi
(RCM) (Raven Colored Matrices)
Ø Farklı dil ve kültürlere sahip insanların zeka seviyelerini ölçmek

için hazırlanmış bir testtir.
Ø Temel olarak, genel mental yeteneği ve akıcı zekayı ölçmektedir.
Ø Bununla beraber, öğrenme potansiyeli, kavram oluşturma, sözel
olmayan akıl yürütmeyi de ölçmektedir (Raven, 1958).
Ø RCM, 5-11 yaş arası çocuklarda, 65 yaş üstü yetişkinlerde ve
sosyo-ekonomik seviyesi düşük gruplarda kullanılmaktadır
Ø Ayrıca, renkli olması ve sözel yeteneğe dayanmıyor oluşu
sebebiyle sağırlarda, afazililerde ve IQ seviyesi düşük olanlarda
da kullanılmaktadır
266
RSPM tanıtımı
v RCM; A, Ab ve B setlerinden oluşmaktadır.

v Her sette 12 tamamlanmamış desen veya şekil ve bu şeklin sağ
alt karesinde boş bir alan bulunmaktadır.
v Her şeklin altında da, bu boş kısmı tamamlaması beklenen altı
alternatif seçenek bulunmaktadır.
v Katılımcılardan istenen, bu altı alternatiften şekli en iyi şekilde
tamamlayacak olan parçayı seçmesidir.
v Testin A ve Ab bölümlerinin tamamı renklidir. B bölümünün bir
kısmı renkli, bir kısmı siyah beyazdır.
v Uygulama süresi 10-15 dk
267
RSPM tanıtımı
268
RSPM tanıtımı
269
RSPM tanıtımı
İleri Düzeyde İlerleyen Matrisler Testi (APM) (Advanced Progressive Matrices)
Ø 60 maddeden oluşan testin A- B- C- D- E harfleriyle

işaretlenmiş 5 bölümü vardır.
Ø Türkiye standardizasyon çalışmasında 2 set bulunur
Ø Set1=12 madde; Set2=36 madde
Ø RSPM tavan etkisinden dolayı daha da zorlaştırılmış halidir.
Ø Daha çok üstün zekalı bireylere uygulanır
Ø Uygulama süresi yaklaşık 30 dakikadır.
270
RSPM tanıtımı
İleri Düzeyde İlerleyen Matrisler Testi
(APM) (Advanced Progressive Matrices)
271
RSPM tanıtımı
Raven Standart İlerleyen Matrisler (RSPM) (Raven
Ø 60 maddeden 5 setten A- B- C- D- E oluşmaktadır.

Ø Her bir setteki ilk madde deneğin rahatlıkla çözebileceği
problemlerdendir. Daha sonraki sorular ise giderek zorlaşmaktadır.
Ø Bunlar bireyin, ilk başta anlamsız gibi görünen şekilleri sezme,
aralarındaki ilişkileri kavrama ve bu ilişkilere dayanarak noksan şekilleri
tamamlama yeteneğini ölçer.
272
RSPM tanıtımı
Raven Standart İlerleyen Matrisler (RSPM) (Raven
Düzenli düşünme ve irdeleme yeteneğini, zihinsel beceri veya

faaliyet hızını da değerlendirmektedir .
Görsel-mekansal algılama, görselleştirme, kategori değiştirebilme,

çalışma belleği, irdeleme ve genel zihinsel yeteneği ölçmektedir.
273
RSPM tanıtımı
RSPM Malzeme
v RSPM Test Kitapçığı, Doğru Cevap Anahtarı, Kayıt Formu, denek
tarafından kullanılacak olan kurşunkalem ve silgi, uygulayıcı tarafından
kullanılacak olan kalem ve saniye göstergeli saat.
Ø RSPM her bir set 12'şer maddeden oluşmaktadır.

Ø Her maddede, bir kısmı eksik olan bir problem şekil ve bir tanesi bu
eksik kısmı tamamlayan seçenek şekiller vardır.
Ø İlk iki set olan A ve B Setlerinde seçenek şekiller 6'şar tane, daha
sonraki C, D ve E Setlerinde ise seçenek şekiller 8'er tanedir.
Ø Uygulama süresi 30 dk
274
RSPM tanıtımı
RSPM Uygulama Yönergesi
"Şimdi size Test Kitapçıklarını dağıtacağım. Ben söylemeden

kitapçıkları açmayın" diyerek tüm deneklere Test Kitapçıklarını dağıtın.
Herkes kitapçığını aldıktan sonra şöyle deyin: "Şimdi bazı örnekler
yapacağız. Bu aşamada, size söyleyeceğim sayfaları incelemenizi,
fakat testi cevaplamaya başlamamanızı istiyorum. Kitapçıklarınızın ilk
sayfasını açın. Şunları göreceksiniz (elinizdeki kitapçığı, ilk sayfasını
herkesin göreceği şekilde kaldırın ve sayfadakilere elinizle işaret edin).
Sayfanın en üstünde Set A yazıyor. Kayıt Formunuzda da Set A için
ayrılmış ve sütun halinde düzenlenmiş bir bölüm görüyorsunuz (Kayıt
Formunu kaldırarak ilgili yeri gösterin). Şimdi kitapçıktaki ilk sayfaya
bakalım ve Set A'nın ilk sorusunu, yani A1'i inceleyelim. Ne olduğunu
görüyorsunuz.
275
RSPM tanıtımı RSPM Uygulama Yönergesi
Sayfanın üst kısmındaki şekilde bir parça eksik. Sayfanın alt kısmındaki şu
küçük şekillerden veya parçalardan her biri (parmağınızla her birini işaret edin)
yukarıda boş kalan yere biçim bakımından uyuyor. Ama biri dışında bu
parçalar, yukarıdaki şeklin içindeki çizgileri içermiyor, yukarıdaki şeklin
devamı niteliğinde değil, yani onun içerdiği deseni tamamlamıyor. 1 Numaralı
parça (parmağınızla önce seçeneği sonra da yukarıdaki şekli işaret edin) oldukça
yanlış görünüyor. 2 ve 3 Numaralı parçalar da yanlış. Boş kalan yere
büyüklük bakımından uyuyorlar ama birinde herhangi bir desen yok, diğerinin
içindeki desen ise yanlış. 6 Numaralı parça için ne diyorsunuz, doğru cevap
bu olabilir mi? (Örüntünün, sayfanın üstündeki şeklin içindekiyle aynı olduğunu
gösterin). Fakat yine de bütünüyle uygun değil. (5 Numaralı parçayı işaret
ederek) bu parça da doğru değil. Şimdi parmağınızı tam doğru olan şeklin
üzerine koyun".
276
Deneklerin 4 numaralı parçayı seçip seçmediklerini belirleyin. Eğer

gerekiyorsa daha ayrıntılı açıklamalar yapın ve tüm deneklerin doğru parçayı
bulmalarını sağlayın. RSPM'de deneklerin doğru çalışma ilkesini ve verilen
açıklamaları tam olarak kavraması önemlidir. Bu bakımdan, alıştırma
maddelerinde doğru cevabın ne olduğunu denekler anlayıncaya kadar
yönergelerin tekrar edilmesi gerekir. Denekler doğru cevabı bulduklarında,
"Evet. Bekleyin, sayfayı hemen çevirmeyin" diyerek yeni bir maddeye
geçmeden, herkesin A1 maddesini hem doğru olarak cevaplamasını hem de
Kayıt Formuna doğru biçimde işaretlemesini sağlayın.
277
Daha sonra şöyle deyin: "Elinizdeki kitapçığın her sayfasının üst kısmında bir
bölümü eksik bırakılmış büyük bir şekil ve altta da küçük parçalar bulacaksınız.
Her sayfada, aşağıdaki küçük parçalardan hangisinin, yukarıdaki şekilde boş
bırakılan yeri tamamladığını bulmanız gerekmektedir. Doğru parçayı
bulduğunuz zaman, bu sorunun hangi sette olduğuna bakın. Kayıt Formunuzda
bu sete ait sütunu ve sütunda da bu soru için ayrılan yeri bulun. Doğru
seçeneğin numarasını diğer numaralar arasında bularak kutucuğun içine
görülebilecek şekilde kurşunkalemle bir çarpı işareti (X) koyun. İşaretlemeyi
Kayıt Formunda yapacaksınız. Daha önce de söylediğim gibi, kitapçıklara
herhangi bir işaret koymamanız, hiçbir yazı yazmamanız gerekiyor. Şekiller
başlangıçta oldukça kolaydır. Ama sayfaları çevirdikçe arkadan gelenler daha
zor olmaya başlar. Ancak siz önce gelen kolay soruların nasıl düzenlendiğine
iyice dikkat ederseniz, sonra gelen zor soruları daha kolay çözersiniz.
278
Bu yüzden Kitapçığın başından sonuna doğru gidin. İlk sorudan son soruya
kadar bütün soruları sırayla cevaplayın. Bu testte yanlış doğruyu götürmüyor. Bu
yüzden hiçbir soruyu atlamayın. Bütün soruları mutlaka cevaplayın. Bir soruya
ait doğru cevabın hangisi olduğundan tam emin olamıyorsanız, sizce en doğru
olanı işaretleyin ve yapamadığınız sorulara bir daha geri dönmeyin. Bu testi bir
kere bitirdikten sonra geri dönmemeniz gerekiyor. Soruları cevaplamanız için
yeteri kadar zamanınız var. Bu yüzden acele etmeyin, kendi hızınızda çalışın,
ancak soruları doğru cevaplamaya gayret edin. Bakalım bu soruların kaç tanesini
doğru yapabileceksiniz. Şimdi sayfayı çevirin ve ikinci sorunun yani A2
sorusunun doğru cevabını bulun" deyin. Saatinize bakın ve belirlediğiniz değeri,
uygulamaya başlama zamanı olarak kaydedin. Deneğin testi tamamlama süresini,
uygulamaya başlama zamanına göre belirleyin.
279
280
RSPM tanıtımı
RSPM Puanlama
Her doğru cevaba 1 puan verin ve toplam puanı
hesaplayarak Kayıt Formundaki yerine yazın.
Ortalama ve Standart Sapma Tablosu
Eğitim Düzeyi
RSPM 5-8 Yıl Eğitim 9-11 Yıl Eğitim 12 Yıl ve Üstü Eğitim
Yaş
20 – 54 Yaş 55 – 85 Yaş 20 – 44 Yaş 45 – 72 Yaş 20-44 Yaş 45-54 Yaş 55-82 yaş
Ss Ss Ss
Ss Ss Ss Ss
Toplam puan 45.61 11.36 43.03 11.46 45.66 10.33 45.68 11.6 45.38 9.91 48.48 11.23 45.75 9.19
Süre 23.59 10.59 17.47 8.74 40.46 11.12 33.96 11.5 51.59 5.01 47.64 8.60 39.28 9.64
281
Test 5 seviyede ele alınmaktadır (Raven, Raven ve Court, 2004)
1.Seviye: (95. persantil) Aynı grupta yer aldığı kişilerin 95’ inin
üzerindeyse; bir başka deyişle, %5’ lik üst dilimdeyse kişinin ‘üstün zekalı’
(intellectually superior) olduğu söylenebilir.
2.Seviye: (75. ve 90. persantil) Aynı grupta yer aldığı kişilerin %75- 90
arasında ise, ‘ortalamanın üzerinde zihinsel kapasiye’ (definitely above the
average in intellectual capacity) ye sahip olduğu söylenebilir.
3.Seviye: (25., 50. ve 75. persantil) Aynı grupta yer aldığı kişilerin %25- 75’
inin arasında ise, ‘orta seviye zihinsel kapasite’ (intellectually average) ye
sahip olduğu söylenebilir.
4.Seviye: (25. ve 10. persantil) Aynı grupta yer aldığı kişilerin %25- 10’ un
arasında ise, ‘ortalamanın altında zihinsel kapasite’ (definitely below average
in intellectual capacity) ye sahip olduğu söylenebilir.
5.Seviye: (5. persantil) Aynı grupta yer aldığı kişilerin %5’ in altında ise,
‘zihinsel engelli’ (intellectually impaired) olduğu söylenebilir.
282
10. Bölüm
WISCONSIN KART EŞLEME
TESTİ (WCST)
1. WCST tanıtımı
2. İlgili Beyin Alanı
3. Uygulama
4. Yönerge
5. Puanlama
6. Hastalara İlişkin Tepki Özellikleri
284
WCST tanıtımı
İlgili Beyin Alanı
v İlk şekli Berg tarafından 1948 yılında geliştirilmiş,

teste son şeklini Heaton (1981) vermiştir.
v WCST bir frontal lob testidir. Sağ frontal lobda
dorsolateral prefrontal korteksi de içeren bir
yayılıma sahiptir.
Yönetici İşlevler
Ø WCST soyutlama, akıl yürütme, kavramlaştırma becerisi, karmaşık
dikkat, dikkati sürdürme, perseverasyon (sebatlık/tepkide ısrar), amaca
yönelik davranışı sürdürme, enterferansa/çeldiricilere direnç ve uygun
olmayan tepki ketleme eğiliminin değerlendirilmesinde kullanılır.
285
WCST tanıtımı
Test Malzemesi
ü Dört adet Uyarıcı Kartı
ü 2 adet 64'er Tepki Kartından oluşan kart
destesi
ü Kayıt Formu, test uygulayıcısı tarafından
kullanılacak olan kalem ve silgi.
ü 7.0 sm X 7.0 sm boyutlarındaki WCST kartlarının her

birinde, değişik renk ve miktarda şekiller bulunmaktadır.
ü Kullanılan şekiller; artı, daire, yıldız ve üçgen
ü Şekillerin miktarı; bir, iki, üç ve dört;
ü Şekillerin renkleri; kırmızı, yeşil, mavi ve sarıdır.
286
WCST tanıtımı
Uygukart özellikleri
287
WCST tanıtımı
Uygulama Yönergesi
Örnek Uygulamalar
https://youtu.be/lTXFwR1Rnmc
ØTest de Wisconsin
ØStajer öğrenci yönerge örneği
Øhttps://youtu.be/xFVq0xbjXv4
288
WCST tanıtımı
Uygulama Yönergesi
Ø Uygulama, dikkati dağıtabilecek etkenlerin mümkün olduğunca

azaltıldığı, sessiz bir odada bireysel olarak gerçekleştirilmelidir.
ØOdada uygulama için uygun büyüklükte bir masa, biri kendiniz,
diğeri denek için olmak üzere iki sandalye bulunmalıdır.
ØTest malzemeleri masanın üzerine uygun bir düzende yerleştirilmeli
ve Kayıt Formu deneğin göremeyeceği bir biçimde tutulmalıdır.
289
WCST tanıtımı
Uygulama Yönergesi
ØTesti uygulamaya başlamadan önce, Uyarıcı Kartları ile Tepki

Kartlarının uygun biçimde dizilmiş olmasına ve uygulamalar boyunca
kartların karışmamasına dikkat edin.
ØDeneğin kartları karmasına izin vermeyin. Ayrıca deneğin,
oluşturduğu destelerde alttaki kartlara bakmasına da izin vermeyin.
290
WCST tanıtımı
Uygulama Yönergesi
v Denek tarafından bakıldığında; üçgenlerin tabanları, yıldızların ise iki ucu

aşağı tarafa olmalıdır.
v Yine denek tarafından bakıldığında, üzerinde tek şekil olan kartı, şekil
ortada olacak biçimde; iki şekil olan kartı ise, şekillerden biri sol üstte,
diğeri sağ altta olacak biçimde yerleştirin.
v Üzerinde eşkenar üçgen örüntüsünde düzenlenmiş üç şekil bulunan kartı,
örüntünün uçlarında iki şekil olan tabanı yukarıda, tek şekil olan tepesi ise
aşağıda olacak biçimde yerleştirin.
v Üzerinde dörtgen örüntüsünde düzenlenmiş dört şekil bulunan kartı ise, her
şekil kartın dikey veya yatay düzlemde bir köşesine gelecek biçimde
yerleştirin.
291
WCST tanıtımı Uygulama Yönergesi
292
WCST tanıtımı Uygulama Yönergesi
v Deneğin renge göre eşleme yaptığı her kart için "Doğru" diyerek; renk dışında bir
özelliğe (şekil veya miktar) göre eşleme yaptığı her kart için "Yanlış" diyerek tepkide
bulunun.
v Denek art arda 10 renk eşlemesi yapana kadar bu şekilde devam edin.
v Sonra deneğe herhangi bir şey söylemeden, doğru eşleme ilkesini şekil olarak
değiştirin.
v Denek yine art arda 10 şekil eşlemesi yapana kadar şekil eşlemeleri için "Doğru",
diğerleri için "Yanlış" diyerek tepkide bulunun.
v Bu işlemleri, daha sonra, sırasıyla miktar, renk, şekil, miktar kategorileri için
tekrarlayın.
293
WCST tanıtımı
Eşleştirme türleri
294
Tepki Kaydı
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
R ŞM D
295
296
297
WCST tanıtımı WCST’den 13 ayrı puan hesaplanmaktadır.
Puanlama
WCST1 Toplam Cevap Sayısı
WCST2 Toplam Yanlış Sayısı
WCST3 Toplam Doğru Sayısı
WCST4 Tamamlanan Kategori Sayısı
WCST5 Perseveratif Tepki Sayısı
WCST6 Perseveratif Hata Sayısı
WCST7 Perseveratif Olmayan Hata Sayısı
WCST8 Perseveratif Hata Yüzdesi= WCST6 / WCST1 X100
WCST9 Ilk Kategoriyi Tamamlamada kullanılan Tepki Sayısı
WCST10 Kavramsal Düzey Tepki Sayısı
WCST11 Kavramsal Düzey Tepki Yüzdesi=WCST10 / WCST1 X 100
WCST12 Kurulumu Sürdürmede Başarısızlık Puanı
WCST13 Öğrenmeyi Öğrenme Puanı

298
WİSCONSİN KART EŞLEME TESTİ PUANLARININ ORTALAMA VE
STANDART SAPMASI
Eğitim Düzeyi
WCST 5-11 Yıl Eğitim 12 Yıl ve Üstü Eğitim
Yaş
20 – 54Yaş 55 – 72 Yaş 20 – 54 Yaş 55 – 78 Yaş
X ss X ss X ss X ss
Toplam tepki sayısı puanı 121.70 13.27 122.04 13.43 106.25 21.12 104.68 20.49
Toplam yanlış sayısı puanı 55.38 20.84 55.71 19.11 34.61 21.37 34.23 22.19
Toplam doğru sayısı puanı 66.28 13.29 66.32 9.65 71.40 10.03 70.45 8.86
Tamamlanan kategori sayısı puanı 3.45 1.78 3.18 1.63 4.98 1.59 4.77 1.95
Toplam perseveratif tepki sayısı puanı 34.44 16.94 38.36 17.77 19.39 13.57 19.50 12.70
Toplam perseveratif hata sayısı puanı 29.85 13.55 32.71 13.78 17.69 11.11 16.77 10.34
Toplam perseveratif olmayan
25.25 11.62 22.79 10.16 16.72 12.17 17.41 13.68
Hata sayısı puanı
Perseveratif hata yüzdesi puanı 23.88 9.87 26.09 9.95 15.48 7.65 14.96 7.08
İlk kategoriyi tamamlamada
19.22 13.17 22.36 14.93 15.72 8.34 18.14 12.30
kullanılan tepki sayısı puanı
Kavramsal düzey tepki sayısı puanı 50.25 18.15 49.29 14.96 62.23 13.93 58.14 14.64
Kavramsal düzey tepki yüzdesi puanı 42.85 19.07 42.00 17.74 61.99 20.11 59.16 21.24
Kurulumu sürdürmede başarısızlık
0.80 0.95 1.00 0.90 0.75 0.91 0.41 0.59
puanı
Öğrenmeyi öğrenme puanı -0.02 0.08 -0.03 0.07 -0.01 0.07 -0.01 0.03
299
WCST tanıtımı Hastalara İlişkin Tepki Özellikleri
v Frontal bölgede hasar olan hastalar, beynin başka bir yerinde hasar
bulunan hastalara kıyasla hem daha az sayıda kategoriye ulaşırlar, hem de
daha çok perseveratif hata yapar ya da doğru cevap kalıbını sürdürmede
güçlük çekerler.
Ø Alzheimer demansında da WCST bozulur. Burada daha çok hastanın 3

eşleme ilkesini bulamaması sözkonusudur. demansın ilerlemesiyle
perseverasyon ve kurulumu sürdürme hataları da ortaya çıkar.
ü Şizofreni de bir frontal eksen tutulumuyla ilerleyebilir, bu hastalar hem 6

kategoriye ulaşamazlar, hem perseverasyon hataları yaparlar, hem de
kurulumu sürdürmede güçlük çekerler; ayrıca yanıt süreleri de çok
uzayabilir.
300
WCST tanıtımı
v Obsesif kompülsif bozuklukta kategori değiştirme özellikle çok

güçleşmiştir; hasta yeni kategorinin ne olduğunu anladığı durumda bile
kendisini eski eşleme ilkesinden alıkoyamaz, farkında, ancak, elinde
olmadan perseveratif tepkiler cevaplar vermeyi sürdürebilir.
Ø Frontal demanslar, multipl skleroz, Parkinson hastalığında da yukarıda

belirtilenlere benzer performanslar sergilenir.
Ø DEHB, Öğrenme güçlülüğü, ebeveynlerinde şizofreni hastalığı olan

çocuklar ve bipolar olanlar testte kötü performans göstermektedir.
301

PDF Nöropsikoloji Tüm Slaytlar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF Nöropsikoloji Tüm Slaytlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bilişsel Nörobilim

Davranış Kaynakları Nörobilim

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 1

1. Paradigma1: felsefi yaklaşım

Doğal Seçilim: Seçimli avantaj sağlayan kalıtılmış

Mutasyonlar: Bir organizmanın sperm ya da

Fonksiyonalizm: Biyolojik olayı (davranış veya

Davranış nörobilimcileri insan bilincini nasıl çalışır?

Bilgisayarlı Tomografi (BT/CT)

Şekil 1.2 ayrık beyin

› Ayrık beyin hastalarından kayda değer bir takım

Davranış nörobilimin modern tarihi fizyoloji ile psikolojiyi

Deney hayvanlarıyla bilimsel çalışmalar, sinir sistemimiz

› 1959 yılında Russell, William Moy

Kitaptaki öneriler artık günümüzdeki yasaların

› Avrupa Topluluğu'nun 1985'te aldığı bir kararla bilimsel

› Buna göre, "hayvanların ağrı, rahatsızlık, ızdırap veya fiziksel

› Bu karara göre, ancak şu amaçların bir veya birkaçının geçerli

– İnsanları hastalıklardan koruma ile hastalıkların tanı ve tedavisini

– Adli soruşturma (toksikolojik araştırma).

› Deney Hayvanları Etik Kurulu, uluslararası kabul

› Hayvan deneylerine karşı olanlar, hayvanlarla yapılan

› Çünkü deney hayvanlarının bilimsel bilgi elde edilmesindeki

› Günümüzde uygulanan ve hayat kurtarıcı bir değere

…ve daha bir çok uygulama hayvan deneyleri sayesinde

› Günümüzde denek olarak kullanılan hayvanlar;

› Kullanımda üst grupları oluşturanları sınıflandırırsak,

› İstatistiksel verilerin çok üzerinde bir rakam olduğu

› Bununla birlikte hayvanlar üzerinde yapılan deneyler bazen

› Bu saydığımız deneylerin çoğu hayvanların ölümü ile

W.M.S. Russell & R.L. Burch

(indirgeme, azaltma) (iyileştirme) (yerine başka bir şey koyma)

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 34

İki Kutuplu (Bipolar) Nöron: Somasında

Duyusal (afferent) nöron:

Nöronlar merkezi sinir sistemi (MSS) ’nin yaklaşık yarısı

Nöral İletişim: Genel Bakış

Zar (Membran) Potansiyeli: İki Gücün

Aksiyon Potansiyelinin İletimi

sodium Potasyum Voltaja bağımlı Ligand

Nöronlar presinaptik nöronların postsinaptik nöronlar üzerindeki uyarıcı ve

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 57

Ø Beyin alanını kaplayan ve gri maddeden oluşan yumuşak doku.

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

1. Primer (Birincil) Korteks

Üç bölge Primer Görsel Korteks: Görsel bilgi

Primer Motor Korteks: Vücut hareketlerinden sorumlu bölge

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

v duyusal asosiyasyon korteksler ise daha fazla

ü Motor asosiyasyon Korteks, Primer

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Fonksiyonları Fonksiyonlar Bozuklukları

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

› Dokunma duyusu ve algısı

› Astereognozi: nesneleri dokunarak tanıma yetisininin kaybı

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

› Çoğunlukla görsel duyu ve algıdan sorumlu alan

Fonksiyonları › İşitsel agnozi (sesi tanımama)

› Görsel algı › Prosopagnozi (yüz tanımama)

© Arş. Gör. Dr. Veysi TANRİVERDİ, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

› Beynin iç kısmına yerleşmiş limbik sistem

› Duyguların dışa vurumu, bellek ve koku

Kraniyal Sinir: Doğrudan beyne bağlı bulunan bir çevresel