ORTA VE GEÇ ÇOCUKLUKTA

SOSYO-DUYGUSAL GELİŞİM
DUYGUSAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ
BENLİK

İ
İZC UN
U B UN
GR YESİ POPÜLER
Ü

 KENDİNİ ANLAMANIN R DIM

YA ER
GELİŞİMİ SEV

 BAŞKALARINI ANLAMA
GÜL’Ü CİMRİ
N EN
YAKIN
ARKA
DAŞI
BENLİK

 BENLİK SAYGISI (Self-Respect)

 Kendilik değeri (Self-worth)
 Benlik imajı (Self-image)
 BENLİK KAVRAMI (Self-Concept)
BENLİK

 ÇOCUKLARIN BENLİK
SAYGISINI ARTIRMA
 Düşük benlik saygısının nedenlerini
tespit etme
 Duygusal destek ve sosyal onay
 Çocukların başarmalarına yardımcı
olma
 Çocukların başa çıkmalarına
yardımcı olma
BENLİK

 ÖZ-YETKİNLİK
BENLİK

 KENDİNİ DÜZENLEME
BENLİK

 ÇALIŞKANLIĞA KARŞI
AŞAĞILIK DUYGUSU
DUYGUSAL GELİŞİM – Gelişimsel Değişimler

 Gurur, utanç gibi karmaşık duyguları anlamaya

yönelik ileri düzey beceri
 Belirli bir durumda birden fazla duygunun
yaşanabileceğine dair gelişmiş anlayış  Örneğin
bir şeyler başarmak kaygılı ve keyiflidir
 Duygusal tepkilere yol açan olayların farkındalığına
dair artan eğilim
 Olumsuz duygusal tepkileri bastırma veya gizleme
yeteneği
 Duyguları yönlendirme stratejilerinin kullanılması
 Gerçek empati becerisi
DUYGUSAL GELİŞİM – Stresle Başa Çıkma

 Stresli durumları daha doğru

değerlendirme, ne derece kontrolü
olduğunu daha iyi saptama
 Başa çıkma tarzları daha alternatifli
ve daha bilişsel
 Travmatik Stres – Genel Öneriler

 Çocuklara güvende ve emniyette olduklarına dair güvence

verin
 Çocukların olayı tekrar anlatmalarına izin verin ve onları
dinleyin
 Çocukların rahatsız edici veya şaşırtıcı duygulardan
bahsetmelerini sağlayın, stres veren olayların ardından bu tip
duygular yaşamanın normal olduğunu anlatın
 Çocukları korku veren durumlara ve travmayı hatırlatan
şeylere maruz bırakmayın
 Çocukların, meydana gelen olayları yanlış anlayabileceğini
bilerek bunları anlamlandırmasına yardımcı olun
AHLAKİ GELİŞİM - KOHLBERG
İlacı ça
lar
yakalan sa
 GELENEK ÖNCESİ MUHAKEME ı r ve
hapse g Karısının
irer ölmesine
(GELENEKSELLİK ÖNCESİ AHLAK) seyirci kal
ırsa bu
yüzden so
ruşturma
1. BAĞIMLI AHLAK (Ceza Yönelimi) geçirebilir

 Motivasyon: Cezadan Kaçınmak

2. BİREYSELLİK & YARARLI AMAÇ Bu ilaç
karısını
iyileştir
(Ödül Yönelimi) ir. K
ten kalkar v arısı ayağa
Heinz hapis yapar, e
e ona ye
mek
 Motivasyon: Kendi çıkarları çıkana kada
r
Yoksa H
vi çekip
çe
ölür einz tek virir.
doğrultusunda hareket etmek karısı zaten nasıl ida başın
re eder? a
AHLAKİ GELİŞİM - KOHLBERG
İlacı çal
ars
daha ki a bir İlacı çalar
 GELENEKSEL MUHAKEME msenin sa k
yüzüne
bakama bir şey dem imse ona
(GELENEKSEL AHLAK) z ez. Sonuçt
karısı için a
çalımış. Ne
1. KARŞILIKLI KİŞİLER ARASI kadar iyi a
dammış
İLİŞKİLER, BEKLENTİLER, derler.
KİŞİLERARASI UYUM (İyi Çocuk
Yönelimi)
 Motivasyon: Ne de iyi insanmış desinler,
a p s e g i re r se aklı Eğer bir
kötü demesinler H
ve az olsun
başına gelir varsa il onuru
2. TOPLUMSAL DÜZEN AHLAKI (Otorite ediği a cı ça l a
yasaları çiğn bu karı r, ç
sını kur ünkü
Yönelimi) in vi c d a n a zabı tarm
iç için yap
çeker abileceğ ak
 Motivasyon: Toplumsal düzen, hukuk, adalet i tek
şey.
AHLAKİ GELİŞİM - KOHLBERG

 GELENEK SONRASI MUHAKEME

(GELENEKSELLİK SONRASI AHLAK)
1. SOSYAL SÖZLEŞME, YARARLILIK, BİREYSEL AHLAK (Sosyal
Sözleşme Yönelimi)
 Motivasyon: Hukukun üstünlüğünü gözetmekle birlikte kanunların
geçerliliğini sorgulama
2. EVRENSEL AHLAK İLKELERİ EĞİLİMİ (Etik İlke Yönelimi)
 Motivasyon: Kanunlar ve vicdan arasında ikileme düştüğünde
vereceği karar riskli de olsa vicdanı seçer
AHLAKİ GELİŞİM - KOHLBERG

 AHLAKİ GELİŞİMİ ETKİLEYEN

FAKTÖRLER
 Kohlberg, Piaget’den esinlenmiştir
 Akranlarla etkileşim ve perspektif kazanma 
(sosyal uyarılma)  çocukları ahlaki
muhakemelerini değiştirmeye iter
AHLAKİ GELİŞİM – KOHLBERG’E
ELEŞTİRİLER

 Ahlaki akıl yürütme ve ahlaki davranış farklıdır

 Kültürel farklılıklar (özellikle 5. ve 6. evrelerle
ilgili)
 Ailelerin etkisi
 Cinsiyet ve bakım verme (Carol Gilligan) 
kurallar, rekabet // kişiler arası ilişkiler
AHLAKİ GELİŞİM VE PROSOSYAL
DAVRANIŞ

 Ahlaki gelişimin davranışsal boyutu

 Yalan söyleme, kopya çekme… empati,
fedakarlık…  bir çocukta bu
davranışların tamamı gözlemlenebilir
 Paylaşma davranışı 
 İlk yıllarda  oyun
 Erken çocuklukta  ebeveynlerin
zoruyla
 Orta/Geç çocukluk  Adil, doğru, eşit
kavramlarıyla ilgili karışık düşünceler
AHLAKİ
GELİŞİM VE
AHLAKİ KİŞİLİK

 Ahlaki gelişim çok

yönlü, karmaşık bir
kavramdır
 Ahlaki Kimlik
 Ahlaki Karakter
CİNSİYET

 Cinsiyet Stereotipleri
 Cinsiyetler arasında benzerlik ve
farklılıklar
 Fiziksel ve bilişsel gelişim
 Sosyoduygusal gelişim
 Saldırgan davranış
CİNSİYET – SALDIRGAN DAVRANIŞ

 Neden erkek çocuklarında daha yaygın?

 Genetik ve hormonlar
 Çevresel etmenler (Kültürel beklentiler, yetişkin
ve akran modelleri, saldırganlığın
ödüllendirilmesi)  erkeklikler
CİNSİYET – SALDIRGAN DAVRANIŞ

 Sözel & İlişkisel Saldırganlık

 Bağırma, dedikodu…
 Cinsiyet farklılıkları ortadan kalkar (kimi
durumlarda kız çocukları daha saldırgan)
CİNSİYET – DUYGULAR & PROSOSYAL
DAVRANIŞ

 Kız çocukları  duygularını ifade

etmeye daha yatkın, empati becerileri
daha fazla
 Erkek çocukları  duyguları
düzenlemede daha başarılı

 Kız çocukları  çocukluk ve ergenlik

döneminde daha fazla prososyal
davranış
CİNSİYET

 Androjeni

 Bağlamsal açıdan cinsiyet & prososyal

davranış
AİLELER
AİLELER

 Ebeveyn-Çocuk İlişkilerinde Gelişimsel

Değişiklikler

 Yönetici olarak ebeveynler

AKRANLAR
AKRAN STATÜSÜ

 Popüler Çocuklar
 Ortalama Çocuklar
 İhmal Edilen Çocuklar
 Reddedilen Çocuklar
 Tartışmalı Çocuklar
Reddedilen & Saldırgan Çocuklar

 Reddedilen çocukların tamamı

saldırgan değildir
 Saldırgan davranış sergileyen
çocukların bu davranışı çoğunlukla
dürtüsellik (tepkisellik), olumsuz niyet
yükleme ya da sosyal beceri eksikliği
nedeniyle gerçekleşir
SOSYAL BİLİŞ

 Sosyal meseleler hakkındaki düşünceler

 Niyet yükleme… “kasıtlı yaptı”
 Özellikle belirsiz durumlarda ne
yapılması gerektiği…
 Kenneth Dodge (1983)  Sosyal
dünyayla ilgili bilgilerin işlemlenmesinin
5 aşaması
ZORBALIK

 Erkek çocukları ve küçük yaştaki öğrenciler

(çömezler) daha fazla etkileniyor
 Hem zorbalık uygulayanlarda hem de maruz
kalanlarda depresyon & intihar eğilimi yüksek
 Zorbalığa maruz kalanlar daha yalnız,
arkadaş edinmekte zorluk çeken, perspektif
kazanmakta zorlanan çocuklar
 Zorbalık uygulayanların perspektif
kazanmayla ilgili bir problemi yok  asıl
sorun bunu kendi çıkarları için kullanmaları
ARKADAŞLAR – Arkadaşlığın İşlevleri

 EŞLİK ETME
 HAREKETE GEÇİRME
(STİMULASYON)
 FİZİKSEL DESTEK
 EGO DESTEĞİ
 TOPLUMSAL KIYAS
 ŞEFKAT VE SAMİMİYET