Professional Documents
Culture Documents
ΒΕΡΟΙΑ 2014
Βασίλειος Κ. Μαυράγκανος
28 ης Ὀκτωβρίου 8, 59 100 Βέροια
τηλ. 23310 27340, κιν. 6942 083 615
e-mail: vasmav85@yahoo.gr
Εἰς μνήμην τῶν παπούδων μου,
ὡς «ἐξόδιον ὕμνον καὶ ἐπιτάφιον…».
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ἕνα ἀπὸ τὰ ἀριστουργήματα τῆς ὑμνογραφίας τῆς Ὀρθόδοξης
Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας εἶναι καὶ ὁ Κανόνας τοῦ Ἁγίου καὶ Μεγάλου
Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης…». Ὁ περίφημος αὐτὸς Κανόνας εἶναι
ποίημα μεγάλης ποιητικῆς καὶ θεολογικῆς ἀξίας καὶ εἶναι δημιούργημα
τριῶν ὑμνογράφων. Τοὺς εἰρμοὺς ἀπὸ τὴν πρώτη ἕως τὴν πέμπτη ᾠδὴ
μελούργησε ἡ Μοναχὴ Κασία, ἐνῶ τὰ τροπάρια τῶν ᾠδῶν συνέγραψε ὁ
Μᾶρκος ἐπίσκοπος Ὑδροῦντος. Οἱ ᾠδὲς ἕκτη ἕως ἐνάτη εῖναι ποίημα
Κοσμᾶ τοῦ Μελῳδοῦ.
Ὁ Σκιαθίτης λογογρᾶφος Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης
χαρακτηρίζει τὸν Κανόνα ὡς «κελάδημα ποιητικώτατον», ἐνῶ γιὰ τὸν
ἦχο ποὺ εἶναι τονισμένα τὰ τροπάρια γράφει: «Ὁ πένθιμος ἦχος,
ὁ πλ. β´, εἰς ὃν εἶναι τονισμένα τὰ τροπάρια ταῦτα, καθιστῶσιν αὐτὰ
θρηνώδη λίαν καὶ περιπαθέστατα…». Πράγματι, μὲ τὸν συγκεκριμένο
ἦχο ἀποδίδεται βεβαίως ὁ ἐξόδιος καὶ ἐπιτάφιος ὕμνος, ἀλλὰ
ταὐτόχρονα διατρανώνεται θεανδρικῶς τὸ μεγάλο γεγονὸς τῆς νίκης
τοῦ Χριστοῦ κατὰ τοῦ Ἄιδη καὶ τοῦ θανάτου. Ὁ κανόνας αὐτὸς ἔχει
χαρακτῆρα προφητικό, ἀλλὰ καὶ ἀποκαλυπτικό, γι΄ αὐτὸ
ἐπαναλαμβάνεται ἡ ψαλμῴδησή του κατὰ τὴν ἀκολουθία τῆς
Παννυχίδας καὶ ὁδοποιεῖται μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἡ μετάβασή μας στὴν
καθαυτὴ ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως.
Κατὰ τὴν παράδοση τοῦ Πανσέπτου Πατριαρχικοῦ Ναοῦ ὁ
κανόνας αὐτὸς κατὰ τὸν Ὄρθρο τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ψάλλεται σὲ
ἀργότερη χρονικὴ ἀγωγή, ἀπ΄ ὅτι ψάλλονται συνήθως οἱ κανόνες.
Ὁ μακαριστὸς Ἄρχων Πρωτοψάλτης τῆς Μ.Χ.Ε. Θρασύβουλος
Στανίτσας στὸ Τριῴδιο ποὺ ἐκδίδει τὸ 1969, ὡς ἐπικρατέστερη χρονικὴ
ἀγωγὴ τοῦ κανόνα καταγράφει τοὺς 112 χτύπους ἀνὰ λεπτὸ τῆς ὥρας,
γεγονὸς ποὺ ἀποδεικνύεται καὶ ἀπὸ τὶς διάφορες ἠχογραφημένες
ἐκτελέσεις τῶν Πατριαρχικῶν χορῶν.
Στὴν παροῦσα ἐργασία ὁ κανόνας παρουσιάζεται τονισμένος
σύμφωνα μὲ ἔντυπες ἢ χειρόγραφες καταγραφές, ἀλλὰ καὶ
ἠχογραφημένες ἐκτελέσεις τῆς παράδοσης τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ
Ἐκκλησίας. Στὰ τροπάρια ἔχουν τοποθετηθεῖ τὰ ἀπαραίτητα
ἰσοκρατήματα, ἐνῶ δὲν λείπουν καὶ ὡρισμένες ὁδηγίες τυπικῆς
διάταξης πρὸς διευκόλυνση τῶν συναδέλφων Ἱεροψαλτῶν.
α΄
Κλείνοντας, θερμὲς εὐχαριστίες ὀφείλονται σὲ ὅλους, ὅσοι
συνέβαλαν γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῆς ἐργασίας αὐτῆς, ἰδιαιτέρως δὲ
στὸν ἀγαπητό μου φίλο κ. Κωνσταντίνο Κουτούμπα γιὰ τὴν σχεδίαση
τῆς εἰκόνας τοῦ ἐξωφύλλου.
Βασίλειος Μαυράγκανος
Θεολόγος - Καθηγητὴς Βυζαντινῆς Μουσικῆς
β΄
Τῷ Ἁγίῳ καὶ Μεγάλῳ Σαββάτῳ
Ἦχος Δι
ᾨδὴ Α’ (ὁ Α’ Χορὸς)
3 3
3 4
δο ο ξα α σται αι
3
3
3 3
υ ρι ε Θε ε ε μου ε ξο δι ον
3
4 3
τι ι
3 3
3
μα τι
3 3
νω σε εν θρο ο νω και κα τω εν
3 4 3
το ος
3 3
αι ω νων α μην
3 3
πε ε
Καταβασία
3 3
3 4 3
ὁ Β’ Χορὸς
ο ξα α σται αι
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ 5
ᾨδὴ Γ’ (ὁ Α’ Χορὸς)
3 3 4 3
ου σα α
3
3
3 3
κραυ γα α ζου ου σι ιν
3 3
3
μα τι
3 3 4
3 3
α ζο ον τα ας
3 3
αι ω νων α μην
3 3 4
λα αν θρω ω πε ε
8 ΚΑΝΩΝ
Καταβασία
3 3 4 3
ζου σι ι ι ιν
ᾨδὴ Δ’ (ὁ Β’ Χορὸς)
Ἦχος Δι
3 3 3
το δυ να α μο ος
3 3
3
3 3 4 4
να κτω με ε νο ος
10 ΚΑΝΩΝ
3 3
3
μα τι
4 4
3 3
3 3
αι ω νων α μην
3 3 4
πε φω νη η κε εν
Καταβασία
3 3 3
να α μο ος
12 ΚΑΝΩΝ
ᾨδὴ Ε’ (ὁ Α’ Χορὸς)
3 4 3
3 3
γαλ λι α α σο ον ται αι
3 3
3
3 4 3
3 4
βου λευ της την του σε φυ σαν τος βου λην σχη η
ποι ου ουν το ος με ε
3 3
3
μα τι
3
3 4 3
3 4 4
3 3
3 3
αι ω νων α μην
3
3 4 3
φυ ω ως υ πνον φυ σι ζω ον και ζω ην ε
4 4
παν το δυ υ να α μο ος
Καταβασία
3 4 3
3 3
3 4
γαλ λι α α σο ον ται αι
3 4
υ νε σχε ε θη αλλ ου κα α τε
3 3
3 3 3
η δο θε ε εν το ος ως εκ θα λα α
κα τε λι πε ε τε ε
3
3
3 4
νη ρε ε θης αλλ ου δι ι η
3 3
3 3
3 4
3 3
3
μα τι
3 4
3 3
3 3 3
η ου σι ι ι α α αλλ η θε ο ο
α να στα σε ε ω ως
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ 19
3 3
αι ω νων α μην
3 4
α σι λε ευ ει αλλ ουκ αι αι ω
3 3
3 3 3
η πα λα α α μη η τα του θα
Καταβασία
3 4
υ νε σχε ε θη αλλ ου κα α τε
3 3
3 3 3
η δο θε ε εν το ος ως εκ θα λα α
κα τε λι πε τε ε ε ε
ᾨδὴ Ζ’ (ὁ Α’ Χορὸς)
Ἦχος Δι
φρα στον θα αυ μα ο εν κα μι ι
3 3
3 3
Θε ος ευ λο ο γη τος ει
3
3
3 3
3 3
Θε ος ευ λο ο γη τος ει
3
3
λ βι ος τα α φος εν ε αυ τω ω ω
3 3
3 3
ος ευ λο ο γη τος ει
3 3
3
μα τι
3
ο μω θα νο ον των την εν τω τα α α
3 3
3 3
ος ευ λο ο γη τος ει
3 3
αι ω νων α μην
3
ι α υ πη ηρ χεν η εν τω Α α
α δη α χω ρι στος και εν τα α α φω
3 3
3 3
Θε ος ευ λο ο γη τος ει
Καταβασία
φρα στον θα αυ μα ο εν κα μι ι ι
3 3
3 3
Θε ος ευ λο ο γη τος ει
ᾨδὴ Η’ (ὁ Β’ Χορὸς)
3 3 4
4 4
αι ω νας
3
3
υ λο γου μεν Πα τε ρα Υι ον
3 3
4 4
4 4
αι ω νας
3 3
αι ω νων α μην
3 3 4
4 4
αι ω νας
Καταβασία
3 3 4
4 4
αι ω ω να α α ας
ᾨδὴ Θ’ (ὁ Α’ Χορὸς)
3 3 3
3
η ε πο δυ ρου μου Μη τε ερ κα θο ρω
30 ΚΑΝΩΝ
και πο ο θω σε με γα λυ νο ον τα ας
3 3
3
3 3 3
πι τω ξε νω σου το κω ω τας ο δυ
3
μαι αι
3 3
3
μα τι
3 3 3 3
α αυ θις και με γα λυ νω ω σε ε
3 3
3 3
αι ω νων α μην
3 3 3
3
4 3
τρι τη η με ε ρα ε ξα να στη σο ο
μαι αι
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ 33
Καταβασία
3 3 3
3
η ε πο δυ ρου μου Μη τε ερ κα θο ρω
3
3 3
α α ας
ΤΕΛΟΣ
ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ
ΔΟΞΑ
ΠΗΓΕΣ & ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ .......................................................................................................... α’
ᾨδὴ Α’ .....................................................................................................................1
ᾨδὴ Γ’......................................................................................................................5
ᾨδὴ Δ’ .....................................................................................................................8
ᾨδὴ Ε’ ...................................................................................................................12
ᾨδὴ Ζ’ ...................................................................................................................21
ᾨδὴ Η’ ..................................................................................................................25
ᾨδὴ Θ’...................................................................................................................29