Geo Technik A

Mechanika Gruntów
Geotechnika cz. I
dr inŜ. Sławomir Janiński
Wykład nr 1
Strona 1
Janiński
GEOTECHNIKA (wg PN–B–02481 : 1998)

interdyscyplinarna dziedzina nauki i techniki dotycząca
zachowania się i badań podłoża gruntowego oraz
materiałów gruntowych do celów projektowania,
wykonawstwa i kontroli budowli ziemnych
i podziemnych, fundamentów konstrukcji budowlanych,
nawierzchni drogowych, linii kolejowych, lotnisk, itp.
W skład GEOTECHNIKI jako nauki

interdyscyplinarnej wchodzą:
– gruntoznawstwo inżynieryjne,
– mechanika gruntów,
– fundamentowanie
oraz pośrednio:
– geologia,
– hydrogeologia,
– mechanika ośrodków ciągłych i rozdrobnionych,
– teoria sprężystości i plastyczności,
– reologia,
– hydraulika,
– chemia fizyczna,
– termodynamika.
Spośród wymienionych, MECHANIKA GRUNTÓW

– czyli nauka o fizycznych właściwościach ośrodka
gruntowego – jest w GEOTECHNICE nauką
podstawową.
POJĘCIA PODSTAWOWE
Wykład nr 1
Strona 2
Janiński
PODŁOŻE GRUNTOWE (wg PN–B–02481 : 1998)
grunt rodzimy lub antropogeniczny, istniejący na miejscu
budowy przed wykonaniem prac budowlanych w strefie, której
właściwości mają wpływ na projektowanie, wykonanie i
eksploatację budowli.
MATERIAŁ GRUNTOWY (wg PN–B–02481 : 1998)

grunt naturalny lub antropogeniczny o właściwościach
pozwalających zastosować go bezpośrednio lub po uzdatnieniu
do wykonania budowli ziemnej.
GRUNT BUDOWLANY (wg PN–86/B–02480)

część skorupy ziemskiej mogąca współdziałać z obiektem
budowlanym, stanowiąca jego element lub służąca jako
tworzywo do wykonywania z niego budowli ziemnych.
BUDOWLA ZIEMNA (wg PN–B–02481 : 1998)

konstrukcja wykonana z materiału gruntowego lub w podłożu
gruntowym.
FUNDAMENT (wg PN–B–02481 : 1998)

element konstrukcji przenoszący oddziaływania na podłoże
gruntowe.
KONSTRUKCJA (wg PN–B–02481 : 1998)

uporządkowany ustrój połączonych ze sobą elementów,
zaprojektowany w celu zapewnienia odpowiedniej sztywności
przestrzennej; z włączeniem nasypów budowanych podczas
wykonywania robót ziemnych.
POSADOWIENIE KONSTRUKCJI (wg PN–B–02481 : 1998)

zespół fundamentów konstrukcji, którego zadaniem jest
przekazanie oddziaływań konstrukcji na podłoże gruntowe w
taki sposób, aby we współpracującym układzie konstrukcja –
podłoże gruntowe nie wystąpił żaden stan graniczny nośności
ani stan graniczny użytkowalności.
POJĘCIA PODSTAWOWE – CD.

Wykład nr 1
Strona 3
Janiński
ρ~= 3,0 g/cm3

ρ~= 3,5 g/cm3
ρ~= 6,0 g/cm3
ρ~
= 8,0 g/cm3
ρ~
= 16,0 g/cm3
(?)
WYCINEK ZIEMI WG M. KSIĄŻKIEWICZA

Wykład nr 1
Strona 4
Janiński
M. Everest 8842 m Maksymalna 10000

głębokość
badań 8000
geotechnicznych 6000
< 500m
4000
2000
Poziom
morza 0,0
2000
4000
12200m p.p.t. 6000

Najgłębszy 8000
geologiczny Rów Mariański
otwór badawczy 11034 m 10000
12000
14000
16000
18000
20000
UKSZTAŁTOWANIE SKORUPY ZIEMI

Wykład nr 1
Strona 5
Janiński
Konstrukcja
Budowlana
Fundament
Fundament na palach
Posadzka
Podłoże gruntowe
Podłoże
gruntowe
Podłoże Podłoże
gruntowe gruntowe
GEOTECHNIKA W ZASTOSOWANIU - 1
Wykład nr 1
Strona 6
Janiński
Budowla ziemna:
Nasyp z gruntu (nasyp budowlany)
Podłoże gruntowe
nawierzchni
Podłoże gruntowe budowli
Wykład nr 1
Strona 7
Janiński
Wykład nr 1
Strona 8
Janiński
Wykład nr 1
Strona 9
Janiński
Wykład nr 1
Strona 10
Janiński
Wykład nr 1
Strona 11
Janiński
Wykład nr 1
Strona 12
Janiński
Wykład nr 1
Strona 13
Janiński
Wykład nr 1
Strona 14
Janiński
wilgotny
Wykład nr 1
Strona 15
Janiński
Wykład nr 1
Strona 16
Janiński
1. Badania terenowe
2. Badania laboratoryjne
N
T σ στ στ στ
τ
3. Opracowania geotechniczne i geologiczno‒inżynierskie

80
NN
NN
79
T
78
Pd
77
Pd
76
Gp
Gp
75
ELEMENTY GEOTECHNIKI – 1. GRUNTOZNAWSTWO

Wykład nr 1
Strona 17
Janiński
Mechanizm kinematyczny zniszczenia podłoża
PGR = ?
τi
Mechanizm kinematyczny utraty stateczności przez skarpę
Qi
Ti
Si
ELEMENTY GEOTECHNIKI – 2. MECHANIKA GRUNTÓW

Wykład nr 1
Strona 18
Janiński
Rozwiązując zadania mechaniki gruntów

będziemy pozostawali w skali MAKRO,
czyli będziemy próbowali sformułować
odpowiedzi na pytania:
JAK ?
Próbując odpowiedzieć na pytania:

DLACZEGO ?,
musielibyśmy zjawiska analizować w skali
MIKRO (10 – 6 m) lub NANO (10 – 9 m).
Inaczej mówiąc, np. tzw. naprężenia

geostatyczne w podłożu będziemy obliczać
przyjmując model jednorodnego ośrodka
ciągłego a nie będziemy analizować
naprężeń na krawędziach ziaren.
ELEMENTY GEOTECHNIKI – 3. MECHANIKA GRUNTÓW

Wykład nr 1
Strona 19
Janiński
Ława fundamentowa Stopa fundamentowa
B=?
L= ?
Ścianka szczelna Odwodnienie wykopu
M=?
L= ?
ELEMENTY GEOTECHNIKI – 4. FUNDAMENTOWANIE

Wykład nr 1
Strona 20
Janiński
Zagadnienie PN EN
Programowanie
PN–B–02479 : PN–EN 1997–2 :
badań
1998 2009
Geotechnicznych
Klasyfikacja PN–EN ISO 14688–

PN–86/B–02480
Gruntów 1, 2
PN–B–04452 : PN–EN 1997–2 :

Badania polowe
2002 2009
Badania prób PN–EN 1997–2 :

PN–88/B–04481
gruntu 2009
Określanie
wartości
?
PN–81/B–03020
PN–EN 1997–1 :
parametrów 2008
geotechnicznych
Projektowanie
fundamentów PN–EN 1997–1 :
PN–81/B–03020
posadowionych 2008
bezpośrednio
PN i EN
Wykład nr 1
Strona 21
Janiński
Zagadnienie PN EN
Programowanie
PN–B–02479 : PN–EN 1997–2 :
badań
1998 2009
Geotechnicznych
Klasyfikacja PN–EN ISO 14688–

PN–86/B–02480
Gruntów 1, 2
PN–B–04452 : PN–EN 1997–2 :

Badania polowe
2002 2009
Badania prób PN–EN 1997–2 :

PN–88/B–04481
gruntu 2009
Określanie
wartości PN–EN 1997–1 :
PN–81/B–03020
parametrów 2008
geotechnicznych
Projektowanie
fundamentów PN–EN 1997–1 :
PN–81/B–03020
posadowionych 2008
bezpośrednio
PN i EN
Wykład nr 1
Strona 22
Janiński
0
GEOTECHNIKA – STUDIA I – LITERATURA PRZEDMIOTU – w. 2017 / 1
I. AKTY PRAWNE
1. Ustawa Prawo geologiczne i górnicze, z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. nr 163, poz. 981).
2. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. W sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia
obiektów budowlanych, z dnia 25 kwietnia 2012 r. (Dz. U. nr 232, poz. 463).
3. Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju. W sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie
warunków technicznym, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, z dnia 17 lipca 2015 r. (Dz. U poz. 1422).
4. Zarządzenie nr 58 Głównego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 23 listopada 2015 r. W sprawie dokumentacji do realizacji inwestycji.
Dokument 7. Szczegółowe wymagania. Opracowania geologiczno – inżynierskie. Projekt robót geologicznych. Dokumentacja geologiczno –
inżynierska.
II. NORMY i INSTRUKCJE

1. PN–81/B–03020. Grunty budowlane. Posadowienie bezpośrednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie.
2. PN–86/B–02480. Grunty budowlane. Określenia, symbole, podział i opis gruntów.
3. PN–88/B–04481. Grunty budowlane. Badania próbek gruntu.
4. PN–B–02479 : 1998. Geotechnika. Dokumentowanie geotechniczne. Zasady ogólne.
5. PN–B–02481 : 1998. Geotechnika. Terminologia podstawowa, symbole podstawowe i jednostki miar.
6. PN–S–02205 : 1998. Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania i badania.
7. PN–B–06050 : 1999. Geotechnika. Roboty ziemne. Wymagania ogólne.
8. PN–B–04452 : 2002. Geotechnika. Badania polowe.
9. Instrukcja Badań Podłoża Gruntowego Budowli Drogowych i Mostowych. Część 1 i 2. Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych. Warszawa 1998.
10. Wytyczne badań podłoża gruntowego dla potrzeb budowy i modernizacji infrastruktury kolejowej Igo–1. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.,
Warszawa 2016
10. PN–EN ISO 14688–1 : 2006. Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Część 1: Oznaczanie i opis.
11. PN–EN–ISO–14688–2 : 2006. Badania geotechniczne. Oznaczanie i klasyfikowanie gruntów. Część 2: Zasady klasyfikowania.
12. PN–EN 1997–1 : 2008. Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne.
13. PN–EN 1997–1 : 2008/AC. Projektowanie geotechniczne. Część 1: Zasady ogólne – poprawki do Normy.
14. PN–EN 1997–2 : 2009. Projektowanie geotechniczne. Część 2: Rozpoznanie i badania podłoża gruntowego.
15. PN–EN 1997–1 : 2008/NA. Załącznik Krajowy do PN–EN 1997–1 : 2008
III. PODRĘCZNIKI i SKRYPTY

1. Cios I., Garwacka – Piórkowska St.: Projektowanie typowych fundamentów bezpośrednich i konstrukcji oporowych z uwzględnieniem
Eurokodów wraz z przykładami, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2014
2. Dąbska A., Gołębiewska A.: Podstawy geotechniki. Zadania według Eurokodu 7, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2012.
3. Dembicki E.: Parcie, odpór i nośność gruntu, Warszawa, Arkady 1979.
4. Fundamentowanie, Projektowanie i wykonawstwo, T. I i II, red. Dembicki E., Arkady, Warszawa 1987.
5. Glazer Z.: Mechanika gruntów, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1985.
6. Grabowski Z., Pisarczyk St., Obrycki M.: Fundamentowanie, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 1999.
7. Gradkowski K.: Budowle i roboty ziemne, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2010.
8. Jeske T., Przedecki T., Rossiński B.: Mechanika gruntów, PWN, Warszawa 1966.
9. Jeż J.: Przyrodnicze aspekty bezpiecznego budownictwa, Wydawnictwo PP, Poznań 1995.
10. Jeż J.: Gruntoznawstwo budowlane, Wydawnictwo PP, Poznań 2004.
11. Jeż J.: Biogeotechnika, Wydawnictwo PP, Poznań 2008.
12. Kostrzewski W.: Parametry geotechniczne gruntów budowlanych oraz metody ich oznaczania, Wydanie III, Wydawnictwo PP, Poznań 1998.
13. Kostrzewski W.: Mechanika gruntów, Parametry geotechniczne gruntów budowlanych oraz metody ich oznaczania, PWN, Warszawa 1980.
14. Motak E.: Fundamenty bezpośrednie, Wzory, tablice, przykłady, Arkady, Warszawa 1988.
15. Obrycki M., Pisarczyk St.: Wybrane zagadnienia z fundamentowania, Przykłady obliczeń, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 1998.
16. Obrycki M., Pisarczyk St.: Zbiór zadań z mechaniki gruntów, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2007.
17. Pisarczyk St.: Gruntoznawstwo Inżynierskie, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa 2001 i 2014.
18. Pisarczyk St.: Geoinżynieria. Metody modyfikacji podłoża gruntowego, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2005.
19. Pisarczyk St.: Grunty nasypowe. Właściwości geotechniczne i metody ich badania, Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2009.
20. Pisarczyk St.: Fundamentowanie dla inżynierów budownictwa wodnego. Oficyna Wyd. PW, Warszawa 2012.
21. Przystański J.: Wykopy fundamentowe i odwodnienia gruntu, Wydawnictwo PP, Poznań 1984 (oraz wydania wcześniejsze).
22. Puła O.: Projektowanie fundamentów bezpośrednich według Eurokodu 7, Wyd. 2, Poprawione i Uzupełnione, Wyd. 3, Rozszerzone.
Dolnośląskie Wyd. Edukacyjne, Wrocław 2012.
23. Rybak Cz., Puła O., Sarniak W.: Fundamentowanie, Projektowanie posadowień, Dolnośląskie Wyd. Edukacyjne, Wrocław 1997.
24. Stigler – Szydło E.: Posadowienia budowli infrastruktury transportu lądowego, Teoria – Projektowanie – Realizacja, Dolnośląskie Wyd.
Edukacyjne, Wrocław 2005.
25. Szymański A.: Mechanika Gruntów, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007.
26. Wiłun Z.: Zarys geotechniki, WKiŁ, Warszawa 2001 ÷ 2010.
27. Wysokiński L., Kotlicki W., Godlewski T.: Projektowanie geotechniczne według Eurokodu 7, Poradnik ITB, Warszawa 2011.
Wykład nr 1
Strona 23
Janiński
GEOTECHNIKA
jest jednocześnie nauką
i sztuką
– nauką – gdy na podstawie gruntoznawstwa

i teorii mechaniki gruntów, rozpatruje
się podłoże gruntowe jako ośrodek
nośny i odkształcalny,
– sztuką – gdy wybiera się z wielu możliwych
sposobów posadowienia budowli
nadziemnej albo wykonania budowli
ziemnej lub podziemnej, rozwiązania
najbardziej ekonomiczne i bezpieczne.
(E. Dembicki)
Wykład nr 1
Strona 24
Janiński
Rozpoznanie podłoża
i kontrola jakości
wykonawstwa
ma zazwyczaj większe znaczenie
dla spełnienia podstawowych
wymagań (dotyczących
nośności i odkształcalności
podłoża gruntowego – SJ)
niż dokładność modeli
obliczeniowych i współczynniki
częściowe.
PN–EN 1997–1: 2008 P, pkt. 2.4.1. (2)
Wykład nr 1
Strona 25
Janiński
THERE IS NO GLORY
IN FOUNDATION
Fundamentowanie nie
przynosi sławy
(K. Terzghagi)
Wykład nr 1
Strona 26
Janiński
„Przyglądaliśmy się przyrodzie

uważnie i tak właśnie ona działa.
Jeśli wam się nie podoba, idźcie
gdzie indziej! Do innego
wszechświata! Gdzieś, gdzie
reguły są prostsze, filozoficznie
przyjemniejsze, łatwiejsze
psychologicznie. Jeśli jednak
mam powiedzieć szczerze, jak
wygląda świat według ludzi,
którzy ciężko walczyli, żeby go
zrozumieć, to mogę tylko
powtórzyć: właśnie tak”.
Richard Feynman
Wykład nr 1
Strona 27
Janiński
Geneza
gruntów
Wykład nr 2
Strona 1
Janiński
RUCHY GÓROTWÓRCZE
Wykład nr 2
Strona 2
Janiński
Aquilla
RUCHY GÓROTWÓRCZE
Wykład nr 2
Strona 3
Janiński
Maksymalny zasięg zlodowaceń w Europie
ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI

Wykład nr 2
Strona 4
Janiński
Maksymalny zasięg zlodowacenia

północno‒polskiego

Wykład nr 2
Strona 5
Janiński
ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI wg WIŁUNA

Wykład nr 2
Strona 6
Janiński
1200
tys.
lat
Zlodowacenie
4. podlaskie
950
Interglacjał
przasnyski
730
Okresy
zlodowaceń:
łącznie około
Zlodowacenie 65% czasu
3. południowopolskie w ciągu ost.
(krakowskie) 1200 tys. lat
430
Interglacjał
mazowiecki
300 (wielki)
stadiał Odry
230 Zlodowacenie
2. środkowo- interst.
170 polskie lubawski
115 130
stadiał Warty
Zlodowacenie
1. północnopolskie
0 12 (bałtyckie) Holocen
OKRESY ZLODOWACEŃ NA TERENIE POLSKI

Wykład nr 2
Strona 7
Janiński
wikipedia
Zlodowacenie południowo-polskie:
1. Zlodowacenie podlaskie (Narwi)
2. Zlodowacenie Nidy
3. Zlodowacenie Sanu 1
4. Zlodowacenie Sanu 2
Zlodowacenie środkowo-polskie:
5. Zlodowacenie Liwca (interglacjał)
6. Zlodowacenie Odry
7. Zlodowacenie Warty
Zlodowacenie północno-polskie:
8. Zlodowacenie Wisły

Wykład nr 2
Strona 8
Janiński
PRZEKRÓJ PODŁUŻNY PRZEZ CZOŁO LODOWCA wg WIŁUNA

Wykład nr 2
Strona 9
Janiński
ROZPAD LODOWCA W CZASIE JEGO WYCOFYWANIA SIĘ (???)
PRZEKRÓJ PRZEZ UTWORY POLODOWCOWE WG S.LENCEWICZA

Wykład nr 2
Strona 10
Janiński
wikipedia
PRZEKRÓJ PRZEZ UTWORY POLODOWCOWE

Wykład nr 2
Strona 11
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 12
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 13
Janiński
wikipedia
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 14
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 15
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 16
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 17
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 18
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 19
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 20
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 21
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 22
Janiński
PROCESY LODOWCOWE
Wykład nr 2
Strona 23
Janiński
GŁÓWNE PRADOLINY W POLSCE WG Z.PAZDRO
SCHEMAT POWSTAWANIA ZABURZEŃ GLACITEKTONICZNYCH

WG J.ZWIERZYCKIEGO
Wykład nr 2
Strona 24
Janiński
wikipedia
POLODOWCOWA RZEŹBA TERENU

Wykład nr 2
Strona 25
Janiński
Przekrój geologiczny
Mapa Geologiczna Polski
GENEZA GRUNTÓW
Wykład nr 2
Strona 26
Janiński
Geneza gruntów
(procesy powstawania gruntów)
Rozróżniamy grunty pochodzenia:

– miejscowego;
– grunty naniesione.
Grunty pochodzenia miejscowego:

powstały w efekcie wietrzenia skały pierwotnej
i pozostały na miejscu ich powstawania:
– gliny zwietrzelinowe;
– rumosze zwietrzelinowe.
Grunty naniesione:
– grunty akumulacji lodowcowej (glacjalnej);
– grunty akumulacji wodnolodowcowej
(fluwioglacjalnej);
– grunty akumulacji rzecznej (aluwialnej);
– grunty akumulacji jeziornej (limnicznej);
– grunty akumulacji eolicznej;
– grunty akumulacji bagiennej.
GENEZA GRUNTÓW
Wykład nr 2
Strona 27
Janiński
Symbole geologicznej klasyfikacji

gruntów spoistych
(według PN–81/B–03020)
Symbol Opis gruntów

Grunty spoiste morenowe
A skonsolidowane
Inne grunty spoiste
skonsolidowane oraz grunty
B spoiste morenowe
nieskonsolidowane
Inne grunty spoiste
C nieskonsolidowane
Iły, niezależnie od
D pochodzenia geologicznego
Uwaga: zgodnie z treścią PN–81/B–03020,

geneza gruntów niespoistych nie
wpływa na ich cechy
wytrzymałościowe.
SYMBOLE GEOLOGICZNEJ KLASYFIKACJI GRUNTÓW

Wykład nr 2
Strona 28
Janiński
Osady akumulacji lodowcowej

Osady spoiste moren dennych
zlodowacenia środkowopolskiego
(na północ od linii moren czołowych zlodowacenia
północnopolskiego)
Charakterystyka geotechniczna
S.g.k.g. A
piaski gliniaste (Pg),
Rodzaje gruntów gliny piaszczyste (Gp),
gliny (G)
głównie: pzw, tpl
Stan
lokalnie: pl
Wytrzymałość bD ÷ D
Odkształcalność bM ÷ M
Wykład nr 2
Strona 29
Janiński
NAZWY GRUNTÓW (wg PN)
Grunty niespoiste (piaski):
Ż – żwir
Po – pospółka
Pr – piasek gruby
Ps – piasek średni
Pd – piasek drobny
Pππ – piasek pylasty
Grunty spoiste (popularnie: gliny):
Pg – piasek gliniasty
Πp – pył piaszczysty
Π – pył
Gp – glina piaszczysta
G – glina
Gππ – glina pylasta
Gππz – glina pylasta zwięzła
I – ił
I – ił pylasty
Grunty organiczne:
Nm – namuł
T – torf
Gy – gytia
Symbole:
// – warstwowanie, np.: Gp//Pd
+ – domieszki, np.: Pd+Ż
Wykład nr 2
Strona 30
Janiński
STANY GRUNTÓW
Grunty niespoiste (piaski):

Stany:
bln – bardzo luźny
ln – luźny
szg – średnio zagęszczony
zg – zagęszczony
bzg – bardzo zagęszczony
Grunty spoiste (popularnie: gliny):

Stany:
pzw – półzwarty
tpl – twardoplastyczny
pl – plastyczny
mpl – miękkoplastyczny
Wykład nr 2
Strona 31
Janiński
SYMBOLE WYTRZYMAŁOŚCI
I ODKSZTAŁCALNOŚCI
WYTRZYMAŁOŚĆ ODKSZTAŁCALNOŚĆ
Symbol Opis Symbol Opis
bardzo bardzo
bD bM
Duża Mała
D Duża M Mała
S Średnia S Średnia
M Mała D Duża
bardzo bardzo
bM bD
Mała Duża
Wykład nr 2
Strona 32
Janiński

zlodowacenia północnopolskiego
Osady bazalne
S.g.k.g. B
Rodzaje gruntów gliny piaszczyste (Gp),
gliny (G)
głównie: tpl
Stan
lokalnie: pl
głównie: D
Wytrzymałość
lokalnie: S
głównie: M
Odkształcalność
lokalnie: S
Wykład nr 2
Strona 33
Janiński

zlodowacenia północnopolskiego
Osady ablacyjne
S.g.k.g. B (?)
piaski gliniaste (Pg)
gliny piaszczyste (Gp)
Rodzaje gruntów gliny (G),
warstwowane piaskami, np.:
Pg//Pd, Gp//Pd, G//P
głównie: tpl, pl
Stan
lokalnie: mpl
głównie: D÷S
Wytrzymałość
lokalnie: M
głównie: M÷S
Odkształcalność
lokalnie: D
Wykład nr 2
Strona 34
Janiński

Osady niespoiste
śródglinowe i interglacjalne
piaski drobne (Pd),

piaski średnie (Ps),
piaski grube (Pr)
Rodzaje gruntów
pospółki (Po)
lokalnie zaglinione, tj. np.:
Pd+Pg; Pd+//Pg
Stan zg ÷ bzg
Wytrzymałość bD ÷ D
Odkształcalność bM ÷ M
Wykład nr 2
Strona 35
Janiński

Osady moren czołowych
piaski (P), pospółki

(Po), żwiry (Ż),
Rodzaje gruntów pyły (Π
Π), gliny (G)
w bezładnie
przemieszanych warstwach
S.g.k.g.
C
(gruntów spoistych)
grunty niespoiste: szg, ln

Stan
grunty spoiste: pl, mpl
Wytrzymałość S÷M
Odkształcalność S÷D
Wykład nr 2
Strona 36
Janiński
Osady akumulacji wodnolodowcowej
Sandry
facja korytowa:
piaski (P), pospółki
(Po), żwiry (Ż)
facja rozlewiskowa:
Rodzaje gruntów piaski gliniaste (Pg),
pyły (Π
Π), gliny (G)
Pg//Pd, Π//Pd, G//Pd
S.g.k.g.
(gruntów spoistych C
facji rozlewiskowej)
facja korytowa: szg, zg
Stan facja rozlewiskowa: pl,
mpl
facja korytowa: D
Wytrzymałość
facja rozlewiskowa: S ÷ M
facja korytowa: M
Odkształcalność
facja rozlewiskowa: S÷D
Wykład nr 2
Strona 37
Janiński
Kemy i ozy
piaski (P),
pospółki (Po)
lokalnie warstwowane
Rodzaje gruntów
pyłami (Π
Π) i glinami (G)
np.:
Pd//Π
Π, Po//G
S.g.k.g.
C
P, Po: szg, zg
Stan
Π, G: pl, mpl
P, Po: D÷S
Wytrzymałość
Π, G: S÷M
P, Po: M÷S
Odkształcalność
Π, G: S ÷D
Wykład nr 2
Strona 38
Janiński

Osady zastoiskowe
iły warwowe
(wstęgowe)
Rodzaje gruntów czyli grunty spoiste
Π//Pπ
π, G//Pd, I//Pπ
π
S.g.k.g.
C
Stan tpl, pl, mpl
Wytrzymałość M÷S
Odkształcalność D÷S
Wykład nr 2
Strona 39
Janiński
1. 2.
Wody Wody
wolno Wody
płynące
płynące płynące
3. 4.
Starorzecze
‒ wody Wody Wody Wody
stojące płynące płynące wolno
płynące
ROZWÓJ MEANDRÓW I POWSTAWANIE STARORZECZA

Wykład nr 2
Strona 40
Janiński
Przekrój doliny rzecznej
Dolina Wysoczyzna
Starorzecze Koryto
t3
t1 t2
Podłoże
t – tarasa (terasa) akumulacyjna
Przykłady profili osadów rzecznych

f. rozl.
Gπ Gπ
Pπ
Pd
Pr
facja korytowa
Ps Pd
Pr Gπ
Ps
Po
Po
Ż Ż
a) Profil pełny b) Kilka profili niepełnych
OSADY AKUMULACJI RZECZNEJ
Wykład nr 2
Strona 41
Janiński
Osady akumulacji rzecznej

facja korytowa:
piaski (P), pospółki (Po),
żwiry (Ż)
facja rozlewiskowa:
Rodzaje gruntów
pyły piaszczyste (Π
Πp),
pyły (Π
Π), gliny pylaste
(Gπ
π), gliny pylaste
zwięzłe (Gπ
πz)
S.g.k.g.
C
facja korytowa: szg, ln
Stan
facja rozlewiskowa: pl, mpl
facja korytowa: S
Wytrzymałość
facja rozlewiskowa: S ÷ M
facja korytowa: S
Odkształcalność
facja rozlewiskowa: S ÷ D
Wykład nr 2
Strona 42
Janiński
Osady akumulacji jeziornej
Osady trzeciorzędowe
(2,6 ÷ 5,3 mln lat)
iły (I), iły pylaste (Iπ

π)
również
gliny pylaste zwięzłe
Rodzaje gruntów (Gππz), gliny pylaste
(Gππ), pyły (Π
Π)
a nawet
piaski pylaste (Pπ
π)
S.g.k.g.
D
zw, pzw, tpl
Stan
(zg)
Wytrzymałość bD, D
Odkształcalność S!!!
UWAGA: grunty ekspansywne, bardzo

podatne na zmiany wilgotności
Wykład nr 2
Strona 43
Janiński
Przykład profilu osadów akumulacji jeziornej
Nm
Pπ
Nm
Gπ
Dno zbiornika
OSADY AKUMULACJI JEZIORNEJ

Wykład nr 2
Strona 44
Janiński
Osady akumulacji jeziornej

Osady holoceńskie
piaski pylaste (Pπ

π),
piaski drobne (Pd),
pyły piaszczyste (Π
Πp),
Rodzaje gruntów pyły (Π
Π),
gliny pylaste (Gπ
π),
namuły (Nm)
warstwowane
S.g.k.g.
C
grunty niespoiste: ln, szg
Stan
grunty spoiste: mpl, pl
grunty niespoiste: M÷S
Wytrzymałość
grunty spoiste: bM ÷ M
grunty niespoiste: S
Odkształcalność
grunty spoiste: bD ÷ D
Wykład nr 2
Strona 45
Janiński
Osady akumulacji eolicznej

Piaski wydmowe
piaski pylaste (Pπ
π),
Rodzaje gruntów
piaski drobne (Pd)
Stan bln, ln
Wytrzymałość M
bD
Odkształcalność
(grunty zapadowe)
Lessy
pyły (Π
Π), pyły piaszczyste
Rodzaje gruntów
(Π
Πp), piaski pylaste (Pπ
π)
S.g.k.g.
C
Stan pzw, tpl
Wytrzymałość D ÷ bM ! ! !
M ÷ bD ! ! !
Odkształcalność
(grunty zapadowe)
Wykład nr 2
Strona 46
Janiński
Przykład profilu bagna
Torfowisko wysokie
Nm Torf mszysty
Torf trzcinowy
Torf gytiowy (sapropelowy)
Gytia (sapropel)
OSADY AKUMULACJI BAGIENNEJ

Wykład nr 2
Strona 47
Janiński
Osady akumulacji bagiennej

namuły (Nm),
Rodzaje gruntów torfy (T),
gytie (Gy)
Stan –––
Wytrzymałość bM ÷ praktycznie 0
bD ÷ praktycznie
Odkształcalność
nieograniczona
Wykład nr 2
Strona 48
Janiński
Trójfazowa budowa gruntu
2a 2b
Fazy gruntów:
1. Faza stała:
‒ ziarna i cząstki , mineralne i organiczne
2. Faza ciekła:
a) woda związana
b) woda wolna
3. Faza gazowa:
‒ gaz (powietrze)
WŁAŚCIWOŚCI GRUNTU – 1
Wykład nr 2
Strona 49
Janiński
Skład mineralny gruntu

(wg Pisarczyka)
Rodzaj ziaren Minerały

lub cząstek
Bloki, głazy, Skład mineralny skał
otoczaki macierzystych
Minerały pozostałe po
wietrzeniu fizycznym:
Ziarna piasku kwarc, krzemionka;
w okresie początkowym
skalenie i mika
Skład mineralny
zmielonych skał
Cząstki macierzystych: kwarc,
pyłowe krzemionka;
w okresie początkowym
skalenie, mika
Minerały będące
produktem wietrzenia
Cząstki iłowe chemicznego skaleni
i miki: kaolinit, illit,
montmorylonit
Wykład nr 2
Strona 50
Janiński
Woda związana
~2500 σ [MPa]
Woda błonkowata
Cząstka stała 0
r
Woda adsorpcyjna
Woda wolna ρ = 1,2 ÷ 2,4 g/cm3
Wykład nr 2
Strona 51
Janiński
Styk ziaren – w. 1
a) bezpośredni
+ –
+
–
Cząstka stała
– – – – –
– A
+ +
– –
+
A– +K Cząstka stała
– –A–
– +–
–
– +
+ –
b) pośredni
Dipol
+ wody związanej –
+
–
+
Cząstka stała
– –
– – –
– A
+ +Cząstka stała
A– +K
+
–
+
–
+
+ Strefa
– – odpychania ++ A
–
+ – – –
– +
Kation –
+ uwodniony
Wykład nr 2
Strona 52
Janiński
a) bezpośredni
Cząstka stała
A
–
–
–
–
–
–
–
+ +
– –
Strefa
odpychania
– –
+ +
–
–
–
–
–
–
A
Cząstka stała
Wykład nr 2
Strona 53
Janiński
b) pośredni
Cząstka stała
A
–
Dipol
–
–
–
–
–
– wody związanej
+
–
Kation
+
+
–
–
+
uwodniony
–
+
Strefa
odpychania
+
–
+
+
–
–
+
–
+
–
–
–
–
–
–
A
Cząstka stała
Wykład nr 2
Strona 54
Janiński
Wzajemne oddziaływanie cząstek iłu
–
siły odpychające
siły elektrokinetyczne
siła wypadkowa
odległość
między
siły przyciągająca
cząstkami
przyciąganie molekularne
Wykład nr 2
Strona 55
Janiński
Powierzchnia właściwa
1. V1 = 103 mm3
a A1 = 6 x 102 mm2
S1 = A1 / V1 = 6 x 102 / 103
a
a = 0,6 mm2/mm3
a = 10 mm
2. V2 = 103 mm3
N = (10 / 0,001)3 = 1012
A2i = 6 x 0,0012
= 6 x 10-6 mm2
A2 = 1012 x 6 x 10-6
= 6 x 106 mm2
S2 = A2 / V2 = 6 x 106 / 103
= 6 x 103 mm2/mm3
b
b S2 : S1 = 6 x 103 / 0,6
b
b = 0,001 mm = 10 000 : 1
Wykład nr 2
Strona 56
Janiński
Klasyfikacja gruntów
zgodnie z treścią
tekstu Normy
PN
Wykład nr 3
Strona 1
Janiński
Podział gruntów budowlanych

wg PN-86/B-02480
Grunty budowlane
Grunty antropogeniczne Grunty naturalne
Rodzime Nasypowe
NB NN
Mineralne Organiczne
Skaliste Nieskaliste
H Nm T Gy
Skaliste Nieskaliste
Kamieniste Gruboziarniste Drobnoziarniste
Ż Żg Po Pog
Niespoiste Spoiste
Klasyfikacje w zależności od:

- genezy;
- uziarnienia;
- spoistości (tylko grunty spoiste);
- stanu;
- wilgotności;
- innych wybranych parametrów …
KLASYFIKACJA GRUNTÓW WG PN – 1
Wykład nr 3
Strona 2
Janiński
Uziarnienie gruntów mineralnych
Szkielet gruntowy składa się z ziaren i cząstek.
Ziarna i cząstki mają nieregularny kształt, w celu

porównania ich wielkości wprowadzono pojęcie:
średnicy zastępczej d
– jest to średnica kulki o tej samej gęstości właściwej:
a) która zatrzymuje się na sitach o określonych
wymiarach oczek;
LUB
b) która opada w wodzie z taką samą prędkością jak
rzeczywista cząstka gruntu.
Podział ziaren i cząstek

Zgodnie z treścią Normy PN – 86 / 02480, ziarna
i cząstki dzieli się na frakcje.
Ziarna:
frakcja kamienista: d > 40 mm;
frakcja żwirowa: 40 mm ≥ d > 2 mm;
frakcja piaskowa: 2 mm ≥ d > 0,05 mm.
Cząstki:
frakcja pyłowa: 0,05 mm ≥ d > 0,002 mm;
frakcja iłowa: 0,002 mm ≥ d.
Wykład nr 3
Strona 3
Janiński
Metoda określenia zawartości
ziaren – analiza sitowa
polega na przesiewaniu wysuszonej próbki przez
komplet sit i obliczaniu w procentach masy ziaren,
pozostających na kolejnych sitach, w stosunku do
całkowitej masy badanej próby gruntu.
Wymiary oczek typowego kompletu sit (wg PN–

88/B–04481):
2,0 mm;
1,0 mm;
0,5 mm;
0,25 mm;
0,10 mm;
0,063 mm (0,05 mm).
Komplet ten może być uzupełniony, np. o sita

o wymiarach oczek:
40 mm;
25 mm;
10 mm;
8 mm;
4 mm.
Wykład nr 3
Strona 4
Janiński
Metoda określenia zawartości
cząstek – np. analiza areometryczna
polega na przygotowaniu jednorodnej zawiesiny
cząstek badanego gruntu i wody a następnie, na
pomiarze AREOMETREM gęstości objętościowej
zawiesiny w trakcie sedymentacji cząstek. Na tej
podstawie, przy wykorzystaniu teorii Stokes’a,
określana jest procentowa zawartość cząstek
o poszczególnych wartościach średnic zastępczych.
Przykładowe czasy sedymentacji cząstek:

(t = 20oC):
Czas odczytu Średnice zastępcze

cząstek [mm]
30 sek. 0,0628
1 min 0,0457
2 min 0,0331
5 min 0,0216
15 min 0,0123
30 min 0,0088
1 godz. 0,0063
2 godz. 0,0045
4 godz. 0,0032
24 godz. 0,0014
Wykład nr 3
Strona 5
Janiński
Schemat analizy areometrycznej

t = 0 min t = 15 min t = 30 min
areometr ∆h15 ∆h30
czas
i droga
opadania
cząstek
np.: ρ = 1,0252 g/cm3 ρ = 1,0096 g/cm3 ρ = 1,0090 g/cm3

średnice cząstek
d ≤ 0,0123 mm d ≤ 0,0088 mm
w zawiesinie:
zawartość cząstek
o średnicy nie większej niż
d, obliczona na podstawie 38 % 36 %
teorii Stokes’a
Wykład nr 3
Strona 6
Janiński
Frakcje wg PN – 86 / B – 02480
ił. pyłowa piaskowa żwirowa kam.

100
90
80
5
Zawartość ziaren i cząstek [%]
70
60
4 2
50
40 1
30
20
3
10
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
Średnica zastępcza d [mm]
Przykładowe krzywe uziarnienia:

1. Żwir
2. Piasek gruby z domieszką żwiru
3. Piasek gliniasty z domieszką żwiru
4. Glina
5. Ił
Wykład nr 3
Strona 7
Janiński
Klasyfikacja gruntów nieskalistych
Grunty kamieniste:
d50 > 40 mm
Grunty gruboziarniste:
d50 ≤ 40 mm
d90 > 2 mm
Grunty drobnoziarniste:
d90 ≤ 2 mm
fż + k ≤ 10 %
dx ‒ średnica zastępcza, poniżej której w gruncie

zawarte jest x% masy
Wykład nr 3
Strona 8
Janiński
Trójkąt Fereta
wg PN – 86 / B – 02480
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
70 Ip Iπ 30
80 Gpz Gz Gπz 20
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg Πp Π 0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fΠ [%]
Ip - Ił piaszczysty G - Glina
I - Ił Gπ - Glina pylasta
Iπ - Ił pylasty Pg - Piasek gliniasty
Gpz - Glina piaszczysta zwięzła Πp - Pył piaszczysty
Gz - Glina zwięzła Π - Pył
Gπz - Glina pylasta zwięzła P - Piasek
Gp - Glina piaszczysta Pπ - Piasek pylasty
Wykład nr 3
Strona 9
Janiński
Podział gruntów drobnoziarnistych
0 100 %
10 90
20 80
Grunty spoiste
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20
2 % fi 100 %
90
Pg
Gp G
Πp
Gπ
Π
10
0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ fΠ [%]
30 % fΠ
Grunty niespoiste
Wykład nr 3
Strona 10
Janiński
Zastosowanie trójkąta Fereta
Uwaga:
0 100 %
10
45 % + 40 % + 15 %
90
20 80
= 100 %
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20
15 %
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg Πp Π 0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fΠ [%]
Oznaczono zawartość frakcji:
fp – 45 %
stąd rodzaj gruntu:
fΠ – 40 %
G ‒ glina
fi – 15%
Wykład nr 3
Strona 11
Janiński
Oznaczanie rodzaju gruntu niespoistego

100 100
92
90 A
80 81
70
60 60
50
d90 = 1,7 mm
40
40
30
ekstrapolacja
20
10
15
5 8
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
d90 = 1,7 mm – grunt drobnoziarnisty

fż = 100 – 92 = 8 %
fp = 92 – 5 = 87 %
fΠ = 5 %
fi = 0 % (określane makroskopowo)
Wykład nr 3
Strona 12
Janiński
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg Πp Π 0 0%
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fΠ [%]
Uwaga:
87 % + 5 % + 0 % = 92 % ≠ 100 %
Nie można określić rodzaju gruntu
Wykład nr 3
Strona 13
Janiński
Frakcje zredukowane
fx
fx = × 100%
100 – (fk + fż)
Dla oznaczanego gruntu:

87
fp = × 100 % = 95 %
100 ‒ 8
5
fΠ = × 100 % = 5 %
100 ‒ 8
fi = 0 %
Uwaga:
zamiast oznaczenia f można używać
symbolu f’
Wykład nr 3
Strona 14
Janiński
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg Πp Π 0 0%
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
P Pπ
fΠ [%]
Uwaga:
95 % + 5 % + 0 % = 100 %
stąd rodzaj gruntu:
P ‒ piasek (rozpoznanie niedostatecznie

precyzyjne)
Wykład nr 3
Strona 15
Janiński
Podział gruntów drobnoziarnistych,

niespoistych, ze względu na uziarnienie
Pr – piasek gruby:
d50 > 0,50 mm
Ps – piasek średni:
0,50 mm ≥ d50 > 0,25 mm
Pd – piasek drobny:
0,25 mm ≥ d50
PΠ – piasek pylasty:
fp = 68 ÷ 90 %
fΠ = 10 ÷ 30 %
fi = 0 ÷ 2 %
Wykład nr 3
Strona 16
Janiński
Oznaczanie rodzaju gruntu niespoistego

100
92
90
A
80 81
70
60 60
50 d50 = 0,35 mm
40
40
30
20
10
15
5 8
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
d50 = 0,35 mm
stąd rodzaj gruntu: Ps + Ż

‒ piasek średni z domieszką żwiru
Wykład nr 3
Strona 17
Janiński
Piasek pylasty

100
90
80
A: 10 %
70
60
d 50 ‒ nie miarodajne
50
d90 = 0,90 mm
40
D: 30 %
!
30
20
10
0
E: 10 %
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
d90 ≤ 2 mm
fp = 68 ÷ 90 %
fΠ = 10 ÷ 30 %
fi = 0 ÷ 2 %
Wykład nr 3
Strona 18
Janiński
Klasyfikacja gruntów gruboziarnistych

100
90
80
A: 10 %
70
60
Po
50
B: 50 %
d90 = 20,0 mm
40 Żg
30
Pog Ż
20
fΠ > 10 %
10
0
C: 100 %
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
Ż fk + fż > 50 %
Żg fk + fż > 50 % oraz fi’ > 2 %
Po 10 % < fk +fż ≤ 50 %
Pog 10 % < fk +fż ≤ 50 % oraz fi’ > 2 %
Wykład nr 3
Strona 19
Janiński
Oznaczanie rodzaju gruntu spoistego

100
100
90 88 93
80 83
70
75
60 63
55
50 51
40
37
d90 = 1,3 mm
30
20
25
10 16
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
d90 = 1,3 mm – grunt drobnoziarnisty

fż = 100 – 93 = 7 %
fp = 93 – 51 = 42 %
fΠ = 51 – 16 = 35 %
fi = 16 % (wartość określona na podstawie
wyników np. analizy areometrycznej)
Wykład nr 3
Strona 20
Janiński
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
90
80 Gpz
Gp
Gz
G
Gπz
Gπ
16 %
20
10
100 % Pg Πp Π 0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fΠ [%]
Uwaga:
42 % + 35 % + 16 % = 93 % ≠ 100 %
Nie można określić rodzaju gruntu
Wykład nr 3
Strona 21
Janiński
Frakcje zredukowane
fx
fx = × 100%
100 – (fk + fż)
Dla oznaczanego gruntu:

42
fp = × 100 % = 45 %
100 ‒ 7
35
fΠ = × 100 % = 38 %
100 ‒ 7
16
fi = × 100 % = 17 %
100 ‒ 7
Uwaga:
zamiast oznaczenia f można używać
symbolu f’
Wykład nr 3
Strona 22
Janiński
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20 17 %
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg Πp Π 0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fΠ [%]
Uwaga:
45 % + 38 % + 17 % = 100 %
stąd rodzaj gruntu: G+Ż

‒ glina z domieszką żwiru
Wykład nr 3
Strona 23
Janiński
zgodnie z treścią
Normy
PN – EN ISO
KLASYFIKACJA GRUNTÓW WG PN–EN – 1

Wykład nr 3
Strona 24
Janiński
Podział gruntów
wg EN ISO 14688-1,2
Grunty
Grunty naturalne
Grunty antropogeniczne
(rodzime i nasypowe)
Mineralne Organiczne
H Gy T
B. gruboziarniste Gruboziarniste Drobnoziarniste
Grunty podstawowe, czyli grunty o jednolitym uziarnieniu,

tj. składające się z cząstek, ziaren tylko jednej frakcji
D.gł. Głazy Kam. Żwir Piasek Pył Ił

LBo Bo Co Gr Sa Si Cl
CGr MGr FGr CSa MSa FSa

CSi MSi FSi
Grunty złożone, składające się z frakcji głównych i drugorzędnych
Klasyfikacje w zależności od:

- genezy;
- spoistości;
- plastyczności;
- stanu;
- innych wybranych parametrów …
UWAGA: powyższe pojęcia nie są
identyczne z pojęciami o tej samej
nazwie, używanymi w PN

Wykład nr 3
Strona 25
Janiński
Frakcje ziaren i cząstek
według: PN–EN ISO 14688–1 P
PN–EN ISO 14688–1:2006/Ap1:2012 P
Frakcje Frakcje Wymiar ziaren

Symbol i cząstek
i podfrakcje i podfrakcje
ANG
PL ANG [mm]
Duże głazy Large boulder LBo > 630
Głazy Boulder Bo > 200 ÷ 630
Kamienie Cobble Co > 63 ÷ 200
Żwir Gravel Gr > 2,0 ÷ 63
Żwir gruby Coarse gravel CGr > 20 ÷ 63
ziarna
Żwir średni Medium gravel MGr > 6,3 ÷ 20
Żwir drobny Fine gravel FGr > 2,0 ÷ 6,3
Piasek Sand Sa > 0,063 ÷ 2,0

Piasek gruby Coarse sand CSa > 0,63 ÷ 2,0
Piasek średni Medium Sand MSa > 0,20 ÷ 0,63
Piasek drobny Fine Sand FSa > 0,063 ÷ 0,20
Pył Silt Si > 0,002 ÷ 0,063

Pył gruby Coarse silt CSi > 0,02 ÷ 0,063
cząstki
Pył średni Medium silt MSi > 0,0063 ÷ 0,02
Pył drobny Fine silt FSi > 0,002 ÷ 0,0063
Ił Clay Cl ≤ 0,002
Wykład nr 3
Strona 26
Janiński
UWAGA OGÓLNA 1
Jako całkowicie niezrozumiałe należy traktować
pojawiające się w literaturze przedmiotu twierdzenia
w rodzaju: „nowa klasyfikacja PN–EN ISO,
w odróżnieniu od wielu innych, jest wyłącznie
klasyfikacją makroskopową” (np. Wysokiński i in.
2011). W myśl tego stwierdzenia, jeden z tzw.
„wiodących parametrów geotechnicznych gruntu”,
czyli rodzaj gruntu, miałby być określany tylko
makroskopowo.
SĄ TO STWIERDZENIA NIE DO
ZAAKCEPTOWANIA
W rzeczywistości:
a) zgodnie z treścią EN ISO 14688–1 P, pkt. 4.1:
„bardziej dokładne oznaczanie i klasyfikowanie
(gruntu) oparte na uziarnieniu … … przeprowadza
się na podstawie badań laboratoryjnych”;
b) zgodnie z treścią EN ISO 14688–2 P, pkt. 4.3:
„wymiary ziaren i cząstek i ich rozkład w gruncie
można określić stosując … … przesiewanie … … lub
metodę sedymentacyjną”.
Wykład nr 3
Strona 27
Janiński
METODY OKREŚLANIA WYMIARÓW
ZIAREN I CZĄSTEK
Przesiewanie:
badanie jest identyczne z przebiegiem analizy sitowej
wg treści Norm PN. Zasadnicza różnica (wpływająca
na wyniki badania) polega na użyciu kompletów sit
o innych wymiarach oczek.
Wymiary oczek sit wg Wymiary oczek sit wg
PN [mm] PN‒EN [mm]
63,0
40,0
20,0
6,3
2,0 2,0
1,0
0,63
0,5
0,25
0,20
0,10 (0,15) 0,10
0,05 (0,063) 0,063
Metody sedymentacyjne:
jedną z takich metod jest metoda areometryczna
Wykład nr 3
Strona 28
Janiński
zgodnie z treścią
tekstu
Normy PN – EN ISO

Wykład nr 3
Strona 29
Janiński
Postanowienia ogólne dotyczące

składu gruntów wg PN–EN – 1
GRUNTY PODSTAWOWE
tzn. grunty o jednolitym uziarnieniu, czyli
grunty składające się z ziaren i cząstek tylko
jednej frakcji lub podfrakcji nazywamy nazwą
tej frakcji lub podfrakcji, np.:
– Gr – żwir;
– FSa – piasek drobny;
– CSi – gruby pył.
Większość gruntów jest

GRUNTAMI ZŁOŻONYMI
i składa się z frakcji głównej i frakcji
drugorzędnych.

Wykład nr 3
Strona 30
Janiński

FRAKCJA GŁÓWNA
określa właściwości inżynierskie gruntu. Można
ją podać (podaje się) dużymi literami.
Frakcja główna może być frakcją (np. Gr, Sa,
Si, Cl) lub podfrakcją (np. MGr, FSa, CSi).
Skład gruntów GRUBOZIARNISTYCH

Frakcja główna to frakcja gruntu
o przeważającej masie (sugerowane: > 40 %
zawartości w gruncie).
Złożone grunty gruboziarniste zawierają
drobne frakcje (pył i/lub ił), które nie warunkują
właściwości inżynierskich gruntu.

Wykład nr 3
Strona 31
Janiński

Skład gruntów GRUBOZIARNISTYCH – c.d.
Drobne frakcje nie są postrzegane jako

warunkujące właściwości gruntu, jeśli:
– grunt suchy wykazuje wytrzymałość małą lub
poniżej małej (grunt wysuszony rozpada się
pod lekkim lub średnim (?) naciskiem
palców);
– grunt wykazuje plastyczność poniżej małej.
Mała plastyczność: próbka wykazuje

spoistość (grunt można zlepić), lecz nie można
wykonać wałeczka o średnicy 3 mm.
– plastyczność poniżej małej: ? ? ?.

Wykład nr 3
Strona 32
Janiński
Skład gruntów DROBNOZIARNISTYCH
Frakcją główną jest odpowiedni rodzaj
gruntu drobnoziarnistego (ił lub pył)
określający (?) właściwości inżynierskie
gruntu.
W przypadku złożonych gruntów
drobnoziarnistych frakcje drobne
determinują (?) właściwości inżynierskie
gruntu.
Drobną frakcję uważa się za determinującą
właściwości drobnoziarnistego gruntu złożonego,
jeśli:
– grunt suchy wykazuje co najmniej średnią
wytrzymałość (grunt wysuszony rozpada się pod
wyraźnym (?) naciskiem lub można go jedynie
rozłamać);
– grunt wykazuje co najmniej małą plastyczność
(próbkę można wałeczkować).
Wykład nr 3
Strona 33
Janiński
FRAKCJE DRUGORZĘDNE
Frakcje drugorzędne (drobne ?) i kolejne nie

określają właściwości inżynierskich gruntów,
lecz mają na nie wpływ (? – brak wyjaśnienia
tego pojęcia w treści Norm).
Frakcje drugorzędne są w nazwie gruntu
umieszczane w drugiej kolejności ze
spójnikiem „z”, natomiast w symbolach gruntu,
są pisane małymi literami przed symbolem
frakcji głównej, pisanym dużą literą.
Np.:
– saGr – żwir z piaskiem;
– fgrCSa – piasek gruby ze żwirem drobnym;
– fgrcsaSi – pył z grubym piaskiem i drobnym
żwirem;
– msaCl – ił z piaskiem średnim;
– saCl – ił z piaskiem.
Wykład nr 3
Strona 34
Janiński
FRAKCJE DRUGORZĘDNE – c.d.
Jeśli w przypadku gruntów

GRUBOZIARNISTYCH występują dwie frakcje
w przybliżeniu w równych proporcjach,
pomiędzy ich nazwami powinien być
umieszczony ukośnik, np.:
– FSa / MSa – piasek drobny / średni (brak
wskazówek, jak te nazwy odczytać).
PRZEWARSTWIENIA
Grunty stanowiące przewarstwienia mogą
być (chyba są ?) pisane małymi podkreślonymi
literami, następującymi po głównej frakcji
gruntu, np.:
– siClsa – ił z pyłem przewarstwiony piaskiem.

Wykład nr 3
Strona 35
Janiński
zgodnie z treścią
tekstu
Załącznika B
do Normy
PN – EN ISO – 2

Wykład nr 3
Strona 36
Janiński
UWAGA OGÓLNA 2
W treści Załącznika B do Normy PN–EN ISO
14688–2 P przedstawiona jest metoda klasyfikacji
gruntów, oparta na krzywej granulometrycznej,
traktowana obecnie jako nowa, aktualnie
obowiązująca metoda klasyfikacji gruntów.
Jest to metoda polegająca na wykorzystaniu
szczególnego układu współrzędnych, często, lecz
chyba nieprawidłowo nazywanego „Trójkątem ISO” –
z uwagi na jego budowę, proponuje się przyjąć nazwę
„Diagram ISO”.
Należy podkreślić, że metoda ta została
przedstawiona w Załączniku B (informacyjnym) do
Normy, jako „Przykład klasyfikowania gruntów
jedynie na podstawie składu granulometrycznego”,
w rzeczywistości nie jest więc obligatoryjna.
W tej sytuacji można przyjąć, że możliwe jest –
w przyszłości – opracowanie Załącznika Krajowego
do Normy, zawierającego inną metodę klasyfikacji
gruntów, zgodną z treścią podstawowego tekstu
Normy, ale – być może – bardziej przydatną do
stosowania w polskich warunkach.

Wykład nr 3
Strona 37
Janiński
grsasiS
Sa - Piasek
grsaclS
100 0
siSa grsaSi
- Piasek z pyłem
grsaCl sagrsiS 90 10
clSa - Piasek z iłem sagrclS Sa
sagrSi 80 20
saSi - Pył z piaskiem sagrCl
saclSi - Pył z iłem i piaskiem 70 30
sasiCl siSa
- Ił z pyłem i piaskiem grSa
saCl - Ił z piaskiem 60 clSa 40
Si - Pył 50 grsiSa 50
clSi saSi grclSa
- Pył z iłem
siCl
40 saclSi 60
- Ił z pyłem saGr
sasiCl
Cl - Ił 30 sasiGr 70
saCl
grSa saclGr
- Piasek ze żwirem 20 Si grSi 80
grsiSa clSi grclSi siGr
- Piasek z pyłem i żwirem 10 siCl grsiCl
Gr 90
grclSa - Piasek z iłem i żwirem clGr
0 Cl grCl 100
grsaSi - Pył z piaskiem i żwirem
grsaCl
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
- Ił z piaskiem i żwirem
Zawartość frakcji drobnoziarnistych Si+Cl (< 0,063 mm)
sagrSi - Pył ze żwirem i piaskiem f Si+Cl(≤ 0,063 mm)
sagrCl - Ił ze żwirem i piaskiem
sasiGr - Żwir z pyłem i piaskiem 0
saclGr - Żwir z iłem i piaskiem Si si
Zawartość frakcji iłowej Cl’ w % masy frakcji gruboziarnistej
grsasiS - Grunt pylasto piaszczysto żwirowy 10

clSi cl
grsaclS - Grunt iłowo piaszczysto żwirowy
20
sagrsiS - Grunt pylasto żwirowo piaszczysty siCl
sagrclS - Grunt iłowo żwirowo piaszczysty 30
grSi - Pył ze żwirem 40
grclSi - Pył z iłem i żwirem
grsiCl
Cl
- Ił z pyłem i żwirem 50
grCl - Ił ze żwirem
i drobnoziarnistej (< 63 mm)
siGr - Żwir z pyłem 60

clGr - Żwir z iłem
70 Grunty Grunty Grunty
saGr - Żwir z piaskiem drobno- o mieszanym grubo-
80 ziarniste uziarnieniu ziarniste
Gr - Żwir
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 38
Janiński
Podstawowa klasyfikacja
gruntów wg treści Załącznika B
do PN–EN ISO 14688–2
Zawartość
Grunty: Si + Cl
[%]
gruboziarniste 0 ÷ 15
o uziarnieniu
15 ÷ 40
mieszanym
drobnoziarniste 40 ÷ 100
Uwaga: powyższą klasyfikację można

„odczytać” z „Diagramu ISO”, formalnie nie jest
podana w tekście zarówno Norm PN–EN ISO jak
i Załącznika do PN–EN ISO.
Wykład nr 3
Strona 39
Janiński
Powiązanie klasyfikacji gruntów PN–EN z PN
Grunty drobnoziarniste wg PN
100 0 Po, Pog wg PN
90 10
Sa
80 1 20
70 30
60
siSa
clSa
2 grSa 40
50 grsiSa 50
saSi grclSa
40 saclSi grsasiS
sasiClgrsaSi grsaclS
60
saGr
30 saCl grsaCl sagrsiS sasiGr 70
sagrSi sagrclS saclGr
20 Si
sagrCl
grSi
3 80
clSi grclSi siGr
10 grsiCl
Gr 90
siCl clGr
0 Cl grCl 100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Zawartość frakcji drobnoziarnistych Si+Cl (< 0,063 mm) Ż, Żg wg PN
f Si+Cl(≤ 0,063 mm)
0
Si si
10
clSi
20 cl
siCl
30
40
Cl
50
i drobnoziarnistej Cl’ (< 63 mm)
60
70
Grunty Grunty Grunty
drobno- o mieszanym grubo-
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 40
Janiński
Powiązanie nazw gruntów wg Norm PN‒EN
z nazwami gruntów wg Normy PN
Nazwa
gruntu wg Nazwa gruntu wg PN
PN ‒EN
Sa (+fr.
Pog; Po; Pr; Ps; Pd; Pπ
π; Pg; Gp
drugorzędne
siSa Pog; Po; Pr; Ps; Pd; Pπ

π; Pg; Π p
clSa Pog; Pg; Π p; Gp; Gpz; Ip
saSi Pog; Po; Pr; Ps; Pd; Pπ

π; Pg; Π p; Π
saclSi Pog; Pg; Π p; Π ; Gp; G; Gπ

π
sasiCl Pog; Pg; Π p; Π ; Gp; G; Gπ

π; Gpz; Gz; Gπ
πz; Ip; I; Iπ
π
saCl Pog; Gp; G; Gπ

π; Gpz; Gz; Gπ
πz; Ip; I; Iπ
π
Si Pog; Po; Pd; Pπ

π; Pg; Π p; Π ; Gp; G; Gπ
π
clSi Pog; Po; Pg; Π p; Π ; Gp; G; Gπ

π; Gpz; Gz; Gπ
πz
siCl Pog; Gp; G; Gπ

π; Gpz; Gz; Gπ
πz; Ip; I; Iπ
π
Cl Pog; Gpz; Gz; Gπ

πz; Ip; I; Iπ
π

Wykład nr 3
Strona 41
Janiński
Powiązanie nazw gruntów wg PN
z nazwami gruntów wg PN–EN
Szczególnie trudne w zastosowaniu będzie np.

użycie nazw gruntów o symbolach:
Sa (piasek) –
może to być zarówno: Pr, Ps, Pd, Pπ
π (grunty
niespoiste) jaki i Pog, Pg, Gp (grunty spoiste);
siSa (piasek z pyłem) –
może to być zarówno: Pd, Pπ
π (grunty
niespoiste) jak i Pg, Πp (grunty spoiste);
oraz
utrata możliwości wydzielenia w podłożu
gruntów małospoistych w rodzaju Pg, Πp i Π
(szczególnie „wymagających” w trakcie prac
ziemnych i fundamentowych), które zgodnie
z treścią Normy PN–EN mogą być oznaczane
jako: Sa, siSa, clSa, saSi, saclSi, Si, clSi.
Równocześnie, np.:
clSa – może być Πp lub Gpz;
saclSi – może być Pg lub Gπ
π.

Wykład nr 3
Strona 42
Janiński

100
FSa MSa CSa 100
90 92
80
Wg PN: 81
70
Ps + Ż 67
60 60
50
40
40
30
34
20
10
15
8
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
Cl FSi MSi CSi FSa MSa CSa FGr MGr CGr C

Frakcje wg PN - EN ISO 14688 – 1
Gr = 100 – 92 = 8 % < 20 % !!! CSa = 92 – 67 = 25 %

Sa = 92 – 8 = 84 % MSa = 67 – 34 = 33 %
Si = 8 % FSa = 34 – 8 = 26 %
Cl = 0 % (makroskopowo) Razem = 84 %
Razem: Gr + Sa + Si + Cl = 100 %
Wykład nr 3
Strona 43
Janiński
100 0
8%
84 %90 10
80 Sa 20
Gr = 8 % < 20 %!!! 70 30
siSa
Sa = 84 % 60 clSa
grSa 40
Si = 8 % 50 grsiSa
grclSa
50
saSi
Si + Cl = 8 % 40 grsasiS
saclSi grsaSi grsaclS saGr
60
30 sasiCl grsaCl sagrsiS sasiGr 70
saCl sagrSi sagrclS saclGr
sagrCl
20
Grunt Si
clSi
grSi
grclSi siGr
80
10 Gr 90
gruboziarnisty siCl
Cl
grsiCl
grCl
clGr
0 100
Sa ‒ piasek 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10
0
f Si+Cl(≤ 0,063 mm)

8%
(rozpoznanie
niedostatecznie 0
Si si
precyzyjne) 10
clSi
cl
20
siCl
30
40
Cl
50
60
70
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 44
Janiński
100
FSa MSa CSa 100
92
90
80
Wg PN: 81
70
Ps + Ż 67
60 60
50
40
40
30
34
20
10
15
8
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Grunt gruboziarnisty: Nazwy gruntu wg PN–EN:

Gr = 100 – 92 = 8 % 1. MSa – piasek średni
CSa = 92 – 67 = 25 % 2. fsaMSa – piasek średni
MSa = 67 – 34 = 33 % z piaskiem drobnym
FSa = 34 – 8 = 26 % 3. csifsaMSa – piasek średni
Si =8–0=8% z piaskiem drobnym
Cl =0% i grubym pyłem
4. fgrcsifsaMSa – …
5. ...
Wykład nr 3
Strona 45
Janiński
100
FSa MSa CSa 100
90 94
88
80
Wg PN:
70
Po
d90 = 7,5 mm > 2 mm

60 64
50
49
40
40
30 36
20 22
17
10
8
0 3
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Gr = 100 – 64 = 36 % > 20 % ! CSa = 64 – 40 = 24 %

Sa = 64 – 3 = 61 % MSa = 40 – 17 = 23 %
Si = 3 % FSa = 17 – 3 = 14 %

Wykład nr 3
Strona 46
Janiński
Gr = 36 % 100 0
Sa = 61 % 90 10
Si = 3 %
20 36 %
Sa
80
Cl = 0 % 70
61 % grSa
30
Si + Cl = 3 % 60
siSa
clSa 40
50 grsiSa 50
grclSa
Grunt 40 saSi grsasiS
grsaclS
60
saclSi grsaSi saGr
gruboziarnisty 30 sasiCl grsaCl sagrsiS
sagrclS
sasiGr 70
saCl sagrSi saclGr
sagrCl
20 Si grSi 80
Nazwa gruntu wg 10 clSi
siCl
grclSi
grsiCl
siGr
clGr
Gr 90
PN–EN: 0 Cl grCl 100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
grSa Zawartość frakcji drobnoziarnistych Si+Cl (< 0,063 mm)
f Si+Cl(≤ 0,063 mm)
3%
Piasek ze żwirem
0 Si si
10 clSi
fgrSa ? ? ? 20 siCl
cl
Piasek z drobnym 30
żwirem ? ? ? 40
Cl
50
Wg PN: 60
Po 70
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 47
Janiński

100 100
90 Wg PN: 88 93
80 G+Ż 83
70
75
60 63
55
50 Cl Si 51 Sa Gr Co
40
37
30
20
25
16
10
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Gr = 100 – 93 = 7 % Cl = 16 %
Sa = 93 – 55 = 38 % Si + Cl = 55 %
Si = 55 – 16 = 39 %

Wykład nr 3
Strona 48
Janiński
Gr = 7 % 100 0
Sa = 38 % 7%
90 10
Si = 39 % 80 Sa
20
Cl = 16 % 70 30
Si + Cl = 55 % 60
siSa
clSa grSa 40
50 grsiSa 50
grclSa
Grunt 40 saSi grsasiS
grsaclS
60
saclSi saGr
38 %
grsaSi
drobnoziarnisty 30 sasiCl
grsaCl sagrsiS
sagrclS
sasiGr 70
sagrSi saclGr
saCl sagrCl
20 Si grSi 80
Nazwa gruntu wg 10 clSi
siCl
grclSi
grsiCl
siGr
clGr
Gr 90
PN–EN: 0 Cl grCl 100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
sasiCl Zawartość frakcji drobnoziarnistych Si+Cl (< 0,063 mm)
55 % f Si+Cl(≤ 0,063 mm)
Ił z pyłem i piaskiem
0 Si si
propozycja PKN: 1610% clSi

cl
Glina ilasta 20 siCl
30
Wg PN: 40
Cl
G+Ż 50
60
70
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 49
Janiński

100
FSa MSa CSa 100
90
80
Wg PN:
70
Pd
60
50
40
45
d50 = 0,22
30
20
20
10 11
0
0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Gr = 100 – 100 = 0 % < 20 %!!! CSa = 100 – 100 = 0 %

Sa = 100 – 11 = 89 % MSa = 100 – 45 = 55 %
Si = 11 % FSa = 45 – 11 = 34 %
Wg PN‒EN: MSa; ew.: fsaMSa; ew.: csifsaMSa
KLASYFIKACJA GRUNTÓW WG PN i PN–EN – 1
Wykład nr 3
Strona 50
Janiński

100
FSa MSa CSa 100
90
86
80
Wg PN:
70
Po 71
d90 = 2,3 mm > 2 mm

60
50
55
40
30
20
10
0 0 4
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Gr = 100 – 86 = 14 % < 20 %!!! CSa = 86 – 55 = 31 %

Sa = 86 – 0 = 86 % MSa = 55 – 4 = 51 %
Si = 0 % FSa = 4 – 0 = 4 %
Wg PN‒EN: MSa; ew.: csaMSa; ew.: fgrcsaMSa
Wykład nr 3
Strona 51
Janiński

100
100
90
80
70
60
50
40
30
20
20
10
10
0
5
0.050
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100
Wg PN:
fż = 0 %
fp = 100 – 10 = 90 %
fΠ = 10 – 5 = 5 %
fi = 5 %

Wykład nr 3
Strona 52
Janiński
0 100 %
10 90
20 80
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gz Gπz
90 %
Gpz 20
90 Gp G Gπ 10
Pg
100 % Πp Π 0
5%
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
5 %Pπ fΠ [%]
Wg PN: rodzaj gruntu: Pg

‒ grunt drobnoziarnisty, spoisty

Wykład nr 3
Strona 53
Janiński

100
100
90
80
70
60
50 Cl Si Sa Gr Co
40
30
20
20
10 11
10
0
5
0.063
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Wg PN–EN:
Gr = 0% Cl = 5%
Sa = 100 – 11 = 89% Si + Cl = 11% < 15 %
Si = 11 – 5 = 6%
Wykład nr 3
Strona 54
Janiński
100 0
0%
89 % 90 10
Sa
80 20
Gr = 0% 70 siSa 30
Sa = 89% 60 clSa
grSa 40
Si = 6% 50
saSi
grsiSa
grclSa
50
Cl = 5% 40 saclSi
sasiCl grsaSi
grsasiS
grsaclS
saGr
60
sagrsiS sasiGr
Si + Cl = 11% 30 saCl grsaCl
sagrSi
sagrCl
sagrclS saclGr 70
20 Si grSi 80
10 clSi grclSi siGr
Grunt siCl
Cl
grsiCl
grCl
clGr
Gr 90
0 100
gruboziarnisty 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Sa ‒ piasek Zawartość frakcji drobnoziarnistych Si+Cl (< 0,063 mm) 11 %
f Si+Cl(≤ 0,063 mm)
(rozpoznanie 0
si
niedostatecznie Si
10
clSi
precyzyjne) cl
20
siCl
30
40
Cl
50
60
70
90
100
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Wykład nr 3
Strona 55
Janiński
100
FSa MSa CSa 100
90
80
Wg PN:
Pg ! !!
70
60
50
40
30
24
20
11 20
10 15
0
5
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
10
20
40
63
100

Gr = 0 % Nazwy gruntu wg PN–EN:

CSa = 76 % 1. CSa – piasek gruby
MSa = 9 % 2. msaCSa – piasek gruby
FSa = 4 % z piaskiem średnim
Si = 6 %
3. simsaCSa – piasek gruby
Cl = 5 %
z piaskiem średnim
i pyłem
4. ...
Wykład nr 3
Strona 56
Janiński
Propozycja korelacji
nazw gruntów,
określanych zgodnie
z treścią tekstu
Normy PN
i Normy
PN – EN ISO

Wykład nr 3
Strona 57
Janiński
Biorąc pod uwagę treść podstawowego tekstu Normy
PN – EN ISO (czyli określając zawartość frakcji głównych
i drugorzędnych) oraz posługując się ogólną wiedzą
gruntoznawczą można zaproponować następującą
korelację nazw gruntów określonych zgodnie z treścią
Normy PN i Normy PN – EN ISO
Ż Gr Pg clSa
Żg clGr Πp saSi
Po saGr lub grSa Π Si
Pog clsaGr lub clgrSa Gp sisaCl
Pr CSa G sasiCl
ew. np.: fsaCSa; grmsaCSa Gπ
π clSi
Ps MSa Gpz ?
ew. np.: fsaMSa; grcsaMSa Gz ?
Pd FSa Gπ
πz ?
ew. np.: msaFSa; grsisaFSa Ip saCl
Pπ
π siSa I Cl
Iπ
π siCl

Wykład nr 3
Strona 58
Janiński
Z dużym przybliżeniem można zaproponować
następującą korelację nazw gruntów, określonych
zgodnie z treścią Normy PN – EN ISO i Normy PN:
Gr Ż siSa Pg; Pπ
π
saGr Ż clSa Pg; Gp; Gpz
grSa Po saSi Πp
siGr Żg saclSi Πp
clGr Żg sasiCl G
Sa Pr; Ps; Pd; Pπ
π saCl Gz; I
Si Π
clSi Π ; Gπ
π
siCl Gπ
π; Gπ
πz
Cl Gπ
πz; I
brak Ip; Iπ
π

Wykład nr 3
Strona 59
Janiński
GENEZA GRUNTÓW wg PN–EN
Warunki tworzenia się gruntów
ukształtowały ich właściwości fizyczne
i mechaniczne. Znajomość genezy gruntów
ułatwia prawidłową ocenę geotechniczną
terenu budowlanego i jego podłoża.
Jeśli to możliwe, opis gruntu należy
zakończyć określeniem genezy.
WYBRANE SYMBOLE GENEZY GRUNTÓW

Mg – grunty antropogeniczne;
R – grunty rzeczne:
RCH – korytowe;
RFP – tarasów zalewowych;
RT – tarasów nadzalewowych;
L – grunty jeziorne;
E – grunty eoliczne;
ED – grunty w wydmach;
EL – lessy i utwory lessopodobne;
GENEZA GRUNTÓW – 1
Wykład nr 3
Strona 60
Janiński

WYBRANE SYMBOLE GENEZY GRUNTÓW –
c.d.
O – grunty organiczne:
OR – organiczne rzeczne (np. namuły);
OS – organiczne bagienne (np. torf);
OL – organiczne jeziorne (np. namuł, gytia);
OH – organiczne zastoiskowe (np. namuł,
gytia, kreda jeziorna);
GL – grunty lodowcowe:
GLM – morenowe (np. gliny zwałowe, piaski
i żwiry lodowcowe);
GLF – fluwioglacjalne (grunty tworzące ozy,
kemy, sandry i inne),
GLH – zastoiskowe (np. iły warwowe);
D – deluwia;
C– koluwia.
Wykład nr 3
Strona 61
Janiński
Wykład nr 3
Strona 62
Janiński
KOMENTARZ – c.d.
Efektem wprowadzenia symboli

proponowanych w PN–EN będzie używanie przy
wykonywaniu każdego z wymaganych opracowań
(Opinii geotechnicznej, Dokumentacji z badań
podłoża gruntowego i Dokumentacji geologiczno
– inżynierskiej) innych symboli dotyczących
genezy gruntów.
Podanie symboli genezy gruntów wg treści

Normy PN–EN w najmniejszym stopniu nie
rozwiąże problemu określania przez polskich
Projektantów wartości parametrów
wytrzymałościowych gruntów, zgodnie
z dotychczas stosowaną metodą.
Wykład nr 3
Strona 63
Janiński
Grunt potencjalnie niezagęszczalny
Grunt potencjalnie zagęszczalny
ZAGĘSZCZALNOŚĆ GRUNTÓW – 1
Wykład nr 3
Strona 64
Janiński

100
92
90
80 81
d30 = 0,17 mm
70
60 60
d10 = 0,08 mm
50
d60 = 0,50 mm
40
40
30
20
15
10 8
0
5
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
10
20
40
63
100
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
Wskaźniki potencjalnej zagęszczalności gruntów:

1. Wskaźnik różnoziarnistości (wskaźnik jednorodności):
U = CU = d60 = 0,50 = 6,2

d10 0,08
2. Wskaźnik krzywizny:
C = CC = d302 = 0,172 = 0,7

d60 × d10 0,50 × 0,08
Wykład nr 3
Strona 65
Janiński
GRUNTY POTENCJALNIE
ZAGĘSZCZALNE
Wskaźnik różnoziarnistości (wg PN)

Wskaźnik jednorodności (wg PN–EN)
– grunty do budowy nasypów:

CUMIN ≥ 3,0
– piaski: CU ≥ 6,0
– pospółki i żwiry: CU ≥ 4,0
– piaski, pospółki i żwiry: CU ≥ 5,0
Wskaźnik krzywizny (wg PN i PN–EN)
– piaski, pospółki i żwiry: CC = 1 ÷3
Wykład nr 3
Strona 66
Janiński
OCENA JEDNORODNOŚCI
GRUNTÓW (wg PN)
grunt równoziarnisty 1 ≤ CU ≤ 5
grunt różnoziarnisty 5 < CU ≤ 15
grunt bardzo różnoziarnisty 15 < CU
CHARAKTERYSTYKA UZIARNIENIA
(wg PN–EN)
Charakterystyka
CU CC
uziarnienia
grunt wielofrakcyjny > 15 1÷3
grunt
od 6 do 15 <1
średniouziarniony
grunt równomiernie
<6 <1
uziarniony
różny
grunt o nieciągłym przeważnie
(przeważnie
uziarnieniu wysoki
< 0,5)
Powyższe klasyfikacje nie mają żadnego

znaczenia praktycznego.
Wykład nr 3
Strona 67
Janiński
Tworzenie mieszanek gruntowych ‒ 1

100 100 100 Po
95 93
Pd d60 = 1,60 mm
90
d60 = 0,21 mm 85 d30 = 1,15 mm
80 d30 = 0,12 mm 80
d10 = 0,72 mm
d10 = 0,08 mm 70 70
70
CU = 2,6
CU = 2,2
60 CC = 0,9 CC = 1,1
57
50 Ps+Ż
47
40 d60 = 0,59 mm
d30 = 0,16 mm
30 d10 = 0,09 mm
20 20 20 CU = 6,6
13 CC = 0,5 (! ! !)
10
grunt niezagęszczalny
0 0 0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
10
20
40
63
100
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3
frakcja [mm] Gr. 1 Gr. 2 Gr. 1 x 0,67 Gr. 2 x 0,33 Miesz. 2 : 1

2,0 ÷ 3,0 0% 20 % 0% 6,6 % 6,6 %
1,0 ÷ 2,0 5% 60 % 3,4 % 19,8 % 23,2 %
0,5 ÷ 1,0 10 % 20 % 6,7 % 6,6 % 13,3 %
0,25 ÷ 0,5 15 % 0% 10,0 % 0% 10,0 %
0,10 ÷ 0,25 50 % 0% 33,5 % 0% 33,5 %
0,063 ÷ 0,10 20 % 0% 13,4 % 0% 13,4 %
100 % 100 % 67,0 % 33,0 % 100,0 %
Wykład nr 3
Strona 68
Janiński

100 100 100 Po
95
Pd d60 = 1,60 mm
90 90
d60 = 0,21 mm 85 d30 = 1,15 mm
80 d30 = 0,12 mm 80
d10 = 0,72 mm
d10 = 0,08 mm 70
70
CU = 2,6
CU = 2,2
58 CC = 1,1
60 CC = 0,9
50 Pr+Ż / Po
40 42 d60 = 1,05 mm
35 d30 = 0,21 mm
30 d10 = 0,10 mm
20 20 20 CU = 10,5
10 10 CC = 0,4 (! ! !)
grunt niezagęszczalny
0 0 0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
10
20
40
63
100
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3

2,0 ÷ 3,0 0% 20 % 0% 10,0 % 10,0 %
1,0 ÷ 2,0 5% 60 % 2,5 % 30,0 % 32,5 %
0,5 ÷ 1,0 10 % 20 % 5,0 % 10,0 % 15,0 %
0,25 ÷ 0,5 15 % 0% 7,5 % 0% 7,5 %
0,10 ÷ 0,25 50 % 0% 25,0 % 0% 25,0 %
0,063 ÷ 0,10 20 % 0% 10,0 % 0% 10,0 %
100 % 100 % 50,0 % 50,0 % 100,0 %
Wykład nr 3
Strona 69
Janiński

100 100 100 Po
95
Pd d60 = 1,60 mm
90
d60 = 0,21 mm 87
85 d30 = 1,15 mm
80 d30 = 0,12 mm 80
d10 = 0,72 mm
d10 = 0,08 mm 70
70
CU = 2,6
CU = 2,2
60 CC = 0,9 CC = 1,1
50 Po
45
40 d60 = 1,35 mm
d30 = 0,56 mm
30 28 d10 = 0,12 mm
20 20 23 20 CU = 11,2
10 CC = 1,9 (! ! !)
7 grunt zagęszczalny ! !
0 0 0
0.10
0.15
0.20
0,25
0.30
0.50
0.63
10
20
40
63
100
0.0010
0.0020
0.0040
0.0063
0.010
0.020
0.050
0.063
1.0
1.5
2.0
3.0
6.3

2,0 ÷ 3,0 0% 20 % 0% 13,4 % 13,4 %
1,0 ÷ 2,0 5% 60 % 1,6 % 40,2 % 41,8 %
0,5 ÷ 1,0 10 % 20 % 3,3 % 13,4 % 16,7 %
0,25 ÷ 0,5 15 % 0% 5,0 % 0% 5,0 %
0,10 ÷ 0,25 50 % 0% 16,5 % 0% 16,5 %
0,063 ÷ 0,10 20 % 0% 6,6 % 0% 6,6 %
100 % 100 % 33,0 % 67,0 % 100,0 %
Wykład nr 3
Strona 70
Janiński
KLASYFIKACJA GRUNTÓW
ORGANICZNYCH wg PN
Zaw.
Nazwa części
Opis genetyczny
gruntu org.
Iom [ % ]
H grunty w których zawartość
– grunty >2 części organicznych jest
próchnicze wynikiem wegetacji roślinnej
Nm grunty powstałe na skutek

osadzania się substancji
– namuły – >2 mineralnych i organicznych
w środowisku wodnym
Nmp; Nmg („osady wód wolnopłynących”)
namuły z zawartością węglanu
Gy >5 wapnia > 5%, który może
– gytie nadawać gruntowi charakter
skały o niskiej wytrzymałości
grunty powstałe z obumarłych
T na ogół
i podlegających stopniowej
– torfy > 30 karbonizacji substancji
roślinnych
WB; WK
grunty skaliste, powstałe na
– węgle --- skutek silnej karbonizacji
brunatne substancji roślinnych
i kamienne
GRUNTY ORGANICZNE WG PN
Wykład nr 3
Strona 71
Janiński
KLASYFIKACJA GRUNTÓW
ORGANICZNYCH wg PN–EN
Zaw. części org. Iom

Nazwa gruntu
[%]
Niskoorganiczny 2÷6
Organiczny 6 ÷ 20
Wysokoorganiczny > 20
OPIS GRUNTÓW ORGANICZNYCH

wg PN–EN
Nazwa Opis
Rozłożone tkanki roślinne w różnym
Torf
stopniu rozkładu
Rozłożone szczątki roślinne i zwierzęce,
Gytia może (?) zawierać składniki
nieorganiczne
Szczątki roślinne, żywe organizmy
i ich odchody razem ze składnikami
Humus
nieorganicznymi (tworzy grunt na
powierzchni terenu)
GRUNTY ORGANICZNE WG PN–EN
Wykład nr 3
Strona 72
Janiński
Obszar elementarny gruntu

2a. 2b.
3.
1.
Fazy gruntów:
1. Faza stała:
‒ ziarna i cząstki , mineralne i organiczne.
2. Faza ciekła:
a) woda związana;
b) woda wolna.
3. Faza gazowa:
‒ gaz (powietrze).
III
Faza gazowa (m a ≈ 0) Va
Faza ciekła (m w) Vw Vp
V
Faza stała (m s) Vs
mm = ms + mw
CECHY FIZYCZNE – 1
Wykład nr 4
Strona 1
Janiński
CECHY FIZYCZNE
PODSTAWOWE
– gęstość właściwa szkieletu gruntowego
ρs
(ciężar właściwy szkieletu gruntowego)
γs
– gęstość objętościowa gruntu
(ciężar objętościowy gruntu)
– wilgotność gruntu
Wykład nr 4
Strona 2
Janiński
Wykład nr 4
Strona 3
Janiński
Konieczne jest pobranie próby kategorii A, klasy 2 (d. NNS)
Wykład nr 4
Strona 4
Janiński
Konieczne jest pobranie próby kategorii B, klasy 3 (d. NW)
Wykład nr 4
Strona 5
Janiński
Wykład nr 4
Strona 6
Janiński
Wykład nr 4
Strona 7
Janiński

Wykład nr 4
Strona 8
Janiński
Wykład nr 4
Strona 9
Janiński
Wykład nr 4
Strona 10
Janiński
CECHY FIZYCZNE
0 wP wL w
Konsystencja zwarta plastyczna płynna
Wartości granic plastyczności wP i płynności

wL wyznacza się, stosując umowne metody ich
oznaczania.
Wartość granicy plastyczności wP wyznacza

się dla próbki gruntu, poddanej dużym
odkształceniom plastycznym
Wartość granicy płynności wL wyznacza się dla

pasty gruntowej czyli mieszaniny gruntu i wody
Wykład nr 4
Strona 11
Janiński
CECHY FIZYCZNE
– granica plastyczności wP
– wilgotność gruntu wyznaczająca granicę
pomiędzy konsystencją zwartą i plastyczną
– granica plastyczności jest wyznaczana
metodą wałeczkowania
– granica płynności wL
– wilgotność gruntu wyznaczająca granicę
pomiędzy konsystencją plastyczną i płynną
– granica płynności może być wyznaczana
różnymi metodami, np. przy użyciu aparatu
Casagrande’a

Wykład nr 4
Strona 12
Janiński
CECHY FIZYCZNE
– wyznaczanie granicy płynności wL
metodą Casagrande’a
Wilgotność [%]
25
24
Prosta Casagrande’a
23
22
21
WL = 20,0%
20
19
18
10 15 20
25 30 35 40
Liczba uderzeń N [szt.]
Wykład nr 4
Strona 13
Janiński
STAN GRUNTÓW – 1
Wykład nr 4
Strona 14
Janiński
STAN GRUNTÓW – 2
Wykład nr 4
Strona 15
Janiński
Symbole geologicznej klasyfikacji

gruntów spoistych
(według PN–81/B–03020)
Symbol Opis gruntów

Grunty spoiste morenowe
A skonsolidowane
Inne grunty spoiste
skonsolidowane oraz grunty
B spoiste morenowe
nieskonsolidowane
Inne grunty spoiste
C nieskonsolidowane
Iły, niezależnie od
D pochodzenia geologicznego
Uwaga: zgodnie z treścią PN–81/B–03020,

geneza gruntów niespoistych nie
wpływa na ich cechy
wytrzymałościowe.
STAN GRUNTÓW – 3
Wykład nr 4
Strona 16
Janiński
STAN GRUNTÓW – 4
Wykład nr 4
Strona 17
Janiński
Podział gruntów
drobnoziarnistych
0 100 %
10 90
20 80
Grunty spoiste
30 70
40 60
50 I 50
60 40
Ip Iπ
70 30
80 Gpz Gz Gπz 20
90 Gp G Gπ 10
100 % Pg 2% fi Πp Π 0
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fπ [%]
Grunty niespoiste
STAN GRUNTÓW – 5
Wykład nr 4
Strona 18
Janiński
Podział gruntów
drobnoziarnistych
0 100 %
10 90
20 80
Grunty spoiste
30 70
Podział
40 60
gruntów
50 I 50
spoistych:
60 40
70
Ip Iπ
30 bardzo spoiste
80 Gpz Gz Gπz 20 zwięzło spoiste
90 Gp G Gπ 10 średnio spoiste
100 % Pg 2% fi Πp Π 0 mało spoiste
P 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 %
Pπ
fπ [%]
Grunty niespoiste
STAN GRUNTÓW – 6
Wykład nr 4
Strona 19
Janiński
STAN GRUNTÓW – 7
Wykład nr 4
Strona 20
Janiński
STAN GRUNTÓW – 8
Wykład nr 4
Strona 21
Janiński
STAN GRUNTÓW – 9
Wykład nr 4
Strona 22
Janiński
STAN GRUNTÓW – 10
Wykład nr 4
Strona 23
Janiński
Wykład nr 4
Strona 24
Janiński
Konieczne jest pobranie próby kategorii A, klasy 1 lub 2

(d. NNS)
Wykład nr 4
Strona 25
Janiński
Wykład nr 4
Strona 26
Janiński
Wykład nr 4
Strona 27
Janiński
Wykład nr 4
Strona 28
Janiński
Wykład nr 4
Strona 29
Janiński
ZAGĘSZCZALNOŚĆ GRUNTÓW
Wilgotność optymalna
jest to wilgotność, przy której grunt zagęszczany
w sposób znormalizowany, w laboratorium,
w aparacie Proctora, uzyskuje maksymalną
wartość gęstości objętościowej szkieletu
gruntowego
Aparat Proctora
Wykład nr 4
Strona 30
Janiński
Wykład nr 4
Strona 31
Janiński
ZAGĘSZCZALNOŚĆ GRUNTÓW
Wyznaczanie ρd
100 ρ
ρd =
100 + w
dla wyznaczenia gęstości konieczne jest pobranie
ρ
próby zagęszczanego gruntu kategorii A, klasy 2
(dawne oznaczenie: próba NNS)
Wyznaczanie ρds
jest to maksymalna wartość gęstości objętościowej
szkieletu gruntowego, gruntu zagęszczanego w sposób
znormalizowany w laboratorium, w aparacie Proctora
(przy użyciu próby kategorii B, klasy 4 (dawne
oznaczenie: próba NU)
Krzywa zagęszczalności (krzywa Proctora)
ρd [g/cm3] (krzywa wilgotności optymalnej)
1,80
ρ’ds = 1,76 g/cm3
1,75
1,70
wilgotność
optymalna
1,65
1,60
1,55
6 8 10 12 14 wilgotność [%]
w’ opt = 11 %
Wykład nr 4
Strona 32
Janiński
Wykład nr 4
Strona 33
Janiński
Wykład nr 4
Strona 34
Janiński
Wykład nr 4
Strona 35
Janiński
Wykład nr 4
Strona 36
Janiński
Wykład nr 4
Strona 37
Janiński
FORMY WYSTĘPOWANIA
WODY W GRUNCIE
Woda wsiąkowa Gaz
(zawieszona) (powietrze, para
wodna i inne)
Ziarno mineralne
otoczone wodą
areacji
Strefa
adsorpcyjną
Ziarno mineralne
otoczone wodą
adsorpcyjną
podciągania
kapilarnego
i błonkowatą
Strefa
Woda kapilarna
saturacji
Strefa
Pazdro 83
Woda gruntowa
wolna
Wykład nr 5
Strona 1
Janiński
RODZAJE WODY PODZIEMNEJ
Poziom piezometryczny
wody gruntowej
naporowej (napiętej)
Woda zaskórna
Zwierciadło wody
gruntowej wolnej
(swobodnej)
Zwierciadło wody
gruntowej naporowej
(napiętej)
Woda gruntowa
wolna
Wykład nr 5
Strona 2
Janiński
RUCH WODY W GRUNCIE
ZAŁOŻENIA:
1. Ruch wody w gruncie (zwany filtracją) odbywa się
w porach gruntu.
2. W gruntach nie występują pory zamknięte, przepływ
wody odbywa się wszystkimi porami.
3. Przepływ (ruch wody w gruncie) – w warunkach
naturalnych – jest spowodowany siłami grawitacji
ziemskiej, dążącymi do wyrównania różnic poziomów
(ciśnień wody) w kanalikach utworzonych przez pory
gruntu.
4. Dla uruchomienia ruchu wody w gruncie konieczne jest
występowanie spadku (gradientu) hydraulicznego i,
gdy pomiędzy dwoma punktami odległymi o L istnieje
różnica poziomów zwierciadła wody gruntowej ∆h
∆h
i =
L
A Warstwa
i przepuszczalna
∆h
B
L
Zwierciadło wody
gruntowej
Warstwa
nieprzepuszczalna
Wykład nr 5
Strona 3
Janiński
Wykład nr 5
Strona 4
Janiński
Wykład nr 5
Strona 5
Janiński
Wykład nr 5
Strona 6
Janiński
RUCH WODY W GRUNCIE
METODY POLOWE WYZNACZANIA
WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA FILTRACJI
PRÓBNE POMPOWANIE
Q h Kostrzewski 1998
z
x r
Q x
np.: k= ln
Π (z2 – h2) r
UWAGA: dla uzyskania wiarygodnych wartości

współczynnika k, próbne pompowanie
musi trwać minimum 2 miesiące
Wykład nr 5
Strona 7
Janiński
RUCH WODY W GRUNCIE
METODY LABORATORYJNE WYZNACZANIA
WARTOŚCI WSPÓŁCZYNNIKA FILTRACJI
∆h
∆h
L
i=
L
Q = f (t) próbka Kostrzewski 1998

o powierzchni A
Q
k=
A×t×i
Najważniejsze wady:
1. Próbka jest napowietrzona.
2. Próbka jest sztucznie formowana, nie można
uwzględnić rzeczywistego układu ziaren i cząstek
w gruncie.
3. Konieczne są długotrwałe badania k = f (ID)
Wykład nr 5
Strona 8
Janiński
Wykład nr 5
Strona 9
Janiński
Wykład nr 5
Strona 10
Janiński
Wykład nr 5
Strona 11
Janiński
NAPRĘŻENIA EFEKTYWNE
W gruncie, w pełni nasyconym wodą (Sr = 1)
występują:
‒ naprężenia całkowite: σ
‒ naprężenia efektywne w szkielecie gruntowym: σ’
‒ ciśnienie wody w porach gruntu: u
σ = σ’ + u
Ciśnienie wody
w porach gruntu
h
γw
Piezometr
Naprężenie efektywne
w szkielecie
Sr = 1,0 gruntowym
z
γsr
u = (h + z)γW σ’ = z γ’
σ = σ’ + u
u = (h + z) γw σ = h γw + z γsr
σ’ = σ ‒ u = h γw + z γsr ‒ h γw ‒ z γw
σ’ = z (γsr ‒ γw) = z γ’
Wartość naprężenia efektywnego w szkielecie
gruntowym zależy od ciężaru objętościowego
gruntu z uwzględnieniem wyporu wody
Wykład nr 5
Strona 12
Janiński
CIŚNIENIE SPŁYWOWE
Woda przepływająca przez grunt wywiera na

szkielet gruntowy ciśnienie, pokonując siły tarcia
wody o ziarna i cząstki gruntu.
Miarą tego ciśnienia jest CIŚNIENIE SPŁYWOWE
∆H
ps
Grunt
L
α ps α
pow. A
Pα
Siła ciśnienia wody na podstawę próbki
Pα = ∆H γw A
Jednostkowa siła ciśnienia wody, działająca na
całą objętość gruntu, to CIŚNIENIE SPŁYWOWE
Pα ∆H γ w A ∆H
ps = = = γw = i γw
V AL L
Wykład nr 5
Strona 13
Janiński
Wykład nr 5
Strona 14
Janiński
Wykład nr 5
Strona 15
Janiński
Wykład nr 5
Strona 16
Janiński
ZJAWISKA W GRUNCIE ZWIĄZANE Z

FILTRACJĄ
PRZEBICIE HYDRAULICZNE
Przebiciem hydraulicznym nazywamy zjawisko
tworzenia się w podłożu, pod wpływem ciśnienia
spływowego, kanałów (dróg filtracji), wypełnionych
gruntem o naruszonej strukturze.
W przypadku przebicia hydraulicznego
powstałego do poziomu powierzchni terenu (dna
wykopu), na powierzchni tej zaczynają się pojawiać
źródła wody.
Wymiary kanałów
nieproporcjonalnie
powiększone
Wykład nr 5
Strona 17
Janiński

FILTRACJĄ
POWIĄZANIE ZACHODZĄCYCH ZJAWISK
KRYTYCZNY SPADEK
HYDRAULICZNY
KURZAWKA
SUFOZJA
PRZEBICIE
HYDRAULICZNE
Wykład nr 5
Strona 18
Janiński
Wykład nr 5
Strona 19
Janiński
FILTRACJĄ WODY GRUNTOWEJ
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE KONSTRUKCJI

TRZYWARSTWOWEGO FILTRA ODWROTNEGO
zakładając ciągłość przepływu:

v = const
v = k1 i1 = k2 i2 = k3 i3
k1 << k2 << k3
stąd: k1 k2 k3
ŹRÓDŁO:
i1 >> i2 >> i3 woda
kierunek ODBIORNIK:
oraz: gruntowa filtracji drenaż
i1 i2 i3
i3 << ikr
Pd Pr Ż
Uwaga: warstwy Pd i Ż mogą być
zastąpione geowłókninami
Wykład nr 5
Strona 20
Janiński
SCHEMAT DRENAŻU –
poziomy drenaż opaskowy
S – depresja
R – promień obsypka filtracyjna
depresji (filtr odwrotny) dren
i = 0,5 ÷ 2 %
studnia do sieci
drenażowa kanalizacji
deszczowej
Uwaga:
rysunki
bez skali
Wykład nr 5
Strona 21
Janiński
DREN (RURA DRENARSKA)

szczeliny (otwory)
o szerokości od
0,6 ÷ 2,5 mm
Biernatowski 1987
według katalogu Firmy Wavin:

średnica D: od 50 do ponad 315 mm;
drenokolektory do 800 mm
Wykład nr 5
Strona 22
Janiński
KONSTRUKCJA TRZYWARSTWOWEJ OBSYPKI
FILTRACYJNEJ ZGODNIE Z ZASADĄ
FILTRA ODWROTNEGO
3 x min. 15cm
dren
Ż Pr Pd
grunt
rodzimy,
np.:
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 23
Janiński
KONSTRUKCJA OBSYPKI FILTRACYJNEJ
ZGODNIE Z ZASADĄ FILTR ODWROTNEGO
PRZY UŻYCIU GEOWŁÓKNIN
Geowłóknina
o przepuszczalności
piasku drobnego min. 15cm
dren Pd
grunt
Pr rodzimy,
np.:
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
Geowłóknina min. około 35 cm

o przepuszczalności
żwiru
UWAGA: geowłókniny ulegają z czasem
kolmatacji (zamulaniu)
Wykład nr 5
Strona 24
Janiński
WYKONANIE TRZYWARSTWOWEJ OBSYPKI
FILTRA ODWROTNEGO
grunt
rodzimy,
np.:
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 25
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
grunt
rodzimy,
min. ok. 15 cm Pd np.:
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 26
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 3
grunt
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 27
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 4
grunt
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 28
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 5
min. ok. 15 cm Pr grunt

rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 29
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 6

rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 30
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 7

rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 31
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 8

rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 32
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 9
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 33
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 10
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 34
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 11
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 35
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 12
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 36
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 13
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 37
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
deskowanie 14
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 38
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
15
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 39
Janiński
FILTRA ODWROTNEGO
16
min. ok. 15 cm Ż
rodzimy,
Pπ; Pg//Pd;
Gp//Pd
min. około 95 cm
Wykład nr 5
Strona 40
Janiński
ZASADY DOBORU UZIARNIENIA KOLEJNYCH
WARSTW FILTRA ODWROTNEGO
Z1:
D15 ≥ 4 d15
D15 ≤ 4 d85
CU = D60 / D10 < 5
gdzie:
di ‒ średnice miarodajne dla gruntu lub warstwy filtra z której
wypływa woda;
Di ‒ średnice miarodajne dla warstwy filtra do której wpływa
woda.
UWAGA: na kolejne warstwy filtra należy stosować możliwie
drobno uziarnione rodzaje gruntów
Z2: dla warstwy znajdującej się bezpośrednio przy gruncie:
k ≥ 8 m/dobę (d10 ≥ 0,09 mm; d20 ≥ 0,20 mm)
Z3: dla warstwy znajdującej się bezpośrednio przy drenie:
D50 ≥ ds
gdzie:
ds ‒ średnica otworów lub szerokość szczelin w drenie
Wykład nr 5
Strona 41
Janiński

FILTRACJĄ
WYPARCIE GRUNTU
Wyparciem gruntu nazywamy zjawisko
przesunięcia pewnej objętości gruntu pod wpływem
ciśnienia spływowego, np. do wnętrza rury
osłonowej wierconego pala.
otwór dla pala

wierconego
rura osłonowa
zwierciadło wody
∆H
obniżone w wyniku
nieprawidłowego
prowadzenia prac
wiertnicznych
ruch mas gruntu
Wyparcie gruntu
Wykład nr 5
Strona 42
Janiński
WYTRZYMAŁOŚĆ GRUNTU
WYTRZYMAŁOŚĆ – szczególna wewnętrzna reakcja
materiału, wyrażająca jego zdolność do
przeciwstawienia się zniszczeniu lub
nieograniczonemu odkształceniu.
Wytrzymałość ma podstawowe znaczenie

w mechanice budowli, w tym oczywiście również
w mechanice gruntów.
Dla różnych materiałów, wytrzymałość jest

różnie określana, np.:
a) dla stali – jako wytrzymałość na rozciąganie;
b) dla betonu – jako wytrzymałość na ściskanie.
Na podstawie poczynionych obserwacji,

Coulomb, już w 1773 r., przyjął, że wytrzymałość
gruntu można utożsamiać z
WYTRZYMAŁOŚCIĄ NA ŚCINANIE.
Wykład nr 6
Strona 1
Janiński
Ścinanie w gruncie polega na przesunięciu
(poślizgu), wzdłuż płaszczyzny poślizgu, jednej
części ośrodka gruntowego w stosunku do
pozostałej.
σ τ
τ σ
Warunkiem powstania poślizgu wzdłuż

powierzchni poślizgu jest przekroczenie oporu
gruntu przez składową styczną (ścinającą)
naprężenia
gdzie:
– składowa styczna naprężenia;
– opór gruntu na ścinanie.
Wykład nr 6
Strona 2
Janiński
Wartość oporu gruntu na ścinanie (wytrzymałości gruntu) τf
wyznacza się wzorem Coulomba:
‒ dla gruntów niespoistych (dla klasyfikacji gruntów wg PN):
τf = σn tg φ
‒ dla gruntów spoistych i organicznych (dla klasyfikacji gr. wg PN):
τf = σn tg φ + c
gdzie: σn ‒ składowa normalna naprężenia (prostopadła do
płaszczyzny poślizgu)
φ ‒ kąt tarcia wewnętrznego
tgφ ‒ współczynnik tarcia wewnętrznego
c ‒ spójność
Grunty spoiste i
φ organiczne
Grunty niespoiste
wilgotne
c
Spójność
pozorna
c’
Grunty niespoiste
φ suche
σn; σ
Wykład nr 6
Strona 3
Janiński
Przyjęcie nazw parametrów wytrzymałościowych:
kąt tarcia wewnętrznego i spójność, spowodowało,
że w wielu źródłach próbuje się powiązać te
wielkości z tarciem pomiędzy ziarnami lub cząstkami
gruntu oraz działaniem sił międzycząsteczkowych.
W istocie, są to stałe matematyczne funkcji
liniowej postaci , którą przyjęto do opisu
zależności pomiędzy wartościami naprężeń
normalnych i stycznych na płaszczyźnie poślizgu.
Liniowa zależność pomiędzy wartościami

naprężeń normalnych i stycznych na płaszczyźnie
poślizgu jest przybliżeniem fragmentu rzeczywistej
zależności krzywoliniowej.
>> 1000 kPa

σ
Wykład nr 6
Strona 4
Janiński
Kąt tarcia wewnętrznego ϕ

i spójność c, wraz
z edometrycznym modułem
ściśliwości M lub modułem
ściśliwości ogólnej E, tworzą
podstawowy zbiór parametrów
wytrzymałościowych
(mechanicznych) gruntu
Wykład nr 6
Strona 5
Janiński
Wszystkie wartości parametrów

wytrzymałościowych powinny być oznaczane
w trakcie badań laboratoryjnych.
Badania laboratoryjne są wykonywane w
przypadku:
a) gruntów spoistych i organicznych: na
próbach gruntów kategorii A, klasy 1 (NNS);
b) gruntów niespoistych: na próbach gruntów
kategorii C (NU), zagęszczanych
w przyrządach do wybranego stanu
zagęszczenia.
Jako metody zastępcze (choć często
konieczne) należy traktować oznaczanie
wartości parametrów wytrzymałościowych w
terenie („in situ”) w trakcie pomiarów
wykonywanych sondami statycznymi (CPT,
CPTU), dylatometrami (DMT), presjometrami
(PMT) , sondami krzyżakowymi ( FVT), itd.
W praktyce najczęściej stosowane są bardzo

dyskusyjne metody korelacyjne, w rodzaju:
φ = f(ID); φ = f(IL); c = f(IL); M = f(ID), M = f(IL), itd.
Wykład nr 6
Strona 6
Janiński
BADANIE WYTRZYMAŁOŚCI GRUNTU
APARAT BEZPOŚREDNIEGO ŚCINANIA
s
N
T στ στ στ στ
a
Charakterystyki ścinania:
τf Niestateczna
τf grunty zw; pzw; tpl; zg; szg
τf
Stateczna
grunty pl; mpl; ln; organiczne
s = 10% a s
τ UWAGA:
τf5 NIE: φ u; cu
τf4 Prosta
τf3
τf1 graniczna
τf2 φs
(Coulomba)
− linia regresji
cs
min. 5 (3) pkt.

σ1 σ2 σ3 σ4 σ5 σ
Wykład nr 6
Strona 7
Janiński
τ
τf5
τf4
τf3 Prosta graniczna
τf1 (Coulomba)
τf2 φs − linia regresji
cs
wsp. korelacji r = 0,96

σ1 σ2 σ3 σ4 σ5 σ
Przykłady prostych granicznych w obrębie obszarów
ufności wyznaczonych dla poziomu istotności α = 0,05,
tj. prawdopodobieństwa (współczynnika ufności) 95%
τ
τf5; τf5
τf4 Prosta graniczna
τf1 (Coulomba)
φs − linia regresji
τf2
wsp. korelacji r = 0,64
cs
Wynik pomiaru pozbawiony

sensu fizycznego
σ1 σ2 σ3 σ4 σ5
σ
Wykład nr 6
Strona 8
Janiński

WADY aparatu bezpośredniego ścinania
– brak możliwości uzyskania ścisłego rozwiązania stanu
naprężenia w próbce gruntu. Rzeczywiste obliczenie
wartości naprężeń jest niemożliwe;
– nierównomierny rozkład naprężeń na płaszczyźnie
poślizgu;
– niejednoczesne powstanie stanu granicznego gruntu na
płaszczyźnie poślizgu (ścięcia próbki);
– wymuszona płaszczyzna poślizgu (ścięcia próbki);
– jednoosiowy (nierzeczywisty) stan odkształcenia
próbki;
– brak możliwości pomiaru ciśnień wody w porach
gruntu.
ZALETY aparatu bezpośredniego ścinania

– prosty przebieg badania;
– możliwość wykonania badań na wybranej powierzchni
poślizgu;
– możliwość wykonania pomiarów wytrzymałości
rezydualnej gruntu.
Wykład nr 6
Strona 9
Janiński
APARAT TRÓJOSIOWY
Zawór
σ1= f(N)
Czujnik pomiaru
ciśnienia porowego
u
Komora
ciśnieniowa
Woda Osłonka
σ3 Próbka
gumowa
gruntu
Czujnik pomiaru
Zawór
u ciśnienia porowego
σ1
τ
σ
σ3 τf σ3 Koło Mohra
=σ2 α =σ2 φ τf
2α
c
σI3 σII3 σI1 σ σII1 σ

σ1
Wykład nr 6
Strona 10
Janiński
Wykład nr 6
Strona 11
Janiński
METODY BADAŃ GRUNTÓW W APARACIE
TRÓJOSIOWYM
1. METODA UU (unconsolidated undrained) –
metoda szybka, bez konsolidacji, bez odpływu –
metoda Q (quick)
badanie próbek gruntu odbywa się bez wstępnej
konsolidacji próbki i bez odpływu wody z próbki w trakcie
ścinania. Metodę stosuje się dla badań podłoży
z gruntów bardzo i zwięzło spoistych, ewentualnie
średnio spoistych, dla obiektów o obciążeniu użytkowym
wynoszącym ponad 70% obciążenia całkowitego.
Uzyskuje się wartości parametrów „bez
odpływu”, „przy szybkim ścinaniu”, oznaczane
jako . dla gruntów spoistych
i organicznych o małej
τ i bardzo małej wartości k
Sr < 1 Sr = 1
φu = 0
cu
φu
cu
σ; σ’
Wykład nr 6
Strona 12
Janiński
TRÓJOSIOWYM
2. METODA CU (consolidated undrained) – metoda
szybkiego ścinania, bez odpływu, po wstępnej
konsolidacji – metoda R (rapid)
badanie próbek gruntu odbywa się po wstępnej
konsolidacji próbki i bez odpływu wody z próbki w trakcie
ścinania, z małą prędkością przyrostu obciążeń. Metodę
stosuje się dla badań podłoży obiektów o obciążeniu
użytkowym wynoszącym od około 30 do około 70%
obciążenia całkowitego.
Uzyskuje się wartości parametrów przy szybkim
ścinaniu lub efektywne wartości
parametrów .
τ
τf2 u2
u1 φu
τf1
cu
φ’
c’ ≈ 0 σ’1 σ1 σ’2 σ2 σ σ’
Wykład nr 6
Strona 13
Janiński

TRÓJOSIOWYM
3. METODA CD (consolidated drained) – metoda
powolnego ścinania, z odpływem, po wstępnej
konsolidacji – metoda S (slow)
badanie próbek gruntu odbywa się po wstępnej
konsolidacji próbki i z odpływem wody z próbki w trakcie
ścinania, z zachowaniem warunku i bardzo małą
prędkością przyrostu obciążeń. Metodę stosuje się dla
badań podłoży obiektów o obciążeniu użytkowym
wynoszącym nie więcej niż około 30% obciążenia
całkowitego.
Uzyskuje się efektywne wartości parametrów
.
φ’
c’
σ; σ’
Wykład nr 6
Strona 14
Janiński
Wykład nr 6
Strona 15
Janiński
WARTOŚCI PARAMETRÓW WYTRZYMAŁOŚCI

GRUNTU W PRAKTYCE PROJEKTOWEJ
– podane w Normie PN–81/B–03020
– grunty niespoiste
φ [°]
50
42
40 36
36
31 30 33
28
20
10
0
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 ID [‒]
– grunty spoiste
UWAGA:
φ [°] c [kPa] NIE: φu; cu

50
60 60
40 D
50
25 30 40 40
A A
22 30 25
18 20 B 13 B 20
20
13 10 C 8 15
6 C
D 3 6
0 0
0,00 0,25 0,50 0,75 I [‒] 0,00 0,25 0,50 0,75 I [‒]
L L
Wykład nr 6
Strona 16
Janiński
ŚCIŚLIWOŚĆ GRUNTU
Pod działaniem obciążenia grunt odkształca się,
zmniejszając swoją objętość.
Zdolność gruntu do zmniejszania objętości
pod wpływem przyłożonego obciążenia nazywa
się ŚCIŚLIWOŚCIĄ.
Zjawisko zmniejszania się objętości gruntu wynika
z wystąpienia w gruncie:
– odkształceń nietrwałych (sprężystych) –powstających
w wyniku sprężystych właściwości cząstek stałych
i błonek wody związanej oraz zmniejszania się
objętości powietrza zamkniętego w porach gruntu.
Odkształcenia nietrwałe są odwracalne, tzn. zanikają
po odciążeniu gruntu;
– odkształceń trwałych (plastycznych) –powstających
w wyniku wzajemnego przemieszczania się lub
kruszenia się ziaren i cząstek gruntu. Dla wystąpienia
odkształceń trwałych konieczne jest zmniejszenie
objętości przez pory gruntu, co z kolei jest
uwarunkowane usunięciem z nich wody i powietrza.
Wykład nr 7
Strona 1
Janiński
KONSOLIDACJA GRUNTU
W gruntach o dużej przepuszczalności zjawisko
ściśliwości zachodzi równocześnie lub prawie
równocześnie z obciążeniem gruntu.
W gruntach spoistych i gruntach organicznych,
usuwanie wody z porów przebiega zdecydowanie dłużej.
Jeśli pory gruntu są wypełnione wodą a jej odpływ –
z uwagi na małe lub bardzo małe wartości współczynnika
filtracji – jest utrudniony lub bardzo utrudniony, to
przyłożone obciążenie powoduje tylko zwiększenie
ciśnienia wody w porach gruntu a cząstki i ziarna gruntu
nie ulegają wzajemnym przemieszczeniom – zjawisko
ściśliwości nie zachodzi.
Zmiana objętości gruntu jest możliwa wyłącznie po
odpływie wody z pór gruntu i przejęciu obciążenia przez
szkielet, czyli po wzroście wartości naprężeń efektywnych.
Proces zmiany objętości gruntu, będący

następstwem rozpraszania ciśnienia porowego
i przejęcia zwiększających się obciążeń przez
szkielet gruntu, czyli zwiększania się naprężeń
efektywnych w gruncie, nazywamy
KONSOLIDACJĄ GRUNTU.
Wykład nr 7
Strona 2
Janiński
CECHY SPRĘŻYSTE WODY

GRUNTOWEJ I SZKIELETU GRUNTU
Zjawisko konsolidacji jest spowodowane m.in.
całkowicie odmiennymi wartościami cech sprężystych
wody gruntowej i szkieletu gruntu.
Grunt w pełni nasycony wodą (Sr = 1,0) jest ośrodkiem
dwufazowym, składającym się z:
– ziaren i cząstek;
– wody gruntowej.
Składniki te cechują się następującymi wartościami
modułów sprężystości objętościowej:
woda: EW MIN > 2 000 000 kPa;
grunt:
– wartość maksymalna: E ≈ 250 000 kPa;
EW MIN : E ≈ (8 : 1);
– spoisty, uplastyczniony: E ≈ 20 000 kPa;
EW MIN : E ≈ (100 : 1);
– słabonośny E ≈ 100 kPa;
EW MIN : E ≈ (20 000 : 1).
Wykazane różnice wartości parametrów sprężystości
objętościowej wpływają na odmienne zachowanie się
szkieletu gruntowego i wody gruntowej pod obciążeniem.
Wykład nr 7
Strona 3
Janiński
KONSOLIDACJA GRUNTU
1.
uz = z * γ w
Z
σz’ = z * γ’
P
2.
P
Z
p=
A
uz = z * γ w + p
σz’= z * γ’
3.
P
Z
d = f (k)
Na końcu procesu:
uz = z * γ W
σz’ = z’ * γ’ + p
z’ ≈ z
Wykład nr 7
Strona 4
Janiński
SCHEMAT BADANIA ŚCIŚLIWOŚCI
EDOMETRYCZNY MODUŁ ŚCIŚLIWOŚCI
EJ = ∞
∆h ≠ 0
Z
σ = const
σ
εx = 0
Jednoosiowy
(edometryczny)
stan odkształcenia
Schemat edometru
σ = f(P) ∆h = ?
Filtry
Próba gruntu
Sztywny
h
NNS (kat.A)
pierścień
Wykład nr 7
Strona 5
Janiński
PROGRAM BADANIA ŚCIŚLIWOŚCI

W EDOMETRZE
Stan
pierwotny
Z
σz ≈ 90kPa
Próbka
(bez skali)
Wykop
Z
σz ≈ 30kPa
Podłoże
obciążone
Z
fundamentem
σz ≈ 190kPa
Wykład nr 7
Strona 6
Janiński
WYNIKI BADANIA ŚCIŚLIWOŚCI

W EDOMETRZE
t σ
1 5 10 30 120 480 [min] A 25 50 100 150 200 [kPa]
20,0 20,0
19,9 19,9
σ = 25 kPa
19,83 19,83 19,83
19,8 19,8
σ = 50 kPa
19,71
19,71 19,71
19,7 19,7
19,60 19,59
19,6 σ = 100 kPa 19,6
C
19,56 19,56 B
19,53 19,53 19,53
19,5 σ = 50 kPa 19,5 19,50
D
σ = 150 kPa
19,4 19,4
19,38 19,38 19,38
19,3 19,3
σ = 200 kPa
19,23 E 19,23
19,2 19,2
Krzywe:
Krzywe konsolidacji AB – ściśliwości pierwotnej
(rekonsolidacji)
BC – odprężenia
CD – ściśliwości wtórnej
h h DE – ściśliwości pierwotnej
[mm] [mm]
Wykład nr 7
Strona 7
Janiński
EDOMETRYCZNE MODUŁY
ŚCIŚLIWOŚCI
Na podstawie wyników badań ściśliwości, określa
się wartości parametrów ściśliwości gruntu przez
analogię do modułu Younga
σ σ
E= ε
tg α = E
ε
Dla gruntów określa się edometryczne moduły
ściśliwości M:
∆σ x h
M=
∆h
W przypadku interpretacji krzywej:
– ściśliwości pierwotnej, określa się wartość
edometrycznego modułu ściśliwości pierwotnej M0;
– ściśliwości wtórnej, określa się wartość
edometrycznego modułu ściśliwości wtórnej M.

Wykład nr 7
Strona 8
Janiński
Edometryczny moduł ściśliwości

M
jest to wartość proporcji przyrostu
naprężenia normalnego do
przyrostu całkowitego
odkształcenia, wyznaczana
w warunkach niemożliwej bocznej
rozszerzalności (∆ε = ∆h/h)
Wykład nr 7
Strona 9
Janiński
ANALIZA WYNIKÓW BADANIA

ŚCIŚLIWOŚCI W EDOMETRZE
20,0
25 50 100 150 200 σ
∆σ [kPa]
19,9
19,83
19,8
∆h
19,7 19,71
19,6019,59
19,6
∆h
19,56 19,53
19,5 19,50
19,4 ∆σ 19,38
19,3
19,23
19,2
h
[mm]
Edometryczny moduł ściśliwości pierwotnej:
∆σ = 100 – 25 = 75 kPa
h = 19,83 mm
∆h = 19,83 – 19,53 = 0,30 mm
∆σ x h 75 x 19,83
M0 (25 ; 100) = = = 4 960 kPa
∆h 0,30
Edometryczny moduł ściśliwości wtórnej:
∆σ = 100 – 25 = 75 kPa
h = 19,60 mm
∆h = 19,60 – 19,50 = 0,10 mm
∆σ x h 75 x 19,60 = 14 700 kPa
M (25 ; 100) = =
∆h 0,10
Wykład nr 7
Strona 10
Janiński

ŚCIŚLIWOŚCI W EDOMETRZE c.d.
20,0
25 50 100 150 200 σ
M0 (0 ÷ 25) [kPa]
19,9
19,83
19,8 M0 (25 ÷ 100)
19,7
19,6
19,5
19,53 M0 (100 ÷ 200)
19,4 M0 (0 ÷ 200)
19,3
19,23
19,2
h
[mm]
Wartości edometrycznych modułów ściśliwości
pierwotnej:
∆σ h ∆h M0
[kPa] [mm] [mm] [kPa]
0 ÷ 25 20,00 20,00 – 19,83 2 940

25 ÷ 100 19,83 19,83 – 19,53 4 960
100 ÷ 200 19,53 19,53 – 19,23 6 510
0 ÷ 200 20,00 20,00 – 19,23 5 190
Wykład nr 7
Strona 11
Janiński
ŚCIŚLIWOŚCI W EDOMETRZE c.d.
Własności edometrycznych modułów ściśliwości:
1. Wartości edometrycznych modułów ściśliwości
zależą od zakresu wartości naprężeń normalnych.
2. Dla tego samego zakresu wartości naprężeń
normalnych, zawsze występuje zależność:
M ≥ M0
Wartości edometrycznych modułów ściśliwości
pozwalają obliczyć wartości osiadań fundamentów.
Niestety, w Polsce, w praktyce projektowej,

niezmiernie rzadko Projektanci otrzymują do dyspozycji
wartości edometrycznych modułów ściśliwości,
określone na wyników podstawie badań
laboratoryjnych. W tej sytuacji stosowane są wartości
modułów ściśliwości podane w literaturze przedmiotu,
np. w Normie PN–81/B–03020 (NIE AKTUALNEJ), co
powoduje, że wyniki obliczeń osiadań fundamentów są
najczęściej niezbyt precyzyjne.
Wykład nr 7
Strona 12
Janiński
WARTOŚCI EDOMETRYCZNYCH MODUŁÓW
ŚCIŚLIWOŚCI W PRAKTYCE PROJEKTOWEJ
– podane w Normie PN–81/B–03020
M0 M0
[MPa] [MPa]
200 200
160 160
120 120
80 80
A
40 40 B
C
D
0
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 ID 0,00 0,25 0,50 0,75 IL
M0
M=
β
β ‒ współczynnik, którego wartość jest podana
w literaturze przedmiotu (np. w Normie
PN‒81/B‒03020), jest zależna od rodzaju
i genezy gruntu
Wykład nr 7
Strona 13
Janiński
Wykład nr 7
Strona 14
Janiński
MODUŁ ŚCIŚLIWOŚCI OGÓLNEJ
Dla podłoży fundamentów o skończonej
sztywności i fundamentów wiotkich, ściśliwość
gruntów opisują moduły ściśliwości ogólnej E,
wyznaczane w warunkach możliwej bocznej
rozszerzalności:
∆h
Próbka gruntu
∆x ∆x
W praktyce, wartości modułów ściśliwości
ogólnej wyznacza się, jako:
E=δM
(1 + ν ) x (1 – 2 ν )
δ = f (ν) =
(1 – ν )
ν – współczynnik Poissona
Wykład nr 7
Strona 15
Janiński
Moduł ściśliwości ogólnej

E
jest to wartość proporcji przyrostu
naprężenia normalnego do
przyrostu całkowitego
odkształcenia, wyznaczana
w warunkach możliwej bocznej
rozszerzalności
Wykład nr 7
Strona 16
Janiński
Wykład nr 8
Strona 1
Janiński
Wykład nr 8
Strona 2
Janiński
Wykład nr 8
Strona 3
Janiński
Wykład nr 8
Strona 4
Janiński
Wykład nr 8
Strona 5
Janiński
Wykład nr 8
Strona 6
Janiński
Wykład nr 8
Strona 7
Janiński
NAPRĘŻENIA EFEKTYWNE
W gruncie, w pełni nasyconym wodą (Sr = 1)
występują:
– naprężenia całkowite σ
– naprężenia efektywne w szkielecie gruntowym σ’
– ciśnienie wody w porach gruntu u
σ = σ’ + u
Ciśnienie wody w
γw porach gruntu
h
Piezometr
Naprężenie efektywne w
szkielecie gruntowym
Sr = 1,0
z
γsr
u = (h + z) γW σ’ = z γ’
σ = σ’ + u
u = (h + z)γw σ = h γw+z γsr
σ’ = σ – u = h γw +z γsr – h γw – z γw
σ’ = z (γsr – γw) = z γ’
Wartość naprężenia efektywnego
w szkielecie gruntowym zależy od ciężaru
objętościowego gruntu z uwzględnieniem
wyporu wody.
Wykład nr 8
Strona 8
Janiński
Wykład nr 8
Strona 9
Janiński
Wykład nr 8
Strona 10
Janiński
NAPRĘŻENIE W GRUNCIE ‒ P1/1

σzγ σzw
0,0 cI = 0
niespoisty
φI
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
z1
σz1γ σz1w
φI cI = 0 niespoisty
Grunt
h2
I γI’ Sr = 1,0
z2
φ II cII = 0
σz2γ σz2w
niespoisty
Grunt
h3 II γII’ Sr = 1,0
z3
σz3γ σz3w
γI’ = (1 ‒ nI ) (γγsI ‒ γw) γII’ = (1 ‒ nII) (γγsII ‒ γw)
‒ na głębokości z1: ‒ na głębokości z3:

σz1γγ = γI * h1 σz3γγ = σz2γγ + γII’ * h3
σz1w = 0,0 σz3w = γw * (h2 + h3)
‒ na głębokości z2:
σz2γγ = σz1γγ + γI’ * h2
σz2w = γw * h2
Wykład nr 8
Strona 11
Janiński

σzγ σzw
0,0 cI = 0
niespoisty
φI
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
z1
σz1γ σz1w
Grunt
h2
I γI’ Sr = 1,0
z2
φ II cII = 0
σz2γ σz2w
niespoisty
Grunt
z3
σz3γ σz3w

σz1w = 0,0 σz3w = γw * (h2 + h3)
σz2w = γw * h2
Wykład nr 8
Strona 12
Janiński

σzγ σzw
0,0 cI = 0
niespoisty
φI
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
z1
σz1γ σz1w
Grunt
h2
I γI’ Sr = 1,0
z2
φ II cII = 0
σz2γ σz2w
niespoisty
Grunt
z3
σz3γ σz3w

σz1w = 0,0 σz3w = γw * (h2 + h3)
σz2w = γw * h2
Wykład nr 8
Strona 13
Janiński

σzγ σzx 1 σzx 2
0,0
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
z1 σz1γ σz1x 1 σz1x 2
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0
σz2x 1’ σz2x 2’
niespoisty
φ II cII = 0
Grunt
z3
σz3γ σz3x 1 σz3x 2
γI’ = (1 ‒ nI) (γγsI ‒ γw) γII’ = (1 ‒ nII) (γγsII ‒ γw)
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕI) K0I 2 = νI / (1 ‒ νI)

K0II 1 = (1 ‒ sin ϕII) K0II 2 = νII / (1 ‒ νII)
σz1γγ = γI * h1
σz1x 1 = K0I 1 * σz1γγ
Wykład nr 8
Strona 14
Janiński

σzγ σzx 1 σzx 2
0,0
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0
σz2x 1’ σz2x 2’
niespoisty
φ II cII = 0
Grunt
z3
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕI) K0I 2 = νI / (1 ‒ νI)

σz2x 1’ = K0II 1 * σz2γγ
σz2x 2’ = K0II 2 * σz2γγ
Wykład nr 8
Strona 15
Janiński

σzγ σzx 1 σzx 2
0,0
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
niespoisty
φI cI = 0
Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0
niespoisty
φ II cII = 0 σz2x 1’ σz2x 2’

Grunt
z3
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕI) K0I 2 = νI / (1 ‒ νI)

σz3γγ = σz2γγ + γII’ * h3
σz3x 1 = K0II 1 * σz3γγ
Wykład nr 8
Strona 16
Janiński

σzγ σzw
0,0
niespoisty spoisty niespoisty niespoisty

φI cI = 0
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
z1
σz1γ
φI cI = 0 Grunt Grunt Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0 σz2γ
z2 σz2w
φ II cII ≠ 0 σz2γ’
h3 II γII Sr < 0,8 σz3γ
z3
φ III cIII = 0
h4 III γ
z4 III Sr < 0,8 σz4γ
γI’ = (1 ‒ nI) (γγsI ‒ γw)

σz1γγ = γI * h1 σz3γγ = σz2γγ ’ + γII * h3
σz1w = 0,0 σz3w = 0

σz2γγ = σz1γγ + γI’ * h2 σz4γγ = σz3γγ + γIII * h4
σz2γγ ’ = σz2γγ + γw * h2 σz4w = 0
σz2w = γw * h2
Wykład nr 8
Strona 17
Janiński

σzγ σzx 1 σzx 2
0,0
cI = 0

φI
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
φI cI = 0
Grunt Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0 σz2γ σz2x 1 σz2x 2
z2
φ II cII ≠ 0 σz2γ’ σz2x 1’ σz2x 2’
h3 II γ σz3x 1 σz3x 2
z3 II Sr < 0,8 σz3γ
φ III cIII = 0 σz3x 1’ σz3x 2’
h4
Grunt
III γ
z4 III Sr < 0,8 σz4γ σz4x 1 σz4x 2
γI’ = (1 ‒ n I) (γγs I ‒ γ w)
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕI) K0I 2 = νI / (1 ‒ νI)

K0III 1 = (1 ‒ sin ϕIII) K0III 2 = νIII / (1 ‒ νIII)

σz1γγ = γI * h1 σz2γγ = σz1γγ + γI ’ * h2
σz1x 1 = K0I 1 * σz1γγ σz2γγ ’ = σz2γγ + γw * h2
σz1x 2 = K0I 2 * σz1γγ σz2x 1 = K0I 1 * σz2γγ
σz2x 1’ = K0II 1 * σz2γγ ’ ! ! !
σz2x 2 = K0I 2 * σz2 γ
σz2x 2’ = K0II 2 * σz2γγ ’ ! ! !
Wykład nr 8
Strona 18
Janiński

σzγ σzx 1 σzx 2
0,0
cI = 0

φI
Grunt
h1 I γI Sr < 0,8
φI cI = 0
Grunt Grunt
h2 I γI’ Sr = 1,0 σz2γ σz2x 1 σz2x 2
z2
φ II cII ≠ 0 σz2γ’ σz2x 1’ σz2x 2’
h3 II γ
z3 II Sr < 0,8 σz3γ σz3x 1 σz3x 2
φ III cIII = 0 σz3x 1’ σz3x 2’
h4
Grunt
III γ
z4 III Sr < 0,8 σz4γ σz4x 1 σz4x 2
γI’ = (1 ‒ n I) (γγs I ‒ γ w)
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕI) K0I 2 = νI / (1 ‒ νI)

K0III 1 = (1 ‒ sin ϕIII) K0III 2 = νIII / (1 ‒ νIII)

σz3γγ = σz2γγ ’ + γII * h3 σz4γγ = σz3γγ + γIII * h4
σz3x 1 = K0II 1 * σz3γγ σz4x 1 = K0III 1 * σz4γγ
σz3x 1’ = K0III 1 * σz3γγ σz4x 2 = K0III 2 * σz4γγ
σz3x 2’ = K0III 2 * σz3γγ
Wykład nr 8
Strona 19
Janiński
Woda przepływająca przez grunt wywiera na
szkielet gruntowy ciśnienie, pokonując siły tarcia
wody o ziarna i cząstki gruntu
Miarą tego ciśnienia jest CIŚNIENIE SPŁYWOWE
∆H
ps
L
Grunt
α ps α
Pα
pow. A
Siła ciśnienia wody na podstawę próbki:
Pα = ∆H γw A
Jednostkowa siła ciśnienia wody, działająca na
całą objętość gruntu, jako tzw. siła masowa, to
Pa ∆H γ w A ∆H
ps = = = γw = i γw
V AL L
Wykład nr 8
Strona 20
Janiński
Wykład nr 8
Strona 21
Janiński
CIĘŻAR OBJĘTOŚCIOWY
Z UWZGLĘDNIENIEM
CIŚNIENIA SPŁYWOWEGO γ’’
niespoisty
Grunt
∆H
H1
H2
niespoisty spoisty
Grunt
L γ'' Grunt
γsr = (1 ‒ n) γs + nγγw γ’ = (1 ‒ n) (γγs ‒ γw)

γ’ = γsr ‒ γw
wersja I
γI’’ = γ’ ‒ ps = γ’ ‒ (∆
∆H * γw) / L
Wykład nr 8
Strona 22
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
∆H
Grunt
H2 H1
niespoisty spoisty
Grunt
L γ''
Grunt
γsr = (1 ‒ n) γs + n γw γ’ = (1 ‒ n) (γγs ‒ γw)

wersja II
γII’’ = γsr ‒ (H2 * γw) / L + (H1 * γw) / L
= γsr ‒ ((L + H1 + ∆H) * γw) / L + (H1 * γw) / L
= γsr ‒ γw ‒ (∆
∆H * γw) / L = γ’ ‒ (∆
∆H * γw) / L
Wykład nr 8
Strona 23
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
Grunt
∆H
H2 H1
niespoisty spoisty
Grunt
L γ''
Grunt
γsr = (1 ‒ n) γs + nγγw γ’ = (1 ‒ n) (γγs ‒ γw)

wersja III
γIII’’ = γ ‒ (H2 * γw) / L + (H1 * γw) / L
= γ ‒ ((L + H1 + ∆H) * γw) / L + (H1 * γw) / L
= γ ‒ γw ‒ (∆
∆H * γw) / L
Wykład nr 8
Strona 24
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
∆H
Grunt
H2 H1
niespoisty spoisty
L γ'' Grunt Grunt
porównanie wyników obliczeń wartości γ’’

γI’’ = γII’’
oraz
γI’’ ≈ γIII’’
błąd obliczeń: ∆γ = γsr ‒ γ
∆γMAX ≤ 0,3 kN/m3
Wykład nr 8
Strona 25
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
Grunt
∆H
H1
H2
spoisty
Grunt
L γ''
niespoisty
Grunt
wersja I
γI’’ = γ’ + ps = γ’ + (∆
∆H * γw) / L
Wykład nr 8
Strona 26
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
∆H
Grunt
H1
H2
niespoisty spoisty
Grunt Grunt
L γ''

wersja II
γII’’ = γsr ‒ (H2 * γw) / L + (H1 * γw) / L =
= γsr ‒ ((L + H1 ‒ ∆ H) * γw) / L + (H1 * γw) / L =
= γsr ‒ γw + (∆
∆ H * γw) / L = γ’ + (∆
∆ H * γw) / L
Wykład nr 8
Strona 27
Janiński
Z UWZGLĘDNIENIEM
niespoisty
Grunt
H1
γ1''
spoisty
Grunt
L1 H2 =
L2
γ2''
niespoisty
Grunt
γsr = (1 ‒ n) γs + n γw
γ1’’ = γsr + (H1 * γw) / L1
γ2’’ = γsr + (H1 * γw) / L1 ‒ (H2 * γw) / L2
= γsr + (H1 * γw) / L1 ‒ γw = γsr ‒ γw(1 ‒ H1 / L1)
Wykład nr 8
Strona 28
Janiński

φI
γI
cI=0
Sr < 0,8
σzγ σzw g σzw d
0,0
niespoisty niespoisty
h1 I Grunt
0,0
z1 ∆H σz1γ 0,0
φI cI=0
Grunt
h2 I γ I’ Sr = 1,0
σz2w g
z2 σz2γ 0,0
niespoisty spoisty
φ II c II ≠ 0
Grunt Grunt
h3 II L
γ II’’ Sr = 1,0 σz3w d
z3 σz3γ 0,0
h4 III
z4 σz4γ
φ III c III = 0 σz4w d
γ III’ Sr = 1,0
γI’ = (1 ‒ nI) (γγs I ‒ γw) γII’ = (1 ‒ nII) (γγs II ‒ γw)
γIII’ = (1 ‒ nIII) (γγs III ‒ γw) γ II’’ = γ II’ ‒ (∆

∆ H * γw) / L

σz1γγ = γ I * h1 σz2γγ = σz1 γ + γ I’ * h2
σz1w g = 0,0 σz2w g = γw * h2
σz1w d = 0,0 σz2w d = 0,0
Wykład nr 8
Strona 29
Janiński

φI
γI
cI=0
Sr < 0,8
σzγ σzw g σzw d
0,0
h1 I Grunt
0,0
z1 ∆H σz1γ 0,0
φI cI=0
Grunt
h2 I γ I’ Sr = 1,0
σz2w g
z2 σz2γ 0,0
niespoisty spoisty
φ II c II ≠ 0
Grunt Grunt
h3 II L
γ II’’ Sr = 1,0 σz3w d
z3 σz3γ 0,0
h4 III
z4 σz4γ
φ III c III = 0 σz4w d
γ III’ Sr = 1,0
γI’ = (1 ‒ nI) (γγs I ‒ γw) γIII’ = (1 ‒ nIII) (γγs III ‒ γw)
γII’ = (1 ‒ nII) (γγs II ‒ γw)

γII’’ = γ II’ ‒ (∆
∆ H * γw) / L

σz3γγ = σz2 γ + γ II’’ * h3 σz4γγ = σz3γγ + γIII’ * h4
σz3w g = 0,0 σz4w g = 0,0
σz3w d = γw * H2 σz4w d = γw * (H2 + h4)
Wykład nr 8
Strona 30
Janiński
NAPRĘŻENIA W GRUNCIE ‒ P3/3
φI cI=0 σzγ σzx 1 σzx 2
γI Sr < 0,8
0,0
I
Grunt
h1
z1 ∆H σz1 γ σz1x 1 σz1x 2
φI cI=0
Grunt
h2 I γ I’ Sr = 1,0
σz2x 1 σz2x 2
z2
φ II c II ≠ 0
σz2 γ σz2x 1’ σz2x 2’
niespoisty spoisty
Grunt Grunt
h3 II γ II’’ Sr = 1,0 L σz3x 1 σz3x 2

z3 σz3 γ σz3x 2’
h4 III σz3x 1’
z4 σz4 γ σz4x 1 σz4x 2
φ III c III = 0
γ III’ Sr = 1,0
γ I’ = (1 ‒ nI) (γγ sI ‒ γ w) γ II’ = (1 ‒ nII) (γγ sII ‒ γ w)
γ III’ = (1 ‒ nIII) (γγ sIII ‒ γ w) γ II’’ = γ II’ ‒ (∆
∆ H * γ w) / L
K0I 1 = (1 ‒ sin ϕ I) K0I 2 = ν I / (1 ‒ ν I)
K0II 1 = (1 ‒ sin ϕ II) K0II 2 = ν II / (1 ‒ ν II)
K0III 1 = (1 ‒ sin ϕ III) K0III 2 = ν III / (1 ‒ ν III)
σ z1γγ = γ I * h1 σ z3γγ = σ z2γγ + γ II’’ * h3
σ z1x 1 = K0I 1 * σ z1γγ σ z3x 1 = K0II 1 * σ z3γγ
σ z1x 2 = K0I 2 * σ z1γγ σ z3x 1’ = K0III 1 * σ z3γγ
‒ na głębokości z2: σ z3x 2 = K0II 2 * σ z3γγ
σ z2γγ = σ z1γγ + γ I’ * h2 σ z3x 2’ = K0 III 2 * σ z3γγ
σ z2x 1 = K0I 1 * σ z2γγ ‒ na głębokości z4:
σ z2x 1’ = K0II 1 * σ z2γγ σ z4γγ = σ z3γγ + γ III’ * h4
σ z2x 2 = K0I 2 * σ z2 γ σ z4x 1 = K0III 1 * σ z4γγ
σ z2x 2’ = K0II 2 * σ z2 γ σ z4x 2 = K0III 2 * σ z4γγ
Wykład nr 8
Strona 31
Janiński
NAPRĘŻENIA W GRUNCIE – P4
0,0
[m]
Rozwiązanie I
I Grunt niespoisty
-2,0 A
I Grunt niespoisty Hw
-4,0 B
σw D
Rozwiązanie II
Rozwiązanie
-5,0 II Grunt spoisty ∆L
III E
Grunt spoisty
-7,0 II C F
Grunt I: Pd; ID = 0,40; γ = 17,0 kN/m3;
γ ’ = 9,0 kN/m3
Grunt II: Gp; IL = 0,10; „A”; γ = 22,0 kN/m3;
γ ’ = 12,3 kN/m3
Rozwiązanie I
σ A γ = 17,0 * 2,0 = 34,0 kPa
σ B γ = 34,0 + 9,0 * 2,0 = 52,0 kPa
σ C γ = 52,0 + 12,3 * 3,0 = 88,9 kPa
Rozwiązanie II
σw = 10,0 * 2,0 = 20,0 kPa
σ D γ = 52,0 + 20,0 = 72,0 kPa
σ E γ = 72,0 + 22,0 * 1,0 = 94,0 kPa
σ F γ = 94,0 + 22,0 * 2,0 = 138,0 kPa
Rozwiązanie III ‒ przyjęto ∆L = 1 m
stąd γ ’’ = 22,0 + (2,0 * 10,0) / 1,0 = 42,0 kN/m3
σ E γ = 52,0 + 42,0 * 1,0 = 94,0 kPa
Wykład nr 8
Strona 32
Janiński
Wykład nr 8
Strona 33
Janiński
NAPRĘŻENIA W GRUNCIE.
OBCIĄŻENIA ZEWNĘTRZNE
OBCIĄŻENIE PIONOWĄ SIŁĄ SKUPIONĄ
Do wyznaczenia naprężeń w gruncie od obciążeń

zewnętrznych stosuje się rozwiązania oparte na
teorii sprężystości.
Ogólne równania teorii sprężystości dla
zagadnień przestrzennych mają bardzo
skomplikowaną postać. Z tego powodu, najczęściej,
dla rozwiązania praktycznych zagadnień mechaniki
gruntów, stosuje się rozwiązania uzyskane dla
elementarnych przypadków, np. obciążenia
półprzestrzeni sprężystej pojedynczą, pionową siłą
pionową (Glazer).
Zadanie określenia rozkładu naprężeń
w jednorodnej, izotropowej, nieważkiej
półprzestrzeni sprężystej (spełniającej prawo
Hooke’a), obciążonej PIONOWĄ SIŁĄ SKUPIONĄ,
zostało rozwiązane przez Boussinesq’a (1885 r.).
Wykład nr 8
Strona 34
Janiński
W rozwiązaniu Boussinesq’a nie są

uwzględnione żadne stałe materiałowe ośrodka
(półprzestrzeni sprężystej), w rodzaju np. modułów
sprężystości.
Założenia rozwiązania Boussinesq’a zasadniczo

odbiegają od opisu rzeczywistych cech ośrodka
gruntowego.
Na podstawie porównania wyników rozwiązania

Boussinesq’a z wynikami rzeczywistych pomiarów
naprężeń w podłożu gruntowym stwierdzono, że
rozwiązanie Boussinesq’a można zastosować dla
opisu naprężeń pionowych w podłożu gruntowym,
w przypadku działania niezbyt dużych wartości tych
obciążeń (tj. obciążeń o wartościach w zakresie
pseudosprężystej fazy pracy ośrodka gruntowego).
Wykład nr 8
Strona 35
Janiński
Zgodnie z rozwiązaniem Boussinesq’a,

naprężenia pionowe w półprzestrzeni sprężystej,
obciążonej pionową siła skupioną
P
z
Wykład nr 8
Strona 36
Janiński
ROZKŁAD NAPRĘŻEŃ PIONOWYCH
P = 1 kN
1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0
r [m] r [m]
Z = 11,9 kPa 0,2
= 1,9 kPa 0,5

Z
Z = 0,5 kPa
1,0
z [m]
Wykład nr 8
Strona 37
Janiński
ROZKŁAD NAPRĘŻEŃ PIONOWYCH
P = 1 kN
25 50
0,0
47,8
σ [kPa]
0,1
11,9
0,2
5,3
0,3
3,0
0,4
1,9
0,5
1,3
0,6
0,7
r = 0,0
0,8
0,5
1,0
0,2
1,5
z
[m]
Wykład nr 8
Strona 38
Janiński
OBCIĄŻENIE PODSTAWĄ FUNDAMENTU
ROZWIĄZANIE UPROSZCZONE DLA
FUNDAMENTÓW IDEALNIE SZTYWNYCH
STOSOWANE …
B
P
EJ = ∞
= const.
α
z
= const.
… LECZ BŁĘDNE
B/3 B/3 B/3
EJ = ∞ P/3
= const.
α
z
≠ const.
Wykład nr 8
Strona 39
Janiński
NAPRĘŻENIA W GRUNCIE
METODA SUPERPOZYCJI ROZWIĄZANIA

BOUSSINESQ’A
P
Pi Pi
ri
ri
Pi Pi
ri
Pi z
Pi P
Pi = n * m
B = n * Bi
M
Wykład nr 8
Strona 40
Janiński
METODA CAŁKOWANIA ROZWIĄZANIA

BOUSSINESQ’A
dP = qdA
L
dx
0 x
B
z EJ = 0
Wykład nr 8
Strona 41
Janiński
Wykład nr 8
Strona 42
Janiński
METODA PUNKTÓW NAROŻNYCH
0,0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 ηn

L : B = 1,0
1,0 L: B =
2,0
2,0
EJ = 0
3,0
L: B = ∞
4,0
z
B
Wykład nr 8
Strona 43
Janiński
METODA PUNKTÓW NAROŻNYCH – P 1
q L
= 2,0
q B
M
B=1m
z=1m z
B
= 1 → σzM = 0,20q
z=2m z
B = 2 → σzM = 0,12q
0,12
0,0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,0 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25
ηn ηn
1,0 1,0
2,0 2,0
EJ = 0 EJ = 0
3,0 3,0 L : B = 2,0
L : B = 2,0
4,0 4,0
z z
B B
Wykład nr 8
Strona 44
Janiński
LIII LI dla
BIII
dowolnego
BI
B
LIV LII
z; q
BIV
BII
L
z L
; I stąd ηnI
BI BI
z L
; II stąd ηnII
BII BII
z L
; III stąd ηnIII
BIII BIII
z L
; IV stąd ηnIV
BIV BIV
ηn = ηnI + ηnII + ηnIII + ηnIV

σzM = ηnq
Wykład nr 8
Strona 45
Janiński
LI
BII
dla
L dowolnego
B
LII
z; q
BI
BIV
BIII
LIV M
LIII
z L
; I stąd ηnI
BI BI
z L
; II stąd ηnII
BII BII
z L
; III stąd ηnIII
BIII BIII
z L
; IV stąd ηnIV
BIV BIV
ηn = ηnI – ηnII – ηnIII + ηnIV

σzM = ηnq
Wykład nr 8
Strona 46
Janiński
Wykład nr 8
Strona 47
Janiński
– ROZWIĄZANIE DLA ŚRODKA FUNDAMENTU
IDEALNIE SZTYWNEGO I NAPRĘŻEŃ ŚREDNICH
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

ηs
L : B = 1,0
1,0
L : B = 2,0
2,0 EJ = ∞
P
q=
Af
3,0
L: B = ∞
4,0
z
B
Wykład nr 8
Strona 48
Janiński
STATECZNOŚĆ SKARP i ZBOCZY
Wykład nr 9
Strona 1
Janiński
WIADOMOŚCI WSTĘPNE – 1
SKARPA – to nachylona, sztuczna powierzchnia

terenu. Jest wykonana przez człowieka,
może być pionowa lub nachylona pod
określonym kątem, jako skarpa wykopu
(przekopu) lub nasypu.
ZBOCZE – to nachylona powierzchnia terenu,

ukształtowana w wyniku procesów
naturalnych.
OPIS ELEMENTÓW GEOMETRYCZNYCH
Wykład nr 9
Strona 2
Janiński
W obrębie skarp (S) i zboczy (Z) mogą wystąpić

ruchy mas gruntów, zagrażające ich stateczności.
Przyczynami ruchów mas gruntów mogą być:

1. Wewnętrzna budowa S lub Z.
2. Zmiany stanu naprężenia w S lub Z, spowodowane
m.in.:
– podmyciem lub podkopaniem S lub Z;
– obciążeniem korony S lub Z;
– wstrząsami;
– ciśnieniem hydrostatycznym;
– ciśnieniem hydrodynamicznym.
3. Zmniejszenie wytrzymałości gruntów tworzących
S lub Z, spowodowane m.in.:
– nasyceniem gruntów wodami gruntowymi,
powodziowymi lub opadowymi;
– wysychaniem i skurczem (spękaniem) gruntów;
– przemarzaniem gruntów.
Wykład nr 9
Strona 3
Janiński
RODZAJE RUCHÓW MAS GRUNTÓW
OSUWISKO – ruch mas gruntów wzdłuż

krzywoliniowych powierzchni
poślizgu:
Wykład nr 9
Strona 4
Janiński
ZSUW – ruch mas gruntów wzdłuż powierzchni

poślizgu, istniejących w podłożu,
zbliżonych kształtem do płaszczyzny.
Wyróżnia się zsuwy:
– powierzchniowe – w obrębie stropowych
warstw skarp lub zboczy;
– strukturalne – po powierzchni stropów
warstw gruntów;
– wzdłuż szczelin i osłabień występujących
w gruntach (np. będących efektem zjawisk
glacitektonicznych).
Wykład nr 9
Strona 5
Janiński
WIADOMOŚCI WSTĘPNE ‒ 4.1
ZSUW POWIERZCHNIOWY
Wykop; przekop lub nasyp

‒ w podłożu brak potencjalnych
płaszczyzn poślizgu
Wymiar niewielki
w stosunku do H;
(może wynosić min. 0,1 ÷ 0,2 m)
H
Wykład nr 9
Strona 6
Janiński
ZSUW STRUKTURALNY

‒ w podłożu występuje potencjalna
płaszczyzna poślizgu
grunt spoisty;
szczególnie niebezpieczny:
ił
grunt spoisty;
szczególnie niebezpieczny:
ił
Wykład nr 9
Strona 7
Janiński
ZSUW WZDŁUŻ SZCZELIN I OSŁABIEŃ

‒ w podłożu występują potencjalne
płaszczyzny poślizgu, np. w postaci
szczelin i osłabień będących efektem
zaburzeń glacitektonicznych
Ił zaburzony glacitektonicznie
Ił zaburzony glacitektonicznie
Wykład nr 9
Strona 8
Janiński

SPŁYW – (POTOK BŁOTNY) – ruch mas

gruntów przesyconych wodą –
gruntową lub opadową – bez
określonych powierzchni poślizgu:
Wykład nr 9
Strona 9
Janiński

PEŁZANIE – ruch mas gruntów bez określonej

powierzchni poślizgu, spowodowany
siłami ciążenia, zazwyczaj bardzo
powolny – jest to przykład zjawisk
reologicznych, zachodzących
w czasie, w podłożu gruntowym,
mającym charakter ciała lepkiego:
Wykład nr 9
Strona 10
Janiński
Wykład nr 9
Strona 11
Janiński

OSUWISKA
ELEMENTY OSUWISKA
g
górnar na
Wykład nr 9
Strona 12
Janiński

OSUWISKA
PRZYKŁAD ZAGROŻEŃ OSUWISKAMI
SKARPA W PŁOCKU
Wykład nr 9
Strona 13
Janiński
OSUWISKA
METODY OBLICZANIA STATECZNOŚCI – 1

METODY TEORII PLASTYCZNOŚCI
METODA KINEMATYCZNA
MES
Wykład nr 9
Strona 14
Janiński
Wykład nr 9
Strona 15
Janiński
Wykład nr 9
Strona 16
Janiński
Wykład nr 9
Strona 17
Janiński
KINEMATYCZNY
MECHANIZM ZNISZCZENIA
W METODZIE FELLENIUSA
Bi ≠ const α+ Oα–
B1 B2 B3 B4 B5
α1
α5
1 s.c.2
T1
3
S1
s.c.
N1 4
T2 s.c.
W1 S2 s.c. 5 s.c.
S
w-a 1 S3 S4 5
T3 T4 T5
N2 W5 N5
W2 N3 N4
W3 W4
L2 L5
w-a 2
w-a1: γ1;Φ1; c1
w-a2: γ2;Φ2; c2
brak wody gruntowej
Wykład nr 9
Strona 18
Janiński
UKŁAD SIŁ W POJEDYNCZYM

PASKU (BLOKU)
O
Uwaga:
w metodzie
Felleniusa αi
E1i, E2i = 0 w-a 1 Bi
G1i
E1i s.c. paska
w-a 2 E2i
G2i
Si
Ti
Ni α i
Wi
Li
Wi = G1i + G2i + … + Gki
Wykład nr 9
Strona 19
Janiński
Wykład nr 9
Strona 20
Janiński
Wykład nr 9
Strona 21
Janiński
Wykład nr 9
Strona 22
Janiński

OSUWISKA – METODY OBLICZENIOWE
W praktyce projektowej, do obliczeń stateczności
skarp i zboczy, używa się programów
komputerowych.
UWAGA: większość z dostępnych programów
komputerowych przeznaczonych do
wykonywania obliczeń stateczności skarp
i zboczy, wymaga przeprowadzenia dogłębnej
analizy uzyskanych wyników obliczeń.
Wykład nr 9
Strona 23
Janiński
Wykład nr 9
Strona 24
Janiński
Wykład nr 9
Strona 25
Janiński
OSUWISKA ‒ METODA FELLENIUSA
WPŁYW OBCIĄŻENIA NAZIOMU
P3
P2 P1
obciążenie
naziomu
1 2 3 4 5
G2 G G4
3
6
S2
N2 S3 7
S4
W2
N3
W3
N4
W4
Wi = Pj + Gi
Wykład nr 9
Strona 26
Janiński
OSUWISKA ‒ METODA FELLENIUSA
WPŁYW WODY GRUNTOWEJ
O
1 i1 2
L2
H1R
S.H.1
i2
H1 ∆H2
αH1 H1M 3
S.H.2
H2R H2M i3
V2
H2 H3M
cos aH2 H3R H3
dren
ii = ∆ Hi / L i ; Hi = Vi * γw * ii ; HiM = Hi cosaHi
Muk
Fk = n
Mok + Σ HiM * ri
i=1
Wykład nr 9
Strona 27
Janiński
Wykład nr 9
Strona 28
Janiński

ZSUW POWIERZCHNIOWY
T
α α
S
N
Wα
warunek równowagi:
dla gruntów niespoistych:
stąd warunek równowagi granicznej:
Wykład nr 9
Strona 29
Janiński
ZSUW STRUKTURALNY ‒ METODA KEZDI
warstwa 1
φ1, c1
W E1
S T
E2
α
warstwa 2 α N
φ2, c2
T + E2 cos α
F =
S + E1 cos α
W cos α * tg φz + cz * L + E2 cos α
F =
W sin α + E1 cos α
E1, E2 ‒ parcie lub odpór: spoczynkowe, pośrednie
lub graniczne
Wykład nr 9
Strona 30
Janiński
ZSUW STRUKTURALNY ‒ METODA KEZDI
PO POZIOMEJ POWIERZCHNI POŚLIZGU
warstwa 1
φ1 , c1
φ2 ≈ 0 E11
c2 ≠ 0
E2 warstwa 2 - W T E12
słabonośna
powierzchnia poślizgu φz , cz ! !
L=? warstwa 3
N φ3 , c3
T + E2
F =
E11 + E12
W tg φz + cz * L + E2
F =
E11 + E12
E1, E2 ‒ parcie lub odpór: spoczynkowe, pośrednie
lub graniczne
Wykład nr 9
Strona 31
Janiński
Wykład nr 9
Strona 32
Janiński
Wykład nr 9
Strona 33
Janiński
Wykład nr 9
Strona 34
Janiński
NOŚNOŚĆ PODŁOŻA
WIADOMOŚCI WSTĘPNE ‒ 1
Podłoże gruntowe obciążone obiektem budowlanym

(budowlą) podlega odkształceniom od początku procesu
obciążenia. Odkształcenia te, w początkowej fazie
procesu obciążenia podłoża, należy łączyć głównie ze
zjawiskiem ściśliwości podłoża, objawiającymi się
stopniowo narastającymi osiadaniami,
przechyleniami i różnorodnymi odkształceniami budowli
lub jej poszczególnych części.
W kolejnej fazie procesu obciążania podłoża, przy

większych wartościach obciążeń, oprócz zjawiska
ściśliwości podłoża, obserwuje się także stopniowo
narastające zjawisko unoszenia się powierzchni terenu
wokół budowli, wynikające z tworzenia się w podłożu
mechanizmu jego zniszczenia a w konsekwencji
z wypierania gruntu spod fundamentu.
Wykład nr 10
Strona 1
Janiński
Przy odpowiednio dużych wartościach obciążenia

podłoża, które nazywamy obciążeniem granicznym
(oporem granicznym)
R
zjawisko wypierania gruntu staje się bardzo wyraźne i nie
wymaga ono dalszego przyrostu wartości obciążeń.
Opisywane wypieranie gruntu jest połączone
z gwałtownymi przemieszczaniami budowli.
Opisywane zjawiska zachodzące w podłożu

gruntowym są utożsamiane z osiągnięciem stanu
NOŚNOŚCI GRANICZNEJ PODŁOŻA (także: NOŚNOŚCI
GRANICZNEJ GRUNTU).
Wykład nr 10
Strona 2
Janiński
PRZEMIESZCZENIA FUNDAMENTU I POWIERZCHNI
TERENU W FUNKCJI PRZYROSTU WARTOŚCI OBCIĄŻEŃ
V1 < RKR V2 = RKR

1 A 2 A
s1 s2
RKR < V3 < R R

3 A 4 A
s3 s4
-s przemieszczanie
podnoszenie
powierzchni terenu
V1 RKR V3 R V
obciążenie
graniczny
s1
osiadanie
stan
faza pseudospreżysta s2
∆s ≈ const
s3
∆V osiadanie
s
fundamentu s4
Wykład nr 10
Strona 3
Janiński
PRZEMIESZCZENIA FUNDAMENTU I POWIERZCHNI
TERENU W FUNKCJI PRZYROSTU WARTOŚCI OBCIĄŻEŃ
V1 < RKR V2 = RKR

A A
|τ| = τf |τ| = τf
RKR < V3 < R R

A A
|τ| = τf |τ| = τf
powierzchnia
poślizgu
Wykład nr 10
Strona 4
Janiński
NOŚNOŚĆ GRANICZNA PODŁOŻA wiąże się

z wykształceniem w podłożu powierzchni poślizgu
i przekroczeniem wytrzymałości gruntu na tych
powierzchniach, umożliwiającym przemieszczanie
się gruntu (także: wypieranie spod fundamentu,
plastyczne płynięcie gruntów podłoża).
NOŚNOŚĆ GRANICZNA PODŁOŻA to pewna

wartość obciążenia, określona zgodnie z prawami
mechaniki gruntów.
NOŚNOŚĆ GRANICZNA PODŁOŻA to zdolność

podłoża gruntowego do przenoszenia obciążeń
i oddziaływań konstrukcji, bez utraty stateczności
podłoża.
Wykład nr 10
Strona 5
Janiński
NOŚNOŚĆ GRANICZNA PODŁOŻA zależy od:
1. Właściwości podłoża (genezy gruntów, rodzaju

gruntów, układu warstw gruntów, stanu gruntów,
wartości parametrów geotechnicznych
wpływający na wartość nośności podłoża,
poziomów wód gruntowych).
2. Charakterystyki (wymiarów i sztywności)

fundamentu.
3. Charakterystyki (wartości i układu) oddziaływań

(obciążeń) działających na podłoże fundamentu.
Wykład nr 10
Strona 6
Janiński
KINEMATYCZNE MECHANIZMY
ZNISZCZENIA PODŁOŻA
ROZWIĄZANIE TERZAGHIEGO
R=?
q’ q’
B
45 – φ/2
γ’
φ
ROZWIĄZANIE CHENA – SCHEMAT PRANDTLA
R=?
q’ q’
B
αi; βi = ? αi
τi βi γ’
ROZWIĄZANIE CHENA – SCHEMAT HILLA

R=?
q’ q’
B
γ’
Wykład nr 10
Strona 7
Janiński
WARTOŚĆ NOŚNOŚCI GRANICZNEJ PODŁOŻA
Rozwiązanie ścisłe nośności granicznej uzyskano dla:

1. Pasma, mogącego być utożsamianego z ławą
fundamentową:
‒ o nieskończonej sztywności (EJ = ∞);
‒ o nieskończonej długości (L = ∞);
‒ poziomej podstawie;
‒ płytko zagłębionego (D ≤ 0,5 B);
‒ obciążonego siłą osiową i pionową.
2. Warunku Coulomba wytrzymałości gruntu:
τ = σn tan φ + c
3. Sztywno idealnie ‒ plastycznego modelu podłoża
gruntowego:
Niestateczna
τ τf grunty zw; pzw; tpl; zg; szg
τf
Stateczna
grunty pl; mpl; ln; organiczne
s = 10% a s
Zależności τ = f(s) dla modelu
sztywno, idealnie plastycznego
Wykład nr 10
Strona 8
Janiński
ROZWIĄZANIE ŚCISŁE
R = B (c’ Nc + q’ Nq + 0,5 γ’ B Nγ )
gdzie:
B – szerokość podstawy
fundamentu [ m ]; L = 1 m;
Nc , Nq , Nγ – współczynniki nośności [ ‒ ];
c’ – efektywna wartość spójności gruntu

[ kPa ];
q’ – efektywna wartość obciążenia

w poziomie posadowienia fundamentu
[ kPa ];
γ’ – efektywna wartość ciężaru

objętościowego gruntu poniżej
poziomu posadowienia fundamentu
[ kPa ]
Wykład nr 10
Strona 9
Janiński
WSPÓŁCZYNNIKI NOŚNOŚCI
Współczynniki nośności obliczone zostały zgodnie

z teorią mechaniki gruntów (stanów granicznych),
przyjmując m.in. następujące założenia:
q’ = 0; γ’ = 0; φ ≠ 0; c’ ≠ 0 stąd Nc
q’ ≠ 0; γ’ = 0; φ ≠ 0; c’ = 0 stąd Nq
q’ = 0; γ’ ≠ 0; φ ≠ 0; c’ = 0 stąd Nγ
Zgodnie z treścią Normy PN‒EN 1997‒1:
Nq = eΠ tanφ’ tan2 (45 + φ’ / 2)

Nc = (Nq – 1) ctan φ’
Nγ = 2 (Nq – 1) tan φ’ *
* ‒ dla szorstkiej podstawy fundamentu (δ ≥ φ’ / 2)
Wykład nr 10
Strona 10
Janiński
WSPÓŁCZYNNIKI NOŚNOŚCI
50,0
Współczynniki nośności [ ‒ ]
Nc
40,0
Nq
30,0
0,5 Nγ
20,0
10,0
NB
0,0
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Kąt tarcia wewnętrznego φ [stop.]
Wg PN‒81/B‒03020: NB = 0,75 (ND – 1) tan φ

ND = Nq; Nc = Nc
Wykład nr 10
Strona 11
Janiński
ROZWIĄZANIE ŚCISŁE
w postaci, występującej w polskiej
literaturze przedmiotu
Qf = B (Nc c + ND γD D + NB γB B)
gdzie:
B – szerokości podstawy
fundamentu [ m ]; L = 1 m;
Nc , ND , NB – współczynniki nośności [ ‒ ];
c – wartość spójności gruntu [ kPa ];
γD – wartość ciężaru objętościowego
gruntu powyżej poziomu
posadowienia fundamentu [ kN/m3 ];
D – głębokość posadowienia fundamentu
[ m ];
γB – wartość ciężar objętościowego
gruntu poniżej poziomu posadowienia
fundamentu [ kN/m3 ]
Wykład nr 10
Strona 12
Janiński
Porównanie formuł rozwiązania ścisłego
PN‒EN PN
φ' φ
Nc Nc
c’ c
Nq ND
q’ γD D
0,5 Nγ NB
γ’ γB
Wykład nr 10
Strona 13
Janiński
ROZWIĄZANIE UOGÓLNIONE
Na podstawie wyników badań modeli fundamentów,
fundamentów rzeczywistych oraz przybliżonych
rozwiązań numerycznych, dokonano uogólnienia
ścisłego rozwiązania nośności granicznej podłoża:
R = L’ x B’ (c’ Nc bc sc ic + q’ Nq bq sq iq
+ 0,5 γ’ B Nγ bγ sγ iγ )
gdzie:
L’, B’ – efektywne wymiary podstawy
fundamentu – dla obliczenia wpływu
obciążenia mimośrodowego;
bc, bq, bγ – współczynniki nachylenia podstawy
fundamentu;
sc, sq, sγ – współczynniki kształtu podstawy
fundamentu – dla obliczenia nośności
podłoża stóp fundamentowych;
ic, iq, iγ – współczynniki nachylenia obciążenia
– dla obliczenia wpływu sił poziomych
Wykład nr 10
Strona 14
Janiński
Wykład nr 10
Strona 15
Janiński
„w warunkach bez odpływu”
inaczej: „przy szybkim ścinaniu”
W treści Normy PN‒EN podano postać rozwiązania

uogólnionego „w warunkach bez odpływu”:
R = L’ x B’ [ (Π +2) cu bc sc ic + q’ ]
Przyjmując, że wartości φu ; cu są szczególnymi
przypadkami wartości efektywnych φ’ ; c’ , powyższy
zapis, jest uproszczeniem rozwiązania uogólnionego,
bowiem dla φ’ = φu = 00: Nc = Π + 2;
Nq = 1;
Nγ = 0;
bq = 1;
sq = 1;
iq = 1
Wykład nr 10
Strona 16
Janiński
„w warunkach bez odpływu”
inaczej: „przy szybkim ścinaniu”
Należy jeszcze raz podkreślić, że używana tu wartość
cu
NIE MA NIC WSPÓLNEGO I NIE MOŻE BYĆ
UTOŻSAMIANA
z wartością cu podawaną w treści Polskiej Normy
PN‒81/B‒03200.
Wykład nr 10
Strona 17
Janiński
WARTOŚCI PARAMETRÓW GEOTECHNICZNYCH
wg PN‒EN 1997‒1 oraz NA:2011
Zgodnie z treścią pkt. 6.5.2.2 Normy PN‒EN:
(4) P Przy wyznaczaniu obliczeniowej nośności
fundamentu posadowionego na podłożu
zbudowanym z warstw, których właściwości
znacznie różnią się między sobą, wartości
obliczeniowe parametrów podłoża należy określić
dla każdej warstwy.
Dla potrzeb projektowania fundamentów
bezpośrednich, jako absolutne minimum należy
traktować znajomość wartości następujących
parametrów geotechnicznych, poszczególnych
warstw gruntów podłoża fundamentów:
γ ‒ ciężar objętościowego;
φ ‒ kąta tarcia wewnętrznego;
c ‒ spójności;
M0 ‒ edometrycznego modułu ściśliwości pierwotnej.
Wykład nr 11
Strona 1
Janiński
Zgodnie z treścią Normy PN‒EN 1997‒1 oraz
Załącznika Krajowego PN‒EN 1997‒1/NA:2011,
w obliczeniach nośności podłoża fundamentów
bezpośrednich, należy używać wartości
charakterystycznych parametrów geotechnicznych,
oznaczanych jako:
Xk
W praktyce, wobec nie wykonywania w wymaganym
zakresie odpowiednich badań wytrzymałościowych
lub prawidłowo interpretowanych badań „in situ”,
wartości charakterystyczne parametrów geotechnicznych
są określane na podstawie korelacji zawartych
w treści polskiej literatury przedmiotu, w szczególności
na podstawie treści Normy PN‒81/B‒03020.
Takie podejście jest zgodne z treścią Normy PN‒EN:
„wartość parametru geotechnicznego można wyznaczyć
na podstawie teorii, korelacji lub doświadczalnie
z wyników badań.”
Wykład nr 11
Strona 2
Janiński
Mimo wykorzystywania treści Polskiej Normy
NIE NALEŻY
stosować symboli w rodzaju:
X(n) czyli, np.: γ(n), M0(n)

Jako CAŁKOWICIE BŁĘDNE, w typowych
obliczeniach geotechnicznych, należy uznać stosowanie

symboli:
φu(n); cu(n)
lub
φu; k; cu; k
Wykład nr 11
Strona 3
Janiński
SYMBOLE W OBLICZENIACH
GEOTECHNICZNYCH wg PN‒EN 1997‒1
PRAWIDŁOWE symbole oddziaływań
(obciążeń) to:
Vk; Vd
Hk; Hd
Mk; Md
A NIE:
Nn; Nr
Tn; Tr
M n; Mr
Wykład nr 11
Strona 4
Janiński
WARTOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE
PARAMETRÓW GEOTECHNICZNYCH – 1
GRUNTY NIESPOISTE
PN–81/B–03020. Tablica 1
wn; k Stan gruntu
Stan ρs; k [%] zg szg ln

Nazwa gruntów
wilgotności [t/m3] ID = ID = ID =
ρk 1,00 0,67 0,33
3
[t/m ] ÷0,67 ÷0,33 ÷0,00
mało w n; k 3 4 5
wilgotne ρk 1,85 1,75 1,70
Żwiry
w n; k 10 12 15
i wilgotne 2,65
pospółki ρk 2,00 1,90 1,85
w n; k 14 18 23
mokre
ρk 2,10 2,05 2,00
mało w n; k 4 5 6
wilgotne ρk 1,80 1,70 1,65
Piaski
Rodzime grube w n; k 12 14 16
wilgotne 2,65
mineralne i ρk 1,90 1,85 1,80
średnie
w n; k 18 22 25
mokre
ρk 2,05 2,00 1,95
mało w n; k 5 6 7
wilgotne ρk 1,70 1,65 1,60
Piaski
drobne w n; k 14 16 19
wilgotne 2,65
i ρk 1,85 1,75 1,70
pylaste
w n; k 22 24 28
mokre
ρk 2,00 1,90 1,85
mało w n; k 5 6 7
wilgotne ρk 1,60 1,55 1,50
Rodzime Piaski w n; k 16 18 21
wilgotne 2,64
organiczne próchnicze ρk 1,75 1,70 1,65
w n; k 24 28 30
mokre
ρk 1,90 1,85 1,75
Wykład nr 11
Strona 5
Janiński
Wykład nr 11
Strona 6
Janiński
PARAMETRÓW GEOTECHNICZNYCH – 3
GRUNTY SPOISTE
PN–81/B–03020. Tablica 2
w n; k Stan gruntu
ρs; k [%] pzw tpl pl mpl
Nazwy gruntów
3 IL = IL = IL =
[t/m ] ρk IL <
0,00 0,25 0,50
[t/m ]
3 0,00
÷0,25 ÷0,50 ÷1,00
Żwiry, w n; k 6 9 15 18
pospółki 2,65
gliniaste ρk 2,25 2,20 2,10 2,05
Piaski w n; k 10 13 16 19
2,65
gliniaste 2,20 2,15 2,10 2,05
mało ρk
spoiste w n; k 14 18 20 22
Pyły
2,66
piaszczyste ρk 2,15 2,10 2,05 2,00
w n; k 18 22 24 26
Pyły 2,67
ρk 2,10 2,05 2,00 1,95
Gliny w n; k 9 12 17 24
2,67
piaszczyste ρk 2,25 2,20 2,10 2,00
średnio w n; k 13 16 21 27
Gliny 2,67
spoiste ρk 2,20 2,15 2,05 1,95
Rodzime Gliny w n; k 17 20 25 32
2,68
mineralne pylaste ρk 2,15 2,10 2,00 1,90
Gliny w n; k 11 14 20 30
piaszczyste 2,68
zwięzłe ρk 2,25 2,15 2,05 1,95
zwięzło Gliny w n; k 15 18 24 35
2,69
spoiste zwięzłe ρk 2,20 2,10 2,00 1,90
Gliny w n; k 18 22 28 42
pylaste 2,71
zwięzłe ρk 2,15 2,00 1,90 1,80
Iły w n; k 14 18 25 40
2,70
piaszczyste ρk 2,20 2,10 1,95 1,80
bardzo w n; k 19 27 34 50
Iły 2,72
spoiste ρk 2,15 2,00 1,85 1,75
Iły w n; k 25 33 42 50
2,75
pylaste ρk 2,05 1,90 1,80 1,70
Wykład nr 11
Strona 7
Janiński
PARAMETRÓW GEOTECHNICZNYCH ‒ 4
KĄT TARCIA WEWNĘTRZNEGO I SPÓJNOŚĆ
‒ grunty niespoiste:
φk [°] PN‒81/B‒03020. Rys. 3
50
40 42
36 36
31 30 33
28
20
10
0
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 ID [-]
‒ grunty spoiste:
φk [°] PN‒81/B‒03020. Rys. 4 ck [kPa] PN‒81/B‒03020. Rys. 5
50
60 60
40 50 D
30 40 40
25 A A
22 20 30
18 B B 25
20 20
13
10 C 13 15
8 C
D 6
0 3 0 6
0,00 0,25 0,50 0,75 I [-] 0,00 0,25 0,50 0,75 I [-]
L L
Zalecana dokładność odczytu: ϕk = +/‒ 0,10

ck = +/‒ (1 ÷ 2) kPa
Wykład nr 11
Strona 8
Janiński
PARAMETRÓW GEOTECHNICZNYCH ‒ 5
EDOMETRYCZNE MODUŁY ŚCIŚLIWOŚCI
M0; k M0; k
[MPa] [MPa]
200 200
160 160
120 120
80 80
A
40 40 B
C
D
0
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 ID 0,00 0,25 0,50 0,75 IL
M = M0 / β
β ‒ współczynnik, podany w Normie PN‒81/B‒03020,
Tablica 3
Zalecana dokładność odczytu: M0, M = +/‒ 1 MPa
Wykład nr 11
Strona 9
Janiński
Wykład nr 11
Strona 10
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 1
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 2
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 3
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 4
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 5
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 6
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 7
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 8
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 9
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 10
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 11
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 12
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 13
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 14
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 15
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 16
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 17
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 18
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 19
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 20
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 21
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 22
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 23
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 24
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 25
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 26
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 27
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 28
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 29
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 30
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 31
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 32
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 33
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 34
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 35
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 36
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 37
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 38
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 39
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 40
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 41
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 42
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 43
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 44
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 45
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 46
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 47
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 48
Janiński
Wykład nr 13 1
Strona 49
Janiński
PROJEKTOWANIE GEOTECHNICZNE
FUNDAMENTÓW BEZPOŚREDNICH wg PN‒EN
RODZAJE PROJEKTOWANYCH FUNDAMENTÓW
Ława fundamentowa Stopa fundamentowa
B= ?
L= ?
Oba fundamenty należą do fundamentów

posadowionych bezpośrednio, czyli fundamentów ‒
zgodnie z polską literaturą przedmiotu ‒ przekazujących
obciążenia na podłoże gruntowe WYŁĄCZNIE przez
podstawę.
Wykład nr 13 2
Strona 1
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 2
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 3
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 4
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 5
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 6
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 7
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 8
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 9
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 10
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 11
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 12
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 13
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 14
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 15
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 16
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 17
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 18
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 19
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 20
Janiński
ELEMENTY FUNDAMENTÓW BEZPOŚREDNICH
Pierwotny poziom terenu Ściana, słup
Projektowany poziom terenu Ściana fundamentowa, słup

posadowienia D
Zasypka fundamentu
Poziom
Minimalna głębokość
Głębokość
posadzki
posadowienia D
Odsadzka
Posadzka
Fundament Podłoże
Poziom
(ława; stopa fundamentowa) posadzki
posadowienia
Warstwa betonu podkładowego
(chudego betonu)
Zasięg strefy aktywnej
Podłoże
podłoża gruntowego
Wymiar fundamentu
gruntowe
szerokość B lub długość L
Strefa aktywna
podłoża gruntowego
Podłoże gruntowe
Wykład nr 13 2
Strona 21
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 22
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 23
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 24
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 25
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 26
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 27
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 28
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 29
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 30
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 31
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 32
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 33
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 34
Janiński
np. z PZT
Wykład nr 13 2
Strona 35
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 36
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 37
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 38
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 39
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 40
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 41
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 42
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 43
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 44
Janiński
OBCIĄŻENIA PODŁOŻA FUNDAMENTÓW
W trakcie projektowania geotechnicznego fundamentu,

zawsze należy określić wartości oddziaływań (obciążeń)
w poziomie właściwym dla wykonywanego etapu obliczeń:
Poziom terenu M
(lub dowolny poziom
przyjęty w obliczeniach V
konstrukcji) H
M
D; DW
Vf V
H
w poziomie posadowienia (lub w poziomie stropu
kolejnej warstwy podłoża):
V = V + Vf
H = H
M = M + DxH
Vf ‒ obliczeniowa wartość ciężaru własnego fundamentu
Wykład nr 13 2
Strona 45
Janiński
OBCIĄŻENIA PODŁOŻA FUNDAMENTÓW ‒ C.D.
Wartość momentu zginającego w poziomie wykonywanych

obliczeń geotechnicznych, może wynikać
z zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych nawet
w przypadku fundamentów obciążonych tylko siłą pionową.
q’P
q’L
VP
VL V VL ≠ VP
M
e =V / M
W odróżnieniu od dotychczasowych zasad projektowania
fundamentów, w treści Normy PN‒EN nie ma ograniczeń
dotyczących minimalnej wartości mimośrodu e.
Wykład nr 13 2
Strona 46
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 47
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 48
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 49
Janiński
Wykład nr 13 2
Strona 50
Janiński
q’k;L Vk; Vd q’k;P
ek = 0
Wykład nr 13 2
Strona 51
Janiński
q’k;L Vk; Vd q’k;P
ek = 0
Wykład nr 13 3
Strona 1
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 2
Janiński
Sprawdzenie stanu granicznego nośności

Nośność podłoża ŁAWY FUNDAMENTOWEJ obciążonej siłą
pionową Vd i momentem zginającym M d ‒ C.D.
Vk
Mk
PO2*: Vk
ek = Mk / Vk III
ek
Vk
B’
Wykład nr 13 3
Strona 3
Janiński

B
B’
ek B/2 ‒ ek
ek = Mk / Vk Mk
Vk
Vk
B’/2
B/2
B’/2 = B / 2 ‒ ek
B’ = B ‒ 2 ek
Wykład nr 13 3
Strona 4
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 5
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 6
Janiński

Zgodnie z treścią Normy PN‒81/B‒03020:
LINIOWY ROZKŁAD OBCIĄŻEŃ PODŁOŻA
ROZWIĄZANIE STOSOWANE (DOPUSZCZALNE) . . .
B
P
EJ = ∞
= const.
α
z
= const.
LECZ BŁĘDNE
B/3B/3 B/3
EJ = ∞ P/3
= const.
α
z
≠ const.
Wykład nr 13 3
Strona 7
Janiński

e < B/6
N N
B/6 B/6 B/6 B/6
rdzeń rdzeń
qśr qmin qśr qmax
Dla obciążeń stałych Dla obciążeń stałych

oraz zmiennych oraz zmiennych
długotrwałych długotrwałych
i krótkotrwałych
e = B/6 e = B/3
N N
B/6 B/6 B/6 B/6
rdzeń q<0 rdzeń
q=0 qśr qśr
qmax C ≤ B/4
Bmin = 6e Bmin = 3e qmax
Wykład nr 13 3
Strona 8
Janiński

B=4
4
1
0,5 ΣY = 0
1 3
4,5 3
e = B/3
BMIN = 3e 4
B=4
4
1
0,5 = 0,0 ΣY ≠ 0
1 3
4,5 3
e = B/4
BMIN = 4e 4,5
Wykład nr 13 3
Strona 9
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 10
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 11
Janiński
n γ'k;1
Σ (hi X γ’k;i)
γ’k = i=1 B h1
B’ z = B’ γ'k;2 h2
n
B’ = Σ hi hn
i=1
γ'k;3
Wykład nr 13 3
Strona 12
Janiński

Efektywna wartość charakterystyczna ciężaru
objętościowego gruntu poniżej poziomu
posadowienia fundamentu γ’k ‒ C.D.
γ’k z=B
B’
γ’k z = B’
Wykład nr 13 3
Strona 13
Janiński

pionową Vd , momentem zginającym M d i siłą poziomą Hd
Vk
δ
Wk Vk
Hk
δmax
Wk Vk
Hmax; k
Wykład nr 13 3
Strona 14
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 15
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 16
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 17
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 18
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 19
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 20
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 21
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 22
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 23
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 24
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 25
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 26
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 27
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 28
Janiński
Nośność SŁABEJ warstwy ‒ C.D.
Poziom terenu
B
Dmin
Fundament
rzeczywisty φI
h ≤ 2B
Fundament
fikcyjny
Strop warstwy SŁABEJ

b/2 B b/2
? z = 2B
BW
Szerokość fundamentu φII < φI
fikcyjnego
BW = B + b
Warstwa SŁABA: φSŁAB. < φSILN.

Wykład nr 13 3
Strona 29
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 30
Janiński
Nośność SŁABEJ warstwy ‒ C.D.
Poziom terenu M
H V
B
DW
h; γ’h;k
MW
HW VW
BW Warstwa
VW;k = Vk + BW x h x γ’h;k SŁABA
VW;d = Vd + BW x h x γ’h;k x 1,35
HW;k = Hk
HW;d = Hd
MW;k = Mk + Hk x h
Wykład nr 13 3
Strona 31
Janiński
Wykład nr 13 3
Strona 32
Janiński
KINEMATYCZNE MECHANIZMY ZNISZCZENIA PODŁOŻA
ŁAWY FUNDAMENTOWEJ
V
Wychodnie
B powierzchni
poślizgu
STOPY FUNDAMENTOWEJ Rd; ST Rd;Ł

BxL >B x 1 m
L=B
V X
Wykład nr 13 3
Strona 33
Janiński
Nośność podłoża STOPY FUNDAMENTOWEJ
MB;d
ML;d
Vd RB;d
HL;d L
B
HB;d
RL;d
Vd ≤ RL;d Vd ≤ RB;d
HL;d ≤ RH;d HB;d ≤ RH;d
Wykład nr 13 3
Strona 34
Janiński
B
B’
B’
L’ L’
L L
B’ < L’ B’ ??? L’
Wykład nr 13 3
Strona 35
Janiński
MB
ML
V
HB
HL B’
L’
eL;k = ML;k / Vk L’ = L ‒ 2eL;k
iq;L
iγ;L f {HL;k; Vk; φ’k; c’H;k; B’; L’ }
ic;L
eB;k = MB;k / Vk B’ = B ‒ 2eB;k

iq;B
iγ;B f {HB;k; Vk; φ’k; c’H;k; B’; L’ }
ic;B
Wykład nr 13 3
Strona 36
Janiński
RL;k = A’ ( c’k Nc sc ic;L + q’L;k Nq sq iq;L

+ 0,5 γ’L;k L’ Nγ sγ iγ;L )
RL;d = RL;k / γR;v
warunek stanu granicznego:
Vd < RL;d
RB;k = A’ ( c’k Nc sc ic;B + q’B;k Nq sq iq;B

+ 0,5 γ’B;k B’ Nγ sγ iγ;B )
RB;d = RB;k / γR;v
warunek stanu granicznego:
Vd < RB;d
Wykład nr 13 3
Strona 37
Janiński
RH;k = V’k tan δk

RH;d = RH;k / γR;h RH;d ≤ 0,4 Vd
warunki stanu granicznego:

HL;d < RH;d
HB;d < RH;d
Wykład nr 13 3
Strona 38
Janiński

z SŁABĄ WARSTWĄ
Rzut fundamentu
L rzeczywistego
do stropu
Odległość
SŁABEJ
warstwy
h
LW = L + bL
Rzut fundamentu
fikcyjnego
bL : f { h / L }
Nie ZAWSZE:
bB : f { h / B } bL = bB
Wykład nr 12
Strona 39
Janiński
Stany graniczne użytkowalności
MODELE OBLICZENIOWE
I. OBLICZENIA NOŚNOŚCI GRANICZNEJ PODŁOŻA
MODEL SZTYWNO IDEALNIE PLASTYCZNY
‒ CHARAKTERYSTYKA:
τ
τf
s – nie określone
s
‒ SCHEMAT:
Fundament
Podłoże
fundamentu
Sztywne podłoże
Wykład nr 14
Strona 1
Janiński
Stany graniczny użytkowalności
MODELE OBLICZENIOWE
I. OBLICZENIA PRZEMIESZCZEŃ FUNDAMENTÓW
MODEL SPRĘŻYSTY
‒ CHARAKTERYSTYKA:
σ
τ – nie określone
f
∆l = s = nie ograniczone
ε = ∆l / l
‒ SCHEMAT:
Fundament
Podłoże
fundamentu
Sztywne podłoże
Wykład nr 14
Strona 2
Janiński
OBSZARY DZIAŁANIA MODELI PODŁOŻA
Rk V Rd
KR
graniczny V
stan
faza
pseudosprężysta
model model
sprężysty sztywno
idealnie
plastyczny
Wykład nr 14
Strona 3
Janiński
Wykład nr 14
Strona 4
Janiński
Wykład nr 14
Strona 5
Janiński
Wykład nr 14
Strona 6
Janiński
Wykład nr 14
Strona 7
Janiński
Wykład nr 14
Strona 8
Janiński
Wykład nr 14
Strona 9
Janiński
Wykład nr 14
Strona 10
Janiński
Wykład nr 14
Strona 11
Janiński
Wykład nr 14
Strona 12
Janiński
Wykład nr 14
Strona 13
Janiński
ZAŁĄCZNIK H
Zaleca się sprawdzać następujące składniki
przemieszczeń fundamentu:
ΘMAX D
sMAX
δs MAX
A C
αMAX
B
sMAX ‒ osiadanie
δs MAX ‒ różnica osiadań
ΘMAX ‒ obrót
αMAX ‒ odkształcenie kątowe
Wykład nr 14
Strona 14
Janiński
ZAŁĄCZNIK H
Zaleca się sprawdzać następujące składniki
przemieszczeń fundamentu:
ωMAX L
D
∆ MAX
βMAX
A C
B
∆MAX ‒ strzałka wygięcia
∆ MAX / L ‒ wskaźnik wygięcia
ωMAX ‒ przechylenie
βMAX ‒ obrót względny
Wykład nr 14
Strona 15
Janiński
Wykład nr 14
Strona 16
Janiński
Wykład nr 14
Strona 17
Janiński
Wykład nr 14
Strona 18
Janiński
Wykład nr 14
Strona 19
Janiński
Wykład nr 14
Strona 20
Janiński
Wykład nr 14
Strona 21
Janiński
Wykład nr 14
Strona 22
Janiński
Wykład nr 14
Strona 23
Janiński
Wykład nr 14
Strona 24
Janiński

METODA SUMOWANIA ODKSZTAŁCEŃ WARSTW
PODŁOŻA
EFEKTYWNE, POCZĄTKOWE NAPRĘŻENIA PIONOWE
n
σ’v;0;z = ∑ γ’k hi
i=1
B
2,0
z=0
γ’k = 20 kN/m3
80 kPa 2,0 m
106 kPa 3,5 m γ’k = 17 kN/m3

hi
σ'v;0;z γ’k = 9 kN/m3
146 kPa 8,0 m
B/2 z
hi ≤ 2m
Wykład nr 14
Strona 25
Janiński

PODŁOŻA
EFEKTYWNE, PIONOWE ODPRĘŻENIE PODŁOŻA
σ’v;0;z* = ηs σ’v;0;0 σ’v;0;z* = ηm σv;0;0

σ'v;0;z;MIN = σ’v;0;z – σ’v;0;z*
σ'v;0;0
2,0 m
z=0
80 kPa 2,0 m
106 kPa 3,5 m
σ'v;0;z σ'v;0;z;MIN σ'v;0;z*

146 kPa 8,0 m
z
Wykład nr 14
Strona 26
Janiński

PODŁOŻA
NACISK NA GRUNT PRZEKAZYWANY PRZEZ
FUNDAMENT
pk = Vk / A pk;z = ηs pk
σ'v;s;z = σ’v;0;z* σ’v;d;z = pk;z – σ’v;s;z
pk
Vk
2,0
z=0
σ'v;d;z
80 kPa 2,0 m
106 kPa
σ'v;s;z 3,5 m
σ'v;0;z pk;z
146 kPa 8,0 m
z
Wykład nr 14
Strona 27
Janiński

PODŁOŻA
STREFA AKTYWNA PODŁOŻA

2,0
z=0
0,2σ’v;0;z σ'v;d;z
80 kPa 2,0 m
strefa aktywna
106 kPa 3,5 m

σ'v;0;z
podłoże nieodkształcalne σ'v;d;z = 0,2σ’v;0;z

146 kPa 8,0 m
z
Wykład nr 14
Strona 28
Janiński

PODŁOŻA
INTERPRETACJA WYKRESU NAPRĘŻEŃ

2,0
z=0
σ'v;d;z
strefa aktywna
80 kPa 2,0 m
σ'v;s;i σ'v;d;i hi/2
106 kPa 3,5 m hi/2 hi
σzγ
M0;k;i
Mk;i
z
Wykład nr 14
Strona 29
Janiński
Wykład nr 14
Strona 30
Janiński
Wykład nr 14
Strona 31
Janiński
Wykład nr 14
Strona 32
Janiński
Wykład nr 14
Strona 33
Janiński

PODŁOŻA
POSTACI PRZEMIESZCZEŃ I OSIADAŃ WG PN
F1 L1 F2 L2 F3
Θ
s1
s3
s2
Θ ‒ przechylenie budowli
sśr ‒ osiadanie średnie
sśr = Σ (si x Fi) / Σ Fi
Wykład nr 14
Strona 34
Janiński

PODŁOŻA
POSTACI PRZEMIESZCZEŃ I OSIADAŃ WG PN
F1 L1 F2 L2 F3
s1 s3
fo
s2
fo – strzałka ugięcia [cm]
Wykład nr 14
Strona 35
Janiński

TRWAŁE ODPRĘŻENIE PODŁOŻA
pk ≤ σ’v;0;z* s≤0
0,0 m p.p.t.
podziemny zbiornik
γ’k = 20 kN/m3 przeciwpożarowy
200 kPa z=0 10,0 m p.p.t.

σ'v;0;z pk = 130 kPa
σ'v;0;z*
pk;z
400 kPa 74 kPa 20,0 m

z
Wykład nr 14
Strona 36
Janiński
Wykład nr 14
Strona 37
Janiński
Wykład nr 14
Strona 38
Janiński
OCENA WYNIKÓW OBLICZEŃ NIERÓWNOMIERNYCH
OSIADAŃ BUDOWLI
budowla przed rozpoczęciem
wykonywania wykopu
budowla po
wykonaniu
wykopu
u – przemieszczenie ściany
s szczelinowej (obudowy
wykopu)
s – osiadanie fundamentu spowodowane
przemieszczeniem ściany szczelinowej powierzchnia przemieszczonej
(obudowy wykopu): s ≈ 0,5 u ściany szczelinowej
(obudowy wykopu)
ściana szczelinowa
(obudowa wykopu) dno wykopu
Wartości granicznych przemieszczeń konstrukcji s

Rodzaj konstrukcji su [mm] sn [mm]
Budynki murowane bez wieńców, ze stropami
drewnianymi lub ceramicznymi typu Kleina 5÷7 15 ÷ 18
Budynki murowane ze stropami gęstożebrowymi lub
żelbetowymi albo budynki prefabrykowane 7÷9 20 ÷ 25
Budynki o konstrukcji monolitycznej 9 ÷ 11 25 ÷ 35
Wg „Ochrona zabudowy w sąsiedztwie głębokich wykopów” Instrukcja ITB, Warszawa 2002
Wykład nr 14
Strona 39
Janiński
Wykład nr 16
Strona 1
Janiński
NIE TAKIE COŚ
Wykład nr 16
Strona 2
Janiński
Wykład nr 16
Strona 3
Janiński
Wykład nr 16
Strona 4
Janiński
Wykład nr 16
Strona 5
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
KRYTERIA NOŚNOŚCI I ZAGĘSZCZENIA
GRUNTÓW W BUDOWLACH ZIEMNYCH
PŁYTA SZTYWNA
(PŁYTA OBCIĄŻAJĄCA, PŁYTA VSS)
Wykład nr 16
Strona 6
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
PŁYTA SZTYWNA
(PŁYTA OBCIĄŻAJĄCA, PŁYTA VSS)
SCHEMAT STANOWISKA POMIAROWEGO
Przeciwwaga
- pojazd
Siłownik hydrauliczny balastujący
Miernik osiadań
płyty
Nieruchomy Strop podłoża

statyw
Płyta sztywna
Wykład nr 16
Strona 7
Janiński
Wykład nr 16
Strona 8
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
KRYTERIA NOŚNOŚCI I ZAGĘSZCZENIA GRUNTÓW
W BUDOWLACH ZIEMNYCH
PŁYTA SZTYWNA – WYNIKI POMIARÓW
Obciążenie [MPa]
0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25
0,00
-0,20
∆p
obciążenie I
-0,40
odciążenie I
-0,60 obciążenie II
Osiadanie płyty [mm]
∆s1
odciążenie II
-0,80
∆s2
-1,00
-1,20
-1,40
3 ∆p 3 ∆p
E1 = D E2 = D
4 ∆ s1 4 ∆ s2
E2
wskaźnik odkształcenia I0 =
E1
Wykład nr 16
Strona 9
Janiński
Wykład nr 16
Strona 10
Janiński
Wykład nr 16
Strona 11
Janiński
Wykład nr 16
Strona 12
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
NASYPY DROGOWE
DROGI O RUCHU LEKKIM I ŚREDNIM
(kategorii ruchu KR1; KR2)
Is [ – ] E2 [MPa]
Górna powierzchnia
robót ziemnych – ≥ 100
– 0,20 m ≥ 1,00 ≥ 80
≥ 0,97
NB
– 1,20 m ≥ 50
≥ 0,95
≥ 50
Podłoże
gruntowe
≥ 0,92 –
KATEGORIĘ RUCHU wyznacza się na podstawie liczby osi

obliczeniowych (o obciążeniu 100 kN) na dobę na pas obliczeniowy
w dziesiątym roku po oddaniu drogi do eksploatacji. Pod uwagę
bierze się wyłącznie obciążenie ruchem ciężkim (samochodami
ciężarowymi i autobusami).
UWAGA: dla Kategorii Ruchu KR1 liczba osi obliczeniowych L ≤ 12.
Wykład nr 16
Strona 13
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
GRUNTÓW W BUDOWLACH ZIEMNYCH,
W POZIOMIE GÓRNEJ POWIERZCHNI ROBÓT
ZIEMNYCH
Rodzaj budowli E1 E2 Is
[ MPa ] [ MPa ] [ MPa ] [–]
Podłoże nawierzchni
drogowej kat. KR1, ––– ≥ 100 ≥ 1,00
KR2
drogowej kat. KR3 ÷ ––– ≥ 120 ≥ 1,03
KR6
Podbudowy
drogowe kat. KR1, ≥ 60 ≥ 120 ≥ 1,00
KR2
Podbudowy
drogowe kat. KR3, ≥ 80 ≥ 140 ≥ 1,03
KR4
kolejowych ––– ≥ 120 ≥ 1,00
modernizowanych
Podłoże posadzek
lekko obciążonych ––– ≥ 80 ≥ 1,00
Podłoże posadzek
ciężko obciążonych ––– ≥ 120 ≥ 1,03
Wykład nr 16
Strona 14
Janiński
BUDOWLE ZIEMNE
POMIARY NOŚNOŚCI I ZAGĘSZCZENIA

PŁYTĄ SZTYWNĄ
BUDOWLE POWIERZCHNIOWE:
1 pomiar / ≤ 500 m2 powierzchni warstwy
podłoża;
– dla budowli w złożonych

i skomplikowanych warunkach
gruntowych:
1 pomiar / ≤ 250 m2 powierzchni warstwy
podłoża.
BUDOWLE LINIOWE:
1 pomiar / 50 m długości budowli;
– dla budowli w złożonych

i skomplikowanych warunkach
gruntowych:
1 pomiar / 30 m długości budowli.
Wykład nr 16
Strona 15
Janiński
BADANIA POLOWE
SONDOWANIA DYNAMICZNE
LEKKA SONDA DYNAMICZNA DPL
Wykład nr 16
Strona 16
Janiński
BADANIA POLOWE
Wykład nr 16
Strona 17
Janiński
Wykład nr 16
Strona 18
Janiński
BADANIA POLOWE
PARAMETRY SOND DYNAMICZNYCH

Wys.
Nazwa Śred. Masa Głęb.
spadania
sondy stożka młota młota sond.
[–] [ mm ] [ kg ] [ cm ] [m]
DPL 35,7 10,0 50 8
DPM 35,7 30,0 50 20

DPH 43,7 50,0 50 30
DPSH–A 51,0 63,5 75 30
SYMBOLE WYNIKÓW SONDOWAŃ

Nazwa Symbol
sondy wyniku
DPL N10L
DPM N10M
DPH N10H
N10SA lub
DPSH–A N20SA
Wykład nr 16
Strona 19
Janiński
Wykład nr 16
Strona 20
Janiński
BADANIA POLOWE
INTERPRETACJA WYNIKÓW SONDOWANIA
LEKKIMI SONDAMI DYNAMICZNYMI
SONDA SL (wg dotychczasowej lit. przedmiotu)

N10L = 0 ID = 0,00
N10L = 5 ID = 0,33
N10L = 20 ID = 0,67
N10L = 60 ID = 0,85
SONDA DPL (wg PN–B–04452:2002)

ID = 0,429 log N10L + 0,071
SONDA DPL (wg PN–EN 1997–2:2007)

– dla źle uziarnionych piasków (CU ≤ 3), powyżej z.w.g.:
ID = 0,260 log N10L + 0,150

– dla źle uziarnionych piasków (CU ≤ 3), poniżej z.w.g.:
ID = 0,230 log N10L + 0,210

Wykład nr 16
Strona 21
Janiński
60
0,85
65 492 / 606
20
0,67
25
100
Wykład nr 16
Strona 22
Janiński
BADANIA POLOWE
INTERPRETACJA WYNIKÓW SONDOWANIA
SONDAMI DYNAMICZNYMI
WG PN–B–04452:2002
SONDA DPL
ID = 0,429 log N10L + 0,071
SONDA DPM
ID = 0,431 log N10M + 0,176
SONDA DPH
ID = 0,441 log N10H + 0,271
SONDA DPSH
ID = 0,441 log N20SA + 0,196
Wykład nr 16
Strona 23
Janiński
21
0,85 65
37
7
0,65
13 22
0,35 4
Wykład nr 16
Strona 24
Janiński
+ 0,05
‒ 0,05
Wykład nr 16
Strona 25
Janiński
+ 0,08
‒ 0,08
Wykład nr 16
Strona 26
Janiński
Wykład nr 16
Strona 27
Janiński
GŁĘBOKOŚĆ KRYTYCZNA SONDOWAŃ
INTERPRETACJA SONDOWAŃ W OBRĘBIE

GŁĘBOKOŚCI KRYTYCZNEJ
WG INSTR. IBDiM
Głęb. „z” N10L KOR

N10L ≥ 3 0,1 N10L x 6,0
0,2 N10L x 3,0
0,3 N10L x 2,0
N10L KOR = 0,4 N10L x 1,5
(N10L x 0,6)/z 0,5 N10L x 1,2
0,6 N10L x 1,0
Wykład nr 16
Strona 28
Janiński
LEKKA PŁYTA DYNAMICZNA

UGIĘCIOMIERZ DYNAMICZNY
Wykład nr 16
Strona 29
Janiński
LEKKA PŁYTA DYNAMICZNA

UGIĘCIOMIERZ DYNAMICZNY
W TRAKCIE POMIARU OKREŚLA SIĘ WARTOŚĆ
TZW. MODUŁU DYNAMICZNEGO ED
ISTNIEJĄ ZALEŻNOŚCI KORELACYJNE

(SŁABO UDOWODNIONE STATYSTYCZNIE)
E2 = f (ED)
NIE ISTNIEJĄ ZALEŻNOŚCI KORELACYJNE
IS = f (ED)
ZALEŻNOŚCI PODAWANE
W LITERATURZE PRZEDMIOTU
SĄ NIEPRAWDZIWE
Wykład nr 16
Strona 30

Geo Technik A

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geo Technik A

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mechanika Gruntów

dr inŜ. Sławomir Janiński

GEOTECHNIKA (wg PN–B–02481 : 1998)

W skład GEOTECHNIKI jako nauki

Spośród wymienionych, MECHANIKA GRUNTÓW

MATERIAŁ GRUNTOWY (wg PN–B–02481 : 1998)

GRUNT BUDOWLANY (wg PN–86/B–02480)

BUDOWLA ZIEMNA (wg PN–B–02481 : 1998)

FUNDAMENT (wg PN–B–02481 : 1998)

KONSTRUKCJA (wg PN–B–02481 : 1998)

POSADOWIENIE KONSTRUKCJI (wg PN–B–02481 : 1998)

POJĘCIA PODSTAWOWE – CD.

ρ~= 3,0 g/cm3

ρ~= 6,0 g/cm3

WYCINEK ZIEMI WG M. KSIĄŻKIEWICZA

M. Everest 8842 m Maksymalna 10000

12200m p.p.t. 6000

UKSZTAŁTOWANIE SKORUPY ZIEMI

Podłoże gruntowe budowli

3. Opracowania geotechniczne i geologiczno‒inżynierskie

ELEMENTY GEOTECHNIKI – 1. GRUNTOZNAWSTWO

Mechanizm kinematyczny zniszczenia podłoża

Mechanizm kinematyczny utraty stateczności przez skarpę

ELEMENTY GEOTECHNIKI – 2. MECHANIKA GRUNTÓW

Rozwiązując zadania mechaniki gruntów

Próbując odpowiedzieć na pytania:

Inaczej mówiąc, np. tzw. naprężenia

ELEMENTY GEOTECHNIKI – 3. MECHANIKA GRUNTÓW

Ścianka szczelna Odwodnienie wykopu

ELEMENTY GEOTECHNIKI – 4. FUNDAMENTOWANIE

Klasyfikacja PN–EN ISO 14688–

PN–B–04452 : PN–EN 1997–2 :

Badania prób PN–EN 1997–2 :

Klasyfikacja PN–EN ISO 14688–

PN–B–04452 : PN–EN 1997–2 :

Badania prób PN–EN 1997–2 :

II. NORMY i INSTRUKCJE

III. PODRĘCZNIKI i SKRYPTY

– nauką – gdy na podstawie gruntoznawstwa

PN–EN 1997–1: 2008 P, pkt. 2.4.1. (2)

„Przyglądaliśmy się przyrodzie

Maksymalny zasięg zlodowaceń w Europie

ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI

Maksymalny zasięg zlodowacenia

ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI

ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI wg WIŁUNA

OKRESY ZLODOWACEŃ NA TERENIE POLSKI

ŚLADY EPOKI LODOWCOWEJ NA TERENIE POLSKI

PRZEKRÓJ PODŁUŻNY PRZEZ CZOŁO LODOWCA wg WIŁUNA

ROZPAD LODOWCA W CZASIE JEGO WYCOFYWANIA SIĘ (???)

PRZEKRÓJ PRZEZ UTWORY POLODOWCOWE WG S.LENCEWICZA

PRZEKRÓJ PRZEZ UTWORY POLODOWCOWE

GŁÓWNE PRADOLINY W POLSCE WG Z.PAZDRO

SCHEMAT POWSTAWANIA ZABURZEŃ GLACITEKTONICZNYCH

POLODOWCOWA RZEŹBA TERENU

Rozróżniamy grunty pochodzenia:

Grunty pochodzenia miejscowego:

Symbole geologicznej klasyfikacji

Symbol Opis gruntów

Uwaga: zgodnie z treścią PN–81/B–03020,

SYMBOLE GEOLOGICZNEJ KLASYFIKACJI GRUNTÓW

Osady akumulacji lodowcowej

Grunty niespoiste (piaski):

Grunty spoiste (popularnie: gliny):