ΣΥΝΟΧΗ – ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ- ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ- ΝΟΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

Α. ΣΥΝΟΧΗ
Αναφέρεται στον τρόπο σύνδεσης μεταξύ περιόδων μιας παραγράφου ή μεταξύ παραγράφων. Η
εξασφάλιση συνοχής βοηθάει, ώστε να επιτελείται ευκολότερα η μετάβαση από τη μία ιδέα στην
άλλη. Η συνοχή μεταξύ άλλων επιτυγχάνεται με:
1. Χρήση διαρθρωτικών / μεταβατικών λέξεων ή φράσεων που δηλώνουν:

Προσθήκη Επίσης, ακόμη, επιπλέον, εκτός από αυτά, συμπληρωματικά, έπειτα,

εξάλλου, και , παράλληλα, αξίζει ακόμη να σημειώσουμε, θα ήταν παράλειψη
να μην αναφέρουμε, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη, ας σημειωθεί ακόμη
ότι, αν σε αυτά προσθέσουμε…..
Γενίκευση Γενικά, γενικότερα, ευρύτερα, τις περισσότερες φορές…
Έμφαση, Ιδιαίτερα, προπάντων, ειδικά, αναντίρρητα, περισσότερο, πράγματι, είναι
βεβαιότητα αξιοσημείωτο, αξίζει να σημειωθεί, το κυριότερο είναι, το σημαντικότερο
από όλα, σημαντικότερο από όλα είναι, είναι αξιοπρόσεκτο, θα ήθελα να
επιστήσω την προσοχή σας, έχει ιδιαίτερη σημασία να αναφέρουμε,
αναμφισβήτητα, βέβαια, μάλιστα…
Αναλογία, Όπως, ως , όμοια, σαν, όπως ακριβώς…έτσι και, με τον ίδιο τρόπο, κατά τον
ομοιότητα ίδιο τρόπο, παρόμοια….
Ταξινόμηση , Αφενός- αφετέρου, από τη μία- από την άλλη…
διαίρεση
Επεξήγηση, Δηλαδή, με άλλα λόγια, πιο συγκεκριμένα, σαφέστερα, για να γίνω πιο
διασάφηση σαφής, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη,
για να γίνει πιο σαφές, καλό είναι να διευκρινίσουμε, με όσα αναφέρθηκαν
εννοούσα, με άλλα λόγια, εννοώ ότι…
Όρο, Εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο,
προϋπόθεση με τον όρο, με τη δέσμευση…
Εναντίωση, Αντίθετα, αλλά, όμως, εντούτοις, σε αντίθεση, ωστόσο, ενώ, απεναντίας,
αντίθεση παρόλο που, από την άλλη πλευρά, αντίστροφα, μολονότι, αν και , ακόμη και
αν, παρόλα αυτά, εξάλλου, σε αντίθετη περίπτωση
διάζευξη Ή- ή, είτε – είτε, ούτε- ούτε, μήτε- μήτε..
αιτιολόγηση Διότι, γιατί, επειδή, εξαιτίας, για αυτό το λόγο, αυτό είναι αποτέλεσμα, αυτό
οφείλεται, ένας ακόμη λόγος…
Χρονική σχέση Αρχικά, όταν, έπειτα, πριν, ενώ, πρώτα, ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ,
στη συνέχεια, αφότου, συγχρόνως, ταυτόχρονα, αργότερα, τελικά….
Τοπική σχέση Εκεί, εδώ, μέσα κοντά…
Αποτέλεσμα, Επομένως, άρα, συνεπώς, κατά συνέπεια, συμπερασματικά, για αυτό λοιπόν,
συμπέρασμα ανακεφαλαιωτικά, επιλογικά, καταληκτικά, ώστε, όπως προκύπτει, λοιπόν,
τελικά, επομένως, συνοψίζοντας, για να συνοψίσουμε, ως συμπέρασμα, έτσι,
συνακόλουθο όλων αυτών, αυτό έχει ως αποτέλεσμα…

2. Η χρήση αντωνυμιών: αυτός, εκείνος, άλλος , ο οποίος, που αναφέρονται σε όρους

προηγούμενων προτάσεων ή περιόδων.
3. Η επανάληψη λέξης ή φράσης: επαναλαμβάνονται λέξεις ή φράσεις προηγούμενης
πρότασης ή παραγράφου, αυτούσιες ή συνώνυμές τους.
4. Η χρήση λέξεων συνώνυμων, που έχουν δηλαδή νοηματική συγγένεια ή συνάφεια
με τέτοιο τρόπο, ώστε να θεωρείται περιττή η χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή
φράσεων.
5. Ερωτήσεις.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε τα κενά στα παρακάτω αποσπάσματα με τις κατάλληλες διαρθρωτικές

λέξεις/ φράσεις , ώστε να εξασφαλιστεί η συνοχή του κειμένου, και να εντοπίσετε τι
δηλώνει η καθεμιά από αυτές.
Α. πρώτα απ’ όλα, βέβαια, έπειτα, τέλος, γιατί.
Τυπικά, η δημοκρατία βασίζεται στην αρχή της πλειοψηφίας, στη διάκριση των εξουσιών και στους
θεσμούς. Αυτά, ……………………………., είναι τα τυπικά, τα επιφανειακά γνωρίσματά της.
……………………………………..εκτός από αυτά, υπάρχουν και άλλα, εξίσου ή και πιο σημαντικά, τα
ουσιαστικά γνωρίσματά της, που αποτελούν το βάθος και τα ακλόνητα ερείσματά της.
Και……………………….η ελεύθερη διάνοια του πολίτη, που προυποθέτει γνώση, ορθή κρίση, ελεύθερη
σκέψη και έκφραση, γενικότερη πνευματική καλλιέργεια και ευαισθησία για τις αξίες της ζωής.
……………………η υπευθυνότητα, που ταιριάζει σε ελεύθερους πολίτες οι οποίοι ξέρουν όχι μόνο να
διεκδικούν τα δικαιώματά τους, αλλά και να εκπληρώνουν συνειδητά τις υποχρεώσεις τους προς την
πολιτεία. ……………………..η ισοπολιτεία, η αξιοκρατία και ο σεβασμός των ατομικών δικαιωμάτων,
στοιχεία που δηλώνουν την ύπαρξη ελευθερίας και δικαιοσύνης.
ΛΕΞΗ ΔΗΛΩΝΕΙ
1.
2.
3.
4.
5.

Β. αλλά και , ασφαλώς, προπάντων, δηλαδή, αν

…………………….ο γνήσιος και καίριος λόγος έχει τόση απήχηση στην ψυχή μας, αν αγκιστρώνεται και
δεν ξεκολλάει από τη μνήμη μας, τούτο οφείλεται ………………στο γεγονός ότι έχει επισημάνει και
αποκαλύπτει μια αλήθεια με απέραντο βάθος, έναν στοχασμό που όσο και να τον εξερευνήσει
κανείς, δεν φτάνει ποτέ στην άκρη του. …………………..σε ένα άλλο του προσόν, μοναδικό και
ανεκτίμητο: ότι έχει επιτύχει τέτοια ακρίβεια και αυτάρκεια, και …………………..τόση ένταση στη
διατύπωση, ώστε δεν σηκώνει την περίφραση( την απόδοσή του με άλλα λόγια), κάποτε και αυτήν
ακόμη τη μετάφραση. Είναι…………….οριστικός και ανεπανάληπτος.
ΛΕΞΗ ΔΗΛΩΝΕΙ
1.
2.
3.
4.
5.

Γ. όμως, ή, άλλωστε, μιας και , αν και.

Ας μη σπεύσουμε να δαιμονοποιήσουμε το Internet, ………………..το Διαδίκτυο και οι ιστοσελίδες
κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν έναν πολύ καλό τρόπο για να παραμείνει κανείς σε επαφή με
συγγενείς ή φίλους. Πρέπει………………..να ομολογήσουμε ότι,…………….το Διαδίκτυο δεν αποτελεί την
πηγή της μοναξιάς, επιδεινώνει το πρόβλημα και ότι η επικοινωνία των νέων με εκατοντάδες άτοαμα
μέσω δικτύων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι σαν να έχουν μια πραγματική σχέση. ……………..ένας
φίλος πρέπει να είναι δίπλα σου, όταν τον χρειάζεσαι, και όχι να σου στέλνει « χτύπημα στην πλάτη»
μέσα από το ίντερνετ……………να σου κάνει «poke».
ΛΕΞΗ ΔΗΛΩΝΕΙ
1.
2.
3.
4.
5.

Να εντοπίσετε τους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή στις παραγράφους που
ακολουθούν.
1. Βασικό χαρακτηριστικό της εποχής μας, από το οποίο προκύπτουν όλα τα στοιχεία
που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της, είναι ο βιομηχανικός τρόπος παραγωγής υλικών
αγαθών. Η κατά μάζες παραγωγή απαιτεί την κατά μάζες κατανάλωση. Επίσης, έχει ανάγκη
από έναν τεράστιο μηχανισμό παραγωγής και διανομής των αγαθών. Οι συνέπειες αυτούς
 του γεγονότος είναι ανυπολόγιστες. Πιο συγκεκριμένα, καλούνται στο προσκήνιο της
ιστορίας τεράστια πληθυσμιακά σύνολα, τα οποία χάριν του υλικού αστικού παραδείσου
απεμπολούν ασμένως τη γερασμένη παραδοσιακή τους ιδεολογία και μετατρέπονται σε
μάζες καταναλωτών. Οι μάζες αυτές δεν έχουν συγκροτημένη κοσμοθεωρία, βάσει της
οποίας να οργανώσουν τα άτομά τους σε προσωπικότητες. Κατά συνέπεια, κάτω από το «
σφυροκόπημα» της εντατικής διαφήμισης, της μίμησης και του χορτασμού, οι ατομικοί
διαφορισμοί εξαλείφονται.

2. Σχηματίζουμε γνώμες, πεποιθήσεις για πρόσωπα από τα φυσιογνωμικά μόνο

χαρακτηριστικά τους και την εν γένει υπόστασή τους. Σχηματίζουμε γνώμη για ένα
πρόσωπο μόνο και μόνο από το επάγγελμα που ασκεί, χωρίς κανένα άλλο στοιχείο ή από
την οικογένεια, την πόλη , το έθνος, το λαό στον οποίο ανήκει ή από το χρώμα, αν δηλαδή
είναι μαύρος ή λευκός. Αυτή η κρίση μας, θετική ή αρνητική, δε στηρίζεται σε στέρεο
έδαφος πραγμάτων , αλλά σε συναισθηματική κατάσταση η οποία δεν προέρχεται από
άμεσες πραγματικές εμπειρίες.

3. Ο χαρακτήρας δεν έχει μόνο ως αποστολή να επιτρέπει στο άτομο να ενεργεί με

συνέπεια και «λογικά». Αποτελεί επίσης τη βάση για την προσαρμογή του στην κοινωνία. Ο
χαρακτήρας του παιδιού διαπλάθεται από το χαρακτήρα των γονέων του και αναπτύσσεται
σε αντιστοιχία με αυτόν. Οι γονείς και οι μέθοδοι διαπαιδαγώγησης του παιδιού
διαμορφώνονται με τη σειρά τους από την κοινωνική στρουκτούρα του πολιτισμού τους.

4. Γιατί δεν είναι σωστό να λησμονούμε, πως η απεριόριστη ελευθερία δεν είναι πια
πλεονέκτημα, αλλά μειονέκτημα και, καθώς έχουν επισημάνει πολλοί και σοφοί, η
ελευθερία του καθενός αρχίζει εκεί όπου τελειώνει η ελευθερία του άλλου….Λοιπόν, θα
πρέπει να καθορίσουμε την κατάσταση έτσι: να πούμε πως ο άνθρωπος δεν αρκεί να είναι
ελεύθερος, αλλά να είναι συνελεύθερος. Δηλαδή να νιώθει την ελευθερία του ανάμεσα
στους άλλους, μέσα σε μια κοινωνία ανθρώπων, που νιώθουν τον εαυτό τους ελεύθερο σε
κάθε νόμιμη ενέργεια και σε κάθε νόμιμη επιδίωξη ∙ αυτό θέλει να πει, σε κάθε επιδίωξη
που πρόκειται να ωφελήσει και αυτούς τους ίδιους και το σύνολο, χωρίς να ελαττώσει την
ελευθερία του γείτονα. Σε κάθε περίπτωση ο γείτονας δεν είναι το αντικείμενο, είναι το
υποκείμενο, είναι το πρόσωπο και το πρόσωπο δεν έχει το δικαίωμα να το αγνοήσει
κανένας.
Να εντοπίσετε τις νοηματικές σχέσεις με τις οποίες συνδέονται οι παράγραφοι στο επόμενο
απόσπασμα

Εκθεση! Και μόνο που ακούς τη λέξη σε πιάνει μια ανατριχίλα. Μάλλον σου θυμίζει τίτλο ψυχρού
θρίλερ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε αυτό το θρίλερ έχεις και έναν από τους δευτερεύοντες
ρόλους, δηλαδή, του θύματος. Γιατί όλοι ή, τουλάχιστον , οι περισσότεροι μαθητές αντιμετωπίζουν
το γράψιμο μιας έκθεσης με τέτοιο τρόπο;
Οι λόγοι είναι προφανείς για όλους, εκτός από εκείνους που δεν καλούνται να γράψουν σχολική
έκθεση. Αρχικά, μας ζητούν τις περισσότερες φορές να γράψουμε αποδεικτικά δοκίμια σε επίσημο
ύφος. Ανθρώπινα όντα 15 έως 17 χρονών καλούνται να γράψουν κείμενα που ακόμα κι ο
πρωθυπουργός τα αναθέτει σε ειδικούς να τα γράψουν. Η εικόνα του γραπτού είναι άλλη μια
επιπλέον θλιβερή ιστορία. Επιβάλλονται καλά γράμματα και απαγορεύονται αυστηρώς μουτζούρες,
μελανιές και βίαια σβησίματα.
Εκτός από αυτούς, υπάρχουν και άλλοι λόγοι μικρότερης σημασίας για τους οποίους δεν
αισθανόμαστε ελεύθεροι, όταν γράφουμε μια σχολική έκθεση. Μέσα σε όλα τα όρια που μας θέτουν
στην εφηβική ηλικία, έχουμε και το όριο λέξεων. Αναγκαζόμαστε έτσι να επιστρατεύσουμε όσα
ουσιαστικά, μετοχές και επίθετα ξέρουμε και να τα σκορπίζουμε μέσα στην έκθεση για να αυξηθούν
οι λέξεις και στο τέλος, τη μετατρέπουμε σε μερικά άχρηστα φύλλα χαρτιού με αραδιασμένες λέξεις
που δεν βγάζουν νόημα.
Καλό θα ήταν, λοιπόν, να έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε ορισμένα από τα θέματα που
θέλουμε να αναπτύξουμε, έτσι ώστε να μη χρειαζόμαστε άπειρες προμήθειες υλικού προκειμένου
να γράψουμε μια παράγραφο. Όσο για την εικονική ποιότητα του γραπτού μας, προτείνουμε τη
χορήγηση ηλεκτρονικών υπολογιστών, έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουμε τον ορθογραφικό έλεγχο για
να διατηρούνται τα μαλλιά των διορθωτών στη θέση τους.