elektuur 11·91
budget-voeding
voeding voor een laag tarief
Na het grove geweld van vorig jaar (400-\\1-
lab-voeding, IQ-A·voeding) werd het weer
eens hoog tijd voor een minder extreme voe-
ding. Een voeding in het populaire gebied
a
van zo'n 30 V en 2 3 A, Aan de naam van
dit projekt kunt u al zien dat hierbij vooral
de prijs van de voeding goed in de gaten ge-
houden is. Nu betekent "budget .. niet direkt
goedkoop, kaal van uitvoering of mager qua
specifikaties. Het grootste deel van hel uit·
gegeven geld bij een voeding gaat toch in de
trafo en de elko's zitten, daar kan weinig aan
worden veranderd. \\Ie hebben echter ge·
poogd om geen geld uit te geven aan niet di-
rekt noodzakelijke extra's, terwijl verder
gestreefd is naar goede specs onder gebruik-
making van goedkope komponenten.
Een van de instrumenten die een elektronica-
hobbyist in de standaarduitrusting beslist
nodig heeft, is een gestabiliseerde voeding.
In de loop der tijd zijn er in Elektuur dan
ook al heel wat voedingen gepubliceerd, van
super simpel tot super de luxe. Deze voeding
is vooral prijsbewust opgezet. Het is een
stevige voeding zonder overbodige toeters
en bellen.
36
In figuur I hebben we een uitgeklede versie
van het senerna getekend 011l de principiële
werking duidelijk te rnaken. Centraal in de
voeding staat de positieve spanningsrege-
laar die rond IC3a. T4, 1"5 en T6 is opge-
bouwd. Het is het klassieke systeem. Via een
spanningsdeler wordt de uitgangsspanning
op de l1lin-ingang van de oparnp gezet. Deze
vergelijkt de spanning op de l1lin-ingang
met de spanning op de plus-ingang (instel-
baar met 1-'6)en regelt zo nodig via driver T4
de eindtransistor(en) bij om de uitgangs-
spanning op de juiste waarde te houden.
iet klassiek is de fototransistor van een op-
to-coupter die parallel aan de basls/emtt-
ter·overgang van T4 is geschakeld. Deze
maakt deel uit van de stroom begrenzing. Zo-
dra die stroombegrenzing aanspreekt. gaat
de fototransistor geleiden. Aan T4 wordt dan
zoveel basisstroom onttrokken als nodig is
om T5 en T6 niet meer dan de maximaal toe-
gelaten stroom te laten leveren. Daartoe
meet de stroom begrenzing de stroom met
de weerstanden R, in de beide voedingslij·
nen. In de positieve helft van de voeding be-
waakt T3 de spanning over de daar ge-
plaatste R,. Wordt die spanning groot ge-
noeg om T3 te laten geleiden, dan lichten in-
dikatie-LED D4 en de opto-coupler-LED op.
Deze laatste laat de foto·transistor geleiden
en de stroom wordt begrensd.
De stroom waarbij de stroom begrenzing
aanspreekt. is instelbaar door middel van de
stroombron die rond T I en T2 is opgebouwd.
De met P2 ingestelde stroom wordt door TI
 elektuur 11-91

1 figuur 1. Voor hel ver-

klaren van de principië-
ts.re le werking is in dit
k----------~----------_.__{++i 0 28V
O 2,3A schema alleen hel
/100g51 nooazekeujke
gelekend.

Onderdelen lijst

Weerstanden:
KI~lx27k
R2,R8.R 12 = 3 x 1 k
R3,K 15.K30,R31 = 4 x 2k2
R4.K19 2 x 68 Q/I W
R5,R18 = 2 x 330 Q/I W
R6,R17 = 2 x 47 Q/I W
R7 = 1 x 2k2
K9,R 13,ln2,R24 = 4 x I k8
K 10,R 14,K23,
In7 = 4 x 0,4 7 Q/5 W
RII.RI6 = 2 x 3k9
R20 = 1 x 10k
K21 = 1 x2k7
K25.ln6,R28 = 3 x 4k 7
H29,R32 = 2 x 270 k
P1,1'5 ~ 2 x 100-k-
instel potmeter
1'2 = I x 2k2·potll1eter
P3,P4 = 2 x 10-k-
lnstetpotmetcr
P6 = I x I-k-potmeter
t arrc
(eventueel IO-slagen)
0 281/
O 2,JA
Kondensatorcll:
CI.C2 = 2x4700~/40V
3,C4 = 2 x 10~/63 V
radiaal
geleverd aan de troombegrenzing in de po- koppeling is uitgevoerd met twee gelijke C5,C10 ~ 2 x 470 P
sitieve helft van de voeding en door T2 aan weerstanden (R) die tussen de positieve en C6 = I x 2n2
het negatieve deel. Daarmee kunnen we de de negatieve uitgang zijn aangebracht, zal C7,C 11 = 2 x 220 ~/63 V
transistoren die de stroom bewaken (T3 en de regelaar zich zo instellen dat de negatieve radiaal
T7) alvast een voorspanning geven. Er is dan uitgangsspanning even groot is als de posi- C8,C9 = 2 x I n
minder uitgangsstroom nodig om de tieve. Op deze wijze kan met één enkele pot-
stroombegrenzing te laten aanspreken. Met meter (P6) zowel de positieve als de negatie- Ilalfgeleidcrs:
Ol == 1 x zenerdiodc
P2 kunnen we zo dus de stroombegrenzing ve uitgangsspanning worden geregeld (ze
10 VII W
van de positieve én de negatieve uitgang ge- hebben dus altijd dezelfde absolute waarde).
02,03 2 x IN4148
lijktijdig regelen. De stroombegrenzing in de 04.06 2 x rode 3-"''''-
negatieve helft van de voeding werkt verder LED
hetzelfde als die in de positieve helft. T7 be- Het uiteindelijke resultaat 05,07 ~ I x LlAT85
waakt de stroom en geeft het resultaat door Behalve het aanbrengen van wat basis- BI I x B80C5000 I 3300
via een opto-coupler naar de spanningsrege- weerstanden en frekwentlekornpensaties TI = 1 x BC547B
laar. Ook die spanningsregelaar is weer het- zijn er bij het aankleden van figuur look T2 = I x BC557L1
zelfde opgezet als de regelaar in de positieve nog wat andere details toegevoegd die alles T3,T8 2xBDI40
T4,T7 = 2xBDI39
helft. In principe althans, want zoals u ziet te maken hebben met de praktische \\Ierking
1'5.1'6 = 2 x TlP2955
zijn driver T8 en de opto-coupler niet met van de voeding. Figuur 2 laat het eindresul-
1'9,1'I 0 = 2 x TIP3055
massa verbonden maar met + 12 V. Dat was taat van deze kleed partij zien. 1 1 = 1 x 7812
nodig omdat de regelaar voor de negatieve Laten we maar bij de netaansluiting begin- IC2,IC4 = 2 x CNV 17-2
uitgangsspanning als bijzonderheid heeft nen. De netspanning komt binnen via net- IC3 = I x TLC272
dat hij wordt gevoed met een positieve voe- entree 1\4 (met een lngebouwde zekering-
Diversen:
dingsspanning. Zo besparen we ons de houder). Via aan/uit-schakelaar S2 komt ze
KI,K2 = 2x3-palige
noodzaak van een positieve én een negatieve vervolgens bij trafo Tri terecht. die dan een
printkroonsleen, steek
hulpvoeding. Het betekent echter wel dat we transformatie naar 2 x 25 V uitvoert. Deze
5mm
een uitgangsspanning van O... -28 V moe- spanning wordt door BI gelijkgericht en K3 = I x 10-polige male
ten regelen met een opamp die met in- en door CI en C2 afgevlakt tot ongeveer ±35 V. boxheader
uitgangsspanningen werkt tussen 0 en Voor de hulpvoeding van + 12 V wordt de on- K4,Fl = 2XClIfO-
+ 12 V. Bij de uitgang van de opanip is dat gestabiliseerde + 35 V eerst 10 V kleiner ge- net-entree met
opgelost door de driver ten opzichte van maakt met zenerdiode DI. De ingangsspan- zekeringhouder +
+ 12 V te laten werken. Aan de ingangen ning van spanningsregelaar ICI blijft dan zekering 630 mAT
K5 = I x 10-polige female
hebben we er voor gezorgd dat de spannin- binnen zijn specifikaties, zodat deze 7812 er
header (kabeldeel) +
gen (nagenoeg) op nul volt staan. De plus-in- zonder problemen een gestabiliseerde span-
stukje band kabel
gang (de referentie van de regelaar) is ge- ning van 12 V van kan maken. 51 = 1 x draaischakelaar,
woon aan de massalijn geknoopt. De min-in- Bij de stroombegrenzing zien we dat in serie 2 moederkontakten.
gang moet de regelaar via de terugkoppe- met P2 twee dioden zijn toegevoegd. Deze 4 standen (af
ling van de negatieve uitgangsspanning op zorgen er voor dat we niet een deel van het 3 moederkontakten.
nul volt zien te houden. Doordat die terug- regelbereik van P2 moeten opofferen voor 4 standen, zie tekst)

37
 lektuur 11·91

2
TlP2955
TlPJD55 KJr- r-- K5

~60140
,.

,
~eer
vu-'"
V" •
--:;:.

80139
80140
I-
.',;
.'

:'
"

,;""

""
;:
c

I.
'I
;,
eeSt7e .',;

•
BC557B
'.
"

"

I
"

;,"
.'.'
c •• .'.'

:L~
E
'OC5000
BI + /3300 :: *

~~ "'' '"' ' ,;

KI
.,..
o
"
asv IC2,IC4 = CNY17·2 ;.
~
2SV
lA2 3A2 IC3 = TLC272 ~.!t!.. 2. I~ PI ~2
".;
T,'~~ I'V ,')17 "TlP3055~ 210k ;,
jr--i-:,+\..-I", :: :fi;'_"~'~
\~~, _._.J", t---------; L ".......
~ - ; , ,. "\
".'
:;
~
ICl
'-~ ;;' I· :; *

T
I, Sib

I -::0:'
~v·,
I 'fm Lc-,220V"", . ---;;;'r~l ""r~~ ~
I·

----..:::;50Hz~
lJJsw l~5W ,
'-- '--

Figuur 2. Om uall net het overwinnen van de drempelspanning van beide eindtransistoren in de gaten moet
schema in fîguur I een de basis /ernitter-diode van TI en 1'2. houden, zijn de emitters via twee optel-
prekusene sc/lakeling Ie De twee eindtrappen van de voeding bestaan weerstanden met de basis van 1'3 resp. T7
maken, moeren we nog in werkelijkheid uit twee parallel geschakel· verbonden,
wat enderaeten toeuoe· de transistoren (T5/T6 en T9/TlO). Strikt ge- Twee onderdelen die we ook nog niet zijn te-
geil. nomen zou een transistor van het aanqeqe- gengekomen in figuur I. zijn de dioden 05
ven type voldoende zijn. In het ergste geval en 07, Deze moeten de mln-Inqangen van de
(uitgangsspanning minimaal, uitgangs- twee opamps beschermen tegen negatieve
stroom maximaal) zouden we dan nog net spanningen, zodat er geen ongedefinieerde
onder de grens van de zogeheten second oparnp-toestanden kunnen optreden en de
52 ~ I x dut>belpolige breakdown van de transistoren blijven. Maar oparups ook niet stuk kunnen gaan (nu kan
n t schakciaar met veel speelruimte is er niet en de warmte die er maximaal -0,6 V staan en dat kan prak-
kontroletampje
de circa 80 verstookte watten veroorzaken, tisch elk IC probleemloos verdragen), Onder
M I = I ~ !OO·~A·
moet ook nog worden afgevoerd, Door toch normale bedrijfsomstandigheden komt het
draaispoelmeter of
digitale metermodule
twee eindtransistoren per kant te gebruiken in principe niet voor dat de ingangen neqa-
Tr I I x nett ralo. sex.
t::I
weten we zeker dat we royaal binnen de ti f worden, Maar bij het inschakelen van de
2>< 25 V/3,2 A (bi]v. specs blijven. bovendien wordt de af te voe- voeding hebben de opamps even tijd nodig
51016 van ILP) ren warmte over twee transistoren verdeeld, om ord op zaken te stellen, evenals bij plot-
koculchaam 0,6 K/W wat weer gunstige gevolgen heeft voor de di- selinge grote betastlngsvarlatles. Door een
(bijv. SK90, 100 mm mensionering van de koel platen (bovendien onbalans in de uitgangsspanningen kan er
hOOg) voor T5, T6, T9, zijn twee transistoren gewoonlijk goedkoper dan een negatieve spanning op de mln-in-
TIO dan een grote koelplaat), gangen ontstaan, Door 05 en 07 heeft dit
4 x isotatlcptaatjc voor T5,
De ernitterweerstanden van de eindtransisto- verder geen nadelige gevolgen.
T6, T9 en TIO
I kas! 100 x 300 x
ren hebben twee taken, Enerzijds zorgen ze [en fatsoenlijke voeding kan eigenlijk niet
180 111111 (bijv. I.C970 van er voor dat de stroom netjes wordt verdeeld zonder meetinstrument. We hebben hier ge·
Tele!) over de beide parallel geschakelde transisto- kozen voor één meter om de kosten laag te
lf'rin!EP 910111 ren, Anderzijds fungeren ze tevens als de houden, De verschillende spanningen en
(zie pag, 6) weerstanden R, uit figuur I, om de door de stromen kunnen zichtbaar worden gemaakt
I Irontptaatfolle EPS voeding geleverde stroom te meten. Omdat door metSI de meter met de gewenste meet-
9101 I 1·1' (zie pag, 6) de stroom begrenzing de totale stroom door punten te verbinden, Als u toch meer geld

38
 elektuur 11-91

Figuur 3. Deze niet al te

grote print herbergt een
toch benooruite stevige
voeding.

8
(print-Iayout in spiegelbeeld afgedrukt)

39
 elektuur 11-91
POWER
o .
n\\'IÎ/'~
'~/
'~"."/,./
Figuur 4. Voor de voe-
ding is een {ron/plaat
on/worpen die via de
EPS als zel{klevende {o-
lie verkrijgbaar is.
40
u- u+
I-~/.
.. ,
wilt uitgeven. dan kunnen natuurlijk meer-
dere meters worden gemonteerd. U hebt ook
nog de keuze tussen analoog en digitaal.
Maar daarover straks meer.
De bouw
Bijna de hele schakeling is ondergebracht
op de print waarvan de layout in figuur 3
staat. U begint het beste met het monteren
van de 8 draad bruggen en bewaart T5/T6,
T9/TiO en K2 tot het laatst. Voordat de tran-
sistoren op hun plaats komen, is het ver-
standig als u de kast en de koel plaat ge-
boord en wel bij de hand hebt. evenals de af-
standsbusjes. boutjes, moertjes en dergelij-
ke. Dan kan precies worden uitgemeten hoe
groot de Z-bocht in de aansluitpootjes van
de transistoren moet worden. Ook kunt u
dan beoordelen hoe K2 het beste op de print
kan worden gezet. K2 zit namelijk vrij dicht
aan de rand van de print en daardoor ook
vlak bij de koelplaat. Het is daarom te over-
u
GG
......
_.
o o
o+
910111-F
wegen om K2 ZO te plaatsen dat de aansluit-
draden vanuit de richting C7/CII in de
printkroonsteen gestoken kunnen worden.
Op de layout lijkt daarvoor eigenlijk ook
geen ruimte te zijn, maar C7 en CII vallen in
de praktijk kleiner uit dan getekend.
Voor de bedrading tussen net-entree K4, net-
schakelaar 52 en de netwikkeling van de tra-
fo raadpleegt u het best de veiligheidspagi-
na.
De bedrading tussen K3 en 51 bestaat uit
konnektor K5 en een stukje bandkabel. We
hebben de konnektoren zo aangesloten dat
de aders van de bandkabel in de juiste VOlg-
orde met de schakelaarkontakten kunnen
worden verbonden. Gebruikt u een digitale
meter. dan moet voor 5I een 3-polige scha-
kelaar worden genomen. U kunt dan met de
derde sektie van de schakelaar de decimale
punt en de aanduidingen V en A op het dis-
play omschakelen. Bij gebruik van een digi-
tale meter is bovendien nog een extra weer-
 elektuur ,,-g,

Dynamlscb meten aan een voeding

Bij een gestabiliseerde voeding gaat het er om dat de uitgangsspanning

stand nodig die parallel aan de ingang moet
worden geschakeld. Bij meters met een
meetbereik van 200 mV moet die weerstand
270 Q zijn. Bovendien moet de digitale me-
ler zwevend gevoed worden t.o.v. de rest van
de voeding (batterij of aparte netvoeding).
anders zijn stroommetingen hiermee niet
mogelijk.
altijd konstant blijft, onafhankelijk van de geleverde uitgangsstroom,
Maar al doen we in de praktijk nog zo ons best, helemaal perfekt wordt het
nooit, De belangrijkste grenzen waar we tegen aan lopen, zijn de Inwendi-
ge weerstand van de voeding en de snelheid van de spanningsregelaar. Om
de effekten daarvan te meten hebben we de volgende marteling bedacht
voor de voeding. Met een door een blokgolfgenerator gestuurde vermo-
genstransistor wordt een belasting van 16 Q aan en uit geschakeld. De
voeding wordt hierbij Ingesteld op 16 V, zodat de uitgangsstroom tussen
Oen 1 A heen en weer klappert. In het schemaatje is de meetopstelling te
zien, Het skoopplaalje laat de reaktie zien van de voeding op deze tamelijk
ruige wisseling van de belasting (het bovenste signaal). Doordat een blok-
golf wordt gebruikt voor het omschakelen, gaat dit zo snel dat de regelaar
even het spoor bijster raakt. Als de belasting wordt ingeschakeld, zal de
spanning eerst sterk dalen. Pas als de regeling de eindtransistoren verder
heeft opengestuurd. komt de spanning weer op peil. Bij het uitschakelen
gebeurt er iets soortgelijks. De regeling houdt de eindtransistoren iets te
lang open, waardoor de spanning flink oploopt. Aan de duur van de pieken
(circa .100,..s) valt af te leiden dat de spanningsregeling tot ongeveer
10 kHz zijn werk goed blijft doen (boven 10 kHz kunnen bufferkondensato-
ren assistentie verlenen).

•
"0
YOedingl
®
~ ..........
~;--6û
~ 2.5k~
9l0l11-1J

3-.Ju1-91
15: 19:53
Voor het afregelen van de meter is de hulp
nodig van een universeelmeter. Daarmee
meten we de uitgangsspanning (p6 instellen Ponel
op maximale uitgangsspanning) en de uit- STATUS
Memory
gangsstroom van de voeding (positieve resp.
negatieve uitgang kortsluiten met multime- Scv.
ter in ampère-stand) en regelen vervolgens PA/,EL
.
de meter van de voeding af op dezelfde waar- Reeall

de. Daarvoor worden de volgende potmeters Aux1110ry

gebruikt: PI voor de negatieve spanning. P3 Setups
voor de negatieve stroom. P4 voor de positie-
ve stroom en PS voor de positieve spanning. -X--y -."",,-- '="h" ..
ï _ - f -;;;Chcr\=-=-,;---
Tot slot hebben we nog de frontplaat voor u. f--+--'-+-tL-!-.lif--+-'YI--fL-+""'-1 .6 me 50 mV
De ruimte die op de frontplaat voor de meter Pers 1st.ance Dwn 2
~~~ L_~_L-~_-L_L--J_-L_~~_..J .5"", ,OV
is gereserveerd, heeft zodanige afmetingen
dat u er een analoge of een digitale meter Ret.urn 0i1 00 mV ex:
kunt plaatsen. Voor de analoge meter is er ....r-L
910111-14
bovendien een schaaltje getekend op het
stuk frontplaat dat anders achter de meter
zou verdwijnen. Als u de schaal uitsnijdt,
dan kunt u deze over de oorspronkelijke me-
terschaal heen plakken. Behalve de pieken laat de skoop ook een kleine variatie van de uitgangs-
spanning zien op de momenten dat de belasting stabiel is. Deze verande-
(910111)
ring komt voor rekening van de inwendige weerstand van de voeding, In
ElekluUf I [Q] dit geval is de variatie ongeveer 15 mV. Die spanningsval wordt veroor-
220V <; [ 50H, [ 0 zaakt door de stroom van 1 A, hetgeen betekent dat de Inwendige weer-
stand .15mQ bedraagt.
No.910111
Deze meting toont aan dat de vrij eenvoudig opgezette budget-voeding
F= 630mA T
heel aardige resultaten geeft.

41