Ken Verstaan Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids

Ken & Verstaan
Wiskunde
KABV
Graad
7
Onderwysersgids
Karen Morrison • Moeneba Slamang

Lisa Greenstein • Paul Carter
SM_Maths_G7_TG_CAPS_AFR.indd 1 2013/07/08 6:07 PM

Ken & Verstaan
Wiskunde
Graad 7
Onderwysersgids
Karen Morrison • Moeneba Slamang

Lisa Greenstein • Paul Carter
S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 1 2013/07/09 8:08 AM

cambridge university press
Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town,

Singapore, São Paulo, Delhi, Mexico City
Cambridge University Press

The Water Club, Beach Road, Granger Bay, Cape Town 8005, South Africa
www.cup.co.za
© Cambridge University Press 2013
This publication is in copyright. Subject to statutory exception

and to the provisions of relevant collective licensing agreements,
no reproduction of any part may take place without the written
permission of Cambridge University Press.
First published 2013
ISBN 978-1-107-25707-8
Editor: Inge du Plessis

Translator: Annette Fourie
Typesetter: Karlie Hadingham
Illustrator: Karlie Hadingham
Cover image: Gallo Images
……………………………………………………………………………………………………………
Cambridge University Press has no responsibility for the persistence or
accuracy of URLs for external or third-party internet websites referred to in
this publication, and does not guarantee that any content on such websites is,
or will remain, accurate or appropriate. Information regarding prices, travel
timetables and other factual information given in this work are correct at
the time of first printing but Cambridge University Press does not guarantee
the accuracy of such information thereafter.
……………………………………………………………………………………………………………
notice to teachers
The photocopy masters in this publication may be photocopied or

distributed [electronically] free of charge for classroom use within the
school or institution which purchases the publication. Worksheets and
copies of them remain in the copyright of Cambridge University Press
and such copies may not be distributed or used in any way outside the
purchasing institution.
……………………………………………………………………………………………………………
If you want to know more about this book or any other Cambridge University Press
publication, phone us at +27 21 4127800, fax us at +27 21 419-8418 or send an e-mail to
capetown@cambridge.org

Inhoud
Inleiding...................................................................................................................1
Die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (KABV).........................................1
Tydstoekenning vir Wiskunde in Graad 7–9 ....................................................................1
Hoe Ken & Verstaan Wiskunde aan die KABV-vereistes voldoen...............................2
Inklusiwiteit en die hantering van verskillende leerderbehoeftes 3

en -vermoëns...............................................................................................................................3
Assessering...................................................................................................................................4
Hoe Ken & Verstaan Wiskunde die program van assessering ondersteun.............6
Beplanning.............................................................................................................9
Voorgestelde werkskedule.....................................................................................................9
Eenheid-vir-eenhied
Kwartaal 1
Onderwerp 1 Telgetalle.............................................................................................. 13
Onderwerp 2 Eksponente.......................................................................................... 37
Onderwerp 3 Meetkunde van reguitlyne en konstruksie van

meetkundige figure.......................................................................... 46
Onderwerp 4 Meetkunde van 2D-vorms.............................................................. 53
Onderwerp 5 Gewone breuke.................................................................................. 61
Kwartaal 2
Onderwerp 6 Desimale breuke................................................................................ 87
Onderwerp 7 Funksies en verwantskappe........................................................107
Onderwerp 8 Oppervlakte en omtrek.................................................................116
Onderwerp 9 Buite-oppervlakte en volume van 3D-voorwerpe..............126
Kwartaal 3
Onderwerp 10 Getalpatrone en meetkundige patrone..................................135
Onderwerp 12 Algebraïese uitdrukkings..............................................................148
Onderwerp 13 Algebraïese vergelykings..............................................................154
Onderwerp 14 Grafieke...............................................................................................159
Onderwerp 15 Transformasiemeetkunde............................................................164
Onderwerp 16 Meetkunde van 3D-voorwerpe..................................................176

Kwartaal 4
Onderwerp 17 Heelgetalle.........................................................................................181
Onderwerp 18 Getalpatrone en meetkundige patrone..................................189
Onderwerp 20 Algebraïese uitdrukkings..............................................................196
Onderwerp 21 Algebraïese vergelykings..............................................................199
Onderwerp 22 Versamel, organiseer en som data op......................................205
Onderwerp 23 Voorstelling van data.....................................................................212
Onderwerp 24 Ontleding, interpretering, opsomming en

terugvoering van data...................................................................219
Onderwerp 25 Waarskynlikheid...............................................................................223
Hulpmiddels ................................................................................................. 227
Dokumente ................................................................................................. 237

Inleiding
Die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring

(KABV)
Ken & Verstaan Wiskunde Graad 7–9 is gebaseer op die Kurrikulum- en
Assesseringsbeleidsverklaring (KABV) wat in Desember 2011 deur die
Departement van Basiese Onderwys uitgereik is. Die KABV is ’n gewysigde
weergawe van die Nasionale Kurrikulumverklaring (NKV).
Die KABV spesifiseer duidelik watter inhoud in elke graad gedek moet word
en verdeel dit verder in onderwerpe (met spesifieke tydstoekennings) wat elke
kwartaal gedek moet word. Soos voorheen is die inhoud in vyf inhoudsgebiede
verdeel, naamlik:
• Getalle, bewerkings en verwantskappe
• Patrone, funksies en algebra
• Ruimte en vorm (meetkunde)
• Meting
• Datahantering.
Tydstoekenning vir Wiskunde in Graad 7–9

In die Senior Fase behoort die skoolrooster voorsiening te maak vir 4,5 uur
per week vir Wiskunde. Saam met hersiening en formele assessering (toetse en
eksamen), aanvaar die KABV dat leerders 45 uur per kwartaal aan Wiskunde sal
bestee.
Elke inhoudsgebied word ’n verskillende gewig gegee sodat onderwysers weet:
• hoeveel tyd om aan die onderrig van die begrippe en vaardighede in elke
gebied te bestee, en
• hoeveel punte om vir elke inhoudsgebied in eksamens toe te ken.
Die gewig verskil van graad tot graad en is soos volg:
Inhoudsgebied Graad 7 Graad 8 Graad 9

Getalle, bewerkings en verwantskappe 30% 25% 15%
Patrone, funksies en algebra 25% 30% 35%
Ruimte en vorm (meetkunde) 25% 25% 30%
Meting 10% 10% 10%
Datahantering 10% 10% 10%
Totaal 100% 100% 100%
* Let op dat die hoeveelheid tyd vir Getalle, bewerkings en verwantskappe

oor die fase heen afneem terwyl die tyd vir Patrone, funksies en algebra en vir
Ruimte en vorm oor die fase heen toeneem.
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding 1

Hoe Ken & Verstaan Wiskunde aan die KABV-vereistes
voldoen
Ken & Verstaan Wiskunde voldoen aan die KABV ten opsigte van inhoud wat
gedek moet word, voorgestelde volgorde en tydstoekennings, en geleenthede vir
verskillende metodes van assessering, sowel formeel as informeel.
Die Ken & Verstaan Wiskunde-kursus bied:
• ’n Vierkwartaalprogram wat die inhoud vir elke kwartaal in dieselfde
volgorde as die KABV-dokument dek
• Elke kwartaal se werk is verdeel in duidelik afgebakende onderwerpe,
ooreenkomstig die onderwerpe in die KABV-dokument
• Aan die begin van elke onderwerp is daar ’n onderwerp-openingsbladsy
met ’n lys van die vroeëre kennis waaroor leerders behoort te beskik, en
die begrippe en vaardighede wat hulle in die onderwerp sal ontwikkel.
Daarbenewens bevat elke onderwerp-openingsbladsy ’n interessante beeld
wat die onderwerp inlei en dit met werklike kontekste in verband bring.
• Die onderwerpe is verdeel in eenhede wat die begrippe en vaardighede wat
vir daardie onderwerp gespesifiseer is, op ’n sinvolle en hanteerbare wyse dek
• Ondersoeke en take is soos toepaslik in eenhede ingebou
• Elke onderwerp eindig met ’n afdeling vir vaslegging en assessering wat ’n
verskeidenheid eksamentipe vrae bevat.
Ons benadering tot die onderrig van wiskunde

Leerders leer nie wiskunde in isolasie nie, dus gebruik ons ’n
geïntegreerde benadering wat op talle vlakke werk. Byvoorbeeld, taal- en
kommunikasievaardighede word in die aktiwiteite geïntegreer sodat leerders
luister-, praat-, lees- en skryfvaardighede ontwikkel en redeneer-, dink- en
ander kognitiewe vaardighede toepas. Ons het ook probeer om ’n geïntegreerde
perspektief van die leerders se omgewing toe te pas deur aktiwiteite in te sluit
wat sowel verskillende fisiese omgewings (landelik en stedelik) as maatskaplike,
kulturele en ekonomiese omstandighede in ag neem.
Hierdie kursus bied ’n noukeurig beplande en gekontekstualiseerde benadering
tot die vak, wat onderwysers in staat stel om die volgende te doen:
• help leerders om te sien hoe wiskunde waardevol en nuttig in hulle eie lewens
kan wees, ontwikkel selfvertroue en ’n gevoel van persoonlike vervulling, en
moedig ’n voortdurende belangstelling aan en ’n gewilligheid om skeppende
oplossings vir probleme te soek
• ontwikkel vaardighede, begrippe, insigte en houdings wat leerders help om
die vereistes van sowel skoolwiskunde as die wiskundige kontekste wat hulle
in hulle eie lewens teëkom, te hanteer
• maak seker dat leerders ’n verskeidenheid probleemoplossingsmetodes
ontwikkel en toepas en brei hulle vermoë uit om logies en sinvol te dink en te
redeneer
• maak seker leerders besit die vlakke van wiskundige begrip en die
vaardighede wat hulle nodig het om oor die weg te kom in ’n samelewing wat
toenemend afhanklik van tegnologie en ryk aan inligting is
• rus leerders met die vaardighede en selfvertroue toe om hulle eie taal en
manier om wiskundige idees uit te druk, te gebruik en ontwikkel ook hulle
vermoë om sin te maak van wiskundige idees wat in verskillende formate en
maniere aangebied word.
2 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding

Ons benadering is ook daarop gerig om leerders aan te moedig om alternatiewe
oplossings en ander opsies om oplossings te bereik, te ondersoek. Die rol van
die onderwyser is noodsaaklik op hierdie gebied en ons het vrae en voorstelle
ingesluit om die stof in die Leerdersboek in die onderwerp-vir-onderwerp-
afdeling van hierdie Onderwysersgids aan te vul om jou te help om die
leerproses suksesvol te laat plaasvind en die leerders se begrip en ontwikkeling
uit te brei.
Hier is ’n opsomming van die stappe in die leerproses en hoe dit in die kursus
ontwikkel word:
• Stap 1 – leer basiese vaardighede (byvoorbeeld hoe om bewerkings met
breuke uit te voer)
• Stap 2 – oefen wat jy geleer het (byvoorbeeld, benoem breuke van ’n hele, tel
eenvoudige breuke bymekaar)
• Stap 3 – gebruik en pas leer in alledaagse kontekste toe (byvoorbeeld, verdeel
’n pizza in verskillende breuke, teken sirkelgrafieke deur breuke te gebruik)
• Stap 4 – verstaan die breër maatskaplike en kulturele gebruike van spesifieke
wiskunde (byvoorbeeld, bespreek waar ons breuke sien en gebruik of hoe dit
in nie-wiskundige kontekste gebruik word)
• Stap 5 – werk krities met dit wat jy geleer het (byvoorbeeld, ondersoek hoe
breuke en veral persentasies in die media gebruik kan word om verbruikers te
mislei).
Inklusiwiteit en die hantering van verskillende

leerderbehoeftes en -vermoëns
Maak seker alle leerders is ingesluit

Baie leerders bereik nie hulle potensiaal nie omdat hulle nie insien hoe
wiskundige idees relevant vir hulle eie lewens is nie en omdat hulle nie
aangemoedig word om dit waaroor hulle in Wiskunde leer, in verband te bring
met die ervarings, vaardighede en kennis wat hulle reeds het nie. Dit is veral
’n probleem vir leerders wat die kontekste in die handboek as irrelevant of
onvanpas vir hulle eie situasies ervaar.
In hierdie kursus is konteks ’n belangrike aanspoormiddel vir leer. Wanneer
lewensegte situasies gebruik word, raak leer relevant en die opvoedkundige
waarde van die ervaring verhoog. Kontekste is egter uniek en jy mag vind dat
sommige van die kontekste in die kursus nie relevant of gepas vir party leerders
is nie. In sulke gevalle sal jy die gegewe aktiwiteite moet aanpas sodat dit beter
by jou eie situasie pas.
Die KABV-dokument gee ’n uiteensetting van wat die leerders moet leer en
stel kontekste vir onderrig voor. Jy kan dit egter aanpas om aan spesifieke
behoeftes te voldoen deur jouself af te vra wat die leerders reeds doen of waarin
hulle reeds geïnteresseerd is. Wanneer jy dit vasgestel het, kan jy uitwerk wat
om vir hulle te leer deur te vra wat die leerder moet weet om dit waarin hulle
geïnteresseerd is, te kan doen.
Hantering van “wiskunde-angs”

Baie van die leerders in hierdie fase het moontlik reeds die een of ander vorm
van “wiskunde-angs” ervaar. Hulle glo dalk hulle kan nie wiskunde doen nie of
dat dit te moeilik vir hulle is. Dalk het hulle in vroeër wiskundeklasse misluk,
wat hulle laat angstig voel oor enigiets wat met wiskunde te doen het. Dit is
ook moontlik dat hulle net houdings en aannames oor wiskunde geïnternaliseer
het, wat dit vir hulle moeilik maak om te glo dat hulle ooit met enigiets wat met
wiskunde te doen het, sal regkom – dit sluit aannames soos “meisies kan nie
wiskunde doen nie” en “my pa kon nie wiskunde doen nie en ek kan ook nie” in.

Een van jou rolle as ’n onderwyser is dat jy, waar nodig, die vlak van angs wat
leerders ervaar, sal moet verlaag en hulle sal moet aanmoedig om in te sien
dat hulle alledaagse take wat wiskundige berekeninge behels, sonder moeite
uitvoer. Die gebruik van konteks eerder as inhoud is een van die eerste stappe
om leerders ’n geleentheid te gee om na te dink en te gesels oor die informele
wiskunde wat hulle onbewustelik gebruik. Hierdie bewustheid kan hulle
bemagtig, wat dan hulle selfvertroue en motivering sal laat toeneem.
Daar is dinge wat jy kan sê en gedrag wat jy kan aanmoedig om leerders te help
om angs oor wiskunde te oorkom.
• Moenie onmiddellik opgee as jy iets nie verstaan nie.
• Dit maak nie saak as jou antwoord verkeerd is nie.
• Jy kan stadig werk – ons is nie in ’n resies nie.
• As jy met een deel vashaak, beweeg aan en kom later terug daarna.
• Vra ’n ander leerder vir hulp.
• Moenie onmiddellik dink jy is verkeerd nie.
• Vra vir nog ’n verduideliking as jy nie gou verstaan nie.
• Werk in ’n groep om die probleem op te los.
• Maak seker jy kan verduidelik hoe en waarom jy die antwoord gekry het.
• Luister na die vrae wat die ander leerders vra, want hulle vra dalk iets waaroor
jy self nie seker is nie.
• Maak seker jy verstaan die begrip waaraan jy werk voordat jy aanbeweeg.
• Verwys na die verduidelikings en voorbeelde in die handboek as jy vergeet
hoe om iets te doen.
Assessering
Daar word van onderwysers verwag om in die loop van die jaar sowel informele
as formele assessering uit te voer. ’n Volledige beskrywing van verskillende
soorte assessering en algemene inligting oor assessering verskyn in Afdeling 4
van jou KABV-dokument wat afgelaai kan word van www.thutong.doe.gov.za
as jy dit nie het nie.
Volgens die KABV-dokument moet formele assessering in Wiskunde take,
ondersoeke, projekte, toetse en eksamens insluit. Skoolgebaseerde assessering
tel 40% van die jaarlikse punte, terwyl die jaareinde-eksamen 60% tel.
Die assesseringsprogram spesifiseer die minimum vereistes per kwartaal. Dit
word in die volgende tabel opgesom.
Minimum vereistes per kwartaal Aantal

Vorms van
Kwartaal Kwartaal Kwartaal Kwartaal take per Gewig
assessering
1 2 3 4 jaar
Toets 1 1 1 3
Eksamen 1 1
Taak 1 1 1 3
SBA 40%
Ondersoek 1 1 2
Projek 1 1
Totaal 2 3 3 2 10*
Jaareinde-
1 60%
eksamen
* Moet voor die jaareinde-eksamen afgehandel word.

Die doel van hierdie assesseringsprogram is om assessering oor die jaar te
versprei en voorsiening vir verskillende vorms van assessering te maak.
Onderwysers moet ’n 7-puntskaal gebruik om assessering aan te teken en verslag

daaroor te doen.
Graderingskode Beskrywing van bevoegdheid Persentasie

7 Uitmuntende prestasie 80–100
6 Verdienstelike prestasie 70–79
5 Beduidende prestasie 60–69
4 Voldoende prestasie 50–59
3 Matige prestasie 40– 49
2 Basiese prestasie 30–39
1 Ontoereikende prestasie 0–29
Let op dat leerders minstens vlak 3 moet behaal om Wiskunde te slaag (met
ander woorde, ’n minimum punt van 40%).
Kognitiewe vlakke
KABV verskaf ’n assesseringsraamwerk om onderwysers te help om seker te
maak dat hulle assessering aan verskillende vlakke van kognitiewe vereistes
voldoen. Sommige take en vrae vereis slegs die herroep van basiese feite of
eenvoudige berekeninge, terwyl ander vereis dat leerders onbekende kontekste
moet ontleed en verstaan en uiteenlopende metodes en vaardighede moet gebruik
om probleme op te los.
Die vier vlakke van kognitiewe vereistes is:
Vlak 1: Kennis
Vlak 2: Roetine-prosedures
Vlak 3: Komplekse prosedures
Vlak 4: Probleemoplossing.

Wanneer jy take, ondersoeke, toetse en eksamens opstel, moet jy seker maak
dat die aantal punte wat vir vrae toegeken word, min of meer met die volgende
ooreenstem.
Kognitiewe vlak Persentasie Vaardighede wat getoon moet word

van punte
Vlak 1 25 • Skatting en gepaste afronding van getalle
• Direkte herroep
Kennis
• Identifisering en direkte gebruik van korrekte formules
• Gebruik van wiskundige feite
• Gepaste gebruik van wiskundige woordeskat
Vlak 2 45 • Uitvoer van bekende prosedures
• Eenvoudige toepassings en berekeninge wat baie stappe
Roetine-prosedures
mag behels
• Afleiding van gegewe inligting mag betrokke wees
• Identifisering en gebruik (na die onderwerp verander is)
van korrekte formules
• Oor die algemeen soortgelyk aan dit wat in die klas
teëgekom is
Vlak 3 20 • Probleme wat komplekse berekeninge en/of hoërorde-
redenasie behels
Komplekse
• Ondersoek elementêre aksiome om in bewyse vir
prosedures
reguitlyn-meetkunde, kongruensie en gelykvormigheid te
veralgemeen
• Geen ooglopende roete na die oplossing nie
• Probleme nie noodwendig op werklike kontekste
gebaseer nie
• Trek belangrike verbande tussen verskillende
voorstellings
• Vereis konseptuele begrip
Vlak 4 10 • Ongesiene, nie-roetine-probleme (wat nie noodwendig
moeilik is nie)
Probleemoplossing
• Hoërordebegrip en -prosesse is dikwels betrokke
• Mag die vermoë vereis om die probleem in sy
samestellende dele op te breek
Hoe Ken & Verstaan Wiskunde die program van

assessering ondersteun
Toetse en eksamens
Baie min onderwysers gebruik toetse en eksamens uit handboeke vir assessering
bloot omdat leerders toegang daartoe het en die antwoorde voor die tyd kan
uitwerk as hulle wil. Om hierdie rede het ons voorbeeld-eksamenvraestelle
slegs in hierdie Onderwysersgids ingesluit. Hou egter in gedagte dat dit
voorbeeldvraestelle is wat jy as riglyn moet gebruik om jou eie, unieke vraestelle
op te stel.
Om met eksamenvoorbereiding te help en om leerders die geleentheid te bied
om gewoond te raak aan die soort vrae wat in die eksamen gevra word, het ons
eksamentipe vrae in die assesseringstake aan die einde van onderwerpe ingesluit.
Volledige antwoorde en puntetoekennings hiervoor word in die onderwerp-vir-
onderwerp-afdeling van hierdie Onderwysersgids verskaf.

Take, ondersoeke en projekte
Hierdie handboek bied verder ook ’n verskeidenheid take en ondersoeke wat
jy, indien nodig, vir sowel vaslegging en informele assessering as formele
assessering kan gebruik. ’n Datahanteringsprojek word vir elke jaar in die kursus
ingesluit.
Kognitiewe vlakke
Ten einde leerders vir toetse, eksamens en ander formele assesseringstake voor
te berei, moet hulle oefen om vrae op alle kognitiewe vlakke te beantwoord.
Hierdie kursus verskaf oefeninge en aktiwiteite in elke onderwerp wat oor
verskillende vlakke strek.

Beplanning
Voorgestelde werkskedule
Hierdie werkskedule bied die benaderde tydsverdeling per onderwerp.
Dit volg die aanbevelings van die KABV-dokument nougeset.
Kwartaal 1
KABV-onderwerp Eenheid Bladsy in Week
Leerdersboek
Onderwerp 1: Eenheid 1: Hoofrekene 2-4
Telgetalle
Eenheid 2: Rangskik en vergelyk getalle 5-10 1
Eenheid 3: Eienskappe van telgetalle 10-12
Eenheid 4: Berekeninge met telgetalle 13-20
2
Eenheid 5: Veelvoude en faktore 20-23
Eenheid 6: Probleemoplossing 24-40
3
Toets jou kennis 40-42
Onderwerp 2: Eenheid 1: Vergelyk eksponente en skryf getalle 44-50
Eksponente in eksponensiële vorm
4
Eenheid 2: Bewerkings met eksponente 50-55
Toets jou kennis 55
Onderwerp 3: Eenheid 1: Definieer lyne en dele van lyne 57-58
Meetkunde van
Eenheid 2: Hersiening van hoeke 59-61 5
reguitlyne en
konstruksie van Eenheid 3: Gebruik ’n gradeboog 61-64
meetkundige figure Eenheid 4: Konstrueer hoeke 65-66
Eenheid 5: Konstrueer sirkels 67-70
Eenheid 6: Konstrueer parallelle lyne 70-72
6
Eenheid 7: Konstrueer loodregte lyne 72-73
Eenheid 8: Konstrueer verskillende patrone 73
Toets jou kennis 74
Onderwerp 4: Eenheid 1: Driehoeke 76-78
Meetkunde van 7
Eenheid 2: Vierhoeke 79-86
2D-vorms
Eenheid 3: Sirkels 86-88
Eenheid 4: Kongruente en gelykvormige figure 88-91
8
Toets jou kennis 94
Onderwerp 5: Eenheid 1: Gewone breuke 96-102
Gewone breuke 1
Eenheid 2: Berekeninge met gewone breuke 102-111
Eenheid 3: Persentasies 111-115
Eenheid 4: Ekwivalente vorme van breuke 116-120 2
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Voorgestelde werkskedule 9

Kwartaal 2
Leerdersboek
Onderwerp 6: Eenheid 1: Rangskik en vergelyk desimale 123-131
Desimale breuke breuke
3
Eenheid 2: Berekeninge met desimale breuke 131-142
Onderwerp 7: Eenheid 1: Patrone en verwantskappe 145-152
Funksies en 4
verwantskappe
Onderwerp 8: Eenheid 1: Omtrek van veelhoeke 155-159
Oppervlakte en
Eenheid 2: Oppervlakte en vierkante eenhede 159-160
omtrek
Eenheid 3: Oppervlakte van reghoeke en 161-163 5
vierkante
Eenheid 4: Oppervlakte van ’n driehoek 163-165
Eenheid 5: Omskakeling tussen vierkante 166-168
eenhede
6
Toets jou kennis 174
Onderwerp 9: Eenheid 1: Buite-oppervlakte van kubusse en 176-178
Buite-oppervlakte reghoekige prismas
en volume van
Eenheid 2: Volume van kubusse en reghoekige 179-182
3D-voorwerpe 7
prismas
Eenheid 3: Buite-oppervlakte en volume 182-183
Eenheid 4: Omskakeling tussen eenhede 184-186
Eenheid 5: Volume, kapasiteit en milliliter 186-189
Eenheid 6: Probleemoplossing 189-191 8
10 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Voorgestelde werkskedule

Kwartaal 3
Leerdersboek
Onderwerp 10: Eenheid 1: Ondersoek getalpatrone en brei 194-197
Getalpatrone en patrone verder uit
meetkundige patrone
Eenheid 2: Ondersoek en beskryf meetkundige 198-202 1
patrone
Onderwerp 11: Eenheid 1: Patrone van getalle 205-206
Funksies en
Eenheid 2: Patrone van diagramme en vorms 206-208 2
verwantskappe
Onderwerp 12: Eenheid 1: Van ’n patroon na ’n formule 211-214
Algebraïese
Eenheid 2: Vervanging 215-217 3
uitdrukkings
Onderwerp 13: Eenheid 1: Verstaan en gebruik vergelykings 220-221
Algebraïese
Eenheid 2: Los vergelykings op 222-223 4
vergelykings
Onderwerp 14: Eenheid 1: Interpretasie van grafieke 226-230
Grafieke
Eenheid 2: Teken grafieke 230-232 5
Onderwerp 15: Eenheid 1: Transformasies 236-244 6
Transformasie-
Eenheid 2: Vergrotings en verkleinings 245-248
meetkunde 7
Onderwerp 16: Eenheid 1: Klassifiseer 3D-voorwerpe 251-255
Meetkunde van
Eenheid 2: Bou 3D-modelle 255-258 8
3D-voorwerpe
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Voorgestelde werkskedule 11

Kwartaal 4
Leerdersboek
Onderwerp 17: Eenheid 1: Tel, rangskik en vergelyk heelgetalle 261-265
Heelgetalle
Eenheid 2: Berekeninge met heelgetalle 265-269 1
Eenheid 3: Eienskappe van heelgetalle 269-271
Onderwerp 18: Eenheid 1: Ondersoek en uitbreiding van 276-279 2
Getalpatrone en patrone
meetkundige patrone
Onderwerp 19: Eenheid 1: Nog invoer- en uitvoerwaardes 282-284

Funksies en
Eenheid 2: Werk met ekwivalente vorme 285
verwantskappe
Toets jou kennis 286 3
Onderwerp 20: Eenheid 1: Ondersoek uitdrukkings 288-291
Algebraïese
uitdrukkings
Onderwerp 21: Eenheid 1: Vervanging (substitusie) 294
Algebraïese
Eenheid 2: Berekeninge met formules en 295-296
vergelykings
vergelykings
Eenheid 3: Los vergelykings op 296-297 4
Eenheid 4: Skryf vergelykings en bepaal die 298-299
oplossings
Onderwerp 22: Eenheid 1: Versamel data 302-309
Versamel, organiseer
Eenheid 2: Organiseer en som data op 310-316 5
en som data op
Onderwerp 23: Eenheid 1: Voorstelling van data 319-325
Voorstelling van data 6
Onderwerp 24: Eenheid 1: Interpreteer en ontleed data 328-336
Ontleding,
Eenheid 2: Terugvoering van data 336-338
interpretering,
Toets jou kennis 338-340 7
opsomming en
terugvoering van
data
Onderwerp 25: Eenheid 1: Waarskynlikheid 342-347
Waarskynlikheid 8
12 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Voorgestelde werkskedule

KWARTAAL 1
ONDERWERP
Telgetalle 1
Inleiding tot die onderwerp
Die onderwerp handel oor telgetalle en behels die rangskikking en vergelyking
van telgetalle, eienskappe van telgetalle (veral 0 en 1), berekeninge,
priemgetalle, saamgestelde getalle, faktore, grootste gemene faktore, veelvoude,
kleinste gemene veelvoude en probleme met telgetalle.
Die grootste gedeelte van die werk is reeds in Graad 6 gedoen. Daarom is dit
onnodig om elke voorbeeld van elke aktiwiteit te doen, veral in Eenhede 1 – 4.
Daar moet aandag gegee word aan die begrippe waarmee die leerders probleme
ondervind.
In Eenheid 5 werk die leerders met GGF en KGV. Maak seker dat hul die verskil
tussen die faktore en die veelvoude van ’n getal verstaan.
Die oplossing van probleme in Eenheid 6 sluit begrippe in soos persentasies,
verhouding, koers, wins, verlies, korting en eenvoudige rente.
Algemene probleme met die onderwerp

Moenie vermenigvuldiging en deling met 10 verduidelik deur te noem dat ’n nul
bygevoeg van weggeneem word nie. Dit gee aanleiding tot probleme wanneer
leerders met desimale getalle moet vermenigvuldig en deel. Gebruik eerder ’n
tabel met plekwaardes en verduidelik dat die syfers een plek na regs van na links
skuif.
Beklemtoon die feit dat 1 nie ’n priemgetal van ’n saamgestelde getal is nie,
want 1 het slegs een faktor.
Baie leerders vind dit moeilik om met persentasies te werk. Lê voortdurend klem
op die verwantskap tussen persentasies en breuke.
Voorbereiding vir die onderwerp

Skryf die getalle van 1 tot 100 in 10 rye van 10 op ’n rooster om die priemgetalle
te identifiseer.
Skryf die volgende woorde op plakkate vir die klas:
• Produk, invers, kwosiënt
• Priem, saamgesteld, veelvoud, faktor, KGV, GGF
• Verhouding, koers, wins, verlies, korting, begroting, inkomste, uitgawe,
lening, hoofsom, rente.
Maak plakkate om die eienskappe van 0 en 1 te illustreer asook die

kommutatiewe eienskap, assosiatiewe eienskap en distributiewe eienskap.
Versamel en knip artikels uit wat handel oor finansies, persentasie afslag, ens.
Bekendstelling van die onderwerp in die klas

Gebruik die prent op die eerste bladsy van die onderwerp en hou ’n bespreking
oor verskillende soorte getalle. Stel vrae soos:
• Watter soorte getalle sien jy in die voorstelling?
• Waar sien jy die getalle in die werklike lewe?
• Wat beteken die komma? Beteken dit altyd dieselfde?
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Onderwerp 1 13

Eenheid 1 Hoofrekene
Leerdersboek bladsy 2
Stal die Plakkaat met Woordeskat uit en maak seker dat die leerders die terme
ken.
Gebruik verskillende metodes om die werk van Graad 6 te hersien: mondeling,
bord, skryfwerk.
Vermenigvuldiging tot by 12 x 12
Aktiwiteit 1.1 Hersiening
1. a) 2 × 2 = 4 b) 3 × 2 = 6
c) 2 × 3 = 6 d) 3 × 3 = 9
e) 4 × 6 = 24 f) 6 × 4 = 24
g) 5 × 7 = 35 h) 7 × 5 = 35
i) 8 × 9 = 72 j) 9 × 8 = 72
k) 9 × 9 = 81 l) 6 × 6 = 36
2. 2 × 3 = 6. 3 × 2 = 6
Jy kan die getalle se volgorde verander wanneer jy vermenigvuldig, en jy
sal dieselfde produk (antwoord) kry. Ja, dit is altyd waar.
3. a) 11 × 1 = 11 b) 11 × 2 = 22
c) 11 × 3 = 33 d) 11 × 4 = 44
e) 11 × 5 = 55 f) 11 × 6 = 66
g) 11 × 7 = 77 h) 11 × 8 = 88
i) 11 × 9 = 99 j) 11 × 10 = 110
k) 11 × 11 = 121 l) 11 × 12 = 132
4. Wanneer 11 met ’n eensyfergetal vermenigvuldig word, bestaan die

antwoord uit twee identiese syfers.
Die verwantskap tussen vermenigvuldiging

en deling
Aktiwiteit 1.2
1. a) 7 × 8 = 56 \ 56 ÷ 7 = 8 of 56 ÷ 8 = 7
b) 8 × 9 = 72 \ 72 ÷ 8 = 9 of 72 ÷ 9 = 8
c) 10 × 11 = 110 \ 110 ÷ 10 = 11 of 110 ÷ 11 = 10
2. b) 8 × 4 = 32 4 × 8 = 32
32 ÷ 8 = 4 32 ÷ 4 = 8
c) 10 × 9 = 90 9 × 10 = 90
90 ÷ 10 = 9 90 ÷ 9 = 10
d) 12 × 6 = 72 6 × 12 = 72
72 ÷ 12 = 6 72 ÷ 6 = 12
e) 8 × R11 = R88 R11 × 8 = R88
R88 ÷ 8 = R11 R88 ÷ R11 = 8
f) 5 × 6 = 30 6 × 5 = 30
30 ÷ 5 = 6 30 ÷ 6 = 5
14 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Onderwerp 1

Vermenigvuldig met 10, 100, 1 000 en 10 000
Aktiwiteit 1.3
1. a) 7 × 10 = 70 2. a) 9 × 10 = 90
b) 7 × 100 = 700 b) 9 × 100 = 900
c) 7 × 1 000 = 7 000 c) 9 × 1 000 = 9 000
d) 7 × 10 000 = 70 000 d) 9 × 10 000 = 90 000
3. a) 30 × 10 = 300 4. a) 50 × 10 = 500

b) 30 × 100 = 3 000 b) 10 × 100 =1 000
c) 30 × 1 000 = 30 000 c) 8 × 1 000 = 8 000
d) 30 × 10 000 = 300 000 d) 90 × 10 000 = 900 000
5. a) 70 × 10 = 700
b) 60 × 100 = 6 000
c) 10 × 1 000 = 10 000
d) 40 × 10 000 = 400 000
6. a) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
b) 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
c) 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1 000
d) 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 10 000
e) 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000
80 000 90 000 100 000
7. Leerders se antwoorde sal verskil; aanvaar enige redelike antwoord,

byvoorbeeld:
a) Elke ry is 10 maal die ooreenstemmende term in die vorige ry.
b) Elke term het een nul meer as die ooreenstemmende term in die
vorige ry.
c) Vermenigvuldig met 10: voeg 1 nul by getal.
Vermenigvuldig met 100: voeg 2 nulle by die getal.
Vermenigvuldig met 1 000: voeg 3 nulle by die getal.
Vermenigvuldig met 10 000: voeg 4 nulle by die getal.
Eenheid 2 Rangskik en vergelyk getalle

Dit is dalk nie nodig om elke voorbeeld in elke aktiwiteit te doen nie,
afhangende van die kennis en vaardighede van die leerders. Maak net seker dat
hul die begrippe verstaan.
Plekwaarde en rangskikking van getalle

Aktiwiteit 2.1
1. a) 187 = (1 × 100) + (8 × 10) + (7 × 1)

b) 2 025 = (2 × 1 000) + (2 × 10) + (5 × 1)
c) 7 130 = (7 × 1 000) + (1 × 100) + (3 × 10)
d) 59 000 = (5 × 10 000) + (9 × 1 000)
e) 65 824 = (6 × 10 000) + (5 × 1 000) + (8 × 100) + (2 × 10) + (4 × 1)
f) 43 018 = (4 × 10 000) + (3 × 1 000) + (1 × 10) + (8 × 1)

g) 5 99 122 = (5 × 100 000) + (9 × 10 000) + (9 × 1 000) + (1 × 100) +
(2 × 10) + (2 × 1)
h) 674 002 = (6 × 100 000) + (7 × 10 000) + (4 × 1 000) + (2 × 1)
2. a) 497 9 × 10
b) 1 288 1 × 1 000
c) 2 7 431 7 × 1 000
d) 901 575 5 × 100
e) 642 486 6 × 100 000
f) 12 347 1 × 10 000
g) 1 87 090 0 × 100
h) 30 002 2×1
3. a)
3 048 3 049 3 050 3 051 3 052 3 053 3 054 3 055

b)
25 198 25 199 25 200 25 201 25 202 25 203 25 204 25 205

c)
132 417 132 418 132 419 132 420 132 421 132 422 132 423 132 424
d)
755 922 755 923 755 924 755 925 755 926 755 927 755 928 755 929
4. a)
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1 000
1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 10 000
10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 100 000
100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 600 000 700 000 800 000 900 000 1 000 000
b) Elke ry toon die volgende 9 veelvoude van die eerste getal.
5. a) 4 995, 4 996, 4 997, 4 998, 4 999, 5 000, 5 001, 5 002, 5 003, 5 004,
5 005, 5 006, 5 007
b) 23 230, 23 231, 23 232, 23 233, 23 234, 23 235, 23 236, 23 237,
23 238, 23 239, 23 240, 23 241, 23 242
c) 454 549, 454 550, 454 551, 454 552, 454 553, 454 554, 454 555,
454 556, 454 557, 454 558, 454 559, 454 560, 454 561
d) 742 240, 742 241, 742 242, 742 243, 742 244, 742 245, 742 246,
742 247, 742 248, 742 249, 742 250, 742 251, 742 252
6. a) 0 5 10
b) 0 50 100
c) 0 5 000 10 000
d) 0 50 000 100 000
e) 60 65 70
f) 180 185 190
g) 2 00 250 300
h) 5 000 5 500 6 000

i) 5 100 5 150 5 200
j) 148 240 148 245 148 250
k) 200 500 200 550 200 600
l) 384 590 384 595 384 600
Vergelyk en rangskik
Aktiwiteit 2.2
1. a) 1 000 < 5 000 b) 2 0 000 < 90 000

c) 500 000 > 300 000 d) 650 000 > 455 000
e) 180 000 < 240 000 f) 25 000 < 250 000
2. a) 15 000 > 5 000 b) 3 5 000 > 9 000

c) 800 000 > 90 000 d) 1 000 > 299
e) 45 000 < 100 000 f) 7 20 000 < 910 000
3. a) 1 255 > 1 188 b) 4 590 < 5 410

c) 7 759 < 8 751 d) 1 574 < 1 978
e) 13 208 < 73 159 f) 169 027 < 229 100
4. a) R25 000 000 < R67 000 000 b) R

1 522 000 > R1 500 000
c) R6 890 000 > R5 095 000
5. a) 1 000 duisende in ’n miljoen

b) 10 honderdduisende in ’n miljoen
c) 1 000 miljoene in ’n biljoen
6. a) 5 000, 45 000, 50 000, 400 000, 450 000, 5 500 000, 54 000 000

b) 10 100, 29 000, 34 000, 43 000, 65 100, 86 000, 100 000
c) 100, 1 020, 1 121, 10 111, 10 120, 100 011, 101 001
d) 14 000, 1 322 200, 4 448 500, 4 505 988, 4 850 123, 14 647 800
7. a) 50 000 000, 5 000 000, 55 000, 5 000, 55, 50

b) 37 073 303, 300 000, 38 030, 3 030, 337
Priemgetalle
Volg hierdie stappe om leerders te help om priemgetalle te verstaan. Gebruik die
rooster van 1 tot 100.
1. Trek 1 dood, want 1 is nie ’n priemgetal nie.
2. Trek al die getalle dood wat deelbaar is deur 2, behalwe 2.
6. Die getalle wat oorbly, is priemgetalle kleiner as 100.
7. Beklemtoon die feit dat 1 nie ’n priemgetal is nie, want 1 het net een faktor.
Aktiwiteit 2.3
1. 13, 17, 19, 23, 29

2. Die ander ewe getalle is almal deelbaar deur 2.
3. a) 6 ÷ 2 = 3 b) 15 ÷ 3 = 5
3 ÷ 3 =1 5 ÷ 5 =1
dus, 6 = 2 × 3 dus, 15 = 3 × 5

c) 20 ÷ 2 = 10 d) 2 4 ÷ 2 = 12
10 ÷ 2 = 5 12 ÷ 2 = 6
5 ÷ 5 = 1 6÷2=3
dus, 20 = 2 × 2 × 5 3÷3=1
dus, 24 = 2 × 2 × 2 × 3

Afronding
Aktiwiteit 2.4
1. a) R15 b) 25 c) 40
d) 645 cm e) 40 f) 40
2. a) R100 b) R90 c) R60

d) R20 e) R100 f) R180
3. a) 700 m b) 600 m c) 1 400 m

d) 2 400 m e) 100 cm f) 400 mm
g) 500 km h) 9 800 km
4. a) 53 000 b) 1 000 c) 0
d) 59 000 e) 125 000 f) 4 000
g) 700 000 h) 1 456 000 i) 62 874 000
Eenheid 3 Eienskappe van telgetalle

Plak die Eienskappe Plakkaat in die klas op en maak seker dat die leerders elke
eienskap verstaan.
Eienskappe van optelling en vermenigvuldiging

Aktiwiteit 3.1
1. a) 0 × 11 = 10 + 1 Onwaar
b) 5 × 0 = 0 × 5 Waar
c) 0 + 0 + 0 = 0 × 1 Waar
d) 500 + 1 = 500 – 0 Onwaar
e) 1 000 × 0 = 10 000 Onwaar
f) 0 × 10 = 11 – 1 Onwaar
2. a) 250 + 385 385 + 250

= 635 = 635
b) 1 420 + 2 000 2 000 + 1 420
= 3 420 = 3 420
c) 6 32 + 729 729 + 632
= 1 361 = 1 361
d) 5 640 + 4 030 4 030 + 5 640
= 9 670 = 9 670

e) 1 001 + 1 1 + 1001
= 1 002 = 1 002
f) 45 675 + 10 10 + 45 675
= 45 685 = 45 685
3. a) 8 × 9 9×8
= 72 = 72
b) 10 × 7 7 × 10
= 70 = 70
c) 12 × 11 11 × 12
= 132 = 132
d) 7 × 6 6×7
= 42 = 42
e) 5 × 8 8×5
= 40 = 40
f) 4 × 6 6×4
= 24 = 24
4.
0 24 36 100
a) 0 × 50 h) 8 × 3 d) 4 × 9 b) 2 × 50
p) 0 × 24 i) 3 × 8 e) 9 × 4 c) 4 × (5 × 5)
l) (4 × 3) × 2 n) ( 3 × 3) × (2 × 2) f) 50 × 2
m) 4 × (3 × 2) o) (3 × 2) × (3 × 2) g) 10 × 10
q) 1 × 24 j) 100 + 0
k) (4 × 5) × 5
r) 1 × 100
5. b) 50 × 24 = 24 × 50
c) 125 × 59 = 59 × 125
d) 14 320 × 18 = 18 × 14 320
e) 82 366 × 3 000 = 3 000 × 82 366
f) 1 000 × 378 = 378 × 1 000
6. a) 8 × 1 = 8
b) 8 × 0 = 0
c) 2 × 4 = 8
d) 1 × 596 = 596
e) 1 × 347 = 347
f) 1 349 + 0 = 1 349
g) 45 + 90 = 90 + 45
h) 25 683 + 45 721 = 45 721 + 25 683
i) 580 000 × 92 = 92 × 580 000
j) (7 × 8) × 25 = (25 × 7) × 8
k) (150 + 932) + 5 000 = (5 000 + 150) + 932
l) 432 000 × (2 × 988) = (2 × 432 000) × 988
m) 4 × (50 + 34) = (4 × 50) + (4 × 34)
n) 17 × (367 + 23 483) = (17 × 367) + (17 × 23 483)
o) 915 × (63 + 95 000) = (915 × 63) + (915 × 95 000)

Eenheid 4 Berekeninge met telgetalle
Dis dalk nie nodig om elke voorbeeld in elke aktiwiteit te doen nie, maak net
seker dat al die leerders die begrippe verstaan.
Hersien die vier bewerkings

Aktiwiteit 4.1
1. a) 12 + 5 = 17 b) 1 0 + 10 = 20
c) 3 7 – 7 = 30 d) 49 – 10 = 39
e) 3 8 + 7 = 45 f) 5 5 + 5 = 60
g) 1 20 + 120 = 240 h) 100 – 50 = 50
i) 4 9 – 32 = 17 j) 3 00 + 200 = 500
k) 1 000 – 10 = 990 l) 2 80 – 130 = 150
2. a) 10 × 9 = 90 b) 5 × 9 = 45
c) 8 × 7 = 56 d) 4 × 8 = 32
e) 7 × 5 = 35 f) 4 × 7 = 28
g) 3 × 9 = 27 h) 6 × 6 = 36
i) 5 × 4 = 20 j) 1 1 × 10 = 110
3. a) 24 ÷ 8 = 3 b) 3 6 ÷ 4 = 9
c) 28 ÷ 7 = 4 d) 100 ÷ 20 = 5
e) 50 ÷ 5 = 10 f) 99 ÷ 11 = 9
g) 4 9 ÷ 7 = 7 h) 32 ÷ 8 = 4
i) 40 ÷ 8 = 5 j) 36 ÷ 12 = 3
Deling
Aktiwiteit 4.2
1. a) R90 ÷ 3 = R30
b) 870 g ÷ 3 = 290 g
c) 1 80 ÷ 3 = 60 gaste
2. a) (12 × 15) ÷ 15 = 12
b) (150 ÷ 10) × 10 = 150
c) ( 3 400 × 16) ÷ 16 = 3 400
d) (145 × 23) ÷ 23 = 145
e) ( 2 385 × 194) ÷ 194 = 2 385
f) ( 18 320 ÷ 6) × 6 = 18 320
3. a) 14 g × 12 000 = 12 000 ÷ 4 = 3 000

1
b) 2
g × 16 448 = 16 448 ÷ 2 = 8 224
c) 81 × 32 400 = 32 400 ÷ 8 = 4 050
d) 15 × 30 480 = 30 480 ÷ 5 = 6 096

Skatting
Aktiwiteit 4.3
1. b) 68 + 19 ≈ 70 + 20 ≈ 90
90 – 2 – 1 = 87
c) 34 + 66 ≈ 30 + 70 ≈ 100
100 + 4 – 4 = 100
d) 118 + 47 ≈ 120 + 50 ≈ 170
170 – 2 – 3 = 165
e) 2 352 + 43 ≈ 2 350 + 40 ≈ 2 390
2 390 + 2 + 3 = 2 395
f) 4 208 + 53 ≈ 4 210 + 50 ≈ 4 260
4 260 – 2 + 3 = 4 261
2. a) 345 + 657 ≈ 300 + 700 ≈ 1 000

345 + 657 = 1 002
b) 1 428 + 576 ≈ 1 400 + 600 ≈ 2 000
1 428 + 576 = 2 004
c) 7 534 + 489 ≈ 7 500 + 500 ≈ 8 000
7 534 + 489 = 8 023
d) 240 + 2 040 ≈ 200 + 2 000 ≈ 2 200
240 + 2 040 = 2 280
e) 583 + 803 ≈ 600 + 800 ≈ 1 400
583 + 803 = 1 386
f) 1 111 + 2 222 ≈ 1 100 + 2 200 ≈ 3 300
1 111 + 2 222 = 3 333
3. a) 4 800 + 5 211 ≈ 5 000 + 5 000 ≈ 10 000

4 800 + 5 211 = 10 011
b) 92 132 + 3 759 ≈ 92 000 + 4 000 ≈ 96 000
92 132 + 3 759 = 95 891
c) 13 629 + 1 999 ≈ 14 000 + 2 000 ≈ 16 000
13 629 + 1 999 = 15 628
Optelling in kolomme
Aktiwiteit 4.4
1. a) 455 b) 180
+ 223 + 710
678 890
c) 2 345 d) 4 281
+ 1 054 + 1 108
3 399 5 389
e) 6 330 f) 352
+ 367 + 12 012
6 697 12 364
g) 12 246 h) 23

+ 33 102 + 11 033
45 348 11 056

i) 104 j) 128 100
+ 34 500 + 475
34 604 128 575
k) 20 l) 562
+ 134 422 + 999 414
134 442 999 976
2. a) 1 2 b) 110
50 11
+ 13 + 4 000
75 4 121
c) 5 400 d) 13 500
321 208
+ 10 000 + 400 000
15 721 413 708
e) 32 f) 60
100 600
5 000 + 6 006
+ 13 6 666
5 145
3. a) 3 85
1 1
b) 2 87
1 1
+ 589 + 1 095
974 1 382
c) 1314127 d) 1 5 728
1 1
+ 2 686 + 13 550
6 113 29 278
e)
1
10109 f) 121814153
+ 999 + 39 768
2 008 68 221
4. a) 11223145 b) 214271400
5 550 112 830
270 1 425
+ 95 + 683
18 260 262 338
c) 213929200 d) 13151350
9 899 32 500
1 999 5 333
+ 909 + 3 250
32 707 76 433

Aftrekking in kolomme
Aktiwiteit 4.5
1. a) 5 89 b) 437
– 325 – 202
264 235
c) 888 d) 1 500
– 777 – 1 300
111 200
e) 3 445 f) 8 438
– 223 – 4 317
3 222 4 121
g) 14 863 h) 23 475
– 3 752 – 13 075
11 111 10 400
i) 438 899
– 22 655
416 244
4 1 31
2. a) 5/ 0
9 b) 84/ 0
– 27 – 37
923 803
2 14 1 1
c) 3/ 5/ 2 d) 1/ 470
– 168 – 500
184 970
1 13 1 1 9 9 1
e) 2/ 4/ 39 f) 32/ 0/ 0/ 0
– 1 760 – 199
679 31 801
6 13 13 1 2 9 9 1
g) 4 7/ 4/ 4/ 2 h) 3/ 0/ 0/ 0
– 3 888 – 2 599
43 554 401
7 9 1
i) 74 8/ 0/ 0
– 24 636
50 164
7 9 1
3. a) R 8/ 0/ 0 999
– R455 000
R345 999 het sy nodig
3 1
b) R 2 4/ 2/ 200
– R6 000
R236 200 skuld sy nog
1 14 1
c) R1 2/ 5/ 000
– R8 500
R116 500 is die nuwe prys

Langdeling
Aktiwiteit 4.6
1. a) 17 r 9 b) 23 r 11
11 196 12 287
11 24
8/ 6
7 1
47
77 36
9 11
196 ÷ 11 = 17 res 9 287 ÷ 12 = 23 res 11
c) 30 r 9 d) 305 r 11
13 399 15 4 586
39 45
9 86
399 ÷ 13 = 30 res 9 75
11
e) 705 r 4 4 586 ÷ 15 = 305 res 11
11 7 759
77 f) 832 r 5
59 15 12 485
55 12 0
4 48
7 759 ÷ 11 = 705 res 4 45
35
30
5
12 485 ÷ 15 = 832 res 5
2. Aanvaar enige redelike antwoord, byvoorbeeld:

a) O m elke keer die res te bereken
b) Jy moet weet hoeveel maal die getal waarmee jy deel in elke deel van
die langdeelsom kan deel.
3. a) 3 r 11
39 128
117
11
\ 3 pakke
4. 524 r 1
16 8 385

80
38
32
65
64
1
\ 524 bakkies en net 1 vy bly oor

Eenheid 5 Veelvoude en faktore
Plak die woordskatplakkaat in die klas op en maak seker dat die leerders elke
soort getal kan identifiseer.
Dit is dalk nie nodig om elke voorbeeld in elke aktiwiteit te doen nie, maak net
seker dat hulle die beginsels verstaan.
Veelvoude
Aktiwiteit 5.1
1. a) 5; 10; 15; 20; 25; 30; 35; 40; 45; 50

b) 7; 14; 21; 28; 35; 42; 49; 56; 63; 70
c) 9; 18; 27; 36; 45; 54; 63; 72; 71; 90
2. a) 50; 100; 150; 200; 250; 300; 350; 400; 450; 500
b) 70; 140; 210; 280; 350; 420; 490; 560; 630; 700
c) 90; 180; 270; 360; 450; 540; 630; 720; 810; 900
d) 500; 1 000; 1 500; 2 000; 2 500; 3 000; 3 500; 4 000; 4 500; 5 000
e) 700; 1 400; 2 100; 2 800; 3 500; 4 200; 4 900; 5 600; 6 300; 7 000
f) 900; 1 800; 2 700; 3 600; 4 500; 5 400; 6 300; 7 200; 8 100; 9 000
3. Die veelvoude by Vraag 2a–c is 10 keer die antwoorde by Vraag 1a–c

Die veelvoude by Vraag 2d–f is 100 keer die antwoorde by Vraag 1a–c
4. a) 15; 30; 45; 60; 75; 90; 105; 120

b) 35; 70; 105; 140; 175; 210; 245; 280
c) 125; 250; 375; 500; 625; 750; 875; 1 000
d) 420; 840; 1 260; 1 680; 2 100; 2 520; 2 940; 3 360
e) 500; 1 000; 1 500; 2 000; 2 500; 3 000; 3 500; 4 000
5. a) R100 b) R 300
c) R1 100 d) R200
e) R500 f) R800
6. a) R310 → kan nie onttrek nie

b) R 120 = 4 × R30
c) R150 = 3 × R50
d) R 160 → kan nie onttrek nie
e) R100 = 2 × R50
f) R 260 → kan nie onttrek nie
Aktiwiteit 5.2
1. a) Teken rooster
b)–d) Op rooster
e) 12; 24; 36; 48; 60; 72; 84; 96
KGV = 12
f) 15 30 45 60 75 90
KGV = 15
g) 60
KGV = 60

2. a) KGV van 3 en 8 = 24
b) KGV van 11 en 4 = 44
c) K GV van 12 en 15 = 60
d) KGV van 50 en 150 = 150
e) K GV van 120 en 200 = 600
f) K GV van 135 en 70 = 1 890
g) K GV van 500 en 1 000 = 1 000
h) KGV van 36 en 600 = 1 800
Faktore
Aktiwiteit 5.3
1. 12 = 2 × 2 × 3
\ 2 × 2 = 4 is ook ’n faktor van 12
2. a)
24
1 × 24
2 × 12
2 × 6
2 × 3
b) 16
1 × 16
2 × 8
2 × 4
2 × 2
c) 36
1 × 36
2 × 18
2 × 9
3 × 3

3. Die getalle is almal priemfaktore van die getal.
4. a) 120 = 1 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5
b) 250 = 1 × 2 × 5 × 5 × 5
c) 840 = 1 × 2 × 2 × 2 × 3 × 5 × 7
d) 990 = 1 × 2 × 3 × 3 × 5 × 11
Gemene faktore
Aktiwiteit 5.4
1. a) 1; 3
b) 1; 2; 3; 6
c); 1; 2; 4; 8
d) 1; 3; 5; 15
2. a) 3 b) 6 c) 8 d) 15
3. a) GGF van 25 en 40 = 5
b) GGF van 18 en 24 = 6
c) GGF van 20 en 100 = 20
d) GGF van 50 en 100 = 50
e) GGF van 35 en 28 = 7
f) GGF van 60 en 120 = 60
g) GGF van 240 en 80 = 80
h) GGF van 18 en 360 = 18
4. a) GGF van 3, 6 en 12 = 3
b) GGF van 15, 21 en 28 = 1
c) GGF van 300, 400 en 500 = 100
d) GGF van 45 en 60 = 15
e) GGF van 22, 33 en 44 = 11
f) GGF van 120, 18 en 160 = 20
Eenheid 6 Probleemoplossing
Begelei die leerders met die voorgestelde benadering tot die oplossing van
probleme.
Gebruik artikels uit koerante om probleme te ontwikkel waarmee die leerders
kan assosieer, bv. “Terug Skool toe” kortings.
Daar kan van meer begaafde leerders verwag word om hulle eie probleme op te
stel wat die ander kan oplos.
Verhouding
Aktiwiteit 6.1
1. a) 1 : 30
b) 1 : 2
c) 2 : 1
d) 2 : 80

e) 3 : 10
f) 20 ml : 180 ml
1:9
2. Die verhouding wat in die voorbeeld gegee word, is 1:4, koeldrank tot
water. 5 liter wat in die verhouding 1 tot 4 verdeel word, is 1 liter koeldrank
tot vier liter water.
3. 27 verdeel in die verhouding 1:2 = 9:18, van 9 seuns tot 18 meisies.
4. 150 verdeel in die verhouding 4:1 = 120:30 van 120 houers appelsap en
30 houers lemoensap.
Koers
Aktiwiteit 6.2
1. assa in gram en geld in rand.

M
2. Tyd in uur en geld in rand.
3. Massa in kilogram en geld in rand.
4. Tyd in uur en afstand in kilometer.
5. Tyd in halfuur en volume in liter.
Aktiwiteit 6.3
1. 470 ÷ 4 = R117,5 km/h

2. 1 470 ÷ 210 = 7 km/ℓ
3. 1 000 × 60 = 6 000 kl/h
4. R12,50 ÷ 8 ≈ R1,56 per appel
5. 100 ÷ 9,5 ≈ 10,53 m/s
6. R60 × 7 = R420
7. R80 ÷ 5,5 ≈ R14,55/m
8. 21 ÷ 7 = 3 weke
R5,50 × 3 = R16,50
9. Leerders se voorbeelde sal verskil, byvoorbeeld:
a) Geld en afstand, bv. koste van petrol/km
b) Geld/koste en lengte, bv. koste van tou/m
c) Polsslae en tyd, bv. aantal polsslae/min
d) Geld en volume, bv. prys van koeldrank/ℓ
e) Woorde en tyd, bv. aantal getikte woorde/min
f) Volume en tyd, bv. water uit kraan/min
g) Massa en volume, bv. massa van melk/ℓ
h) Omwentelings en tyd, bv. omwentelings van masjien/min
i) Afstand en volume, bv. afstand afgelê/ℓ brandstof
Waarde vir geld

Aktiwiteit 6.4
1. a) SUDS 6 999c ÷ 1 000 = 6,999c/g

Froth 4 575c ÷ 600 = 7,625c/g
SUDS is die beste waarde vir geld.

b) hoco
C 7 585c ÷ 800 = 9,48125c/g
Choco-lots 8 999c ÷ 1 000 = 8,999c/g
Choco-lots is die beste waarde.
c) Megachips 1 580c ÷ 385 ≈ 4,10c/g
Microchips 515 ÷ 100 = 5,15c/g
Megachips is die beste waarde.
d) Blikkie kola 875c ÷ 340 ≈ 2,57c/ml
Bottel kola 1 150c ÷ 500 = 2,3c/ml
Bottel is die beste waarde.
e) Een koekie seep R2,90/koekie
Multipak R19,99 ÷ 8 ≈ R2,50/koekie
Multipak is die beste waarde.
2. a) Groter hoeveelhede is goedkoper.

b) Aanvaar redelike antwoorde, soos dat vervaardigers/winkels mense wil
aanmoedig om meer te koop, of die verpakking is goedkoper.
Wins en verlies
Stal die Woordeskat Plakkaat uit en bespreek verskillende voorbeelde om seker
te maak dat die leerders die betekenis van elke term verstaan.
Aktiwiteit 6.5
1. Wins = R2 850 – R1 700 = R1 150
2. a) Wins = R499 – R100 = R399

b) Wins = R250 – R100 = R150
c) Finale prys op uitverkoping = R100 – R20 = R80
3. Koste = R185 + (4 × R65) = R185 + 260 = R445

Verkoopprys R445 + R250 = R695
Persentasies
Baie leerders vind die werk oor persentasies baie moeilik. Lê voortdurend tyd
klem op die verwantskap tussen persentasies en breuke.
Aktiwiteit 6.6
1. a) 26% ingekleur; 74% nie ingekleur nie

b) 54% ingekleur; 46% nie ingekleur nie
6 3 50 1
2. a) 6% = 100
= 50
b) 50% = 100
= 2
37 18 9
c) 37% = 100
d) 18% = 100
= 50
150 3 65 13
e) 150% = 100
= 2
f) 65% = 100
= 20
108 27 33 13 %
g) 108% = 100
= 25
h) 33 13 % = 100
= 1
3
3. a) 12 = 50
= 50% b) 3
= 75
= 75%
100 4 100
16 64 7 35
c) = = 64% d) 20 = = 35%
25 100 100

37 12 % 87 12 %
e) 83 = = 37 12 % f) 7
= = 87 12 %
100 8 100
33 13 % 58 13 %
g) 13 = 100
= 33 13 % 7
h) 12 = 100
= 58 13 %
27 73
4. a) 27% = 100
= 0,27 b) 7 3% = 100
= 0,73
9 96
c) 9% = 100
= 0,09 d) 9 6% = 100
= 0,96
17 6
e) 17% = 100
= 0,17 f) 6 % = 10
= 0,06
12,5 66,67
g) 12,5% = 100
= 0,125 h) 6 6,67% = 100
= 0,6667
Persentasie wins en verlies
Aktiwiteit 6.7
1. Stoel: Verhoging = 9% van R840 = 9 × R840 = R75,60

100
Verkoopprys = R840 + R75,60 = R915,60
Tafel: Verhoging = 9% van R3 985 = 9 × R3 985 = R358,65

100
Verkoopprys = R3 985 + R358,65 = R4 343,65
Stoel: Verhoging = 9% van R225 = 9 × R225 = R20,25

100
Verkoopprys = R225 + R20,25 = R245,25
20
2. TV: Vermindering = 20% van R8 749 = 100
× R8 749 = R1 749,80
Nuwe prys = R8 749 – R1 749,80 = R6 999,20
20
Hoëtroustel: Vermindering = 20% van R5 550 = 100
× R5 550 = R1 110
Nuwe prys = R5 550 – R1 110 = R4 440
3. a) Sjokolade: Verhoging in prys = R5,60 – R3,20 = R2,40

Radio: Verhoging in prys = R98,00 – R70,00 = R28,00
Tennisraket: Verhoging in prys = R799,00 – R560,00 = R239,00
R2,40
b) Sjokolade: % verhoging = R3,20 = 0,75 = 75%
R28
Radio: % verhoging = R70
= 0,4 = 40%
R239
Tennisraket: % verhoging = R560
≈ 0,43 ≈ 43%
Aktiwiteit 6.8
8
1. Wins = R25 – R17 = R8, % wins = 17
× 100 ≈ 47%
50
2. Verlies = R110 – R60 = R50, % verlies = 110
× 100 = 45,5%

3. a) Item Kosprys Verkoop- Wins % Wins
prys verlies
Hamburger R7,00 R14,00 R7,00 100%
Worsbroodjie R5,50 R8,50 R3,00 55%
Toebroodjie R4,70 R6,85 R2,15 46%
Sop R1,05 R1,00 R0,05 verlies 5% verlies
Samoesa R1,50 R2,50 R1,00 67%
Pannekoek R1,80 R3,00 R1,20 67%
b) B v: Hulle moet probeer om so veel as moontlik hamburgers te verkoop,
want dit toon die grootste % wins.
c) Bv: Hulle maak genoeg wins op al die ander items, en party mense
verkies sop.
Aktiwiteit 6.9
1. Koste = R50 + R65 = R115

Wins = R180 – R115 = R65
Stem saam met die bewering.
2. a) Verlies = R95 – R70 = R25

b) % verlies = R25 ÷ R95 × 100 ≈ 26%
100
3. a) Beskuitjies: R7,25 × 114 ≈ R6,36
100
Vullissakke: R18,50 × 114 ≈ R16,23
100
Tee: R27,65 × 114 ≈ R24,25
100
Konfyt: R22,25 × 114 ≈ R19,52
100
Vitamiene: R115,99 × 114 ≈ R101,75
b) Totaal teen kosprys = R168,11
Verhoging = 14% van R168,11 = R23,54.
Korting (afslag)
Aktiwiteit 6.10
1. A Sandale Korting = 15% van R199,99 ≈ R30

Uitverkopingprys ≈ R199,99 – R30 ≈ R169,99
B Sandale Korting = 15% van R175,95 ≈ R26,39
Uitverkopingprys ≈ R175,95 – R26,39 ≈ R149,56
C Plakkies: Korting = 15% van R79,99 ≈ R12
Uitverkopingprys ≈ R79,99 – R12 ≈ R67,99
E Strandbroek: Korting = 25% van R329,99 ≈ R82,50
F Sonhoed: Korting = 25% van R49,99 ≈ R65,50 – R32,75 = R12,50
G T-hemp: Korting = 50% van R65,50 = R65,50 – R32,75 = R32,75
Uitverkopingprys = R32,75
H T-hemp: Korting = 50% van R75,00 = R37,50
Uitverkopingprys = R75 – R37,50 = R37,50

2.
Korting Persentasie korting
Halfprys 50%
Koop twee en kry een verniet 33,3%
Minus ’n kwart 25%
Koop nege en kry een verniet 10%
1
3. 1 uit 3 gekoopte items is verniet = 3
= 33 13 % besparing, en nie 50% nie.
Begroting
Aktiwiteit 6.11
1. a) R12 600
b) R5 500 + R950 + R2 200 + R790 = R9 440
c) R
12 600 – R9 440 = R3 160 oor
d) 12 van R3 160 = R1 580; hy sal dus R1 580 oor hê.
e) R
15 000 ÷ R1 580 = 9,49 ≈ 10 maande
2. a) 25% van R12 600 = R3 150

b) Ja, daar bly R3 160 oor.
Rekeninge
Aktiwiteit 6.12
1. R3 334,46
2. R333,45
3. 30 dae na die datum op die staat
4. 2,5% per maand
5. R3 334,46 – R333,45 = R3 001,00
2,5% van R3 001,00 ≈ R75,03
6. R4 000 – R3 001 = R999
Lenings en eenvoudige rente

Aktiwiteit 6.13
1. a) 11% van R25 000 = R2 750

b) R25 000 + R2 750 = R27 750
c) R 27 750 ÷ 12 = R2 312,50 per maand
2. a) 12% van R125 000 = R15 000

b) R125 000 + R15 000 = R140 000
c) R 140 000 ÷ 12 ≈ R11 666,67 per maand
3. a) 9% van R640 000 = R57 600

b) R640 000 + R57 600 = R697 600
c) R 697 600 ÷ 12 ≈ R58 133 per maand

Toets jou kennis
Gebruik die oefening om die begrippe in die onderwerp te hersien en om
informeel vas te stel tot watter mate die leerders die werk verstaan. Dit mag dalk
nodig wees om nog werkkaarte saam te stel indien leerders probleme met sekere
afdelings ondervind.
1. a) 380 8 × 10
b) 8 045 8 × 1 000
c) 82 194 8 × 10 000
d) 183 939 8 × 10 000
e) 1 345 580 8 × 10
2. a) 130; 230; 330; 430; 530; 630; 730; 830

b) 4 852; 4 851; 4 850; 4 849; 4 848; 4 847; 4 846; 4 845
3. a) 145 000 > 85 000

b) 289 < 892
c) 653 356 < 656 353
4. ’n Priemgetal het slegs 2 faktore, die getal self en 1.

2; 3; 5; 7; 11; 13; 17; 19; 23; 29
5. a)
5 25
5 5
1
25 = 5 × 5
b)
2 28
2 14
7 7
1
28 = 2 × 2 × 7
c)
2 48
2 24
2 12
2 6
3 3
1
48 = 2 × 2 × 2 × 2 × 3
6. a) 894 ➞ 890
b) 1 755 ➞ 1 760
c) 32 476 ➞ 32 480
d) 185 644 ➞ 185 640

7. a) 12 ➞ 0
b) 752 ➞ 800
c) 5 364 ➞ 5 400
d) 15 491 ➞ 15 500
e) 1 44 430 ➞ 144 400
8. a) 2 300 ➞ 2 000
b) 4 500 ➞ 5 000
c) 1 3 240 ➞ 13 000
d) 78 267 ➞ 78 000
e) 6 4 899 ➞ 65 000
9. a) 48 + 37 = 37 + 48 Waar
b) 472 + 0 = 472 – 0 Waar
c) 48 × 12 = 12 ÷ 48 Onwaar
d) 475 × 1 = 475 + 1 Onwaar
e) 4 × (36 + 32) = (4 × 36) + (4 × 32) Waar
f) 0 + 1 = 1 ÷ 0 Onwaar
g) 3 20 × 18 = 18 × 320 Waar
h) 45 300 + (45 + 5) = (45 300 + 5) + 45 Waar
i) 34 × 34 = 68 Onwaar
10. Leerders se antwoorde sal verskil; aanvaar enige redelike antwoorde.

a) D eling is die inverse bewerking van vermenigvuldiging
b) Optelling is die inverse bewerking van aftrekking
c) D eling herhaalde aftrekking
d) Vermenigvuldiging herhaalde optelling
1 2 7 13 1
11. a)
1 38 b) 3 8/ 4/ 7
239 – 2 799
+ 4 567 1 048
4 944
1 1 1 1 14 1
c) 3 4 6 00 d) 1/ 2/ 5/ 48
1 908 – 4 578
185 7 970
+ 42
36 735
1 1
e) 13 500 f) 128 477
5 333 – 148 099
+ 1 305 –19 622
20 273
12. a) 39 r 11
12 479

36
119
108
11
39 in elke glasbotteltjie. Sy het 11 lekkers geëet.

b) 107 r 7
25 2 682
25
18
0
182
175
7
107 groepe en 7 plakkers bly oor
13. a) 7 ; 14; 21; 28; 35; 42; 49; 56; 63; 70

b) 10; 20; 30; 40; 50; 60; 70; 80; 90; 100
c) 20; 40; 60; 80; 100; 120; 140; 160; 180; 200
14. a) K GV van 7 en 10 = 70
b) KGV van 4 en 18 = 36
c) KGV van 8 en 9 = 72
15. a) GGF van 10 en 15 = 5

b) GGF van 28 en 35 = 7
c) GGF van 42 en 56 = 14
d) GGF van 225 en 250 = 25

16. a) 30
2 × 15
3 × 5
30 = 2 × 3 × 5
b) 48
2 × 24
2 × 12
2 × 6
2 × 3
48 = 2 × 2 × 2 × 2 × 3
c) 56
2 × 28
2 × 14
2 × 7
56 = 2 × 2 × 2 × 7

17. a) 1 : 25
b) 50 : 1 000
1 : 20
c) 1 : 200
18. a) 8 80 km ÷ 6 uur ≈ 146,67 km/h

b) R750 ÷ R150 = 5 uur
c) W ins = R485 – R230 = R255
d) Verlies = R250 – R200 = R50
% verlies = R250 ÷ R50 = 20%
19. Aanvaar redelike antwoorde.

a) W ins = verkoopprys – kosprys
b) Verlies = kosprys – verkoopprys
c) ’ n Lening is geld wat jy leen en dan weer met rente terugbetaal.
d) Rente word op ’n lening gehof. Rente is ’n persentasie van die lening.
20. a) 1 1% van R44 000 = R4 840

b) R448 000 + R4 840 = R488 840
c) R 488 400 ÷ 12 = R4 070 per maand

KWARTAAL 1
ONDERWERP
Eksponente 2
Leerders het dalk vantevore met vierkantsgetalle gewerk en verstaan dit word
gevorm wanneer ’n getal met homself vermenigvuldig word. Hulle moet nou
vierkantsgetalle en derdemagte in eksponensiële vorm skryf.
Die omgekeerde bewerkings, vierkantswortel en derdemagswortel, word ook
verduidelik.
Eenheid 2 bestaan uit berekeninge en probleme met eksponente.

Leerders verstaan, byvoorbeeld, 52 as 5 × 2 in plaas van 5 × 5 = 25, en 13 as
1 × 3 in plaas van 1 × 1 × 1 = 1.
Maak seker die leerders verstaan, bv. 91 = 9 en 92 = 81, maar 9 =3

Maak ’n plakkaat met die woordeskat: grondtal, eksponent, mag, vierkant,
derdemag, vierkantswortel, derdemagswortel.
Hou 150 blokkies byderhand. (Die beste sal wees om 500 × 1 cm3 blokkies in
verskillende kleure gereed te hou, want dit word benodig in die volgende
onderwerpe.)
Versamel ook tydskrifte van koerante.

Vra die leerders om 2 + 2 + 2 + 2 + 2 op ’n korter manier te skryf; dit is (5 × 2).
Verduidelik dat daar ook ’n korter manier is om 2 × 2 × 2 × 2 × 2 te skryf; (25).
Eenheid 1 Vergelyk eksponente en skryf

getalle in eksponensiële vorm
Plak die Woordeskat Plakkaat op en maak seker dat die leerders die betekenis
van die nuwe terme ken.
Vierkantsgetalle (kwardraatgetalle)
Gebruik die blokkies en pak die volgende vierkante uit 2 × 2, 3 × 3, 4 × 4, ...
sodat die leerders die vierkantsgetalle visueel kan voorstel.

Aktiwiteit 1.1
1.
Lengte van ’n sy Oppervlakte
1 blok se sy 1 blokkie
2 blokke se sy 4 blokkies
2. a) 9 b) 25

c) 36

d) 49
3. a) 12 = 1 b) 2 2 = 4
c) 82 = 64 d) 9 2 = 81
e) 102 = 100 f) 1 22 = 144
g) 1 52 = 225 h) 2 52 = 625
i) 302 = 900 j) 3 002 = 90 000
k) 1002 = 10 000 l) 1 0002 = 1 000 000
4. 42 = 4 × 4 = 16
4×2=8
5. a) 1 = 12 b) 4 = 22
c) 16 = 42 d) 36 = 62
e) 2 is nie ’n vierkantsgetal nie f) 1 0 is nie ’n vierkantsgetal nie
g) 4 9 = 72 h) 100 = 102
i) 200 is nie ’n vierkantsgetal nie j) 4 00 = 202
k) 360 is nie ’n vierkantsgetal nie l) 6 25 = 252
6. Die grafiek word steiler namate die getalle groter word.

Vierkantswortels
Aktiwiteit 1.2
1. a) 4 = 2 b) 9=3
c) 16 = 4 d) 25 = 5
e) 100 = 10 f) 0=0
g) 81 = 9 h) 121 = 11
2. b) 52 = 25 = 5 c) 82 = 64 = 8
d) 112 = 121 = 11 e) 1002 = 10 000 = 100

f) 1442 = 20 736 = 144
3. Die vierkantswortel van ’n getal wat gekwadreer word, is die getal self.
Derdemagte
Bou 2 × 2 × 2, 3 × 3 × 3, 4 × 4 × 4, 5 × 5 × 5 derdemagte met regte blokkies
sodat die leerders die derdemagte visueel kan voorstel.
Aktiwiteit 1.3
1. a) 33 = 27 b) 43 = 64
c) 83 = 512 d) 53 = 125
e) 73 = 343 f) 103 = 1 000
2. 43 = 4 × 4 × 4 = 64
4 × 3 = 12
3. a) 8 = 23 b) 16
c) 64 = 43 d) 1 000 = 103
Derdemagswortels
Aktiwiteit 1.4
3
1. 8 = 2 2. 125 = 5
3
3. 64 = 4 4. 0 = 0
5. 3 1 000 = 10


Getalle in eksponensiële vorm
Aktiwiteit 1.5
Help leerders indien nodig. As hulle nie wetenskaplike sakrekenaars het nie, is
dit beter om hierdie aktiwitiet uit te laat.
Aktiwiteit 1.6
1. a) 53 = 5 × 5 × 5 = 125
5 × 3 = 15
b) 72 = 7 × 7 = 49
7 × 2 = 14
2. a) 2 × 2 × 2 = 23
b) 5 × 5 = 52
c) 3 × 3 × 3 × 3 = 34
d) 1 × 1 × 1 × 1 × 1 = 15
e) 10 × 10 × 10 = 103
f) 13 × 13 × 13 × 13 × 13 = 135
g) a × a = a2
h) x × x × x × x × x = x5
i) b × b × b = b3
3. a) 24 = 16 b) 3 4 = 81
c) 1 04 = 10 000 d) 2 34 = 279 841
4.
Getal Faktore Eksponensiële
notasie
10 10 101
100 10 × 10 102
1 000 10 × 10 × 10 103
10 000 10 × 10 × 10 × 10 104
100 000 10 × 10 × 10 × 10 × 10 105
100 000 000 10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 108
5. a) b2 = 9 × 9 = 81
b) x5 = 25 = 32
c) x + x 2 = 10 + 102 = 10 + 100 = 110
d) x100 = 1100 = 1
e) cd = 34 = 81
f) x y = 43 = 64
6. a) 9 < 16
b) 125 > 36
c) 1 = 1
d) 625 = 625
e) 81 > 18
f) 49 > 27

Aktiwiteit 1.7
1.
Tyd in Aantal 20 minute Aantal Aantal bakterieë in
minute periodes bakterieë eksponensiële vorm
20 1 2 21
40 2 4 22
60 (1 uur) 3 8 23
80 4 16 24
100 5 32 25
120 (2 ure) 6 64 26
140 7 128 27
160 8 256 28
180 (3 ure) 9 512 29
3 ure is gelyk aan 9 periodes van 20 minute.
\ 29 = 512 bakterieë
2. a) 3 ure = 3 × 60 = 180 minute. 180 ÷ 10 = 18 periodes van 10 minute.

\ 218 = 262 144 bakterieë
b) 219 = 262 144 × 2 = 524 288. 220 = 524 288 × 2 = 1 048 576.
Dit neem dus 20 × 10-minute periodes = 200 minute vir die bakterieë
om te vermeerder tot 1 000 000.
Eenheid 2 Bewerkings met eksponente

Berekeninge met eksponente

Aktiwiteit 2.1
1. a) (32 + 33 ÷ 3)3 b) ( 2 × 3 + 1)2

(9 + 11)3 = (6 + 1)2
= (20)3 = 72
= 8 000 = 49
c) (14 ÷ 7 – 1)3 d) ( 12 van 10 – 1)2

= (2 – 1)3 = (5 – 1)2
= 13 = 42
=1 = 16
e) ( 15 van 20 × 2)2
= (4 × 2)2
= 82
= 64
2. a) (4 × 3)2 – 23 b) 5 3 + 12 + 32
= 122 – 23 = 125 + 1 + 9
= 144 – 8 = 135
= 136

c) 1 02 – 42 – 32 d) ( 12 van 20)2 × 20
= 100 – 16 – 9 = (10)2 × 20
= 75 = 100 × 20
= 2 000
e) ( 14 van 120)2 – 112
f) 3 3 × 53
= (30)2 – 112
= 27 × 125
= 900 – 121
= 3 375
= 779
Bewerkings en vierkantswortels
Aktiwiteit 2.2
1. a) 25 + 9 b) 25 + 9
=5+9 =5+3
= 14 =8
c) 25 – 9 d) 25 × 25
=5–3 = 5 × 25
=2 = 125
e) 25 × 25 f) 36 ÷ 6
=5×5 =6÷6
= 25 =1
g) 16 + 4 + 49 h) 100 + 81 – 9 – 1
=4+2+7 = 10 + 9 – 3 – 1
= 13 = 15
i) ( 81 × 10) ÷ ( 36 + 9) j) 49 + 6 + 144 – 15
= (9 × 10) ÷ (6 + 3) = 7 + 6 + 12 – 15
= 90 ÷ 9 = 10
= 10
l) 62 × 256
k) 5 2 × 144
= 36 × 16
= 25 × 12
= 576
= 300
b) Waar 100 − 64
2. a) Onwaar 25 + 9
=5+9 = 36
= 14 =6
36 36
c) Onwaar 9 × 16 122 d) Waar 4 4
= 3 × 16 = 12 6
= 48 = 2
= 9
= 3 =3

Probleemoplossing met eksponente
Kwadrate en derdemagte
Aktiwiteit 2.3
1. a) 144 = 12 m 2. 452 = 2 025 cm2

b) 62 = 36 m2 word verkoop
\ 144 – 36 = 108 m2 bly oor
3
3. 64 = 4 cm 4. 303 = 27 000 cm3
Vou papier
Laat die leerders ’n vel papier elke keer in die helfte vou. Hulle moet tel hoeveel
keer hul die papier vou sodat hulle kan sien hoe vinnig die dikte toeneem. (Hulle
sal seker die papier ongeveer 7 keer kan vou.)
Aktiwiteit 2.4
1.
Voue Magte Dikte
1 21 × 0,1 = 0,2 mm
2 22 × 0,1 = 0,4 mm
3 2 × 0,1 =
3
0,8 mm
4 24 × 0,1 = 1,6 mm
5 25 × 0,1 = 3,2 mm
6 26 × 0,1 = 6,4 mm
7 2 × 0,1 =
7
12,8 mm
8 28 × 0,1 = 25,6 mm
9 29 × 0,1 = 51,2 mm
2. Die aantal voue is dieselfde as die eksponent.
3.
Voue Magte Dikte
10 210 102,4 mm
11 211 204,8 mm
12 212 409,6 mm
13 213 819,2 mm
14 214 1 638,4 mm
15 2 15
3 276,8 mm
16 216 6 553,6 mm
17 217 13 107,2 mm
18 218 26 214,4 mm
19 2 19
52 428,8 mm

4. 212 = 409,6 mm
\ 12 voue
Patrone met vierkante
Aktiwiteit 2.5
1. 1; 3; 5; 7; 9; 11; 13; 15; 17; 19
2. a) 1 + 3 = 4
b) 1 + 3 + 5 = 9
c) 1 + 3 + 5 + 7 = 16
d) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25
e) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 = 36
f) 1 + 3 + 5 + 7 + 9 + 11 + 13 = 49
3. Die som van ’n sekere aantal onewe getalle = die kwadraat van die aantal
getalle.
4. a) Die som van ’n sekere aantal onewe getalle = die kwadraat van die
aantal getalle.
b) Som van die eerste 45 onewe getalle = 452 = 2 025
Toets jou kennis

Gebruik die oefening om die beginsels van die onderwerp te hersien en om
informeel vas te stel tot watter mate die leerders die werk verstaan.
1. Waar. Aanvaar redelike antwoorde, bv. 53 = 5 × 5 × 5
2. a) 3 tot die mag 2

b) 53
c) 42
3. a) 52 = 25
b) 82 = 64
c) 102 = 100
d) 33 = 27
e) 103 = 1 000
f) 123 = 1 728
4. a) 81 = 9
b) 121 = 11
c) 36 = 6
5. a) 3 27 = 3
b) 3 125 = 5
c) 3 1 000 = 10
6. a) 25 + 16 + 82
= 5 + 4 + 64
= 73

b) ( 15 – 9)2 + 4 + 2
= 62 + 2 + 2
= 36 + 2 + 2
= 40
c) (72 – 62 + 64 ) + (24 + 23 + 13)
= (49 – 36 + 8) + 16 + 8 + 1
= 21 + 25
= 21 + 5
= 26
7. 324 = 18 m

KWARTAAL 1 ONDERWERP
Meetkunde van reguitlyne en
3 konstruksie van meetkundige
figure

Leerders het in die vorige grade geleer hoe om hoeke en vorms te herken.
In hierdie onderwerp sal hulle leer hoe om meetkundige instrumente te gebruik
om hoeke akkuraat te teken en te meet, sirkels te trek en loodregte en parallelle
lyne te konstrueer.

Leerders mag dit moeilik vind om die gradeboog reg te plaas om ’n hoek te meet
en die verkeerde skaal vir die lesing gebruik.

Leerders moet ’n volledige meetkundestel skool toe bring.
Bring dun stroke karton in twee verskillende kleure, en gesplete drukspykers of
spelde klas toe.
Teken plakkate met die volgende inligting:
• Soorte hoek: regte hoek, gestrekte hoek, omwenteling, skerphoek, stomphoek,
inspringende (reflekse) hoek.
• Dele van ’n sirkel

Laat die leerders al die instrumente in die meetkundestel identifiseer.
Eenheid 1 Definieer lyne en dele van lyne

Lynsegmente, strale en reguitlyne

Help die leerders om tussen lyne, lynsegmente en strale (halflyne) te onderskei.
Hierdie basiese begrip sal hulle help om, soos hulle deur die kurrikulum vorder,
met moeiliker meetkundige voorstellings te werk.
Aktiwiteit 1.1
1. AB: straal
CD: lynsegment
EF: lyn
HG: straal
IJ: lyn
KL: lynsegment
2. a) Lyn CD sal verby punt C en D strek.
b) Straal PR sal by punt P begin en dan verby punt R strek.
c) Lynsegment TM sal nie verby punt T van punt M strek nie.
d) Straal HG sal by punt H begin, en verby punt G strek.

e) Lynsegment FB sal nie verby punt F van punt B strek nie.
f) Lyn AK sal verby punt A en K strek.
Parallelle lyne en loodlyne

Werk saam die leerders deur die begrip van parallelle lyne. Wys vir hulle
verskillende voorbeelde. Doen dieselfde met loodlyne.
Laat die leerders Aktiwiteit 1.2 voltooi.
Aktiwiteit 1.2
1. Parallelle lyne: AB en CD; MN en OP; UV en WX

Loodlyne: IJ en KL; QR en ST; KY en FS
2. AB ‖ CD
IJ ⟘ KL
MN ‖ OP
QR ⟘ ST
UV ‖ WX
KY ⟘ FS
Eenheid 2 Hersiening van hoeke

Bespreek regte hoeke en laat die leerders regte hoeke in hul omgewing
identifiseer.
Herken die regte hoek van ’n tekendriehoek. Stal die Woordeskat Plakkaat in die
klas uit.
Grade rondom ’n punt

Die leerders moet Aktiwiteit 2.1 voltooi.
Aktiwiteit 2.2
1.–3. Gebruik twee stroke karton en heg die punte met ’n drukspyker van
speld met ’n gesplete punt om die verskillende soorte hoeke te wys.
Help die leerders indien nodig.
4. Skerphoek, regte hoek, stomphoek, gestrekte hoek, inspringende hoek,
omwenteling.
Eenheid 3 Gebruik ’n gradeboog

Dele van ’n gradeboog

Die leerders ondersoek ’n gradeboog.
Meting van hoeke

Beklemtoon dat die hoekpunt van die gradeboog op die hoekpunt van die hoek
geplaas moet word en die 0º lyn moet saamval met een van die arms van die
hoek. Kyk van die 0º lyn op die arm van die hoek op die binneste van buitenste
skaal val.

Aktiwiteit 3.1
1. Â = 40°
= 70°
2.
Hoek Grootte van hoek Tipe hoek
a) 50° skerp hoek
b) 120° stomp hoek
c) 180° gestrekte hoek
d) 30° skerp hoek
e) 80° skerp hoek
f) 90° regte hoek
g) 270° reflekse hoek
h) 330° reflekse hoek
i) 300° reflekse hoek
Eenheid 4 Konstrueer hoeke

Aktiwiteit 4.1
1. en 2. Praktiese werk
G
3. a) A b) D c)
B C E F H I
60˚ 100˚ 120˚
J
d) e) M f)
P
K L N O Q R
85˚ 95˚ 135˚
g) h) X i)
S
A
T U Y Z B C
55˚ 78˚ 162˚
j)
D
E F
133˚
4. Praktiese werk

5. a) 360° – 200° = 160° b) 360° – 315° = 45°
A D
B
C
200˚
E F
315˚
c) 360° – 277° = 83° d) 360° – 346° = 14°

G J
K L
346˚
H I
277˚
Eenheid 5 Konstrueer sirkels

Dele van ’n sirkel

Vertoon die Woordeskat Plakkaat.
Aktiwiteit 5.1
1. A middelpunt
B radius
C omtrek
D radius
E middelpunt
F omtrek
G omtrek
H middellyn
I middelpunt
2. a) A 15 mm
B 20 mm
C 25 mm
b) Hoe langer die radius, hoe groter die sirkel.
Gebruik ’n passer
Aktiwiteit 5.2 is baie belangrik, want die leerders moet gemaklik voel om die
passer op die regte manier vas te hou.
Aktiwiteit 5.2
Praktiese werk

Teken ’n sirkel met ’n bekende radius
Aktiwiteit 5.3
1.
a) b)
30 mm
20 mm
c) d)
15 mm
45 mm
2.
a) b) c)
15 mm
25 mm
30 mm

Eenheid 6 Konstrueer parallelle lyne
Bespreek parallelle lyne en laat die leerders parallelle lyne in hul omgewing
identifiseer.
Aktiwiteit 6.1
1. A C D F G
Aktiwiteit 6.2
Praktiese werk
Eenheid 7 Konstrueer loodregte lyne

Aktiwiteit 7.1
Praktiese werk
Eenheid 8 Konstrueer verskillende patrone

Aktiwiteit 8.1
Praktiese werk
Toets jou kennis

Gebruik die oefening om die beginsels van die onderwerp te hersien en om
informeel vas te stel van die leerders die konstruksies kan uitvoer.
1. Â = 80°, skerphoek
= 45°, skerphoek
= 320° (360° – 40°), reflekse hoek
2. a) b)
75˚ 160˚
c) 360° – 300° = 60°
300˚

3.
a) b)
20 mm
40 mm
3. c), 4. en 5. Praktiese werk: kyk dat leerders akkuraat werk.

KWARTAAL 1
ONDERWERP
Meetkunde van 2D-vorms 4

Die leerders sal driehoeke, reghoeke en vierkante van vorige grade herken. In
die onderwerp sal hulle konsentreer op die eienskappe van gelyksydige,
gelykbenige en reghoekige driehoeke. Hulle sal die eienskappe van
parallelogramme, ruite, reghoeke, vierkante, trapesiums en vlieërs identifiseer en
bespreek. Hulle sal ook woordeskat van sirkels aanleer en bekend gestel word
aan die beginsels van kongruensie en gelykvormigheid.

Party leerders vind dit moeilik om vorms te herken wat op ongewone maniere
geörienteer is.

Maak plakkate oor die volgende:
• Woordeskat: aangrensend, teenoorgesteld, parallel, loodreg
• Soorte driehoeke
• Soorte vierhoeke, wys dat parallelogramme, trapesiums en vlieërs spesiale
vierhoeke is, ruite en reghoeke is spesiale parallelogramme, vierkante is
spesiale ruite van reghoeke
• Woordeskat vir ’n sirkel: middelpunt, radius, middellyn, omtrek, boog, koord,
segment, sektor
• Kongruente vorms
• Gelykvormige figure
Gebruik die vorms op bladsy 79 in die Leerdersboek om ’n gesprek oor vorms in

te lei. Vra die leerders:
• Watter vorms kan jy sien?
• Is die driehoeke/vierkante/reghoeke ewe groot?
Eenheid 1 Driehoeke
Vertoon die plakkaat en verduidelik dat hulle elke soort driehoek gaan bestudeer.
Gelyksydige driehoeke
Aktiwiteit 1.1
1. AB = AC = BC = 20 mm
DE = DF = EF = 30 mm
GH = GJ = HJ = 25 mm
JK = JL = KL = 30 mm
2. A, C, E

Gelykbenige driehoeke
Aktiwiteit 1.2
1. AB = AC
DE = DF
GH = GI
KJ = KL
2. B, G
Reghoekige driehoeke
Aktiwiteit 1.3
Â, , ,
Aktiwiteit 1.4
1. a) B, F, I
b) A, H, J
c) A, E, G
2. Praktiese werk
3. a) △DABC is gelyksydig
b) AB = 2 cm
c) B C = 2 cm
d) AC = 2 cm
e) △ DDEF is gelykbenig
f) E F = 3 cm
g) D E
h) △DGHI is gelykbenig
i) G I = HI
j) △ DJKL is gelyksydig
k) JK = JL = KL = 40 mm
Eenheid 2 Vierhoeke
Stal die plakkaat oor die verskillende soorte vierhoeke uit en verduidelik dat elke
tipe sekere eienskappe het. Verwys na die plakkaat terwyl elke tipe bespreek
word.
Terme om vierhoeke te beskryf

Stal die plakkaat oor die terme uit en verduidelik wat elkeen beteken.

Vierkante en reghoeke
Aktiwiteit 2.1
1. Praktiese werk
2.
Watter sye is ewe lank? Twee pare teenoorstaande sye
Watter sye is altyd parallel? Twee pare teenoorstaande sye
Watter sye is altyd loodreg? Alle aangrensende sye
Watter hoeke is altyd regte hoeke? Al vier hoeke
3. a) Al 4 sye van ’n vierkant is ewe lank.

2 pare teenoorstaande sye van ’n reghoek is ewe lank.
b) Nee, want slegs 2 pare teenoorstaande sye is ewe lank.
c) ’n Vierkant is ’n soort reghoek. Onwaar, want al 4 sye is ewe lank.
Parallelogramme en ruite
Aktiwiteit 2.2
1. a) Twee pare teenoorstaande sye is parallel.

b) ’n Parallelogram het 2 pare teenoorstaande sye wat ewe lank is, maar
die 4 sye van ’n ruit is almal ewe lank.
2. a) Waar. 2 pare teenoorstaande sye van ’n ruit is ewe lank en parallel.

b) Waar. 2 pare teenoorstaande sye van ’n reghoek is ewe lank en parallel.
c) Onwaar. Die 4 sye van ’n reghoek is nie almal ewe lank nie.
d) Waar. 2 pare teenoorstaande sye van ’n vierkant is parallel en al 4 sye is
gelyk.
e) Waar. 2 pare teenoorstaande sye van ’n vierkant is gelyk en parallel.
Trapesiums
Aktiwiteit 2.3
1.–4. C D
A B
trapesium parallelogram
trapesium parallelogram
E F G H
vierkant trapesium trapesium reghoek

Vlieërs
Aktiwiteit 2.4
1.
A B C D
2. Vlieërs het gewoonlik nie parallelle sye nie.

3. Waar. ’n Ruit het 2 pare aangrensende sye wat ewe lank is.
Klassifiseer vierhoeke
Aktiwiteit 2.5
1.
Vierhoeke Beskrywings
a) Vierkant Al vier sye is ewe lank.
Twee pare teenoorstaande sye is parallel.
Al die aangrensende sye is loodreg.
Al vier hoeke is regte hoeke.
b) Reghoek Twee pare teenoorstaande sye is ewe lank.

Al die aangrensende sye is loodreg.
Al vier hoeke is regte hoeke.
c) Parallelogram Twee pare teenoorstaande sye is ewe lank.


d) Ruit Al vier sye is ewe lank.
e) Trapesium Een paar teenoorstaande sye is parallel.
f) Vlieër Twee pare aangrensende sye is ewe lank.
2. a) vierkant, ruit
b) vierkant, ruit, reghoek, parallelogram
c) vierkant, ruit, vlieër
d) vierkant, reghoek
e) vierkant, reghoek
f) vierkant, ruit, reghoek, parallelogram
g) vierkant, ruit, reghoek, parallelogram, trapesium
Eenheid 3 Sirkels
Stal die woordeskat plakkaat uit en maak seker dat die leerders elke term kan
identifiseer.
Aktiwiteit 3.1
1. A radius
B middelpunt
C omtrek
D sektor
E radius
F boog
G radius
H segment
I koord
J middellyn
2. a) sektore b) s egmente
c) radiusse d) s ektor
e) boog f) middellyn
g) Pizza A

3.
Sektor Oppervlakte van ’n sirkel tussen 2 radiusse
Omtrek Die afstand rondom ’n sirkel
Radius Afstand vanaf die middelpunt van die sirkel tot by die
omtrek
Boog ’n Gedeelte van die omtrek van ’n sirkel
Koord ’n Lyn wat twee punte op die omtrek verbind, maar nie
deur die middelpunt gaan nie
Middellyn Die afstand deur die middelpunt van ’n sirkel wat twee
punte op die sirkelrand verbind
Middelpunt Punt in die middel van die sirkel
Segment Die oppervlakte van ’n sirkel tussen ’n koord en sy boog
Eenheid 4 Kongruente en gelykvormige figure

Wys die plakkaat oor kongruente figure.
Aktiwiteit 4.1
Praktiese werk
Aktiwiteit 4.2
1. Kongruent: dieselfde vorm en afmetings/grootte

2. Nie kongruent nie: nie dieselfde afmetings/grootte nie
3. Nie kongruent nie: nie dieselfde vorm nie
5. Nie kongruent nie: nie ewe groot nie
Gelykvormige figure
Wys die plakkaat oor gelykvormige figure.
Aktiwiteit 4.3
1. a) Gelykvormig: dieselfde vorm en hoeke, maar nie ewe groot nie

b) Gelykvormig: dieselfde vorm en hoeke, maar nie ewe groot nie
c) N ie: nie dieselfde vorm en hoeke nie
d) Nie: nie dieselfde vorm en hoeke nie
e) N ie: nie dieselfde vorm en hoeke nie
f) G elykvormig: dieselfde vorm en hoeke, maar nie ewe groot nie
2. a) Kongruent
b) Kongruent
c) G elykvormig
d) Gelykvormig
e) G eeneen
f) K ongruent

Verduidelik dat wanneer ’n vierhoek benoem word, die hoofletters van die
hoekpunte kloksgewys van antikloksgewys rondom die figuur gelees word.
Aktiwiteit 5.1
1. a) AC = BC = 4 cm (gelyksydige Δ; al die sye ewe lank)
b) DF = 2,5 cm (gelykbenige Δ; aangrensende sye ewe lank)
c) HI = 7 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
GH = 4 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
d) KN = NM = LM = 3,5 cm (ruit; al die sye ewe lank)
e) PQ = 2 cm (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
QR = 3,5 (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
f) XY = 9 cm (gelykbenige Δ; aangrensende sye ewe lank)
g) UV = TV = 4,5 cm (gelyksydige Δ; al die sye ewe lank)
h) JG = 2 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
GH = 5,5 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
i) BC = 10 cm (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
CD = 6 cm (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
2. a)
A
2 cm AC = BC = 2 cm
B C
b) 3,5 cm
D E
EF = FG = GD = 3,5 cm
F G
c) K 5 cm L
2,5 cm LM = 2,5 cm
NM = 5 cm
N M
d) X
XY = XZ = 1,5 cm
Z 1,5 cm Y

e) Q
3 cm
P R QR = 3 cm
PS = 5,5 cm
5,5 cm
3. a)
6 cm
A D
4 cm 4 cm
B C
6 cm
b) parallelogram
4. a)
L
2,5 cm 5,5 cm
K M
2,5 cm 5,5 cm
N
b) vlieër
Toets jou kennis

Gebruik die oefening om die begrippe in die onderwerp te hersien en informeel
te evalueer tot watter mate die leerders die beginsels verstaan.
1. a) ΔABC gelykbenige Δ
DEFG trapesium
HIJK parallelogram
LMNO reghoek
ΔPQR reghoekige Δ
STUV ruit
WXYZ vlieër
ΔDFE gelyksydige Δ
b) AB = 3 cm (gelykbenige Δ; al die sye ewe lank)
HI = 2,5 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
IJ = 6 cm (parallelogram; teenoorstaande sye ewe lank)
WZ = 1,5 cm (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
XY = 3 cm (vlieër; aangrensende sye ewe lank)
2. a) HIJK, LMNO, STUV b) H IJK, LMNO, STUV

c) D
EFG d) STUV
e) L MNO f) W XYZ
3. A boog B middellyn
C sektor D radius
E omtrek F koord
4. A kongruent B gelykvormig
C geeneen D gelykvormig

KWARTAAL 1
ONDERWERP
Gewone breuke 5
Die leerders moet die beginsels van breuke van vorige grade onthou. In die
onderwerp word breuke van honderdstes en duisendstes ook ingesluit. Hulle het
vantevore breuke met dieselfde noemers opgetel en afgetrek; dit word nou
uitgebrei na breuke met verskillende noemers. Hulle leer ook hoe om breuke te
vermenigvuldig.
Die beginsel van ’n persentasie as ’n breuk met ’n noemer van 100 word ook in
die onderwerp ingesluit en leerders moet ’n persentasie van ’n hoeveelheid
bepaal en berekeninge doen oor persentasie toename en afname.
’n Gedeelte wat fokus op die ekwivalensie van breuke, persentasies en desimale
word ingesluit om leerders vir die volgende onderwerp voor te berei.
Let daarop dat bewerkings met breuke baie oefening vereis. Die aktiwiteite in
die onderwerp bevat genoeg voorbeelde. Dis nie nodig dat die leerders elke
aktiwiteit moet voltooi nie; dit hang af van die leerders se vermoëns.

Leerders kan in die versoeking kom om twee tellers van twee noemers te
kanselleer wanneer hul breuke vermenigvuldig. Oor die algemeen is berekeninge
met persentasies ingewikkeld. Daarom is dit baie belangrik om die verwantskap
tussen persentasies en breuke te beklemtoon.

Berei plakkate voor wat die volgende wys:
• ’n breukemuur (kyk bladsy 97 van die Leerdersboek)
• verskeie breuke (ingekleurde dele) van ’n verskeidenheid meetkundige figure
• soorte breuke: egte, onegte, gemengde getalle
• ekwivalensie van breuke, persentasies en desimale.
Verwys na die plakkaat met verskeie breuke van verskillende meetkundige

vorms om die leerders aan die betekenis van ’n breuk te herinner. Stel die vraag:
• Watter breuk van die hele is ingekleur?
Herinner leerders voortdurend daaraan dat hulle hul sakrekenaars mag gebruik,
aangesien hulle dit gereeld gaan nodig kry in hierdie onderwerp.

Eenheid 1 Gewone breuke
Neerskryf van breuke

5 1
1. A 8 B
3
3 3 1
C
7 D =
6 2
5 1 4
E
10 = 2 F
4 =1
9
2. a) 10 Egte breuk b) 4 54 Gemengde getal
c) 75 Onegte breuk d) 1 12 Gemengde getal

e) 89 Onegte breuk f) 2
Egte breuk
3
1 1 1
3. ; ;
12 8 7
; 61 ; 15 ; 1
4
; 13 ; 1
2
4. Kleiner
Hersien ekwivalente breuke

Verwys na die breukemuur.
Aktiwiteit 1.2
1. Praktiese werk
2. a) 12 > 15 b) 1
< 1
6 4
c) 13 > 1
d) 4
> 4
4 8 10
e) 62 > 2
f) 3
< 3
7 9 5
3. Kleiner
4. a) 13 < 2
b) 4
= 2
4 6 3
3
c) > 13 d) 54 = 8
7 10
1
e) = 63 f) 75 > 3
2 5
5. a) 12 = 2
= 3
= 4
= 5
b) 1
= 2
= 3
4 6 8 10 3 6 9
1 2
c) =
4 8

Aktiwiteit 1.3
1. Ja, dit is.
2. Leerders se antwoorde sal verskil, byvoorbeeld:
a) 53 = 6
10
= 9
15
b) 24 = 4
8
= 6
12
c) 71 = 2
14
= 3
21
d) 85 = 10
16
= 15
24
e) 63 = 6
12
= 9
18
3. 1 1 1
Kleiner as 2
Gelyk aan 2
Groter as 2
4 3 8
9 6 12
6 7 4
13 14 7
3 9
7 16
10
12
Vergelyk breuke
Aktiwiteit 1.4
2 1 5
1. 3
; 2
; 6
KGV is 6: \ 64 ; 63 ; 5
6
\ 3
6
< 4
6
< 5
6
\ 1
2
< 2
3
< 5
6
3 7 1 9 7
2. 4
; ;
12 3
KGV is 12: \ 12 ; ; 4
12 12
\ 4
12
< 7
12
< 9
12
\ 1
3
< 7
12
< 9
12
1 2 2 5 6 10 5 6 10 1 2 2
3. ; ; KGV is 15: \ 15 ; ; \ < < \ < <
3 5 3 15 15 15 15 15 3 5 3
4. 1 43 ; 1 54 ; 1 10
6

45 46
KGV is 60: \ 1 60 ; 1 60 ; 1 36
60
\ 1 36
60
45
< 1 60 46
< 1 60 6
\ 1 10 < 1 43 < 1 54
5. 2 23 ; 7
; 2 65 = 3 ;
8 7 17
4 4 ; 6
32 21 34 21 32 34 7 2 5
KGV is 12: \ 12 ; 12 ; 12 \ 12 < 12 < 2 \ 4 < 23 < 26
6. 2 53 ; 2 10
9
; 28
10
6 9 8 6 8 9
KGV is 10: \ 2 10 ; 2 10 ; 2 10 \ 2 10 ; 2 10 ; 2 10 \ 2 53 < 28
10
9
< 2 10

7. 3 76 ; 29 15
;
14 7
= 27 29 15
; ;
7 14 7
54 29 30 29 30 54 29 15
KGV is 14: \ 14 ; ;
14 14
\ 14
< 14
< 14
\ 14
< 7
< 3 76
3
; 53 ; 3 3 3 3
15 12 30 12 15 30
8. KGV is 20: \ 20 ; 20 ; 20 \ < < 20 \ 5 < <
4 2 20 20 4 2
9. 2 23 ; 15 14
= 83 ;
15 14
9
; 6 9 ; 6
KGV is 18: \ 83 ; 53 ; 7
3
\ 15
9
< 14
6
< 2 23
Vereenvoudig breuke
Aktiwiteit 1.5
1. a) 52 ; 7
; 2 53 ; 4 74
3
3 1
b) =
9 3
2 1
=
12 6
1 64 = 1 23
18 6
3
= 1
=6
6 6÷2 3 4 4÷4 1
2. a) 14 = = b) = =
14 ÷ 2 7 12 12 ÷ 4 3
20 20 ÷ 5 4 12 12 ÷ 4 3
c) = = d) = =
15 15 ÷ 5 3 8 8÷4 2
7 7÷7 16 ÷ 4
e) = = 13 f) 16
= = 4
21 21 ÷ 7 20 20 ÷ 4 5
Kanselleer en vereenvoudig
Aktiwiteit 1.6
15 3 2
1. 20
= 4
2. 4
10
= 5
3 1 8 4
3. 12
= 4
4. 6
= 3
14 7 9 3
5. = 6. =
8 4 12 4
16 4 25 1
7. 20
= 5
8. 100
= 4
6
9. = 13 10. 26
= 13
18 50 25
45 5 60 5
11. 9
= 1
= 5 12. 12
= 1
=5

Berekeninge met honderdstes en duisendstes
Aktiwiteit 1.7
1.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1 000
1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000
2. a)
1 2
10 10
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
b)
5 6
10 10
50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
3 300 7 700
3. a) 10 = b) =
1 000 10 1 000
9 900 13 130
c) = d) =
10 1 000 100 1 000
19 190 89 890
e) = f) =
100 1 000 100 1 000
1 250 1 125
g) = h) =
4 1 000 8 1 000
1 50
i) =
20 1 000
1 1 17 1
4. a) 1 000 < b) >
10 1 000 1 000
15 150 15 128 1 500 1 490
c) = \ > d) = \ >
100 1 000 100 1 000 2 1 000 2 1 000
1 200 1 250 1 125 179 1
e) = ∴ < f) = \ 1 000 >
5 1 000 5 1 000 8 1 000 8
5. a) 1 19
000
< 25
1 000
< 119
1 000
< 310
1 000
< 487
1 000
< 901
1 000
3 7
b) ; ; 1 ; 31 ; 43 ; 315
; 435
=
10 10 10 100 1 000 1 000 1 000
300 700 100 310 43 315 435
1 000 ; 1 000 ; 1 000 ; 1 000 ; 1 000 ; 1 000 ; 1 000
43 1 3 31 315 435 7
\ 1 000
< 10
< 10
< 100
< 1 000
< 1 000
< 10
1 4 874 7 9
c) ; ; ; ; ; 23 =
3 5 1 000 8 10 1 000
33, 33 800 874 875 900 23
1 000 ; 1 000 ; 1 000
; 1 000
; 1 000
; 1 000
23 1 4 874 7 9
\ 1 000
< 3
< 5
< 1 000
< 8
< 10

Eenheid 2 Berekeninge met gewone breuke
Hersiening van Graad 6-werk

Aktiwiteit 2.1
1. a) 12 + 1
+ 1
= 3
= 1 12
2 2 2
1
b) + 1 13 = 1 23
3
3 4 1 8 4
c) + + = =
10 10 10 10 5
1 2 3 6
d) + + = =1
6 6 6 6
1 4 5
e) + =
8 8 8
12 18 30 3
f) + = =
100 100 100 10
2. a) 23 – 1
= 4
– 1
= 3
= 1
6 6 6 6 2
3 3 6 3 3
b) – = – =
4 8 8 8 8
9 5 18 5 13
c) – = – =
10 20 20 20 20
7 3 14 3 11
d) – = – =
8 16 16 16 16
4 1 8 1 7
e) – = – =
5 10 10 10 10
9 16 90 16 74 37
f) – = – = =
10 100 100 100 100 50
3. a) 4 78 – 2
= 4 85
8
b) 9 74 – 2 71 = 7 73

3 1 6 1 7
c) + = + =
4 8 8 8 8
d) 2 13 – 1 13 = 1

e) 3 23 + 1 61 = 3 64 + 1 61 = 4 65

f) 2 52 – 1 10
1 2
= 2 10 1
– 1 10 1
= 1 10

g) 4 23 + 2 61 = 4 64 + 2 61 = 6 65

h) 3 65 – 1 13 = 3 65 – 1 62 = 2 63 = 2 12

i) 2 83 – 1 43 = 2 83 – 1 86 = 1 11 – 1 86 = 5
8 8

Kleinste gemene veelvoud (KGV) en
kleinste gemene noemer (KGN)
Aktiwiteit 2.2
1. a) 7; 14; 21; 28; 35; 42; 49; 56; 63; 70

b) 9; 18; 27; 36; 45; 54; 63; 72; 81; 90
c) 8; 16; 24; 32; 40; 48; 56; 64; 72; 80
d) 11; 22; 33; 44; 55; 66; 77; 88; 99; 110
2. a) KGV van 7 en 8 = 56
b) KGV van 6 en 10 = 30
c) KGV van 4 en 9 = 36
d) KGV van 10 en 12 = 60
3 15 4 16 3 4
3. a) KGV = 20, dus is = en = ∴ <
4 20 5 20 4 5
9 10 110 9 10
b) KGV = 132 (11 × 2 = 132), dus is = 108
en = ∴ <
11 132 12 132 11 12
4 36 5 35 4 5
c) KGV = 63 (7 × 9 = 63), dus is = en = ∴ >
7 63 9 63 7 9
14 24 9 27
d) KGV = 30 (15 × 2 = 30; 10 × 3 = 30), dus is 15
= 30
en 10
= 30
14 9
∴ 15
> 10
7 189 9 72 7 9
e) KGV = 216 (8 × 27 = 216), dus is 8
= 216
en 27
= 216
∴ 8
> 27
2 32 11 33
f) KGV = 36 (9 × 4 = 36; 12 × 3 = 36), dus is 9
= 36
en 12
= 36
2 11
∴ 9
< 12
Optelling en aftrekking van breuke

Breuke met dieselfde noemers
Aktiwiteit 2.3
3 1
1. 8
2. 4
1 6
3. 6
4. 7
5. 1 6. 5 23
5
7. 4 10 = 4 12 8. 8 79
10
9. 1 + 10
=2

Breuke met verskillende noemers
Aktiwiteit 2.4
4 2 7 4
1. 5
+ 3
2. 4
+ 3
12 10 21 16
= 15
+ 15
= 12
+ 12
22 37
= 15
= 12
7 1
= 1 15 = 3 12
12 13 1 2
3. 7
– 14
4. 2
– 5
24 13 5 4
= 14
– 14
= 10
– 10
11 1
= 14
= 10
3 4 7 3
5. + 6. +
20 5 3 2
3 16 14 9
= 20
+ 20
= 6
+ 6
19
= 20 =
23
6
= 3 65
2 3
7. 6
+ 9
6 6 8 5
= 18
+ 18 8. –
3 6
12 16 5
= 18 = –
6 6
2 11
= 3 = 6
= 1 65
22 4
9. 15
– 3
22 20
= 15
– 15
2
= 15
Optelling en aftrekking van gemengde getalle

Aktiwiteit 2.5
1. Klasbespreking

2. a) 14 + 1 12 b) 2 12 – 1 15
1 2 5 2
of 1 4 + 1 4 of 2 10 – 1 10

5 3 3 5 6 3
= + = 24 = – = 1 10
4 2 2 5
5 6
= 4
+ 4 =
25
10 –
12
10
11
= 4 =
13
10
= 2 43 = 1 10
3
7
– 3 83 of 4 24 + 3 24 d) 2 13 + 2 74 of 2 21 + 2 21
14 9 7 12
c) 4 12

55 27 5 7 18 19
= – = 3 24 = + = 4 21
12 8 3 7
110 81 49 54
= 24
– 24
= 21
+ 21
29 103
= 24
= 21
5
= 1 24 = 4 19
21
e) 6 65 – 3 43
10 9
of 6 12 – 3 12

41 15 1
= – = 3 12
6 4
82 45
= 12 – 12
37
= 12
1
= 3 12
Aktiwiteit 2.6
Hierdie oplossings gebruik Metode 2. Hou in gedagte dat leerders ook Metode 1
mag gebruik. Verduidelik dat dit nie altyd moontlik is om Metode 1 te gebruik
nie, bv. in vraag 3.
7
1. 5
+ 2 53 2. 5
6
– 1
4
7 13 10 3
= 5
+ 5
= 12
– 12
20 7
= 5
= 12
=4
5 10
3. 1 11 – 11
4. 4 61 – 3 94
16 10 25 31
= 11
– 11
= 6
– 9
6 75 62
= 11
= 18
– 18
13
= 18

5. 5 83 – 3 12
1
6. 6 78 + 3 43
43 37 55 15
= 8
– 12
= 8
+ 4
129 74 55 55 30
= 24
– 24
= 24
= 8
+ 8
7
= 2 24 =
85
8
= 10 85
7. 6 54 – 3 82 8. 2 14 + 8 52
34 9 42
= –
26
= 4
+ 5
5 8
272 130 45 168
= – = 20
+ 20
40 40
142 213
= = 20
40
= 71 = 10 13
20
20
= 3 11
20 7
10. 4 12 –2

55 2
9. 4 63 + 5 = 12
– 1
27 5 55 24
= + = 12
– 12
6 1
27 30 31
= + = 12
6 6
57 7
= = 2 12
6
19
= 2
12. 8 54 – 6 10
3
= 9 12 of = 9 63
44 63
= 5
–
9 12
10
=
88 63
= 10
– 10
6 1
11. 13 + 2 25
= 10
12 13
= 26
+ 26 5
= 2
25
= 26
= 2 12
Vermenigvuldig breuke met telgetalle

Aktiwiteit 2.7
1 3
1. a) 5 × b) 3 ×
2 4
5 1 3 3
= × = ×
1 2 1 4
5 9
= =
2 4
= 2 12 = 2 14


2 5 6 3
c) × d) ×
1 4 1 5
10 18
= 4
= 5
5
= 2
= 3 53
= 2 12 f) 6 × 4
5
7 1 6 4
e) × = ×
1 4 1 5
7 24
= 4
= 5
= 1 43 = 4 54
3 3 7
g) 4 × h) ×
6 1 3
4 3 21
= 1
× 6
= 3
12 7
= 6
= 1
2
= 1
=7
=2
2 2
2. 3 × 7 7
×3

3 2 2 3
= × = ×
1 7 7 1
6 6
= =
7 7
\ Waar, want jy kan getalle in enige volgorde vermenigvuldig en dieselfde

antwoord kry.
7 2
3. a) 10 van 50 b) van 14
3
7 50 2 14
= × = ×
10 1 3 1
350 28
= =
10 3
35
= = 9 13
1
3
= 35 d) van 28
7
8 3 28
c) van 35 = ×
10 7 1
8 35 84
= × =
10 1 7
280 12
= =
10 1
28
= = 12
1
= 28


2 5
e) van 8 f) van 12
6 6
2 8 5 12
= × = ×
6 1 6 1
16 60
= =
6 6
8 10
= =
3 1
= 2 23 = 10

Aktiwiteit 2.8
1. a) Jacqui: 23 van 2

5
= 2
3
× 2
5
= 4
15
1 2 4
3
+ 5
+ 15
5 6 4
= 15
+ 15
+ 15
15
= 15
=1
1 2
b)
3
× 30 + 5 × 30
30 60
= 3 + 5
= 10 + 12

= 22
30 – 22 = 8 blokkies oor voor Jacqui haar deel neem
Daar het geen sjokolade oorgebly nie.
2. A = 10 kg
4 40
B 5
van 10 = 5 = 8 kg
1 10
C 3
van 10 = 3
= 3 13 kg
3 30
D 4
van 10 = 4
= 7 12 kg
E E = B + C – D
8 + 3 13 – 7 12
8 10 15
= + –
1 3 2
48 20 45
= + –
6 6 6
23
=
6
= 3 65 kg


3. 21 94 – 4 79 (gemors)
193 43
= –
9 9
150
=
9
6
= 16 9

= 16 23 ℓ verf is oor.

16 23 ÷ 4 61

25
= 50
÷
3 6
50 6
= × 25 = 4 houers
3
Vereenvoudig breuke voor vermenigvuldiging

Aktiwiteit 2.9
25 3
1. 100
× 12 2.
16
× 15
10 1
3
25 12 24
= × =
100 1 1
= 3 = 24
4
2
4 16
3. 81 × 2 24
4
1 4. 1 6 × 1
8
= 8
1 =
1
=8
=8

1 8
3 40
5. 5 115 × 1
8 2
8 6. ×
= 1 10
1
8
=
=8 5

= 1 53

4
7. 9 × 12
3
9 3
= × 12
4
8. 16 ×
1 4
3 4
16 3
= = ×
1 1 41
=3 12
=
1
= 12
9. 20 × 200
100
2
20 200 60
= × 100 1 10. ×3
1 5
40 6012 3
= = ×
1 51 1
= 40 36
=
1
= 36


1 71 7 91
7 21
11. 1
× 49 71 12. 1
× 27 31
= 11 = 71

=1 =7

8 12 3 6
13. 1
× 20 5 14. 20
× 40
24 6 40 2
= = 201 ×
5 1
= 4 54 = 12
1
= 12
12 30 2
15. 151 × 1
24
=
1
= 24

’n Breuk van ’n breuk

Aktiwiteit 2.10
2 1 3 2
1. 5
van 3
2. 4
van 3
2 1 31 21
= × = ×
5 3 42 31
2
= = 1
15
2
2 62 1 123
3. a) 31 × b) ×
1 4 1 1
4 3
= =
1 1
=4 =3

1
31 10 2 71 12 3
c) × d) ×
5
1
12 42 8 2 71
3
= 1 =
2 2
= 1 12

42 18 6
e) ×
3 1 21
4 15
12 f) ×
= 5 20
1
3
=
= 12 5

Aktiwiteit 2.11
Onthou, daar is verskeie maniere waarop ’n mens kan uitkanselleer, en leerders

sal nie altyd dieselfde metode as in hierdie boek gebruik nie.

1
1. 7 6
× 14 × 2
12 6 15
3 12 3
12 3 2. 41 × 31 × 10 21
1
= 18
6 =
1
1 1 = 18
2 11 5
3. 51 × 6
× 21
3
11 4
1
24 2
1
9
= 4. × × 16 42
6 121 31
3
=
2
= 1 12
1 1
5 28 4 5
5. 41 × 20 4 × 71
5
= 1 1 1
4
6.
6
×
3
×
2
42 18 6 61
2 1 1
2 12 5 =
7. 3
× 15 3 × 61 12
4
=
9
25 1 5
100 50 10 60
8. 120 12 1 × 41 × 51
= 125
1
= 125

Vermenigvuldig gemengde getalle

Aktiwiteit 2.12
1. a) 2 13 × 1 43 b) 3 54 × 2 12

7 7 19 1
= × = × 5
3 4
51 2
49
= = 19
12
2
1
= 4 12 = 9 12

2. a) 1 43 × 1 71 3
b) 1 12 × 2 23

1 2
7 8 15
5
8
2
= 41 + 71 = ×
12 3 31
2
= = 10
1
3
=2
= 3 13

c) 1 93 × 3
d) 2 2
× 1 12
8
7
1
12 3 21
= 9 × 82 2
1 14
= 71 × 12 63
1
= 1
2 =
3

e) 4 23 × 4 12 f) 9
× 1 53 × 20
12 12
7 3 1
14 9 93 8
2
= 31 × 21 = 12 41 × ×
20
51 12
21
= = 2
1
1
= 21 =2

g) 3 86 × 4
× 2 52 h) 3
× 3 15 × 1 14
2
4
6 63 1
30 4
1
12 3 16 4 5
1
= 82 × 21 × 51 = 41 × 51 × 41
1
18 3
= =
1 1
= 18 =3

2
i) × 1 43 × 2 52
3
41
2 7 12
= 31 × 41 ×
5
14
=
5
= 2 54

Probleemoplossing met breuke

Aktiwiteit 2.13
1 1 2 3 3
1. 3
+ 6
+ 5
+ 4
+ 4
20 10 24 45 45
= + + + +
60 60 60 60 60
144
=
60
72
=
30
12
= 2 30

6
= 2 15 stukke pizza oor
1 2
2. ( 13 × 31 ) + 9
10
+ ( 14 × 4
5
)
2 9 16
= + +
1 10 5
20 9 32
= + +
10 10 10
61
=
10
1
= 6 10 bottels


3. a) 13 van 48
16
1 48
= 31 × 1
= 16 kolwyntjies na skool
b) 14 van 48
12
1 48
= 41 × 1
= 12 kolwyntjies na sy suster
c) 48 – 16 – 12
= 20 bly oor
5
20
d) 4812
5
= 12
bly oor
1 3
4. 2
van 4
3
= 8
3 3
–
4 8
6 3
= 8
– 8
3
= 8
van die beker bly oor
5. a) 12 van 144

72
1 144
= 21 × 1
= 72 sampioene vir die sop en 72 bly oor
b) 13 van 72
24
1 72
= 31 × 1
= 24 sampioene vir haar bure
c) 91 van 72
8
1 72
= 91 × 1
= 8 sampioene vir haar vriend
d) 72 – 24 – 8
= 40 sampioene bly oor
6. Leerders se eie storiesomme sal verskil. Maak seker dat hulle die wiskunde
korrek interpreteer.

Eenheid 3 Persentasies
Persentasie van ’n hele

Aktiwiteit 3.1
1. a) 45% van R200 b) 90% van R148 500

2
45 200 90 148 500
= 1001 × 1
= 1001 × 1
= R90 = R133 650
c) 12% van 2 000 m d) 30% van 1 281 bladsye

20 3
12 2 000 30 1 281
= 1001 × 1
= 10010 × 1
3 843
= 240 m = 10
= 384,3 bladsye
e) 95% van 300 mense
3
95 300
= 1001 × 1
f) 3 % van 500 mense
5
3 500
= 285 mense = 1001 × 1
= 15 mense
2. a) 12 =
50
= 50% van die meisies in die klas dra bril.
100
b) 43 =
75
100 = 75% van die seuns in die klas het die storie geniet.
c) 54 =
80
100 = 80% van die klas het die probleem korrek opgelos.
6 60
d) 10 = 100 = 60% van die diere het die afrigtingstoets geslaag.
e) 15
75
20
= 100 = 75% van die klante het die gratis sjokolade geëet.
Aktiwiteit 3.2
1. 80% van 260 2. 30% van 80

80 260 30 80
= 100 × 1
= 100 × 1
= 208 = 24
3. 25% van 300 4. 60% van 60

60 60
=
25
× 300 = 100 × 1
100 1
= 75 = 36

5. 12% van 14 500 6. 19% van 23 700
12 14 500 19 23 700
= 100 × 1
= 100 × 1
= 1 740 = 2 133
7. 11% van 400 8. 39% van 130 500

11 400 39 130 500
= 100 × 1
= 100 × 1
= 44 = 50 895
9. 1% van 6 800 10. 3% van 90

1 6 800
= 100 × 1 =
3
×
90
100 1
= 68 = 27
10
= 2,7
Skryf een bedrag as ’n persentasie van ’n ander

Aktiwiteit 3.3
13 100 42 100
1. 21
× 1 2. 70
× 1 = 60%
13 100
≈ 62% gewen 20
× 1 = 65%
8 100 18 100
21
× 1 40
× 1 = 45%
≈ 38% verloor
147 100
3. David: 420
× 1 = 35%
168 100
Thembi: 420
× 1 = 40%
100
Moeneba: 105
420
× 1 ≈ 34,5%
40
b) 1 50
100 100
4. a) 640 × 1 = 6,25% 000
× 1 = 5%
c) 10 55
100 100
40
× 1 = 25% d) 500 × 1 = 11%
25
1,5
100 100
e) 200 × 1 = 12,5% f) 15
× 1 = 10%

Persentasie toename en afname
Aktiwiteit 3.4
1. 15% van R3 500 of 100% – 15%

15 3 500
= 100 × 1
= 85%
= R525 85% van R3 500
85 3 500
= 100 × 1
= R2 975
R3 500 – R525
= R2 975 moet hulle betaal
2. a) 30% van 1 650

30 1 650
= 100 × 1
= 495 het al gerook
b) 28% van 1 650
28 1 650
= 100 × 1
= 462 het alkohol misbruik
c) 5 % van 1 650
5 1 650
= 100 × 1
= 82,5
= 82,5 = 82 tieners het verdowingsmiddels gebruik
3. a) 14% van 495

14 495
= 100
× 1
= 69,3
= 69 tieners
b) 10% van 462
10 462
= 100
× 1
= 46,2
= 46 tieners
c) 3 % van 82,5
3 82,5
= 100
× 1
= 2,475
= 2 tieners

Aktiwiteit 3.5
1.
Naam Posbeskrywing Maandelikse % Nuwe salaris

salaris verhoging
D Jones Skoonmaker R1 300 R195 R1 495
F Ngqameni Skrynwerker R4 500 R675 R5 175
S Aries Kantoorwerker (jnr) R2 000 R300 R2 300
S Jimlongo Kantoorwerker (snr) R2 600 R390 R2 990
N Ntuli Bestuurderes R6 000 R900 R6 900
2. a)
Naam Posbeskrywing Maandelikse % verhoging Verhoging Nuwe

salaris salaris
E Boot Teedame R1 600 20% R320 R1 920
P Strydom Ambagsman R2 450 20% R490 R2 940
L Adams Ontwerper R4 000 10% R400 R4 400
N Maree Sekretaresse R3 800 10% R380 R4 180
S Dube Toesighouer R5 800 8% R464 R6 264
b) P ieter Strydom
c) Emma Boot
Eenheid 4 Ekwivalente vorme van breuke

Ekwivalensie
Ondersoek die verwantskap tussen deling en breuke
Aktiwiteit 4.1
1. Aanvaar enige ekwivalente breuke.

1 2 1 2
a) 1 ÷ 4; ; b) 1 ÷ 2; ;
4 8 2 4
2 4 2 8
c) 2 ÷ 3; ; d) 4 ÷ 5; ;
3 6 3 10
7 14
e) 7 ÷ 10; ;
10 20
2. a) 1 ÷ 3 = 13 b) 1 ÷ 5 = 1
5
c) 1 ÷ 9 = 91 d) 1 ÷ 10 = 1
10
9 2
e) 9 ÷ 10 = f) 2÷3=
10 3

7 5
g) 7 ÷ 8 = h) 5 ÷ 6 =
8 6
2 1 2 1
3. a) 2 ÷ 4 = = b) 2 ÷ 10 = =
4 2 10 5
5 1 10 1
c) 5 ÷ 20 = = d) 10 ÷ 20 = =
20 4 20 2
5 1
e) 5 ÷ 25 = =
25 5
4. Eie verduideliking
Ekwivalente vorme van gewone breuke

Wys die plakkaat oor die ekwivalensie van breuke, persentasies en desimale.
Aktiwiteit 4.2
1. a) 12 = 10
= 25
= 50
b) 3
= 15
= 12
= 30
20 50 100 4 20 16 40
4 12 16 24 9 18 27 36
c) = = = d) = = =
5 15 20 30 10 20 30 40
2. a) 14 van R28 = R7 b) 1
van R36 = R9
4
1 1
c) van R50 = R12,50 d) van R80 = R20
4 4
1
e) van R100 = R25
4
7 9
3. a) 28 b)
36
12,50 125 20
c) = d)
R50 500 80
25
e)
100
4. Leerders se antwoorde sal verskil. Voorbeelde sluit in:
19 38 57 76 11 22 33 44
a) = = = ... b) = = = ...
20 40 60 80 12 24 36 48
13 26 39 52 19 38 57 76
c) = = = ... d) = = = ...
15 30 45 60 21 42 63 84
49 98 147 196
e) = = = ...
50 100 150 200
Ekwivalensie tussen gewone breuke en

desimale breuke
Aktiwiteit 4.3
4 2 1
1. a) 0,4 = = b) 0,1 =
10 5 10
12 3 55 11
c) 0,12 = = d) 0,55 = =
100 25 100 20

83 991
e) 0,83 = f) 0,991 =
100 1 000
841 131
g) 0,841 = h) 0,131 =
1 000 1 000
1 33
i) 1,1 = 1 10 j) 2,33 = 2 100

7
k) 4,07 = 4 100 l) 5,099 = 5 1 99
000
3 6
2. a) 10 = 0,3 b) = 0,06
100
29 177
c) = 0,29 d) = 0,177
100 1 000
129 81
e) = 0,129 f) = 0,081
1 000 1 000
4
g) = 0,004 h) 3 1 14 = 3,014
1 000 000
37
i) 5 100 = 5,37 j) 11 11 = 11,11
100
k) 15 1125 = 15,125
000
3. a) 43 = 75
= 0,75 b) 4
= 8
= 0,8
100 5 10
17 85 47 94
c) = = 0,85 d) = = 0,94
20 100 50 100
e) 1 14 = 1 100
25
= 1,25 f) 4 2 = 4 10
4
= 4,4
5
20 4
g) 15 50 = 15 10 = 15,4 h) 18 11 55
= 18 100 = 18,55
20
4. a) 14 van R6 = 1
× 6
= R1,50 b) 1
van R8 = 1
× 8
= R1,60
4 1 5 5 1
12 12 10
c) van R10 = × = 12
= R1,20
100 100 1 10
5. Leerders se antwoorde sal verskil, bv. Bedrae geld is desimale breuke omdat
hulle desimale kommas bevat.
Desimale, breuke, breuke en persentasies

Aktiwiteit 4.4
1 10 2 20
1. a) 10 = 0,1 = = 10% b) = 0,2 = = 20%
100 10 100
3 30 4 40
c) = 0,3 = = 30% d) = 0,4 = = 40%
10 100 10 100
5 50 6 60
e) = 0,5 = = 50% f) = 0,6 = = 60%
10 100 10 100
7 7 8 80
g) = 0,7 = = 70% h) = 0,8 = = 80%
10 100 10 100
9 90 10 100
i) = 0,9 = = 90% j) =1= = 100%
10 100 10 100
15 5 50
2. a) 0,15 = = 15% b)
0,5 = 10 = 100 =50%
100
25 39
c) 0,25 = = 25% d) 0,39 = = 39%
100 100

55 79
e) 0,55 = = 55% f) 0,79 = = 79%
100 100
150 269
g) 1,5 = = 150% h) 2,69 = = 269%
100 100
2 1 30 3
3. a) 2% = = b) 30% = =
100 50 100 10
24 6 95 19
c) 24% = = d) 95% = =
100 25 100 20
70 7 138 69
e) 70% = = f) 138% = =
100 10 100 50
350 7 200
g) 350% = = h) 200% = =2
100 2 100
1 000 125 5
i) 1 000% = = 10 j) 125% = =
100 100 4
4. a) 5% = 0,05 b) 27% = 0,27

c) 3 4% = 0,34 d) 80% = 0,8
e) 7 8% = 0,78 f) 1 3% = 0,13
g) 4 % = 0,04 h) 101% = 1,01
i) 5 09% = 5,09 j) 4 15% = 4,15
5. a) 60% bly oor

b) 40% van 250
40 250
= 100 ×
1
= R100
6. a) 3 × 20% = 60% b) 1 00% – 60% = 40%
7. a) 65%
b) 35% van R9 500
35 9 500
= 100 ×
1
= R3 325 huur
8. 20% is 12 kg
\ 100% is 12 × 5
= 60 kg
9. a) 50% + 10% + 5% = 65%

65% van R600
65
= 100
× 600
= R390 gespandeer
b) 100% – 65% = 35% bly oor

Toets jou kennis
Gebruik die oefening om die begrippe in die onderwerp te hersien en om
informeel te evalueer tot watter mate die leerders die beginsels verstaan.
1. a) 17 ; 13 23
; = 68 26 23
; ; \ 23
< 13
< 17
5 10 20 20 20 20 20 10 5
b) 15 12 ; 25 43
2
; 4 = 31 25 43
2
; 2; 4 = 62
4
; 50 43
4
; 4 \ 43
4
< 25
2
< 15 12
19 17
c) 8
; 7; 2 71 = 19 17 15
8
; 7; 7 = 133 136 120
56
; 56 ; 56 \ 2 71 < 19
8
< 17
7
2. a) verskillende b) gemene
c) noemers d) ekwivalente
e) verskillende f) ekwivalente
g) dieselfde h) grootste (of kleinste)
3. Daar is verskillende maniere waarop leerders hierdie berekeninge

kan doen, bv.
a) 7 43 + 5 82 b) 2 63 + 5 11
22
= 7 43 + 5 14 = 2 12 + 5 12

31 21
= + = 52 + 11
4 4 2
52
= = 16
4 2
13
= = 81
1
= 13 =8

6
c) 7 12 + 6 84

= 7 12 + 6 12

15 13
= +
2 2
28
=
2
14
=
1
= 14

2 1 42
1 28 4 2 2 16 2
4. a) 7 1 × = b) × 20 105 =
3015 15 4 1 5
11 3 33
c) × =
13 4 52
5. a) 43 van 48 b) 54 van 6 000

12
1 200
3 48 4
= 41 × 1 = 5 1 × 6 000
1
= 36 = 4 800

c) 1 23 van 90
30
5
= 31 × 90
1
= 150


6. a) 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7; 0,8
b) 0,9; 0,8; 0,7; 0,6; 0,5; 0,4; 0,3; 0,2
c) 0 ,45; 0,46; 0,47; 0,48; 0,49; 0,5; 0,51; 0,52
d) 0,7; 0,9; 1,1; 1,3; 1,5; 1,7; 1,9; 2,1; 2,3
e) 1 ; 0,95; 0,9; 0,85; 0,8; 0,75; 0,7; 0,65; 0,6
1 2
7. a) 10 ; ; 3; 4; 5; 6; 7; 8
10 10 10 10 10 10 10
9 8
b) ; ; 7; 6; 5; 4; 3; 2
10 10 10 10 10 10 10 10
45 46
c) ; ; 47 ; 48 ; 49 ; 50 ; 51 ; 52
100 100 100 100 100 100 100 100
7 9 11 13 15 17 19 21 23
d) ; ; ; ; ; ; ; ;
10 10 10 10 10 10 10 10 10
100 95
e) ; ; 90 ; 85 ; 80 ; 75 ; 70 ; 65 ; 60
100 100 100 100 100 100 100 100 100
8. a) 10%; 20%; 30%; 40%; 50%; 60%; 70%; 80%

b) 90%; 80%; 70%; 60%; 50%; 40%; 30%; 20%
c) 45%; 46%; 47%; 48%; 49%; 50%; 51%; 52%
d) 70%; 90%; 110%; 130%; 150%; 170%; 190%; 210%; 230%
e) 100%; 95%; 90%; 85%; 80%; 75%; 70%; 65%; 60%
9. a) 50% van 2 b) 9 0% van 20

1
50 1
2 90 20
= 100 2 × = 100 ×
1 1
= 1 = 18

c) 75% van 400

75 400
= 100 × 1

= 300

10. Leerders se antwoorde sal verskil, bv.
1 3
a) = 0,25 = 25% b) = 1,5 = 150%
4 2
c) 4 53 = 4,6 = 460%


KWARTAAL 2
ONDERWERP
Desimale breuke 6
Leerders verstaan reeds die beginsel van ’n desimale breuk en het in Graad 6
getalle tot by twee desimale plekke opgetel en afgetrek.
In hierdie onderwerp sal hulle werk met desimale getalle met meer desimale
plekke, hulle sal leer hoe om desimale getalle af te rond en vermenigvuldiging
en deling met desimale breuke doen.
Die ekwivalensie van gewone breuke, desimale breuke en persentasies word
weereens beklemtoon.
Bewerkings met desimale breuke vereis, soos gewone breuke, baie oefening. Dit
word voorsien in hierdie onderwerp, maar dit is nie nodig om elke voorbeeld te
doen nie – dit hang af van die vermoë van die leerders.
Alhoewel die leerders in staat moet wees om die berekeninge met die hand uit te
werk, kan hulle die antwoorde met ’n sakrekenaar kontroleer.

Leerders mag deurmekaar raak met tiene en tiendes, honderde en honderdstes,
ens.
Hulle mag ook probleme ondervind met afronding indien die syfer 9 in die plek
staan waarheen daar afgerond moet word.
Hulle moet verstaan dat wanneer hulle afrond tot die naaste heelgetal, daar geen
desimale plekke in die antwoord sal wees nie.
Wanneer daar afgerond word tot die naaste tiendes, sal daar net tiendes in die
afgeronde antwoord wees en geen honderdstes nie.

Die leerders moet elkeen ’n sakrekenaar saambring.
Maak voorbeelde van desimale breuke uit koerante bymekaar. Daar sal baie
voorbeelde van bedrae geld wees, maar probeer ook om ander voorbeelde te kry,
soos tye van wedlope, massa, reënval, ens.
Teken ’n plakkaat met plekwaardes.

Wys die uitknipsels uit die koerante aan die leerders en bespreek die feit dat dit
makliker is om desimale getalle as breuke op ’n sleutelbord te tik.
Bespreek ’n desimale breuk soos 4367,829 en vra hulle wat die waarde van elke
syfer is deur te verwys na die kaart met plekwaardes.

Eenheid 1 Rangskik en vergelyk desimale
breuke
Hersiening van Graad 6-werk

Tiendes
Honderdstes
Aktiwiteit 1.1
1. a) 0,5; 0,6; 0,7; 0,8; 0,9; 1; 1,1; 1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7; 1,8; 1,9; 2
b) 7,7; 7,8; 7,9; 8; 8,1; 8,2; 8,3; 8,4; 8,5; 8,6; 8,7; 8,8; 8,9; 9
c) 2 5; 25,1; 25,2; 25,3; 25,4; 25,5; 25,6; 25,7; 25,8; 25,9; 26
d) 100; 99,9; 99,8; 99,7; 99,6; 99,5; 99,4; 99,3; 99,2; 99,1; 99
e) 0 ,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1; 1,2; 1,4; 1,6; 1,8; 2; 2,2
f) 2 5,5; 25; 24,5; 24; 23,5; 23; 22,5; 22; 21,5; 21; 20,5
2. a) 0,11; 0,12; 0,13; 0,14; 0,15; 0,16; 0,17; 0,18; 0,19; 0,20; 0,21
b) 0,47; 0,48; 0,49; 0,50; 0,51; 0,52; 0,53; 0,54; 0,55; 0,56
c) 2 ,65; 2,66; 2,67; 2,68; 2,69; 2,70; 2,71; 2,72; 2,73; 2,74; 2,75
d) 5,9; 5,91; 5,92; 5,93; 5,94; 5,95; 5,96; 5,97; 5,98; 5,99; 6
3. a) 0,98; 0,97; 0,96; 0,95; 0,94; 0,93; 0,92; 0,91; 0,90; 0,89; 0,88
b) 0,3; 0,29; 0,28; 0,27; 0,26; 0,25; 0,24; 0,23; 0,22; 0,21; 0,2
c) 8 ; 7,99; 7,98; 7,97; 7,96; 7,95; 7,94; 7,93; 7,92; 7,91; 7,9
d) 4; 3,99; 3,98; 3,97; 3,96; 3,95; 3,94; 3,93; 3,92; 3,91; 3,9
Toets jou antwoorde
Aktiwiteit 1.2
7 9
1. a) 10 b)
100
9
c) 10 d) 5 eenhede
4
e) f) 1 000
100
0 6
g) 10 h) 100
1 3
i) 10 j)
10
2. a) 0,1 < 0,4 b) 0 ,7 > 0,6
c) 1 < 1,1 d) 5 > 0,5
e) 0 ,1 > 0,01 f) 0 ,11 > 0,01
g) 2 ,11 > 1,21 h) 3,02 < 3,20
i) 5 + 0,5 = 5,5 j) 1 ,05 < 1,51
4 11
k) 0,8 = 5
l) 0 ,22 = 50

3. a) 0,12; 1,02; 1,2; 1,21; 1,22; 2,01; 2,02; 2,21; 2,22
b) 0,14; 0,41; 1,11; 1,14; 4,01; 4,41; 4,44; 14,4
c) 0,5; 5; 5,01; 5,05; 5,11; 5,15; 15; 15,1
4. a)
0,34 0,35 0,36 0,37 0,38 0,39 0,4 0,41

b)
18,9 19 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6

c)
3,58 3,59 3,6 3,61 3,62 3,63 3,64 3,65
Desimale getalle met drie desimale plekke

Aktiwiteit 1.3
1 2
1. a) 1 000 = 0,001 b) 1 000 = 0,002
7 9
c) 1 000 = 0,007 d) 1 000 = 0,009
11
e) = 0,011 f) 1 19 = 0,019
1 000 000
23
g) = 0,023 h) 1 97 = 0,097
1 000 000
i) 1141
000
= 0,141 j) 1817
000
= 0,817
k) 1999 = 0,999 l) 385

= 0,385
000 1 000
3 300 7 700
2. a) 10 = 1 000
b) 10 = 1 000
17 170 4 400
c) 100 = 1 000
d) 10 = 1 000
59 590 43 430
e) 100 = 1 000
f) 100 = 1 000
91 910 99 990
g) 100 = h) =
1 000 100 1 000
1 5 500 2 80
i) = = j) 25 =
2 10 1 000 1 000
k) 53 = 6
= 600
i) 17
= 68
= 680
10 1 000 25 100 1 000
3. a) 0,001; 0,002; 0,003; 0,004; 0,005; 0,006; 0,007; 0,008; 0,009; 0,01
b) 0,011; 0,012; 0,013; 0,014; 0,015; 0,016; 0,017; 0,018; 0,019; 0,02
c) 4,23; 4,231; 4,232; 4,233; 4,234; 4,235; 4,236; 4,237; 4,238; 4,239
d) 18,883; 18,884; 18,885; 18,886; 18,887; 18,888; 18,889; 18,89; 18,891;
18,892
e) 9,09; 9,091; 9,092; 9,093; 9,094; 9,095; 9,096; 9,097; 9,098; 9,099
f) 100,505; 100,506; 100,507; 100,508; 100,509; 100,51; 100,511;
100,512; 100,513; 100,514

Aktiwiteit 1.4
1. a) 0,125; 0,25; 0,375; 0,5; 0,625; 0,75; 0,875; 1

b) 0,25; 0,5; 0,75; 1
c) 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1
d) 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7; 0,8; 0,9; 1
1
2. a) 4 = 0,25: gaan op in 0,25stes
1
b) 5 = 0,2: gaan op in 0,2des
3. a) 0,8; 0,9; 1; 1,1; 1,2; 1,3; 1,4; 1,5; 1,6; 1,7

b) 0,02; 0,03; 0,04; 0,05; 0,06; 0,07; 0,08; 0,09; 0,10; 0,11
c) 5 0; 49,9; 49,8; 49,7; 49,6; 49,5; 49,4; 49,3; 49,2; 49,1
d) 25; 25,001; 25,002; 25,003; 25,004; 25,005; 25,006; 25,007; 25,008;
25,009
e) 5 ,4; 5,39; 5,38; 5,37; 5,36; 5,35; 5,34; 5,33; 5,32; 5,31
f) 6 ,5; 6,75; 7; 7,25; 7,5; 7,75; 8; 8,25; 8,5; 8,75
Aktiwiteit 1.5
3 1
1. a) 20; 100
b) 1 000
3 4 7
c) 3 000; 1 000
d) 10 ; 1 000
8
e) 90; 100
f) 1 eenheid
2. a) 0,5 > 0,05 b) 1 ,25 < 1,255

7
c) 10 > 0,07 d) 23 = 1,5
1
e) 1 ,03 < 1,303 f) 0 ,12 < 8
87
g) 7 < 7,02 h) 100 = 0,87
i) 0 ,002 < 0,02
3. a) 4,99; 4,49; 4,444; 4,195; 4,09

b) 13,21; 13,2; 13,03; 11,231; 11,22
4. a) 1,002; 1,02; 1,111; 2,001; 2,010

b) 7,3; 7,32; 7,325; 7,35; 7,53
5
5. 8
= 0,625
11
16
= 0,6875
127
200
= 0,635
\ 0,636

Afronding van desimale breuke
Aktiwiteit 1.6
1. a) 37 is nader aan 40 2. a) 151 is nader aan 150

b) 3,7 is nader aan 4 b) 15,1 is nader aan 15
c) 0,37 is nader aan 0,4 c) 1,51 is nader aan 1,5
Aktiwiteit 1.7
1. a) 12,3 ≈ 12 b) 5 9,6 ≈ 60
c) 14,4 ≈ 14 d) 99,5 ≈ 100
e) 132,2 ≈ 132 f) 80,8 ≈ 81
g) 1,7 ≈ 2 h) 0,5 ≈ 1
i) 12,123 ≈ 12 j) 17,479 ≈ 17
k) 25,035 ≈ 25 l) 0,484 ≈ 0
2. a) 0,11 ≈ 0,1 b) 2 ,46 ≈ 2,5

c) 9,09 ≈ 9,1 d) 8,17 ≈ 8,2
e) 14,45 ≈ 14,5 f) 1 25,05 ≈ 125,1
g) 3 2,24 ≈ 32,2 h) 11,38 ≈ 11,4
i) 6 ,125 ≈ 6,1 j) 3 ,179 ≈ 3,2
k) 1 78,882 ≈ 178,9 l) 2 99,299 ≈ 299,3
3. a) 0,132 ≈ 0,13 b) 0,165 ≈ 0,17

c) 97,087 ≈ 97,09 d) 13,134 ≈ 13,13
e) 1,191 ≈ 1,19 f) 11,085 ≈ 11,09
g) 32,447 ≈ 32,45 h) 78,782 ≈ 78,78
4. Aanvaar alle redelike antwoorde.

a) 778 ≈ 800 leerders b) 1 3 125 ≈ 13 000 toeskouers
c) 104 321 ≈ 104 000 mense d) R 2 132,14 ≈ R2 000
e) 1 243,7 ≈ 1 200 km f) 3 420 ≈ 3 400 kinders
g) 53,426 ≈ 50 kg brood
5. a) 16,325 ≈ 16,33 b) 7 4,654 ≈ 74,65

c) 10,011 ≈ 10,01 d) 1 72,299 ≈ 172,30
e) 45,12345 ≈ 45,12 f) 13,467 ≈ 13,47
g) 68,808 ≈ 68,81 h) 1 00,001 ≈ 100,00
6. a) 0,823 ≈ 0,8 b) 0 ,65 ≈ 0,7

c) 13,8888 ≈ 13,89 d) 24,5662 ≈ 24,566
e) 36,4409 ≈ 36,4 f) 67,0109 ≈ 67,01
g) 50,008 ≈ 50,01 h) 0,3336 ≈ 0,334
i) 56,1099 ≈ 56,1 j) 66,66666 ≈ 66,67
Aktiwiteit 1.8
1. a) 13 ≈ 0,33 b) 23 ≈ 0,67
c) 61 ≈ 0,17 d) 62 ≈ 0,33
e) 64 ≈ 0,67 f) 5
≈ 0,83
6

1 2
g) ≈ 0,08 h) 12 ≈ 0,17
12
3
i) 12 ≈ 0,25 j) 91 ≈ 0,11
k) 92 ≈ 0,22 l) 93 ≈ 0,33
2. a) Sommige breuke het dieselfde desimale antwoorde.
b) 13 = 2
6
= 3
9
= 0,33
2 4
3
= 6
= 0,67
1 2
6
= 12 = 0,17

c) Die breuke is ekwivalent.
4 4
3. a) 7 ≈ 0,6 b) 7 ≈ 0,57
4. a) R15,9347012 ≈ R15,93 b) R
19,95718 ≈ R19,96
c) R
288,37299 ≈ R288,37
Eenheid 2 Berekeninge met desimale breuke

Hersien Graad 6-werk

Optelling en aftrekking van desimale breuke
Aktiwiteit 2.1
1. a) 1 2,56 b) 114,03
+ 11,32 + 25,44
23,88 139,47
c) 89,47 d) 17,08
+ 20,22 + 2,02
109,69 19,10
e) 119,11 f) 1,72
+ 0,09 + 1,37
119,20 3,09
g) 8,88 h) 4,01
+ 10,00 + 14,10
18,88 18,11
i) 64,46
+ 42,24
106,70
2. a) 1 8,43 b) 0,85
– 2,31 – 0,45
16,12 0,40

c) 1,13 d) ,44
– 1,12 – 99,11
0,01 1,33
4 1 6 1
e) 38, 3 f) 0, 7
– 38,27 – 0,69
0,26 0,08
3 1 1 1
g) 111, 2 h) 1 , 05
– 10,04 – 11,5
1,38 0,55
6 1
i) , 09
– 6,1
0,99
1
3. a) 0,50 b) 6, 39
+ 5,89 + 6,39
6,39 km 12,78 km
4. a) 1,50
1,45
0,47
0,36
2,25
+ 1,78
7,81 kg
b) Vleis
, 25
1 1
– 1,50
0,75 kg bly oor
Uie
1,45
– 0,20
1,25 kg bly oor
Wortels
, 78
0 1

– 0,80
0,98 kg bly oor
Vermenigvuldig desimale breuke met 10 en 100
Aktiwiteit 2.2
1. a) 0,8 × 10 = 8 b) 0 ,91 × 10 = 9,1

c) 1,1 × 10 = 11 d) 4,35 × 10 = 43,5
e) 19,4 × 10 = 194 f) 25,17 × 10 = 251,7
g) 130,3 × 10 = 1 303 h) 613,59 × 10 = 6 135,9
i) 2 539,22 × 10 = 25 392,2 j) 3 149,9 × 10 = 31 499
k) 741,09 × 10 = 7 410,9 l) 374,78 × 10 = 3 747,8

2. a) 0,6 × 100 = 60 b) 0 ,9 × 100 = 90
c) 1 ,3 × 100 = 130 d) 18,2 × 100 = 182
e) 1 ,54 × 100 = 154 f) 3 ,14 × 100 = 314
g) 1 98,41 × 100 = 19 841 h) 2 047,4 × 100 = 204 740
i) 9 000,9 × 100 = 900 090
Optelling en aftrekking met drie desimale plekke

Aktiwiteit 2.3
1. a) 0,001 + 0,001 = 0,002 b) 0 ,002 + 0,002 = 0,004

c) 0 ,005 + 0,003 = 0,008 d) 0,005 + 0,005 = 0,010
e) 0 ,111 + 0,111 = 0,222 f) 0 ,001 + 0,002 = 0,003
g) 0 ,012 + 0,012 = 0,024 h) 0,223 + 0,112 = 0,335
i) 0 ,4 + 0,371 = 0,771 j) 2 + 0,897 = 2,897
k) 0,1 + 2,46 = 2,56 l) 4 ,501 + 0,22 = 4,721
1 1
2. a) 1,0 56 b) 3,72 5
+ 0,07 + 3,008
1,126 6,733
1
c) 1,027 d) 5, 598
+ 0,55 + 1,198
1,577 6,796
1 1 1 1
e) 0, 13 8 f) 2,4 6 8
+ 1,373 + 3,099
1,511 5,567
1 1 1
g) 13,8 26 h) 1 1,8 09
+ 0,09 + 1,424
13,916 13,233
i) 0,3 j) 21,1
+ 13 +
36,55
13,3 57,65
1 1
k) 16,4 31 l) 14, 05
+ 0,091 +
2,055
16,522 16,105
3. a) 1,005 – 0,004 = 1,001 b) 0 ,088 – 0,022 = 0,066

c) 0 ,012 – 0011 = 0,001 d) 5 ,005 – 5,001 = 0,004
e) 0 ,999 – 0,777 = 0,222 f) 1 ,033 – 0,021 = 1,012
g) 1 18,001 – 1,001 = 117 h) 4 5,045 – 0,04 = 45,005
2 1 0 9 1
4. a) 7 1,6 b) 4, 3
– 0,019 – 0,005
71,619 4,098
5 1 7 1 2 11 1
c) ,3 4 d) 2, 3 2 7
– 5,429 – 0,189
0,955 2,138

4 9 1 4 9 1
e) 1 , 08 f) 4, 0
– 4,016 – 4,051
10,992 0,449
5 1 8 9 1
g) 7,0 6 0 h) 5, 0 0
– 0,022 – 3,027
7,038 2,873
5. a) 98,761 – 54,32 b) 2 96,43 – 1,5
≈ 100 – 50 ≈ 300 – 2
≈ 50 ≈ 298
= 44,441 = 294,93
c) 428,09 – 11,01 d) 2 8,78 – 14,14

≈ 430 – 10 ≈ 30 – 15
≈ 420 ≈ 15
= 417,08 = 14,64
e) 3,63 + 9,8 + 6,215 f) 1 + 0,1 + 0,001

≈ 4 + 10 + 6 ≈1+0+0
≈ 20 ≈1
= 19,555 = 1,101
g) 8 ,13 + 2,88 + 15,77 h) 5 ,72 + 34,9 + 0,005

≈ 8 + 3 + 16 ≈ 6 + 35 + 0
≈ 27 ≈ 41
= 26,78 = 40,625
Probleemoplossing
Aktiwiteit 2.4
1. a) 1,875
0,75 0,875 0,25

0,125 0,625 1,125
1 0,375 0,5
b) 10,6875
3,875 4,1875 2,625

2,3125 3,5625 4,8125
4,5 2,9375 3,25
2. a) 23,47 + 38,43 + 13 + 65,2 = 140,1 km

b) 1,83 – 1,6 = 0,23 m
c) 2,62 + 1,89 + 1 = R5,51
10 – 5,51 = R4,49 kleingeld
d) 62 + 57,32 + 89,2 = 208,52 kg

3. a) 60,51 – 33,53 = 26,98
26,98 = 11,21 + 15,77
Dit bevat een potlood en een pen.
b) 76,38 – 33,53 = 42,85
11,21 × 2 + 20,43 = 42,85
Dit bevat twee potlode en een uitveër.
c) 8 1,9 – 33,53 = 48,17
15,77 + 32,40 = 48,17
Dit bevat een pen en een skêr.
d) 65,17 – 33,53 = 31,64
11,21 + 20,43 = 31,64
Dit bevat een pen en een uitveër.
e) 1 15,33 – 33,53 = 81,8
(3 × 11,21) + 15,77 + 32,40 = 81,8
Dit bevat 3 potlode, 1 pen en 1 uitveër.
f) 9 6,71 – 33,53 = 63,18
11,21 + (2 × 15,77) + 20,43 = 63,18
Dit bevat 1 potlood, 2 penne en 1 uitveër.
Vermenigvuldiging en deling van desimale

getalle
Aktiwiteit 2.5
1.–3.
× 10 × 100 × 1 000
0,45 4,5 45 450
1,243 12,43 124,3 1 243
3,002 30,02 300,2 3 002
8,881 88,81 888,1 8 881
0,214 2,14 21,4 214
4,949 49,49 494,9 4 949
13,42 134,2 1 342 13 420
9,11 91,1 911 9 110
3,3 33 330 3 300
die syfers skuif 1 die syfers skuif 2 die syfers skuif 3
plek na links plekke na links plekke na links
Aktiwiteit 2.6
1. a) 13,37 × 10 = 133,7
b) 27,431 × 100 = 2 743,1
c) 5 2,375 × 10 = 523,75
d) 63,1 × 100 = 6 310
e) 7 4,326 × 1 000 = 74 326
f) 1 9,8302 × 10 = 198,302
g) 1 43,12 × 1 000 = 143 120
h) 18 × 100 = 1 800

3.
÷ 10 ÷ 100 ÷ 1 000
1 312,4 131,24 13,124 1,3124
7 426,1 742,61 74,261 7,4261
8 316,6 831,66 83,166 8,3166
9 182,7 918,27 91,827 9,1827
6 002,5 600,25 60,025 6,0025
6 240,8 624,08 62,408 6,2408
543,2 54,32 5,432 0,5432
67,1 6,71 0,671 0,0671
8,3 0,83 0,083 0,0083
die syfers skuif die syfers skuif die syfers skuif
1 plek na regs 2 plekke na regs 3 plekke na regs
Aktiwiteit 2.7
1. a) 13,2 ÷ 10 = 1,32
b) 54,37 ÷ 10 = 5,437
c) 193,21 ÷ 100 = 1,9321
d) 3 448,86 ÷ 1 000 = 3,44886
e) 6,2 ÷ 10 = 0,62
f) 773,05 ÷ 1 000 = 0,77305
g) 96,73 ÷ 100 = 0,9673
h) 89,11 ÷ 1 000 = 0,08911
Vermenigvuldiging met desimale getalle
Aktiwiteit 2.8
1. a) 3,62 × 4,1 = 14,842 b) 3,62 × 41 =148,42

c) 1,39 × 2,97 = 4,1283 d) 1,39 ×297 = 412,83
e) 3,7 × 5,6 = 20,72 f) 3,7 × 56 = 207,2
Die aantal plekke na die desimale komma, aan weerskante van die
gelykaanteken, is gelyk.
2. a) 4,3 b) 6,08
× 9 × 4
38,7 24,32
c) 4,14 d) 2,531
× 3,24 × 0,7
1 656 1,7717
8 280
124 200 f) 10,2
13,4136 × 29
295,8
e) 20,42
× 8
163,36

Deling met desimale getalle
Aktiwiteit 2.9
1. a) 1,58 b) 6,285
3 4,74 2 12,570
3 12
17 05
15 4
24 17
24 16
0 10
10
0
c) 2,78 d) 1,36
4 11,12 7 9,52
8 7
31 25
28 21
32 42
32 42
0 0
e) 6,35 f) 0,87
5 31,75 3 2,61
30 24
17 21
15 21
25 0
25
0
g) 0 ,99 h) 1,014
4 3,96 5 5,070
36 5
36 0 07
36 5
0 20
20
0
3. a) 0,19 ÷ 0,20 = 0,95 1,9 ÷ 2 = 0,95

b) 6,9 ÷ 0,3 = 23 69 ÷ 3 =23
c) 5,43 ÷ 0,4 = 13,575 54,3 ÷ 4 = 13,575
d) 2,16 ÷ 0,03 = 72 216 ÷ 3 = 72
4. Die antwoorde is dieselfde.
5. a)–c) Albei getalle word met 10 vermenigvuldig.

d) Albei getalle word met 100 vermenigvuldig.

Aktiwiteit 2.10
1. a) 6,33 ÷ 0,3 = 63,3 ÷ 3 b) 7 ,26 ÷ 0,6 = 72,6 ÷ 6

21,1 12,1
3 63,3 6 72,6
6 6
03 12
3 12
03 06
3 6
0 0
c) 5,48 ÷ 0,4 = 54,8 ÷ 4 d) 6,37 ÷ 0,7 = 63,7 ÷ 7
13,7 9,1
4 54,8 7 63,7
4 63
14 07
12 7
28 0
28
0
e) 13,29 ÷ 0,6 = 132 ÷ 6 f) 6 ,73 ÷ 0,4 = 673 ÷ 4
22,15 16,825
6 132,90 4 67,3
12 4
12 27
12 24
09 33
6 32
30 10
30 8
0 20
20
0
g) 12,36 ÷ 0,03 = 1 236 ÷ 3 h) 5 ,35 ÷ 0,05 = 535 ÷ 5
412 107
3 1 236 5 535
12 5
03 035
3 35
06 0
6
0
i) 8 ÷ 0,2 = 80 ÷ 2
40
2 80
8
00
Aktiwiteit 2.11
1. a) 14,3 × 10 = 143 b) 7 ,21 × 100 = 721

c) 19,482 × 1 000 = 19 482 d) 24,1 ÷ 10 = 2,41
e) 137 ÷ 10 = 13,7 f) 3 465,5 ÷ 1 000 = 3,4655

g) 9 × 10 = 90 h) 1 3 ÷ 10 = 1,3
i) 63,2 ÷ 100 = 0,632 j) 4 8,6 × 100 = 4 860
k) 342,63 × 1 000 = 342 630 l) 4 32,36 ÷ 1 000 = 0,43236
m) 9,73 ÷ 100 = 0,0973 n) 8 4 × 100 = 8 400
o) 0 ,14 ÷ 10 = 0,014 p) 8 7,5 ÷ 1 000 = 0,0875
q) 632 × 100 = 63 200 r) 8 3 × 10 = 830
s) 0,75 ÷ 100 = 0,0075 t) 6 7,536 × 1000 = 67 536
2. a) 4,52 b) 2,931
× 2,7 × 1,62
3 164 5 862
9 040 175 860
12,204 293 100
4,74822
c) 6,01
× 2,2 d) 7,11
1 202 × 3,5
12 020 3 555
13,222 21 330
24 885
e) 1,81
× 6 f) 4 ,22
10,86 × 3
12,66
g) 2 ,061
× 8,14 h) 6,32
8 244 × 1,41
20 610 632
1 648 800 25 280
16,77654 63 200
8,9112
i) 6,261
× 3,18 j) 1 ,53
50 088 × 3,7
62 610 1 071
1 878 300 4 590
19,90998 5,661
k) 9,4 l) 3,1
× 4,6 × 2
564 6,2
3 760
43,24 n) 3 ,24
× 1,17
m) 5,05 2 268
× 4 3 240
20,20 = 20,2 32 400
3,7908
o) 4 ,37
× 0,83 p) 1 ,65
1 311 × 0,2
34 960 0,330 = 0,33
3,6271

q) 2 ,43 r) 3,1
× 12 × 17
486 217
2 430 310
29,16 52,7
s) 0 ,17 t) 0,87
× 0,83 × 0,03
51 0,0261
1 360
0,1411
3. a) 1,93 b) 2,08
3 5,79 4 8,32
3 8
27 032
27 32
09 0
9
0 d) 1,472
5 7,360
c) 2,04 5
6 12,24
23
12
20
0 24
36
24
35
0
10
10
e) 8,07
0
3 24,21
24 f) 9,36 ÷ 0,8
0 21 11,7
21 8 93,6
0 8
13
g) 17,24 ÷ 0,2 8
86,2 56
2 172,4 56
16 0
12
12 h) 36,68 ÷ 0,7
04 52,4
4 7 366,8
0 35
16
i) 0 ,85 ÷ 0,5 14
1,7 28
5 8,5 28
5 0
35
35
0

j) 0 ,96 ÷ 0,06
16
6 96
6
36
36
0
Gebruik desimale breuke in alledaagse situasies

Die voorbeelde kan aangevul word deur probleme saam te stel van die desimale
breuke uit die koerantuitknipsels.
Aktiwiteit 2.12
1. a) 13,27 b) 63,21
98,99 61,57
96,73 57,77
+ 86,05 + 59,14
295,04 241,69
73,76 60,4225
4 295,04 4 241,69
28 24
15 01 6
12 16
30 09
28 8
24 10
24 8
0 20
\ ≈ 73,8 gemiddelde 20
0
\ ≈ 60,4 gemiddelde
c) 70,00 d) 25,61
73,41 33,33
71,33 50,69
78,99 72,83
+ 67,67 + 91,52
361,40 273,98
72,28 54,796
5 361,40 5 273,98
35 25
11 23
10 20
14 39
10 35
40 48
40 45
0 30
0

e) 63,48 f) 82,25
62,87 90,75
69,11 95,35
68,72 91,75
+ 60,99 + 80,65
325,17 440,75
65,034 88,15
5 325,170 5 440,75
30 40
25 40
25 40
017 07
15 5
20 25
20 25
0 0
\ ≈ 65,0 gemiddelde \ ≈ 88,2 gemiddelde
g) 23,07 h) 45,03
48,72 49,52
53,82 49,01
65,65 92,73
+ 19,34 + 53,20
210,60 289,49
42,12 57,898
5 210,60 5 289,490
20 25
10 39
10 35
06 44
5 40
10 49
10 45
0 40
0
2. a) Melissa
73,42
77,81
75,07
+ 71,32
297,62
74,405
4 297,62
28
17
16
16
16
020
20
0 Melissa se gemiddelde is 74,4.

Sizwe
92,43
91,67
+ 36,01
220,11
73,37
3 220,11
21
10
9
11
9
21
21
0 Sizwe se gemiddelde is 73,4.

Melissa se gemiddelde is hoër.
Hersien ekwivalente vorme

Aktiwiteit 2.13
2 20 35
1. a) 0,2 = 10 = 100 = 20% b) 0 ,35 = 100 = 35%
94 125 12, 5
c) 0,94 = 100 = 94% d) 0 ,125 = 1 000 = 100 = 12,5%
8 18 180
e) 1,8 = 1 10 = 10 = 100 =180%
2. Skryf die desimale getal as ’n gewone breuk met ’n noemer van 100.
3. a) 12 = 0,5
3
b) 4 = 0,75
3
c) 10 = 0,3 d) 13 = 0,333 ≈ 0,3
5
e) 16 = 0,3125 ≈ 0,3
4. a) 25% = 0,25 b) 1 0% = 0,1

c) 1 5% = 0,15 d) 5 % = 0,05
5. a) Sweetpak T-hemp
Prys: Prys:
R65,99 – R16,50 R125,50 – R18,83
= R49,49 = R106,67
Afslag: Afslag:
0,25 × 65,99 0,15 × 125,50
= 16,4975 = 18,825
≈ R16,50 ≈ R18,83

b) rafbroek
D T-hemp
Prys: Prys:
R139,95 – R14 R95,99 – R14,40
= R125,95 = R81,59
Afslag: Afslag
0,9 × 139,95 0,15 × 95,99
= 13,995 = 14,3985
≈ R14 ≈ R14,40
c) Sonbril Ander bril
Prys: Prys:
R2 389,99 – R119,50 R1 578,99 – R78,95
= R2 270,49 = R1 500,04
Afslag: Afslag:
0,05 × 2 389,99 0,05 × R1 578,99
= 119,4995 = 78,9495
≈ R119,50 ≈ R78,95
Toets jou kennis

Hierdie oefening kan gebruik word om vas te stel van die leerders desimale
getalle kan rangskik en berekeninge met desimale kan doen.
1. a) (2 × 4,75) + 15,57

= 9,50 + 15,57
= R25,07
30 – 25,07 = R4,93 kleingeld
b) (3 × 4,99) + (2 × 5,78) + 4,75
= 14,97 + 11,56 + 4,75
= R31,28
40 – 31,28 = R8,72 kleingeld
c) (4 × 18,22) + (2 × 15,57) + (3 × 5,78)
= 72,88 + 31,14 + 17,34
= R121,36
200 – 121,30 = R78,64
2. a) 1 500 ÷ 535,71 ≈ 2,8 rondtes

b) 3 000 ÷ 535,71 ≈ 5,6 rondtes
c) 10 000 × 535,71 ≈ 18,67 rondtes
d) 2,53 × 535,71 ≈ 1 355,35 m
e) 8,5 × 535,71 ≈ 4 553,54 m
f) 37,33 × 535,71 ≈ 19 998,05 m
3. a) 27,18 ÷ 4,53 = 6 uur

b) 43,04 ÷ 4,53 ≈ 9,5 uur
c) 100,91 ÷ 4,53 ≈ 22,28 uur
d) 4 × 4,53 = R18,12
e) 18,2 × 4,53 ≈ R82,45
f) 31,53 × 4,53 ≈ R142,83
4. a) 23,091
4,88
+ 35,876
63,847
63,847 × 10 = 638,47

b) 101,6
818,14
+ 0,09
919,83

3 066,1
3 9 198,3
9
019
18
18
18
03
3
0
c) 98,143
– 45,08
53,063
53,063
× 1,8
424 504
530 630
95,5134
d) 8,45 3,24
× 8,45 × 3,24
4 225 1 296
33 800 6 480
676 000 97 200
71,4025 10,4976
71,4025
– 10,4976
60,9049

KWARTAAL 2
ONDERWERP
Funksies en verwantskappe 7
Die leerders sal ’n idee hê van getalpatrone wat in getallerye asook in
vloeidiagramme en tabelle voorkom.
Vanjaar sal die fokus op formules wees alhoewel leerders die ekwivalensie van
die verskillende voorstellings moet verstaan.
In hierdie onderwerp sal die patrone hoofsaaklik uit telgetalle bestaan. In die
toekoms sal die getalpatrone na breuke, desimale en heelgetalle uitgebrei word.

Party leerders sal aanvanklik sukkel met die beginsel en sal ook probleme
ondervind met die ontwikkeling en toepassing van ’n reël vir ’n getalpatroon.

Dit sal handig te pas kom om ’n blanko “funksiemasjien” te teken met 5 invoere,
2 blokkies vir die reëls van die bewerkings en 5 uitvoere. “PostIts” van stukkies
papier met wondergom met getalle en bewerkings kan maklik vasgeplak en weer
omgeruil word. Gebruik dit wanneer dit nodig is om ’n reël te verduidelik.
Hou ook blokkiespapier van grafiekpapier byderhand.

Begin deur patrone te bespreek en vra die leerders met verwysing na die ontwerp
op bladsy 144:
• Watter patrone kan julle raaksien?
• Hoe kan julle die patrone wiskundig beskryf?
Verduidelik aan hulle dat hulle in hierdie onderwerp met getalpatrone gaan werk
en dit wiskundig moet beskryf.
Eenheid 1 Patrone en verwantskappe

Invoere en uitvoere
Gebruik die “funksiemasjien” om die antwoorde van die aktiwiteit te bepaal.
Aktiwiteit 1.1
1.
3 6
5 10
8 ×2 x
10 y


2. x = 16
y = 20
3. a) Trek 3 van die invoergetal af.

b) Vermenigvuldig die invoergetal met 3 en tel 1 daarby.
c) T rek 2 van die invoergetal af en vermenigvuldig die antwoord met 2.
4. a) +2 ×3
b) ×2 +4
5. Eie vloeidiagramme
Reëls vir getalpatrone
Aktiwiteit 1.2
1.
n 1 2 3 4 10 25
2n + 3 5 7 9 11 23 53
2. a)
n 1 2 3 7 12
3n – 2 1 4 7 19 34
b)
n 1 2 3 8 10
5n 5 10 15 40 50
c)
n 5 6 7 22 30
n–4 1 2 3 18 26
d)
x 3 6 9 21 36
x÷3 1 2 3 7 12
e)
y 1 3 4 11 15
2y + 1 3 7 9 23 31
f)
n 4 5 6 97 101
n+4 8 9 10 101 105

g)
n 3 6 9 21 36
n÷3+1 2 3 4 8 13
h)
x 10 20 30 40 50
4x – 10 30 70 110 150 190
3. Eie tabel
Probleemoplossing
Aktiwiteit 1.3
1. 2n + 3 = 5
5–3=2
2÷2=1
n=1
2. Bespreking
Aktiwiteit 1.4
1. a) p t
0 2
1 7
2 t=p×5+2 12
3 17
4 22
b) p t
0 3
2 23
4 t = p × 10 + 3 43
6 63
8 83
c) p t
4 14
8 30
12 t=p×4–2 46
16 62
20 78
2. a) Tel 5 by die vorige waarde van t.

Tel 10 by die vorige waarde van t.
Tel 16 by die vorige waarde van t.

b)
p 0 1 2 3 4
t=p×5+2 2 7 12 17 22
p 0 2 4 6 8
t = p × 10 + 3 3 23 43 63 83
p 4 8 12 16 20
t=p×4–2 14 30 46 62 78
3. a) p t
100 307
101 310
102 t=p×3+7 313
103 316
104 319
b) p t
10 9
12 10
14 t=p÷2+4 11
16 12
18 13
c) p t
2 6
1
3 62
4 p + 10 7
t= 2
5 1
72
6
8
4. a) p t
0 10
1 14
2 t = p × 4 + 10 18
3 22
4 26

b) p t
3 12
6 32
9 t=p×5+2 47
12 62
15 77
c) p t
20 100
30 150
40 t=p×5 200
50 250
60 300
Eenvoudige formules
Aktiwiteit 1.5
1. a)
n 1 2 3 10 15
n+4 5 6 7 14 19
b)
n 1 2 3 10 20
3n – 2 1 4 7 28 58
c)
n 3 7 9 20 25
n–1 2 6 8 19 24
d)
n 1 3 4 6 10
2n + 5 7 11 13 17 25
e)
n 2 4 8 9 15
4n + 5 13 21 37 41 65
2. a) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
3n + 2 = 5, 8, 11, 14, 17, 20, 23, 26, 29, 32
b) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
6n = 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 60
c) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
5n – 3 = 2, 7, 12, 17, 22, 27, 32, 37, 42, 47

d) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
4n + 1 = 5, 9, 13, 17, 21, 25, 29, 33, 37, 41
e) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
5 + 2n = 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25
f) n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
100 – n = 99, 98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 91, 90
Aktiwiteit 1.6
1. Jess: 26 × 30 + 7,5
= 780 + 7,5
= R787,50
2. Norah: (18,5 × 30) + 7,5
= 555 + 7,5
= 562,50
3. Moses: (21,4 × 30) + 7,50
= 642 + 7,5
= R649,50
Aktiwiteit 1.7
Aanvaar alle redelike antwoorde.

1. 1, 3, 6, 10, 15, 21, 28, 36
2. 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64

Daar moet altyd dieselfde aantal kolletjies aan al vier sye van die
vierkant wees.
Toepassing van getalpatrone

Aktiwiteit 1.8
Tydsduur in uur 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Afstand in km 60 120 180 240 300 360 420 480 540
1. 4 ure = 240 km
2. 9 ure = 540 km
3. 6 ure = 360 km
4. 480 km = 8 ure
5. 210 km = 3,5 ure
6. Afstand = spoed × tyd

7. 600-
500-
400-
300-
200-
100-
0-
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Tyd in ure
Aktiwiteit 1.9
1.
Aantal lekkers 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Prys in rand 1,50 3,00 4,50 6,00 7,50 9,00 10,50 12,00 13,50 15,00
a) Vir R10,50 kan jy 7 lekkers koop.

b) Vir R7,00 kan jy 4 lekkers koop.
c) 6 lekkers kos R9,00
Kleingeld 10 – 9 = R1
d) 15,00 – 10,00 = R5 wins
e) Om sy koste van R10,00 te dek, moet hy 7 lekkers verkoop.
Hy moet meer as 7 lekkers verkoop om wins te maak.
2. a) Reënval is die hoogste in November en Desember, daarna daal dit en is

die laagste in Junie en Julie.
b) Die temperatuur is hoër van November tot Februarie (somer) en laer
van Mei tot Augustus (winter).
c) Eie vrae
Toets jou kennis

Die oefening kan gebruik word om vas te stel van die leerders in staat is om ’n
reël te ontwikkel en toe te pas.

1. a)
x 1 2 3 4
4x 4 8 12 16
b)
n 1 2 3 10 98
1 1 1 1
2+ 2 n 22 3 32 7 51 2
2. Eie beskrywing
3. 2 × 500 ml bottels = 2 × 2,20 = R4,40

Die 1 ℓ-bottel is goedkoper.
4. a) 100 g kos R5
5 × 20 g = 100 g. 5 × 1,20 = R6
100 g is die beste kopie.
b) 1 brood kos R3
1
4× 4
= 1 brood. 4 × 0,80 = R3,20
’n Hele brood is die beste kopie.
c) 2 ℓ kos R7,60
2 000 ÷ 340 ≈ 6
6 × 1,50 = R9,00
2 ℓ-bottel is die beste kopie.
d) 1 ℓ kos R11,50
2 × 500 ml = 1 ℓ. 2 × 6 = R12
1 ℓ is die beste kopie.
e) 10 ℓ kos R18
5 × 2 ℓ = 10 ℓ. R3,60 × 5 = R18
Die pryse is dieselfde.

5.
200-
180-
160-
140-
120-
SA Rand
100-
80-
60-
40-
20-
-0
10 20 30 40 50
VSA $
a) R120 = $20
b) R50 = $8
c) R200 = $33
d) R5 = $1
6. a) $5 = R30
b) $20 = R120
c) $100 = R600
d) $125 = R750

8 Oppervlakte en omtrek

Die leerders sal alreeds ’n idee hê van die beginsels van omtrek en oppervlakte.
In hierdie onderwerp, word die formules vir die omtrek en oppervlakte van
reghoeke, vierkante en driehoeke verduidelik.
Die omskakeling van vierkante eenhede mm2 en cm2 asook cm2 en m2 sal
bespreek word.

Party leerders raak deurmekaar met die formules.
Hulle mag ook probleme ondervind om die basis en die hoogte van ’n driehoek
te identifiseer, veral as die lengte van meer as een sy gegee word.
Die omskakeling van die meeteenhede van lengte en oppervlakte kan ook
ingewikkeld wees.

Hou meterstokke en bordkryt byderhand.
Maak plakkate met die volgende inligting:
• Die lengte (l) en breedte (b), omtrek en oppervlakte van ’n reghoek
• Die lengte (s), omtrek en oppervlakte van ’n vierkant
• Die basis (b) en hoogte (h) en oppervlakte van ’n driehoek
• 1 m2 word gedeel in 10 000 cm2 (sodat leerders die grootte van vierkante
eenhede kan visualiseer) en
• 1 cm2 word gedeel in 100 mm2 (sodat leerders die grootte van vierkante
eenhede kan visualiseer).
Dit sal tydrowend wees om die plakkaat te maak, maar dit sal die leerders help
om die beginsel van oppervlakte te verstaan.

Laat leerders die foto van die groentetuin op bladsy 154 bestudeer.
Om vas te stel wat hul nog van Graad 6 onthou, stel vrae soos:
• Hoe sal jy die omtrek van ’n bedding bepaal?
• In watter eenheid sal jy die omtrek meet?
• Waarom is dit nodig om die omtrek te bereken, bv. om te bepaal hoeveel
meter heining gekoop moet word?
• Hoe sal jy die oppervlakte van ’n bedding bereken?
• In watter eenheid sal jy die oppervlakte meet?
• Waarom is dit nodig om die oppervlakte te bereken, bv. om te bereken hoeveel
saad/ kunsmis gekoop moet word?

Eenheid 1 Omtrek van veelhoeke
Bespreek aan die begin van die eenheid die verskillende meeteenhede vir lengte:
mm (vir die middellyn van die kop van ’n drukspyker), cm (vir die lengte van
die klaskamer) en km (vir die afstand tussen Johannesburg en Kaapstad). Laat
hulle besluit watter meeteenheid is geskik vir ’n paar voorbeelde van lengtes.
Gebruik ’n liniaal en ’n meterstok.
Omtrek van veelhoeke

Verduidelik die betekenis van reëlmatige en onreëlmatige veelhoeke.
Aktiwiteit 1.1
1. Omtrek van ΔABC = 4 + 5 + 6 = 15 cm

2. Omtrek van DEFG = 3 + 3 + 5,5 + 7 = 18,5
3. Omtrek van KLMN = 4 × 4,5 = 18 cm
4. Omtrek van ΔPQR = 3 × 2 = 6 cm
5. Omtrek van JKLMN = 3,5 + 6 + 4 + 3 + 5,5 = 22 cm
6. Omtrek van STUV = 4 × 6 = 24 cm
Omtrek van ’n vierkant

Aktiwiteit 1.2
1. Omtrek van vierkant A = 4 × s

= 4 × 12
= 48 cm
Omtrek van vierkant B = 4×s
= 4 × 8,5
= 34 cm
2. a) Omtrek 10 = 40 cm
b) Omtrek 30 = 120 cm
3. a) P = 4 × s
4×s=P
P
s= 4
100
b) s = 4
= 25 cm

Omtrek van ’n reghoek
Aktiwiteit 1.3
1. A: P = 2 (l + b)
= 2 × (7,5 + 3,5)
= 2 × (11)
= 22 cm
B: P = 2 × (18 + 14)
= 2 × (32)
= 64 cm
C: P = 2 × (23 + 12)
= 2 × (35)
= 70 cm
2. Reghoek C het die grootste omtrek.
Eenheid 2 Oppervlakte en vierkante eenhede

Bespreek die eenhede vir die meting van oppervlakte, mm2 (bv. die oppervlakte
van die kop van ’n drukspyker), cm2 (bv. die oppervlakte van die omslag van die
boek) en km2 (bv. die oppervlakte van Suid-Afrika) en watter eenheid die
geskikste is vir verskillende voorbeelde.
Laat die leerders 1 mm2 en 1 cm2 in hul werkboeke teken.
Vierkante eenhede
Aktiwiteit 2.1
1. Oppervlakte van A = 4 cm2

Oppervlakte van B = 6 cm2
Oppervlakte van C = 4 cm2
Oppervlakte van D = 7 cm2
Oppervlakte van E = 8 cm2
2. E het die grootste oppervlakte.
Laat die leerders ’n meterstok en bordkryt gebruik om ’n vierkant van 1 m2 op

die speelgrond te teken. Dit sal hul help om die beginsel van oppervlakte beter te
verstaan.
Aktiwiteit 2.2
1. a) Prakties
b) Prakties
2. a) Ry ’n afstand van 1 km met ’n motor, draai regs en ry weer ’n afstand

van 1 km.
b) Die oppervlakte van ’n stad, provinsie, plaas of land

Eenheid 3 ppervlakte van reghoeke en
O
vierkante
Opppervlakte van ’n reghoek

Stal die plakkaat oor reghoeke uit.
Aktiwiteit 3.1
1. en 2.
Vorm Oppervlakte in cm2 Lengte × breedte

A 6 3×2=6
B 12 4 × 3 = 12
C 15 5 × 3 = 15
3. Oppervlakte = lengte × breedte
Aktiwiteit 3.2
1. Oppervlakte van reghoek A = l × b

=4×1
= 4 cm2
Oppervlakte van reghoek B = l × b
=5×3
= 15 cm2
Oppervlakte van reghoek C = l × b
=8×4
= 32 cm2
2. a) A = l × b
= 4,5 × 1
= 4,5 cm2
b) A = l × b
=5×4
= 20 cm2
Oppervlakte van ’n vierkant

Stal die plakkaat oor vierkante uit.
Aktiwiteit 3.3
1. a) A = l 2 b) A = l 2
= 22 = 42
= 4 cm2 = 16 cm2
c) A = l 2 d) A = l 2
= 12 = 62
= 1 cm2 = 36 cm2

2. A = 16 cm2
l = 4 cm
3. A = 64 cm2
l = 8 cm
Eenheid 4 Oppervlakte van ’n driehoeke

Stal die plakkaat oor driehoeke uit.
Bereken die oppervlakte van ’n driehoek

Aktiwiteit 4.1
1
1. Oppervlakte van A = 2
(b × h)
1
= 2
(5 × 4)
1
= 2
(20)
= 10 cm2
1
Oppervlakte van B = 2
(b × h)
1
= 2
(10 × 4)
1
= 2
(40)
= 20 cm2
1
Oppervlakte van C = 2
(b × h)
1
= 2
(7 × 3)
1
= 2
(21)
= 10,5 cm2
1
Oppervlakte van D = 2
(b × h)
1
= 2
(16 × 10)
1
= 2
(160)
= 80 cm2
1
2. a) A = 2
(b × h)
1
= 2
(6 × 4)
1
= 2
(24)
= 12 cm2

1
b) A = 2
(b × h)
1
= 2
(8 × 2,5)
1
= 2
(20)
= 10 cm2
1
c) A = 2
(b × h)
1
= 2
(2 × 3,5)
1
= 2
(7)
= 3,5 cm2
3.
b
A B C D
h h h
h
b
b b
1
4. Oppervlakte van A = 2
(b × h)
1
= 2
(4 × 3)
1
= 2
(12)
= 6 cm2
1
Oppervlakte van B = 2
(b × h)
1
= 2
(7 × 2,5)
1
= 2
(17,5)
= 8,75 cm2
Oppervlakte van C en D kan nie bepaal word nie, want die hoogte (h) is
nie gegee nie.
Eenheid 5 Omskakeling tussen vierkante

eenhede
Stal die plakkaat van 1 m2 wat in 10 000 cm2 opgedeel is en 1 cm2 wat in
100 mm2 opgedeel is, in die klas uit.

Aktiwiteit 5.1
1. a) 3 cm2 = 3 × 100 = 300 mm2

b) 4 cm2 = 4 × 100 = 400 mm2
c) 4,5 cm2 = 4,5 × 100 = 450 mm2
d) 16 cm2 = 16 × 100 = 1 600 mm2
2. a) 3 m2 = 3 × 10 000 = 30 000 cm2

b) 2,5 m2 = 2,5 × 10 000 = 25 000 cm2
c) 0,5 m2 = 0,5 × 10 000 = 5 000 cm2
d) 1,5 m2 = 1,5 × 10 000 = 15 000 cm2
3. a) 500 mm2 = 500 ÷ 100 = 5 cm2

b) 300 mm2 = 300 ÷ 100 = 3 cm2
c) 1 200 mm2 = 1 200 ÷ 100 = 12 cm2
d) 25 mm2 = 25 ÷ 100 = 0,25 cm2
4. a) 10 000 cm2 = 10 000 ÷ 10 000 = 1 m2

b) 15 000 cm2 = 15 000 ÷ 10 000 = 1,5 m2
c) 13 000 cm2 = 13 000 ÷ 10 000 = 1,3 m2
d) 4 000 cm2 = 4 000 ÷ 10 000 = 0,4 m2
5. 4 cm2 = 2 cm × 2 cm
= 20 mm × 20 mm
= 400 mm2
6. 250 000 cm2 = 500 cm × 500 cm

=5m×5m
= 25 m2
Aktiwiteit 6.1
1. a) P = 2 (l + b) b) P = 4s
= 2 × (10 + 5) = 4 × 5
= 2 × (15) = 20 cm
= 30 cm A = l 2
A=l×b = 52
= 10 × 5 = 25 cm2
= 50 cm2
1 d) P = 6 × 17
c) A = 2
(b × h)
1 = 102 cm
= (9 × 5)
2
1
= 2
(45)
= 22,5 cm2

e) P = 4l f) P = 2 (l + b)
= 2 × (8 + 3)
= 4 × 12
= 2 × 11
= 48 cm
= 22 cm
A = l 2
A = l × b
= 122
= 8 × 3
= 144 cm2
= 24 cm2
2. a) l = 8 ÷ 4 b) A = l 2
= 2 cm = 22
= 4 cm2
3. a) 2 × (3 + b) = 8 b) A = l × b
∴ 6 + (2 × b) = 8 =3×1
∴2×b=2 = 3 cm2
∴ b = 1 cm
4. a) l 2 = 16 b) P = 4 × 4
l = 4 cm = 16 cm
Aktiwiteit 6.2
1. a) Oppervlakte van ΔABCD = l × b

= 20 × 8
= 160 cm2
Oppervlakte van ΔDCT = 12 (l × h)
1
= 2
(10 × 8)
1
= (80)2
= 40 cm2
Oppervlakte van Δ ABTD = 160 – 40
= 120 cm2
b) Oppervlakte van Δ KLMN = l2
= 72
= 49 m2
Oppervlakte van ΔMNP = 12 (b × h)
= 12 (35)
= 17,5 m2
Oppervlakte van ΔKLPN = 49 – 17,5
= 31,5 m2
c) Oppervlakte van ΔSTUV = l × b
= 10,5 × 6
= 63 m2
Oppervlakte van ΔPUV = 12 (b × h)
1
= 2
(8 × 6)
1
= (48)2
= 24 m2
Oppervlakte van ΔSTUP = 63 – 24
= 39 cm2

2. 4 maal die oorspronklike oppervlakte
3. a) A = 32 = 9 cm2
b) A = 62 = 36 cm2
4. A = 52 = 25 cm2
Aktiwiteit 6.3
1. a) P = 2 (5,2 + 3)
= 2 × 8,2
= 16,4 m
b) 17 m
c) 1 7 × R75 = R1 275
d) A = l × b
A = 5,2 × 3 = 15,6 m2

15,6 ÷ 5 = 3,12
Andile kan 3 sakke kunsmis koop, want 0,6 m2 is baie klein, of Andile
moet 4 sakke kunsmis koop.
2. a) P = 2 × (90 + 55)
= 2 × 145
= 290 cm
= 2,9 m
≈ 3 m
b) 3 × R25 = R75
c) A = l × b of A = l × b
= 90 × 55 = 0,9 × 0,55
= 4 950 cm2 = 0,495 m2
= 0,495 m2
d) 0,5 m2 is voldoende.
3. a) A = l × b = 1 × 1 = 1 m2
b) 20 m2 ÷ 1 m2 = 20 teëls
c) A = l × b = 2 × 2 = 4 m2
d) 20 m2 ÷ 4 m2 = 5 teëls
4. a) 2 × 2 = 4 m2
b) 24,8 m2 ÷ 4 = 6,2 teëls
c) T en minste 7 teëls
Toets jou kennis

Die oefening kan gebruik word om seker te maak dat die leerders die beginsels
van omtrek en oppervlakte verstaan. Hulle moet die formules kan toepas en
omskakelings tussen die verskillende vierkante eenhede kan doen.
1. a) Oppervlakte van Δ = 12 (b × h)
b) Oppervlakte van vierkant = l 2
c) Omtrek van vierkant = 4 × s
d) Oppervlakte van reghoek = l × b
e) Omtrek van reghoek = 2 (l + b)

2. A P = 3 × 4 = 12 cm
1
A = 2
(4 × 3)
1
= 2
(12)
= 6 cm2
B P = 2 × (20,5 + 10)
= 2 × 30,5
= 61 m
A = 20,5 × 10 = 205 m2
C P = 4 × 6 = 24 m2
A = 62 = 36 m2
3. a) Oppervlakte van ΔABCD = 14 × 7 = 98 cm2

1
Oppervlakte van ΔDCN = 2
(7 × 7)
1
= 2
(49) = 24,5 cm2
Oppervlakte van ΔABNC = 98 – 24,5 = 73,5 cm2
b) Oppervlakte van ΔEFGH = 12 × 12 = 144 m2
1
Oppervlakte van ΔGHS = 2
(12 × 8)
1
= 2
(96) = 48 m2
Oppervlakte van ΔEFGS = 144 – 48 = 96 m2
c) Oppervlakte van ΔKLMN = 16 × 9 = 144 m2
KL = 3 PL
KL
∴ PL = 3
KL
∴ KP = PL × 2 = 3 ×2
9
∴ KP = 3
×2=6
1
Oppervlakte van ΔKPN = 2
(6 × 16)
1
= 2
(96) = 48 m2
Oppervlakte van ΔPLMN = 144 – 48 = 96 m2
4. a) 20 cm2 = 20 × 100 = 2 000 mm2

b) 15 m2 = 15 × 10 000 = 150 000 cm2
c) 250 mm2 = 250 ÷ 100 = 2,5 cm2
d) 5 000 cm2 = 5 000 ÷ 10 000 = 0,5 m2
5. a) 2 × 2 = 4 m2
b) 41,8 m2 ÷ 4 m2 = 10,45 teëls
c) Ten minste 11 teëls

Buite-oppervlakte en volume van
9 3D-voorwerpe

Die leerders het in Graad 6 reeds die beginsel van volume ervaar deur blokkies
te tel.
In die onderwerp word die formules vir die buite-oppervlakte en volume van
kubusse en reghoekige prismas, ontwikkel.
Kapasiteit en die eenhede van meting vir vloeistowwe sal bespreek word.
Die omskakeling van eenhede word uitgebrei na mm3, cm3 en m3.
Daarby, word die verwantskap tussen cm3 en ml sowel as m3 en kl vasgelê.

Leerders mag dit moeilik vind om tred te hou met die verskillende vlakke
wanneer hul die buite-oppervlakte van ’n reghoekige prisma, sonder ’n net,
bereken. Dit kan ongelukkig moeiliker en meer tydrowend wees om die net te
teken.
Die omskakeling tussen die eenhede van volume kan nogal lastig wees.
Leerders kan dit ook moeilik vind om tussen volume en kapasiteit te onderskei.

Maak ’n verskeidenheid van nette van kubusse en reghoekige prismas bymekaar
(bv. ’n kartondoos ontbytgraankos en dieselfde kartondoos wat oopgevou is om
die net te wys).
Versamel voorbeelde van houers vir vloeistowwe waar die kapasiteit in milliliter
en liter aangedui word (bv. koeldrankblikkie, 2 ℓ-bottel koeldrank, sjampoe,
opwasmiddel).
Indien moontlik, kry ’n stel van ongeveer 500 blokkies met afmetings van
1 cm × 1 cm × 1 cm (1 cm3).
Kry ook ’n maatsilinder en ’n koekie seep met afmetings 5 cm × 2 cm × 1 cm.

Verwys na die prent van die houer op bladsy 175 en stel die voorgestelde vrae
om die leerders te lei na ’n bespreking oor volume en buite-oppervlakte.
Eenheid 1 Buite-oppervlakte van kubusse en

reghoekige prismas
Aktiwiteit 1.1
1. A Buite-oppervlakte = 6 × 2 = 12 cm2
B Buite-oppervlakte = 6 × 7 = 42 cm2
C Buite-oppervlakte = 6 × 5 = 30 cm2

D Buite-oppervlakte = 6 × 6 = 36 cm2
E Buite-oppervlakte = 6 × 3= 18 cm2
2. a) Oppervlakte van een vlak = 6 ÷ 6 = 1 cm2

b) Lengte van sy = 1 cm
3. a) Oppervlakte van een vlak = 54 ÷ 6 = 9 cm2

b) Lengte van sy = 3 cm
Aktiwiteit 1.2
1. A a) b) Buite-oppervlakte
= 18 + 9 + 18 + 9 + 18 + 18
= 90 cm2
18 cm2 6 cm
6 cm 6 cm
18 cm2 9 cm2 18 cm2 3 cm
18 cm2 6 cm
9 cm2 3 cm
B a)
5 cm
2 cm 2 cm
10 cm2
2 cm 2 cm
4 cm 8 cm2 20 cm2 8 cm2 4 cm
2 cm 2 cm
10 cm2
2 cm 2 cm
4 cm 20 cm2 4 cm
5 cm
b) Buite-oppervlakte = 10 + 20 + 10 + 20 + 8 + 8 = 76 cm2
2. a) A: A = 5 × 5 = 25 cm2

B: A = 8 × 5 = 40 cm2

C: A = 4 × 4 = 16 cm2
D: A = 3 × 2,5 = 7,5 cm2
E: A = 2 × 7,5 = 15 cm2
b) A: A = 5 × 6 = 30 cm2

B: A = 5 × 3 = 15 cm2; A = 8 × 3 = 24 cm2

C: A = 4 × 4 = 16 cm2
D: A = 2,5 × 7 = 17,5 cm2; A = 3 × 7 = 21 cm2
E: A = 7,5 × 4 = 30 cm2; A = 2 × 4 = 8 cm2
c) A: (2 × boonste vlak) + (4 × syvlak)

B: (2 × boonste vlak) + (2 × syvlak) + (2 × syvlak)
C: (6 × boonste vlak)
D: (2 × boonste vlak) + (2 × syvlak) + (2 × syvlak)
E: (2 × boonste vlak) + (2 × syvlak) + (2 × syvlak)
d) A: (2 × 25) + (4 × 30) = 50 + 120 = 170 cm2

B: (2 × 40) + (2 × 15) + (2 × 24) = 80 + 30 + 48 = 150 cm2
C: 6 × 16 = 96 cm2
D: (2 × 7,5) + (2 × 17,5) + (2 × 21) = 15 + 35 + 42 = 92 cm2
E: (2 × 15) + (2 × 30) + (2 × 8) = 30 + 60 + 16 = 106 cm2
Eenheid 2 Volume van kubusse en reghoekige

prismas
Voordat jy begin, bespreek die eenhede vir die meting van volume, mm3 (bv. die
volume van poppiesade), cm3 (bv. die volume van ’n boek), m3 (bv. die volume
van ’n klaskamer) en watter eenhede geskik sal wees vir verskeie voorbeelde.
Indien moontlik en wanneer dit gepas sal wees, bou modelle van die reghoekige
prismas deur die 1 cm3 blokkies te gebruik.
Aktiwiteit 2.1
1. 1 laag
2. D 2 lae 3. A 4 cm3
E 3 lae B 6 cm3
F 4 lae C 9 cm3
4. Ja 5. Ja
6.
Prisma Aantal cm3 per laag Aantal lae Volume in cm3

(l × b) (h)
A 4 1 4
B 6 1 6
C 9 1 9
D 9 2 18
E 9 3 27
F 12 4 48
7. Die volume van ’n prisma is gelyk aan die volume van een laag
vermenigvuldig met die aantal lae.

Aktiwiteit 2.2
1. A V = l3 B V = l × b × h
= 43 = 5 × 5 × 5
= 64 cm3 = 150 cm3
C V = l × b × h D V = l × b × h
= 7 × 2,5 × 3 = 2 × 7,5 × 4
= 52,5 cm3 = 75 cm3
E V = l × b × h
= 3 × 8 × 5
= 120 cm3
2. A V = (4 × 2 × 4) + (4 × 2 × 2) B V = (4 × 2 × 2) + (4 × 3 × 1)
= 32 + 16 = 16 + 12
= 48 cm3 = 18 cm3
C V = (7 × 2 × 4) + (2 × 4 × 1)
= 56 + 8
= 64 cm3
Eenheid 3 Buite-oppervlakte en volume

In hierdie eenheid sal die leerders agterkom dat reghoekige prismas met
dieselfde volume nie dieselfde buite-oppervlakte het nie.
Aktiwiteit 3.1
1. A a) V
=2×2×2
= 8 cm3
b) Buite-oppervlakte = 6 × 2 × 2
= 24 cm2
B a) V
=4×2×1
= 8 cm3
b) Buite-oppervlakte = (2 × 4 × 2) + (2 × 4 × 1) + (2 × 2 × 1)
= 16 + 8 + 4
= 28 cm2
C a) V
=8×1×1
= 8 cm3
b) Buite-oppervlakte = 2 × 1 × 1 + 4 × 8 × 1
= 2 + 32
= 34 cm2
2. A a) V
=6×4×2
= 48 cm3
b) Buite-oppervlakte = (2 × 6 × 4) + (2 × 6 × 2) + (2 × 4 × 2)
= 24 + 16 + 48
= 88 cm2

B a) =8×3×3
V
= 72 cm3
b) B
uite-oppervlakte = (2 × 8 × 3) + (2 × 8 × 3) + (2 × 3 × 3)
= 40 + 40 + 18
= 98 cm2
C a) =4×4×3
V
= 48 cm3
b) B
uite-oppervlakte = (2 × 4 × 4) + (4 × 4 × 3)
= 32 + 48
= 80 cm2
3. Die buite-oppervlakte is onafhanklik van die volume.
Eenheid 4 Omskakeling tussen eenhede

Aktiwiteit 4.1
1. a) 2 cm3 = 2 × 1 000 = 2 000 mm3

b) 2,5 cm3 = 2,5 × 1 000 = 2 500 mm3
c) 8 cm3 = 8 × 1 000 = 8 000 mm3
d) 16 cm3 = 16 × 1 000 = 16 000 mm3
2. a) 7 m3 = 7 × 1 000 000 = 7 000 000 cm3

b) 1,5 m3 = 1,5 × 1 000 000 = 1 500 000 cm3
c) 0,3 m3 = 0,3 × 1 000 000 = 300 000 cm3
d) 2,8 m3 = 2,8 × 1 000 000 = 2 800 000 cm3
3. a) 3 000 mm3 = 3 000 ÷ 1 000 = 3 cm3

b) 1 200 mm3 = 1 200 ÷ 1 000 = 1,2 cm3
c) 2 500 mm3 = 2 500 ÷ 1 000 = 2,5 cm3
d) 300 mm3 = 300 ÷ 1 000 = 0,3 cm3
4. a) 5 000 000 cm3 = 5 000 000 ÷ 1 000 000 = 5 m3

b) 14 000 000 cm3 = 14 000 000 ÷ 1 000 000 = 14 m3
c) 50 000 cm3 = 50 000 ÷ 1 000 000 = 0,05 m3
d) 10 000 cm3 = 10 000 ÷ 1 000 000 = 0,01 m3
5. 27 cm3 = 3 cm × 3 cm × 3 cm
= 30 mm × 30 mm × 30 mm
= 27 000 mm3
6. 27 000 000 cm3 = 300 cm × 300 cm × 300 cm

=3m×3m×3m
= 27 m3

Eenheid 5 Volume, kapasiteit en milliliter
Stuur die vloeistofhouers in die klas rond en laat die leerders vasstel wat die
inhoud van elke houer in milliliter/liter is.
Die maatsilinder en die blokkie sal gebruik word om die verwantskap tussen die
eenhede van volume en die eenhede vir die meting van vloeistowwe, te bepaal.
Kubieke sentimeter (cm3) en milliliter (ml)

Aktiwiteit 5.1
1.–3. Praktiese werk

4. ± 60 ml
5. 60 – 50 = 10 ml
6. 10 cm3 = 10 ml \ 1 cm3 = 1 ml
Aktiwiteit 5.2
1. a) 63 cm3 = 63 ml 2. a) 20 m3 = 20 kl

b) 150 cm3 = 150 ml b) 345 m3 = 345 kl
c) 498 cm3 = 498 ml c) 35,5 m3 = 35,5 kl
d) 1 500 cm3 = 1 500 ml d) 54 m3 = 54 kl
3. a) 46 ml = 46 cm3 4. a) 28 kl = 28 m3

b) 5 ℓ = 5 000 ml = 5 000 cm 3
b) 1 400 ℓ = 1,4 kl = 1,4 m3
c) 4,3 ℓ = 4 300 ml = 4 300 cm3 c) 9 000 ℓ = 9 kℓ = 9 m3
d) 0,5 ℓ = 500 ml = 500 cm 3
d) 8 500 ℓ = 8,5 kl = 8,5 m3
Aktiwiteit 6.1
1. a) A Buite-oppervlakte = (2 × 5 × 5) + (4 × 6 × 5)
= 50 + 120
= 170 cm2
B Buite-oppervlakte =
(2 × 3 ×8) + (2 × 5 × 8) + (2 × 5 × 3)
= 48 + 80 + 30
= 158 cm2
C Buite-oppervlakte =
6×4×4
= 96 cm2
D Buite-oppervlakte = (2 × 3 × 2,5) + (2 × 3 × 7) + (2 × 2,5 × 7)

= 15 + 42 + 35
= 92 cm2

E Buite-oppervlakte =
(2 × 2 × 7,5) + (2 × 4 × 7,5) + (2 × 2 × 4)
= 30 + 60 + 16
= 106 m2
b) A 170 cm2 = 17 000 mm2

C 96 cm2 = 9 600 mm2
E 106 cm2 = 10 600 mm2
c) B 158 cm2 = 0,0158 m2
d) C 96 cm2 = 0,0096 m2
E 106 cm2 = 0,0106 m2
2.
Prisma l b h V (cm3) V (mm3) V (m3)

A 5m 5 cm 6 cm 150 150 000 0,00015
B 5 cm 8 cm 3 cm 120 120 000 0,00012
C 4 cm 4 cm 4 cm 64 64 000 0,000064
D 7 cm 2,5 cm 3 cm 145 45 000 0,000045
E 4 cm 2 cm 7,5 cm 60 60 000 0,00006
3. A 6 × 30 × 30 = 5 400 cm2 is nodig
B (2 × 20 × 10,5) + (2 × 20 × 40) + (2 × 10,5 × 40)

= 420 + 1 600 + 840
= 2 860 cm2 word benodig
C (2 × 20,5 × 15) + (2 × 20,5 × 10) + (2 × 15 × 10)

= 615 + 410 + 300
= 1 325 cm2 word benodig
4. 25 × 250 ml
= 6 250 ml
= 6,25 ℓ
6,25 ÷ 2 = 3,125
\ Sy moet vier 2 ℓ-bottels koop
5. a) A = 6 × 5 = 30 m2
30 × 10 000 cm3
= 300 000 cm3 kompos
= 0,3 m3
b) 0,3 ÷ 0,2 = 1,5
\ 2 sakke kompos
c) 2 × 30 = R60
6. Volume van die klaskamer = l × b × h
7. a) V = 135 – 90 = 45 ℓ
b) 45 ℓ = 45 000 ml = 45 000 cm3
8. a) 200 × 150 × 50 = 1 500 000 cm3

b) 1 500 000 × 1 000 = 1 500 000 000 mm3
c) 250 × 100 × 157 = 3 925 000 mm3

d) 1 500 000 000 ÷ 3 925 000 ≈ 382,17; dus behoort hy 382 bakstene te
kan inpak.
e) 2250
000
= 8; 1 500
100
= 15; 500
157
≈3
8 × 15 × 3 = 360
9. Sketse volg na die berekeninge.
12 cm × 1 cm × 1 cm Buite-oppervlakte
= (4 × 12 × 1) + (2 × 1 × 1)
= 48 + 2
= 50 cm2
12
1
1
= (2 × 6 × 2) + (2 × 6 × 1) + (2 × 2 × 1)
= 24 + 12 + 4
1 6 = 40 cm2
2
= (2 × 4 × 3) + (2 × 4 × 1) + (2 × 3 × 1)
1 = 24 + 8 + 6
4 = 38 cm2
3
= (4 × 3 × 2) + (2 × 2 × 2)
= 24 + 8
2
= 32 cm2
2 3
Die kleinste moontlike buite-oppervlakte is 32 cm2 met afmetings van

3 cm × 2 cm × 2 cm.
Toets jou kennis

Heirdie oefening kan gebruik word om seker te maak dat die leerders die
beginsels van buite-oppervlakte en volume verstaan, weet hoe om die
verskillende formules toe te pas en omskakelings tussen eenhede van meting kan
doen.
1. a) kapasiteit
b) volume
c) buite-oppervlakte

2.
Meting Formule Eenhede
Volume van ’n kubus l 3 mm3; cm3; m3
Volume van ’n prisma oppervlakte van die basis × mm3; cm3; m3
die hoogte
Buite-oppervlakte van ’n som van die oppervlaktes mm2; cm2; m2
reghoekige prisma van die vlakke
Buite-oppervlakte van ’n 6 × l 2 mm3; cm3; m3
kubus
3. A a) Buite-oppervlakte =
(4 × 3 × 3) + (2 × 3 × 4)
= 36 + 24
= 60 cm2
b) V
= 3 × 3 × 4
= 36 cm3
c) 3 6 cm3 = 36 000 mm3
d)
Leerders se antwoorde sal verskil; aanvaar enige korrekte
antwoord, bv:
4 cm
9 cm 1 cm
Buite-oppervlakte = (2 × 9 × 4) + (2 × 9 × 1) + (2 × 4 × 1)
= 72 + 18 + 8
= 98 cm2
B a) B
uite-oppervlakte =
(2 × 2 × 6) + (2 × 2 × 4) + (2 × 4 × 6)
= 24 + 16 + 48
= 88 cm2
b) V = 2 × 6 × 4 = 48 cm3
c) 48 cm3 = 48 000 mm3

d) Aanvaar enige korrekte aantwoorde.
C a) Buite-oppervlakte =
(4 × 3 × 3) + (4 × 3 × 8)
= 18 + 96
= 114 cm2
b) V = 3 × 3 × 8
= 72 cm3
c) 72 cm3 = 72 000 mm3
d) Aanvaar enige korrekte aantwoorde.
4. a) Kapasitiet =
20 × 30 × 40 = 24 000 cm3
b) 24 000 cm3 = 24 000 ml = 24 ℓ

KWARTAAL 3
ONDERWERP
Getalpatrone en meetkundige
patrone 10
Leerders het reeds in die vorige grade patrone herken.
In hierdie onderwerp word patrone in rye, tabelle en meetkundige vorms
voorgestel en die patrone kan telgetalle, breuke van desimale bevat.
Die leerders moet patrone in hul eie woorde beskryf en begin om reëls vir die
patrone te veralgemeen en te formuleer.

Leerders kan gewoonlik ’n patroon maklik raaksien en kan die volgende paar
terme neerskryf, maar benodig dikwels hulp om die reël te formuleer.

Hou vyfsent-muntstukke en vuurhoutjies (of tandestokkies, wat ookal die
veiligste sal wees!) byderhand.

Gee aan die leerders ’n voorbeeld van ’n getalpatroon in ’n ry telgetalle , bv. 11 ;
15 ; 19 : 23 : … en vra hulle om die volgende getal in die ry te bepaal.
Laat hul ’n getalpatroon van hul eie neerskryf. ’n Ander klasmaat moet dan die
volgende getal in die ry verskaf.
Eenheid 1 Ondersoek getalpatrone en brei

patrone verder uit
Rye en terme
Aktiwiteit 1.1
1. a) 1; 3; 5; 7; 9; 11; 13
Tel 2 by die vorige term.
b) 5; 10; 15; 20; 25; 30; 35
c) 1; 4; 7; 10; 13; 16; 19
d) 110; 100; 90; 80; 70; 60; 50
Trek 10 van die vorige term af.
e) 4,1; 4; 3,9; 3,8; 3,7; 3,6; 3,5
Trek 0,1 van die vorige term af.
1
f) ; 1; 1 12 ; 2; 2 12 ; 3; 3 12
2
1
Tel 2
by die vorige term.

g) 13 ; 2
3
; 1; 1 13 ; 1 23 ; 2; 2 13
1
Tel 3
by die vorige term.
h) 6; 5 14 ; 4 12 ; 3 43 ; 3; 2 14 ; 1 12
Trek 43 van die vorige term af.

i) 1 ; 2; 4; 8; 16; 32; 64
Vermenigvuldig die vorige term met 2.
j) 1 ; 3; 9; 27; 81; 243; 729
k) 6 4; 32; 16; 8; 4; 2; 1
Deel die vorige term deur 2.
l) 2 15; 21,5; 2,15; 0,215; 0,0215; 0,00215
Deel die vorige term deur 10.
m) 0 ,1; 0,6; 1,1; 1,6; 2,1; 2,6; 3,1
Tel 0,5 by die vorige term.
n) 1 ; 4; 16; 64; 256; 1 024; 4 096
2. a) 5; 9; 13; 17; 21 (+ 4)

b) 4; 9; 14; 19; 24 (+ 5)
c) 32; 28; 24; 20; 16 (– 4)
d) 1; 7; 13; 19; 25 (+ 6)
e) 0,2; 0,02; 0,002; 0,0002 (÷ 10)
f) 2,3; 3,1; 3,9; 4,7 (+ 0,8)
g) 24; 31; 38; 45; 52 (+ 7)
h) 2; 6; 18; 54; 162 (× 3)
i) 1,6; 8; 40; 200; 1 000 (× 5)
j) 1; 3; 9; 27; 81; 243 (× 3)
2 4
k) 3
; 3
; 83 ; 16 32
3
; 3 (× 2)
l) 2,3; 3,1; 3,9; 4,7; 5,5 (+ 0,8)
m) 16; 31; 46; 61; 76 (+ 15)
n) 48; 43; 38; 33; 28 (– 5)
o) 100; 10; 1; 0,1; 0,01 (÷ 10)
3. a)
Aantal snye Aantal stukke koek
1 2
2 4
3 8
4 16
5 32
6 64
7 128
8 256
b) V ermenigvuldig die vorige term met 2.
c) 1 024

Bepaal ’n term in ’n ry
Aktiwiteit 1.2
1.
n 1 2 3 4
Tn 2 5 8 11
n×3 3 6 9 12
–1 –1 –1 –1 –1
Tn = n × 3 – 1
T45 = 45 × 3 – 1 = 134
T100 = 100 × 3 – 1 = 299
2.
n 1 2 3 4
Tn 4 7 10 13
n×3 3 6 9 12
+1 +1 +1 +1 +1
Tn = n × 3 + 1
T45 = 136
T100 = 301
3.
n 1 2 3 4
Tn 0,9 1,8 2,7 3,6
n × 0,9 0,9 1,8 2,7 3,6
Tn = n × 0,9
T45 = 40,5
T100 = 90
4.
n 1 2 3 4
Tn 1,1 2,2 3,3 4,4
n × 1,1 1,1 2,2 3,3 4,4
Tn = n × 1,1
T45 = 49,5
T100 = 110

5.
n 1 2 3 4
Tn 2,3 3,1 3,9 4,7
n × 0,8 0,8 1,6 2,4 3,2
Verskil + 1,5 + 1,5 + 1,5 + 1,5
Tn = n × 0,8 + 1,5
T45 = 37,5
T100 = 81,5
6.
n 1 2 3 4
Tn 1 2 1
3 3
1 13 = 4
3
1 1 2 1 4
n× 3 3 3 3
1
Tn = n × 3
T45 = 15
T100 = 33 13
7.
n 1 2 3 4
Tn
2 14 4 14 6 14 8 14
n×2 2 4 6 8
Verskil + 14 + 14 + 14 + 14
1
Tn = n × 2 + 4
T45 = 90 14
T100 = 200 14
8.
n 1 2 3 4
Tn
13 12 16 12 19 12 22 12
n×2 3 6 9 12
Verskil 10 12 10 12 10 12 10 12
Tn = n × 3 + 10 12
T45 = 145 12
T100 = 310 12

Eenheid 2 Ondersoek en beskryf meetkundige
patrone
Dit kan leersaam wees as die leerders die muntstukke, vuurhoutjies
(tandestokkies), ens. gebruik om die patrone uit te pak.
Aktiwiteit 2.1
1.
Aantal sye 3 4 5 6 7 8 9
Aantal hoeklyne 0 2 5 9 14 20 27
in die diagram
Patroon +2 +3 +4 +5 +6 +7
2.
Aantal 1 2 3 4 5
sirkels
Aantal 1 7 19 37 61
munte
Patroon +6 +12 +18 +24
3.
Aantal Δe 1 2 3 4 5 6 7
Omtrek in vuurhoutjies 3 4 5 6 7 8 9
a) 22 vuurhoutjies
b) 102 vuurhoutjies
c) Tn = n + 2
4.
Aantal Δe 1 2 3 4 5
Aantal vuurhoutjies 3 5 7 9 11
a) 1 5 vuurhoutjies
b) 201 vuurhoutjies
c) Tn = n × 2 + 1
5. Leerders volg dieselfde gebruike as wat hulle in voorafgaande vrae gebruik

het, deur gegewe reëls te gebruik, om hul eie patrone te maak en die patroon
in die vorm van ’n reël uit te druk.

Nog getalpatrone en patrone met vorms
Aktiwiteit 2.2
1. a)
n 1 2 3 4 5
Tn 4 7 10 13 16
Tn = n × 3 + 1
T45 = 136
T90 = 271
b)
n 1 2 3 4 5
Tn 4 6 8 10 12
Tn = n × 2 + 2
T45 = 92
T90 = 182
c)
n 1 2 3 4 5
Tn 6 11 16 21 26
Tn = n × 5 + 1
T45 = 226
T90 = 451
d)
n 1 2 3 4 5
Tn 6 11 16 21 26
Tn = n × 5 + 1
T45 = 226
T90 = 451
e)
n 1 2 3 4 5
Tn 6 10 14 18 22
Tn = n × 4 + 2
T45 = 182
T90 = 362
f)
n 1 2 3 4 5
Tn 6 14 22 30 38
Tn = n × 8 – 2
T45 = 358
T90 = 718

g)
n 1 2 3 4 5
Tn 5 10 15 20 25
Tn = n × 5
T45 = 225
T90 = 450
h)
n 1 2 3 4 5
Tn 4 9 14 19 24
Tn = n × 5 – 1
T45 = 224
T90 = 449
i)
n 1 2 3 4 5
Tn 3 7 11 15 19
Tn = n × 4 – 1
T45 = 179
T90 = 359
j)
n 1 2 3 4 5
Tn 6 9 12 15 18
Tn = n × 3 + 3
T45 = 138
T90 = 273
k)
n 1 2 3 4 5
Tn 14 22 30 38 46
Tn = n × 8 + 6
T45 = 366
T90 = 726
2. a)
Vorm 1 2 3 4 5 6 7
Aantal rooi tellers 2 2
Aantal blou tellers 4 8
Totale aantal tellers 6 10
b) Totale aantal tellers = aantal rooi en aantal blou tellers

Rooi tellers = 2
Blou tellers = 4 × (nommer van vorm)
c) 50 × 2 = 100
d) 2 + (2 × 35) + 72

3. a)
Nommer van Patroon 1 2 3 4
Aantal rooi 1 2 3 4
Aantal blou 5 6 7 8
Totaal 6 8 10 12
Patroon 1 Patroon 3 Patroon 4

B B B B B B
B R B R B R
B R B R B R
B B B R B R
B B B R
B B

b) Reël vir blou Tn = n + 4
\ T15 = 19
4. Leerders maak hul eie patrone, en voltooi ’n soortgelyke tabel as die een in
vraag 2.
Toets jou kennis

Gebruik hierdie oefening om te bepaal van die leerders verstaan hoe om patrone
in rye, tabelle en meetkundige vorms te hanteer.
1. a) 2; 1; 4; 3; 6; 5; 8; 7
b) 1; 1; 2; 3; 5; 8; 13; 21
c) 1 ; 8; 27; 64; 125; 216
d) 2; 5; 8; 11; 14; 17
2. a) 1; 5; 9; 13; 17; 21; 25 Tel 4 by

b) 12; 22; 32; 42; 52; 62; 72 Tel 10 by
c) 4 ; 7; 10; 13; 16; 19; 22 Tel 3 by
d) 89; 86; 83; 80; 77; 74; 71 Trek 3 af
e) 1 ; 2; 4; 8; 16; 32; 64; Vermenigvuldig met 2
f) 7 ; 14; 21; 28; 35; 42; 49 Tel 7 by
g) 1 ; 2; 4; 7; 11; 16; 22 Tel volgende natuurlike getalle by
h) 1; 1; 2; 3; 5; 8; 13 Tel vorige term by
i) 5 6; 52; 48; 44; 40; 36; 32 Trek 4 af
j) 6 ; 12; 18; 24; 30; 36; 42 Tel 6 by
3. a) 2; 4; 8; 16; 32; 64; 128; 256 (Tn = 2 × Tn – 1)

n
b) 12 ; 2
4
; 63 ; 4
8
; 5
; 6 ; 7 (Tn
10 12 14
= 2n
)
c) 1 ,8; 2,4; 3; 3,6; 4,2; 4,8; 5,4; 6 (Tn = n × 0,6 + 1,2)
4. a)
Lengte van blombedding 1 2 3 4
Aantal teëls 8 12 16 20

b) Tn = n × 4 + 4
T100 = 404
5. a) 9; 18; 27; 36; 45; 54; 63; 72; 81

Die som van die syfers van elke getal is 9.
Die tienesyfer word elke keer 1 meer.
Die enesyfer verminder met 1.
b) 90; 99; 108; 117; 126; 135; 144; 153; 162
Vanaf 108 is die som van die syfers gelyk aan 9.
Vanaf 108 word die tienesyfer 1 meer.
Vanaf 108 word die enesyfer 1 minder.
c) Die som van die syfers moet deelbaar wees deur 9.
d) 1 008 Ja
72 Ja
89 Nee
504 Ja
304 Nee
135 Ja
163 Nee
234 Ja
421 Nee
126 Ja
2 709 Ja
3 699 Ja
6. Leerders se antwoorde sal verskil. Hier is ’n paar voorbeelde:

11 Funksies en verwantskappe

Die onderwerp is ’n uitbreiding van Onderwerp 10 en werk verder met die reëls
van patrone.

Soos by Onderwerp 10, sal leerders die patroon kan raaksien en die volgende
terme in die ry kan bepaal en die patroon in woorde kan beskryf, maar hulle mag
dit moeilik vind om die reël te formuleer.

Vuurhoutjies (of tandestokkies) sal handig wees.

Verduidelik aan die leerders dat die onderwerp hulle sal help om die reëls vir
getalpatrone te formuleer.
Eenheid 1 Patrone van getalle

Aktiwiteit 1.1
1. a) 10; 15; 20; 25; 30; 35 (Tel 5 by)

b) 66; 60; 54; 48; 42; 36 (Trek 6 af)
c) 78; 67; 56; 45; 34; 23 (Trek 11 af)
d) 15; 28; 41; 54; 67; 80 (Tel 13 by)
4
e) 3
; 63 ; 83 ; 10 12 14
3
; 3 ; 3 (Tel 23 by)
f) 132; 143; 154; 165; 176; 187 (Tel 11 by)
g) 6; 12; 24; 48; 96; 192 (Vermenigvuldig met 2)
h) 2; 10; 50; 250; 1 250; 6 250 (Vermenigvuldig met 5)
1 3 9 27 81 243
i) ; ; ; ; 8 ; 8 (Vermenigvuldig
8 8 8 8
met 3)
j) 0,1; 0,2; 0,4; 0,8; 1,6; 3,2 (Vermenigvuldig met 2)
k) 48; 24; 12; 6; 3; 1 12 (Deel deur 2)

l) 1 024; 256; 64; 16; 4; 1 (Deel deur 4)
2. a) 24; 20; 16; 12; 8 (Trek 4 af)

b) 360; 180; 90; 45; 22 12 (Deel deur 2)
c) 10; 100; 1 000; 10 000; 100 000 (Vermenigvuldig met 10)
d) 2; 4; 16; 256; 65 536 (Kwadreer die vorige term)

3. a) 57 (9; 21; 33; 45; 57)
b) 61 (1; 13; 25; 37; 49; 61)
c) 104 (8; 20; 32; 44; 56; 68; 80; 92; 104)
d) 114 + 115 (6; 18; 30; 42; 54; 66; 78; 90; 102; 114)
e) Tel 12 by.
Eenheid 2 Patrone van diagramme en vorms

Aktiwiteit 2.1
Patroon 1
1.
Term 4 Term 5
2. 3; 5; 7; 9; 11
3. Begin by 3 en tel 2 by of Tn = n × 2 + 1
Patroon 2
1.
Term 4 Term 5
2. 2; 6; 10; 14; 18
3. Begin by 2 en tel 4 by of Tn = n × 4 – 2
Patroon 3
1.

Term 4 Term 5
2. 7; 12; 17; 22; 27
3. Begin by 7 en tel 5 by of Tn = n × 5 + 2

Aktiwiteit 2.2
Patroon 1
3. a) T5 = 11
b) T10 = 21
c) T 25 = 51
d) T100 = 201
Patroon 2
1.
Termnommer Aantal Δe Getalpatroon
1 2 1×4–2
2 6 2×4–2
3 10 3×4–2
4 14 4×4–2
5 18 5×4–2
2. n ×4 –2 Tn
3. a) T5 = 18
b) T10 = 38
c) T 25 = 98
d) T100 = 398
Patroon 3
1.
Termnommer Aantal vuurhoutjies Getalpatroon
1 7 1×5+2
2 12 2×5+2
3 17 3×5+2
4 22 4×5+2
5 27 1×5+2
2. n ×5 +2 Tn
3. a) T5 = 27
b) T10 = 52
c) T 25 = 127
d) T100 = 502

Toets jou kennis
Die oefening sal help om vas te stel hoe goed die leerders toegerus is om
getalpatrone in meetkundige vorms, in tabelle en in rye voor te stel, en of hulle
’n reël vir die patroon kan formuleer.
1. b) 3; 8; 13; 18 (Begin by 3 en tel 5 by)
c) 14; 12; 10; 8 (Begin by 14 en trek 2 af)
d) 5; 10; 20; 40 (Begin by 5 en vermenigvuldig met 2)
e) 27; 9; 3; 1 (Begin by 27 en deel deur 3)
f) 1; 0,9; 0,8; 0,7 (Begin by 1 en trek 0,1 af)
2. a) 9; 12; 15; 18; 21; 24; 27

b) 3 ; 8; 13; 18; 23; 28; 33
c) 14; 12; 10; 8; 6; 4; 2
d) 5 ; 10; 20; 40; 80; 160; 320
e) 27; 9; 3; 1; 13 ; 91 ; 1
27
f) 1; 0,9; 0,8; 0,7; 0,6; 0,5; 0,4

3. a)
Termnommer Patroon 1 Patroon 2 Patroon 3
Aantal rye Totale aantal Aantal rye
met 1 ster sterre
1 1 5 3
2 2 9 5
3 3 13 7
4 4 17 9
b) Patroon 1: die natuurlike getalle

Patroon 2: Begin by 5 en tel 4 by.
Patroon 3: Begin by 3 en tel 2 by.
c) n ×4 +1 Tn
i) J a
ii) T14 = 57
d) n ×2 +1 Tn
e) T5 = 11
Gebruik dan patroon 2.
T5 = 5 × 4 + 1
= 21 sterre

12 Algebraïese uitdrukkings

Leerders word in die onderwerp bekend gestel aan formele algebraïese taal, waar
letters gebruik word om veranderlikes voor te stel.
Leerders moet steeds reëls vir die getalpatrone bepaal en veranderlikes met
getalwaardes in ’n reël vervang.

Die grootste probleem is die formulering van die reël.

1 cm3 blokkies van verskillende kleure kan handig wees om party van die
aktiwiteite in die onderwerp te illustreer.

Vertel aan die leerders dat jy die antwoord van ’n som wat hul bereken het, kan
voorspel (natuurlik moes hul akkuraat gewerk het en nie ’n fout gemaak het nie).
Gee aan hulle die volgende instruksies:
Dink aan ’n getal en skryf dit neer.
Tel 5 by die getal.
Verdubbel jou antwoord.
Trek 8 van jou antwoord af.
Deel die antwoord deur 2.
Trek jou oorspronklike getal af.
Maak ’n groot bohaai om te raai wat elke leerder vir ’n antwoord gekry het: “1”.
Vertel aan die leerders dat ons algebra kan gebruik om te verduidelik waarom die
antwoord so uitwerk.
Ons gebruik x om die getal voor te stel, want elkeen kies ’n verskillende getal.
Dink aan ’n getal en
skryf dit neer: x
Tel 5 by die getal: x+5
Verdubbel jou antwoord: x+x+5+5 = 2 x x + 10
Trek 8 van die antwoord af: 2 x x + 10 – 8 = 2xx+2
Deel jou antwoord deur 2: x+1
Trek die oorspronklike getal af: 1
Ongeag die oorspronklike getal, sal die instruksies verseker dat die antwoord
altyd 1 sal wees.
Leerders sal nou begin om die taal van algebra te leer.

Eenheid 1 Van ’n patroon na ’n formule
Aktiwiteit 1.1
1. a) Aantal Aantal
tafels (t) sitplekke (p)
1 8
2 ×2 ×2 10
3 12
4 14
b) i) 5 tafels 16 sitplekke

ii) 8 tafels 22 sitplekke
iii) 10 tafels 26 sitplekke
iv) 25 tafels 56 sitplekke
c) Manto kan meer sitplekke inpas vir dieselfde aantal tafels.
d) Aantal plekke = p; aantal tafels = t: p = t × 2 + 6
2. a) Aantal Aantal
tafels (t) sitplekke (p)
1 8
2 ×4 ×4 12
3 16
4 20
(p = t × 4 + 4)
i) 5 tafels 24 sitplekke
ii) 8 tafels 36 sitplekke
iii) 10 tafels 44 sitplekke
iv) 25 tafels 104 sitplekke
b) Sy benodig 5 tafels.
Aktiwiteit 1.2
1. a)
Nommer van die rangskikking 1 2 3 4 5 6 7
Aantal pers blokkies 1 1 1 1 1 1 1
Aantal groen blokkies 3 6 9 12 15 18 21
Totale aantal blokkies 4 7 10 13 16 19 22
b) Vorm 1 … 1 pers blokkie … 1 groen blokkie …

Vorm 2 … 1 pers blokkie … 2 groen blokkies …

c) antal groen blokkies = (nommer van vorm) × 3
A
d) g = n × 3
e) Totale aantal blokkies = (nommer van vorm) × 3 + 1
f) Tn = n × 3 + 1
2. Patroon 1
a) A
antal geel blokkies = (nommer van vorm) × 6
y=n×6
b) T
otale aantal blokkies = (nommer van vorm) × 6 + 2
Tn = n × 6 + 2
Patroon 2
a) A antal geel blokkies = (nommer van vorm) × 3
y=n×3
b) Totale aantal blokkies = (nommer van vorm) × 3 + 3
Tn = n × 3 + 3
Patroon 3
a) A antal geel blokkies = (nommer van vorm)
y=n
b) Totale aantal blokkies = (nommer van vorm) + 3
Tn = n + 3
Eenheid 2 Vervanging
Aktiwiteit 2.1
1. p = 2 × t + 2
a) p = 2 × 8 + 2 b) p = 2 × 12 + 2
= 16 + 2 = 24 + 2
= 18 = 26
c) p = 2 × 24 + 2 d) p = 2 × 60 + 2
= 48 + 2 = 120 + 2
= 50 =122
e) p = 2 × 185 + 2 f) p = 2 × q + 2
= 370 + 2
= 372
2. Patroon 1
a) y = n × 6 geel blokkies
Tn = n × 6 + 2 totale aantal blokkies
b) i) y = 6 × 6 = 36
ii) y = 10 × 6 = 60
iii) y = 12 × 6 = 72
iv) y = 18 × 6 = 108
v) y = 25 × 6 = 150
vi) y = 50 × 6 = 300
c) i) T9 = 9 × 6 + 2 = 54
ii) T 12 = 12 × 6 + 2 = 74
iii) T33 = 33 × 6 + 2 = 200
iv) T100 = 100 × 6 + 2 = 602

Patroon 2
a) y = n × 3 vir geel blokkies
Tn = n × 3 + 3 vir totale aantal blokkies
b) i) y = 6 × 3 = 18
ii) y = 10 × 3 = 30
iii) y = 12 × 3 = 36
iv) y = 18 × 3 = 54
v) y = 25 × 3 = 75
vi) y = 50 × 3 = 150
c) i) T
9 = 9 × 3 + 3 = 30
ii) T12 = 12 × 3 + 3 = 39
iii) T33 = 33 × 3 + 3 = 102
iv) T100 = 100 × 3 + 3 = 303
Patroon 3
a) y = n vir geel blokkies
Tn = n + 3 vir totale aantal blokkies
b) i) y = 6
ii) y = 10
iii) y = 12
iv) y = 18
v) y = 25
vi) y = 50
c) i) T
9 = 9 + 3 = 12
ii) T12 = 12 + 3 = 15
iii) T33 = 33 + 3 = 36
iv) T100 = 100 + 3 = 103
Aktiwiteit 2.2
1. c = 10 + (2 × n)
a) c = 10 + (2 × 5)
= 10 + 10
= R20
b) c = 10 + (2 × 3)
= 10 + 6
= R16
c) c = 10 + (2 × 6)
= 10 + 12
= R22
d) c = 10 + (2 × 4)
= 10 + 8
= R18
e) c = 10 + (2 × 7)
= 10 + 14
= R24
f) c = 10 + (2 × 10)
= 10 + 20
= R30
g) c = 10 + (2 × 12)
= 10 + 24
= R34
h) c = 10 + (2 × 8)
= 10 + 16
= R26

i) c = 10 + (2 × 15)
= 10 + 30
= R40
2. c = 50 + (7 × n)
a) c = 50 + (7 × 5)
= 50 + 35
= R85
b) c = 50 + (7 × 3)
= 50 + 21
= R71
c) c = 50 + (7 × 6)
= 50 + 42
= R92
d) c = 50 + (7 × 4)
= 50 + 28
= R78
e) c = 50 + (7 × 7)
= 50 + 49
= R99
f) c = 50 + (7 × 10)
= 50 + 70
= R120
g) c = 50 + (7 × 12)
= 50 + 84
= R134
h) c = 50 + (7 × 8)
= 50 + 56
= R106
i) c = 50 + (7 × 15)
= 50 + 105
= R155
3. k = (m ÷ 5) × 8
a) k = (5 ÷ 5) × 8
= 8 km
b) k = (15 ÷ 5) × 8
= 24 km
c) k = (50 ÷ 5) × 8
= 80 km
d) k = (25 ÷ 5) × 8
= 40 km
e) k = (40 ÷ 5) × 8
= 64 km
f) k = (200 ÷ 5) × 8
= 320 km
g) k = (12,5 ÷ 5) × 8
= 20 km
h) k = (80 ÷ 5) × 8
= 128 km

Toets jou kennis
Die oefening hersien getalpatrone, hul reëls en die vervanging van veranderlikes
in die reëls.
1. a)
b) ( Nommer van vorm) × 3

c) b = n × 3
d) [(Nommer van vorm) × 3] + 4
e) tn = (n × 3) + 4
f) i) b = 50 × 3 = 150 blou penne
ii) t15 = (15 × 3) + 4
= 45 + 4
= 49 penne
2. a) r = (7 × d ) + 50
b) r = (7 × 500) + 50
= 3 500 + 50
= R3 550
c) r = (7 × 1 250) + 50
= 8 750 + 50
= R8 800
3. k = (p × 5) ÷ 11
a) k = (5 × 5) ÷ 11
≈ 2,273 kg
b) k = (2,5 × 5) ÷ 11
≈ 1,136 kg
c) k = (3 × 5) ÷ 11
≈ 1,364 kg
d) k = ( 14 × 5) ÷ 11
= 0,114 kg

13 Algebraïese vergelykings

In hierdie onderwerp moet die leerders veranderlikes in ’n probleemsituasie
gebruik en ’n getallesin (vergelyking) neerskryf en dit deur inspeksie van deur
probeer-en-verbeter, oplos.
Hulle moet ook die waarde van ’n uitdrukking deur vervanging bepaal.
Dit word ten sterkste aanbeveel dat die leerders ’n kursiewe x in Algebra moet
gebruik sodat dit nie met ’n vermenigvuldigingsteken verwar word nie.

“Storiesomme” word dikwels deur leerders as moeilik beskou en hulle sukkel
om die woorde na wiskundige taal te verander.

Daar is geen spesifieke voorbereiding nie.

Verduidelik aan die leerders dat hul steeds letters gaan gebruik om getalle voor
te stel.
In die onderwerp gaan hul ’n gelykaanteken in die getallesin gebruik – daarom
word dit ’n vergelyking genoem.
Eenheid 1 Verstaan en gebruik vergelykings

Aktiwiteit 1.1
1. Byvoorbeeld:
a) a + b = 12
b) c – d = 5
c) e × f = 18
d) g ÷ h = 4
e) j × k – 2 = 34
2. Byvoorbeeld:
a) a = 1 b = 11
a = 2 b = 10
a = 3 b=9
b) c = 6 d=1
c = 7 d=2
c = 8 d=3
c) e = 1 f = 18
e = 2 f=9
e = 3 f=6

d) g = 4 h=1
g = 8 h=2
g = 12 h=3
e) j = 1 k = 36
j = 2 k = 18
j = 3 k = 12
3. Byvoorbeeld:
a) p + q = 11 p = 5 q=6
b) m + n = 8 m = 3 n=5
c) x – y = 3 x = 8 y=5
d) e × f = 12 e = 3 f=4
e) h ÷ i = 2 h = 8 i=4
f) a + 3 = b a = 7 b = 10
g) r = s + l r = 10 s=9
h) t – 5 = u t = 10 u=5
i) 3 = j ÷ k j = 6 k=2
j) v = z × 6 v = 12 z=2
4. a) 3 × a = 4 × a – 3
a = 3
b) 5 × x + 2 = 12 ÷ x – 5
x = 1
c) m + 2 × 3 = 12 ÷ 2 + m
m = 1, 2, 3 van 4
d) 5 × p – p = 7 + p – 1
p = 2
Aktiwiteit 1.2
1. a) 27 + 19 = 46 b) 38 + 11 = 49
46 – 27 = 19 49 – 38 = 11
46 – 19 = 27 49 – 11 = 38
c) 58 – 42 = 16 d) 62 – 47 = 15
16 + 42 = 58 47 + 15 = 62
42 + 16 = 58 15 + 47 = 62
e) 18 × 14 = 252 f) 21 × 13 = 273

252 ÷ 18 = 14 273 ÷ 21 = 13
252 ÷ 14 = 18 273 ÷ 13 = 21
g) 1 86 ÷ 62 = 3 h) 56
8
=7
62 × 3 = 186 8 × 7 = 56
3 × 62 = 186 7 × 8 = 56
2. a) q + p = 9 b) 8 = f + e
9–q=p 8–f=e
9–p=q 8–e=f
c) 3 + r = 7 d) a = c + b
7–3=r a–c=b
7–r=3 a–b=c

e) k – 7 = l f) g – h = 1
k=l+7 g=h+1
k=7+l g=1+h
g) y = x – 5 h) w
=v–u
5+y=x w+u=v
y+5=x u+w=v
3
i) n × m = 14 j) =c
d
14 ÷ m = n
c×d=3
14 ÷ n = m
d×c=3
k) s = 2 × t h
l) j = i
s÷2=t
s÷t=2 h=j×i
h=i×j
Eenheid 2 Los vergelykings op

Aktiwiteit 2.1
1. a) 3 + x = 7 b) 4 – x = 1
\x=4 \x=3
c) x – 9 = 1 d) 14 = x + 8
\ x = 10 \x=6
e) x × 3 = 21 f) 4 ÷ x = 2
\x=7 \x=2
g) 6x = 9 h) 3 × x = 45
\ x = 15
\ x = 54

j) 10 ÷ 4 = x
i) 19 = x + 15 1
\x=4 \ x = 22
k) x + 2 = 2x l) 15 – x = x ÷ 4
\x=2 \ x = 4 × (15 – x)
x = 60 – 4x
\ x + 4x = 60
\5x = 60
\ x = 12
2. a) 4 + x = 7 b) 8 – x = 3
\x=3 \x=8–3
\x=5
c) x × 5 = 30
\x=6 d) x ÷ 3 = 7
\ x = 21
e) x – 7 = 4
\ x = 11 f) x + 4 = 10
\x=6

g) x × 6 = 24 h) x ÷ 6 = 3
\x=4 \ x = 18
3. a) d + 5 = 12 + 5 = 17 Waar
b) x + 8 = 7 + 8 = 15 Onwaar
c) 11 – p = 11 – 4 = 7 Onwaar
d) 18 – 5 = 13 = z Waar
q 30
e) 5 – 2 = 5
– 2 = 6 – 2 = 4 Waar
f) t ÷ 9 = 18 ÷ 9 = 2 Onwaar
g) 4 × a = 4 × 3 = 12 Waar
h) 14 × k = 14 × 7 = 98 Onwaar
Toets jou kennis

Die voorbeelde in die oefening dek die beginsels van die onderwerp en kan
gebruik word om vas te stel of leerders die betekenis van ’n veranderlike
verstaan en of hulle vergelykings kan neerskryf en kan oplos.
1. Leerders kan verskillende veranderlikes gebruik.
a) x – y = 4 b) x × y = 16
c) x2 = 25 d) x – 4 = x ÷ 3
2. a) n – m = 7 b) r = s + 2
m = 3; n = 10 r = 7; s = 5
c) 2 × t = 3 × v d) 4 × d = 5 – e
t = 6; v = 4 d= 1
;e=3
2
e) b ÷ 5 = c f) 1 9 – a = 3 + b
b = 20; c = 4 a = 9; b = 7
3. a) x + 5 = 9
\x=4
b) x – 2 = 17
\ x = 19
c) 10 – x = 8
\x=2
d) 42 = 21 + x
\ x = 21
e) 4 × x = 20
\x=5
f) 20 ÷ x = 2
\ x = 10
g) 4 + x = 3 × x
\x=2
h) x ÷ 2 = x – 6
\ x = 12
i) x2 = 9
\x=3
4. a) a = 7 + 5
\ a = 12 jaar oud

b)
83 + b = 251
\ b = 168 km
c) c = 1,5 + 2,5
\ c = 4 km
d) d – 7 = 18
\ d = 25
e) e2 = 16
\e=4
f) f = 72 ÷ 6
\ f = R12
5. a) p + 1 p×2
= 1 + 1 =1×2
= 2 = 2
Waar
b) d + d + d + d = 1 + 1 + 1 + 1
=4
Onwaar
c) r ÷ 2 = 26 ÷ 2
= 13
Onwaar
d) m 6×m
= 0 =6×0
=0
Waar
e) 1 8 ÷ x x–3
= 18 ÷ 5 =5–3
= 3,6 =2
Onwaar
f) 2 × x 21 – x
= 2 × 7 = 21 – 7
= 14 = 14
Waar

KWARTAAL 3
ONDERWERP
Grafieke 14
Die leerders ken alreeds staafgrafieke en sirkeldiagramme.
Die onderwerp stel leerders bekend aan die interpretasie van lyngrafieke en
fokus op die afhanklike en onafhanklike veranderlike. Leerders moet ook bepaal
van die grafieke lineêr van nie-lineêr, toenemend, konstant van afnemend is.
Hulle moet ook lyngrafieke teken.

Wanneer leerders lyngrafieke interpreteer, kan hul probleme ondervind om die
skale op die horisontale en vertikale asse te lees.
Wanneer hul grafieke teken, kan hulle dit moeilik vind om ’n geskikte skaal te
kies en mag hul aanvanklik hulp benodig.

Maak grafieke (veral lyngrafieke) uit koerante en tydskrifte bymekaar.
Vra die leerders ’n week voordat julle met die onderwerp begin, om die grafieke
bymekaar te maak.
Hou die grafieke vir Onderwerp 23 en 24 byderhand.
Hou ook blokkiespapier en grafiekpapier byderhand.

Laat die leerders na die grafieke uit die koerante kyk en redes verskaf waarom
grafieke gebruik word om inligting voor te stel.
Verduidelik dat sommige van die grafieke inligting verskaf wat hulle nog nie
verstaan nie, maar dat hulle van nou af grafieke gaan bestudeer.
Eenheid 1 Interpretasie van grafieke

Toenemende, afnemende en konstante

verwantskappe
Aktiwiteit 1.1
1. a) Die temperatuur in die klaskamer tussen 8:00 en 13:00

b) Die temperatuur neem toe
c) i) 21 °C teen 09:00
ii) 28 °C teen 11:00
d) 30 °C van 12:00 tot 13:00
e) 26 °C teen 10:30

2. a) Afstand
b) 25 km
c) 1 0 km
d) Na 10 minute – die grafiek is horisontaal vir die volgende 10 minute
e) 7 minute
f) O ngeveer 22 minute
g) O or die eerste 10 minute, want die grafiek is die steilste
h) Die bus verlaat sy tweede stop en bereik Luthuli Boulevard na ongeveer
6 minute.
i) O ngeveer 55 minute
j) D ie afstande tussen stoppunte en tussen Luthuli-plein en Markplein
verskil.
3. a) Afstand in meter
b)
15
Afstand van
10
begin (M)
0
1 2 3 4 5 6
Tyd (min)
c) B
yvoorbeeld: Sy verlaat haar klas en stap 10 m binne 1 minuut tot by
die snoepie.
Sy spandeer net oor ’n 12-minuut by snoepie om lekkers te koop.
Sy sluit by haar vriende aan en stap nog 10 m in ongeveer 1 12 minute.

Sy gesels met hulle vir 1 minuut.
Sy stap 7 m in ’n 12 -minuut en die laaste 8 m tot by die klas, drentel

sy vir 1 12 minute.
Lineêre en nie-lineêre verwantskappe

Aktiwiteit 1.2
1. a) R150
b) R50
c) lineêr – reguitlyn
d) R400
e) R 650 ÷ 10 = R65 elk
2. a) Jy betaal dieselfde bedrag ekstra vir elke lengte tou wat jy koop.
b) 6 m vir R100
c) i) R 133,36
ii) R
91,67
d) Op die grafiek is 1 m = R16,67.

Eenheid 2 Teken grafieke
Aktiwiteit 2.1
1. a)
Temperature in Hogsback
5
Temperatuur in ºC
0
9 10 11 12 1 2 3 4 5 6
Tyd
b) D
ie temperatuur styg tot ’n maksimum van 7 °C teen 1 nm. Daarna
neem dit vinnig af tot 0 °C teen 6 nm.
2. a)
Nick se rit na die skool
4
Afstand in km
8:00 8:02 8:04 8:06 8:08 8:10 8:12 8:14 8:16 8:18 8:20
Tyd
b) 18 minute
c) 4,5 km
d) 1,5 km
e) Oor die laaste 2 minute – die grafiek is dan die steilste

3. a)
Sandile se verdienste
150
Verdienste in Rand
100
50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Tyd in ure
b) i) R 50 vir 4 uur

ii) R 87,50 vir 7 ure
c) 8 ure vir R100
d) Lineêr – reguitlyn
4. a)
Mnr. Maloi se massa Mnr. Maloi se hartklop
150 140
Hartklop (slae per minuut)
Massa (kg)
140 130
130 120
120 110
0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6
Week Week
b) ie eerste grafiek toon dat sy massa afneem.

D
Die tweede grafiek toon dat sy hartklop verminder.
c) Nee – die grafiek is nie ’n reguitlyn nie.
d) Ja – daar kan nog ’n vertikale as aan die regterkant van die grafiek
wees.

Toets jou kennis
Die oefening kan gebruik word om vas te stel van die leerders lyngrafieke kan
teken en interpreteer.
1. a) Hulle het Saterdag om 8 vm. begin en Sondag om 4 nm. teruggekeer.
b) 7 km
c) 4 vm.
d) 1 km
e) Saterdag 2– 4 nm., Saterdag 8 nm. tot Sondag 4 vm., Sondag 2–3 nm.
f) E en keer
g) S aterdag 2– 4 nm. en Sondag 12 nm.
h) 14 km
2. a) Waterverbruik oor ’n jaar

b) Kiloliter water gebruik
c) Die familie het nie die hele tyd in die huis gewoon nie.
d) Hulle was weg in November; Desember was hulle tuis.
e) Om maklik die veranderinge in hul waterverbruik raak te sien
3.
My fietsreis
20
Afstand (in km)
15
10
10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00
Tyd

15 Transformasiemeetkunde

In hierdie onderwerp sal die leerders translasies, refleksies en rotasies van vorms
herken, beskryf en doen. Hulle sal ook meetkundige figure vergroot en verklein.
Hulle moet die lyne van simmetrie van meetkundige vorms kan teken.

Leerders mag dit moeilik vind om ’n figuur om ’n hoeklyn (diagonaal) te
reflekteer en om ’n figuur te roteer.

Maak ’n plakkaat van die woordeskat van transformasies om die betekenis van
translasie, refleksie, rotasie, vergroting en verkleining van dieselfde figuur (bv.
’n reghoekige driehoek) te wys.
Probeer om ontwerpe (bv. op materiaal, geskenkpapier, geweefde mandjies,
teëls, ens.) te kry wat translasies, refleksies en rotasies wys.
Hou karton en blokkiespapier byderhand.

Om die leerders te help om die terme beter te verstaan, neem hul buitentoe en
laat hul hulself transleer (bv. 3 treë na regs en 2 treë vorentoe), hulself reflekteer
(bv. dieselfde afstand oorkant ’n lyn op die speelgrond) en hulself roteer (bv. 90º
kloksgewys).

Eenheid 1 Transformasies
Plak die woordeskat plakkaat in die klas op as ’n verwysing.
Translasies
Aktiwiteit 1.1
1.
A′′′
B′′′ C′′′
A′′ A A′
B′′ C′′ B C B′ C′
A′′′′
B′′′′ C′′′′
K′′′ N′′′
L′′′ M′′′
K′′ N′′ K N K′ N′
L′′ M′′ L M L′ M′
K′′′′ N′′′′
L′′′′ M′′′′
P′′′ S′′′
Q′′′ R′′′
P′′ S′′ P S P′ S′
Q′′ R′′ Q R Q′ R′
P′′′′ S′′′′
Q′′′′ R′′′′

X′′′
Y′′′ Z′′′
X′′ X X′
Y′′ Z′′ Y Z Y′ Z′
X′′′′
Y′′′′ Z′′′′
Aktiwiteit 1.2
1. ABCD 4 eenhede na regs

KLMN 5 eenhede na links
ΔPQR 4 eenhede af
ΔSTU 1 eenheid regs en 4 eenhede af
GHIJ 5 eenhede na links en 2 eenhede op
ΔXYZ 4 eenhede na regs en 2 eenhede af
2. a) 4 eenhede na regs
b) 5 eenhede na links

c) 3 eenhede op
d) 4 eenhede af
e) 3 eenhede na regs en 3 eenhede af

f) 4 eenhede na links en 2 eenhede af
3. Die vorms is almal kongruent. Die binnehoeke bly dieselfde. Die beeld is
presies dieselfde grootte as die oorspronklike vorm.
Refleksies
Aktiwiteit 1.3
1., 2., 3.
Aktiwiteit 1.4
1.
A A'
B C C' B'

D G L'
J
H J'
E F K' M'
I
I'
E' F'
K M
H'
D' G'
L
N U' U
R' R
O
N' O' T' T
P Q
P' S' S
Q'
2. Almal is kongruent, want die hoeke en grootte van die vorm bly dieselfde.
Rotasies
Aktiwiteit 1.5
1.–3. Praktiese werk
4.–7.
8.–9. Leerders se sketse sal verskil; hier is twee voorbeelde:

Aktiwiteit 1.6
1.
B' A' G''' F'''
A
D G
C
B'' F'' D'' E
B
D' F
G'' D''
A''
A''' B''' F' G'
J'' L
I' H' I'' M O

K H'' O''' M'
J' J'''
H
L''' N L'
I H''' I'''
J M''' O'
O'' M''
Q' P' L''
P R' T T' R'' Q'' Z V'

U U'
X Y W' X'
S
T'' V W Y' Z'
Q T''' R R''' P'' Z''' Y''' W'' V''
X''' W''' Y'' X''
P''' Q''' U''' U''
V''' Z''
2. Almal is kongruent, want die hoeke en grootte van die vorms is presies
dieselfde.
Simmetrie
Aktiwiteit 1.7
1.
A B C D

2.
A B C
D E F
3.
A B C
Driehoek: Trapesium: Reghoek:

1 simmetrielyn 1 simmetrielyn 2 simmetrielyne
E F
D
Parallelogram: geen
Vierkant:
simmetrielyne nie
Vlieër: 1 simmetrielyn 4 simmetrielyne
Wys die ontwerpe (bv. op die materiaal, geskenkpapier, geweefde mandjies) aan
die leerders en vra hulle watter transformasies hulle kan raaksien.

Eenheid 2 Vergrotings en verkleinings
Aktiwiteit 2.1
1. Oorspronklike vorm Vergroting/verkleining

ΔABC:
AB 2 eenhede 4 eenhede
AC 2 eenhede 4 eenhede
BC 2 eenhede langs die hoeklyn 4 eenhede langs die hoeklyn
Faktor van vergroting is 2
ΔDEF:
DE 1 eenheid langs die hoeklyn 4 eenhede langs die hoeklyn
DF 1 eenheid 4 eenhede
EF 1 eenheid 4 eenhede
Faktor van vergroting is 4
GHIJ:
GH 3 eenhede 1 eenheid
GJ: 6 eenhede 2 eenhede
HI 3 eenhede 1 eenheid
IJ 3 hoeklyn eenhede 1 hoeklyn eenheid
Faktor van verkleining is 3
KLMN:
KL 4 eenhede 2 eenhede
KN 2 eenhede 1 eenheid
LM 2 eenhede 1 eenheid
MN 4 eenhede 2 eenhede
ΔPQR:
PQ 3 hoeklyn eenhede 2 hoeklyn eenhede
PR 3 hoeklyn eenhede 2 hoeklyn eenhede
QR 6 eenhede 4 eenhede
STUV:
ST 2 hoeklyn eenhede 3 hoeklyn eenhede
SV 4 eenhede 6 eenhede
TU 4 eenhede 6 eenhede
UV 2 hoeklyn eenhede 3 hoeklyn eenhede
3
Vergrotingsfaktor is 2

2.
A A' D G D' G'
B C
E F
B' C'
H K H' K'
I
J E' F'
I' M P M' P'
N O
J'
N' O'
3.
A
D G D' G'
A'
E' F'
B C B' C'
E F
J
P T
J'
K M K' M' Q S
L' R
P' T'
Q' S'
L
R'

4. Die vorms is gelykvormig. Die hoeke in die beelde is dieselfde as in die
oorspronklike vorms, maar die grootte van die vorms verskil. Die sye van
die beeld is in dieselfde verhouding as die ooreenkomstige sye van die
oorspronklike vorm.
Aktiwiteit 2.2
1. a)
K N K' N'
L' M'
L M

b)
A
A'
B' C'
B C

2.
a) Vergrotingsfaktor van 2 b) Verkleiningsfaktor van 4
ABCD: A′B′ = D′C′ = 3,2 cm A′B′ = D′C′ = 0,4 cm
A′D′ = B′C′ = 4 cm A′D′ = B′C′ = 0,5 cm
EFGH: E′F′ = F′G′ = 12 m E′F′ = F′G′ = 1,5 m
F′H′ = G′H′ = 24 m F′H′ = G′H′ = 3 m
ΔJKL: J′K′ = 5,6 m J′K′ = 0,7 m
J′L′ = 7,2 m J′L′ = 0,9 m
K′L′ = 6,4 m K′L′ = 0,8 m
MNOPQ: M′N′ = 16 cm M′N′ = 2 cm
N′O′ = 24 cm N′O′ = 3 cm
O′P′ = 40 cm O′P′ = 5 cm
P′Q′ = 32 cm P′Q′ = 4 cm
Q′M′ = 48 cm Q′M′ = 6 cm
RSTU: R′S′ = T′U′ = 40 m R′S′ = T′U′ = 5 m
R′U′ = S′T′ = 96 m R′U′ = S′T′ = 12 m
WXYZ: W′X′ = Z′Y′ = 64 cm W′X′ = Z′Y′ = 8 cm
W′Z′ = 20 cm W′Z′ = 2,5 cm
X′Y′ = 80 cm X′Y′ = 10 cm

Toets jou kennis
Die oefening dek al die begrippe van hierdie onderwerp.
1. A Rotasie
B Translasie
C Refleksie
2.
a) b) c)
D
A' C' K
E G N
G''' E'
A C F L
B' M
D''' D'
L' M'
B E''' G'
G'' E'' N'
D'' K'
3.
A B C D
4.

a) A
b) B
5. a) Kongruent
b) Gelykvormig

16 Meetkunde van 3D-voorwerpe

Die onderwerp konsolideer die werk wat in Graad 6 afgehandel is en hersien die
herkenning en klassifikasie van 3D-voorwerpe. Hier word gefokus op die
vlakke, hoekpunte en rande van veelvlakke, veral prismas en piramides.
Die leerders moet nette teken en party van die veelvlakke bou.

Dis baie belangrik om die nette akkuraat te teken om goeie veelvlakke te bou.

Versamel verskeie voorbeelde (prismas en piramides) van verpakking.
Indien moontlik, kry ’n kubus, reghoekige prisma, driehoekige prisma, piramide
op ’n vierkantige basis en ’n piramide op ’n driehoekige basis vir elke groep van
4 tot 6 leerders. Dit sal hulle help om die aantal vlakke, hoekpunte en rande
te tel.
Vergroot die kaart op bladsy 251 om drie soorte 3D-voorwerpe te wys.

Wys vir die leerders die verskillende verpakkings wat jy versamel het.
Vra hulle om ’n voorstel te maak oor hoe om die houers in groepe te sorteer.
Verwys dan na die kaart op bladsy 251.
Stal die plakkaat uit wat handel oor vergroting.
Eenheid 1 Klassifiseer 3D-voorwerpe

Aktiwiteit 1.1
1. Sfere, silinders, keëls en veelvlakke
2. a) Keël
b) Silinder
c) V eelvlakke (poliëders)
d) Sfeer
3. Veelvlakke
4. ’n Silinder het een geboë oppervlak.
5. Kubusse, reghoekige prismas, driehoekige prismas. Die verskil is dat hulle

basisse uit verskillende vorms bestaan.

Vlakke, hoekpunte en rande van veelvlakke (poliëders)
Aktiwiteit 1.2
3D-voorwerp Beskrywing van die vlakke

Kubus 6 vierkante
Reghoekige prisma 6 reghoeke
Driehoekige prisma 2 driehoeke, 3 reghoeke
Piramide met ’n vierkantige basis 1 vierkant, 4 driehoeke
Piramide met ’n driehoekige basis (tetraëder) 4 driehoeke
Aktiwiteit 1.3
Poliëder Kubus Reghoekige prisma Driehoekige

prisma
Vorm(s) van die Vierkante Slegs reghoeke, of Driehoeke en
vlakke vierkante en reghoeke reghoeke
Aantal vlakke 6 6 5
Aantal hoekpunte 8 8 6
Aantal rande 12 12 9
Poliëder Piramide met ’n Piramide met ’n

vierkantige basis driehoekige basis
(tetraëder)
Vorm(s) van die vlakke Vierkant en driehoeke Slegs driehoeke
Aantal vlakke 5 4
Aantal hoekpunte 5 4
Aantal rande 8 6
Aktiwiteit 1.4
1. A Driehoekige prisma
B Reghoekige prisma
C Tetraëder (piramide met ’n driehoekige basis)
D Piramide met ’n vierkantige basis
E Reghoekige prisma met ’n vierkantige basis
F Kubus
2. a) Piramides, driehoekige prismas

b) Kubusse, reghoekige prisma met ’n vierkantige basis
c) Kubus
d) Piramide met vierkantige basis
e) Reghoekige prisma
f) Tetraëder (piramide met ’n driehoekige basis)

3. a) Tetraëder (piramide met ’n driehoekige basis)
b) Driehoekige prisma, piramide met vierkantige basis
c) K ubus, reghoekige prisma
Eenheid 2 Bou 3D-modelle

Aktiwiteit 2.1
1. B
2. D
3. A
4. C
Aktiwiteit 2.2
1. en 2. Maak ’n kubus
3. a) C → F
b) E → A
c) A →E
d) D → B
Aktiwiteit 2.3
1. D kan nie ’n kubus maak nie.

2. C kan nie ’n reghoekige prisma maak nie.
Aktiwiteit 2.4
Praktiese werk, bv: ’n Kubus
’n Reghoekige prisma

’n Driehoekige prisma
Aktiwiteit 2.5
Maak elke poliëder.
Toets jou kennis

As die leerders hierdie oefening deeglik deurwerk, sal hulle vir seker veelvlakke
kan herken en hul eienskappe kan beskryf.
1. a) Poliëder is ’n 3D-voorwerp met plat vlakke
b) Nee, ’n sfeer is nie ’n poliëder nie.
c) Nee, ’n silinder is nie ’n poliëder nie.
d) Nee, ’n kubus is ’n poliëder.
2. A Driehoekige prisma
B Tetraëder (piramide met ’n driehoekige basis)
C Kubus
D Reghoekige prisma
E Piramide met ’n vierkantige basis
3.
3D-voorwerp Beskrywing van die vlakke
Kubus 6 vierkante
Reghoekige prisma 6 reghoeke of 4 reghoeke en 2 vierkante
Driehoekige prisma 2 driehoeke en 4 reghoeke
Piramide met ’n 1 vierkant en 4 driehoeke
vierkantige basis
Piramide met ’n 4 driehoekige vlakke
driehoekige basis
(tetraëder)

4. a) en b)
Poliëders Aantal Aantal Aantal Vlakke

vlakke hoekpunte rande
B 5 6 9 2 driehoeke,
3 reghoeke
C 6 8 12 2 vierkante,
4 reghoeke
A 6 8 12 16 reghoeke
5. Hulle kan almal ’n kubus maak.
6. Praktiese werk

KWARTAAL 4
ONDERWERP
Heelgetalle 17
Leerders mag dalk bewus wees van negatiewe getalle, maar vir die eerste keer,
in hierdie onderwerp, sal hulle die eienskappe van negatiewe getalle bestudeer
en leer hoe om optelling en aftrekking van negatiewe getalle te doen.

Aanvanklik sal die leerders dit moeilik vind om te verstaan dat, byvoorbeeld –7
kleiner is as – 4.
Dit sal ook vir hulle moeilik wees om te verstaan dat aftrekking van ’n positiewe
getal dieselfde is as die optelling van ’n negatiewe getal, en om ’n negatiewe
getal af te trek, dieselfde is as om ’n positiewe getal op te tel.

Maak ’n getallelyn wat oor die breedte van die klaskamer strek en skryf die
getalle groot genoeg sodat almal dit kan lees.

Vra die leerders waar hulle al getalle met ’n minusteken aan die voorkant, gesien
het. Voorbeelde sluit in temperature onderkant vriespunt, op bankstate, in hysers,
op die sakrekenaar, op dvd/video kontrakte, tellings in gholf, ens.
Verduidelik aan hulle dat sulke getalle, negatiewe getalle genoem word en plak
die getallelyn teen die muur van die klaskamer op.
Verduidelik dat hulle sal leer van die waarde van negatiewe getalle en hoe om
sulke getalle op te tel en af te trek. Deling en vermenigvuldiging van negatiewe
getalle word in Graad 8 aangeleer.
Eenheid 1 Tel, rangskik en vergelyk

heelgetalle
Let daarop om elke keer “negatief” te sê en nie “minus” nie (“minus” verwys na
’n bewerking tussen twee getalle).
Tel in heelgetalle
Hierdie aktiwiteit kan mondelings gedoen word.
Aktiwiteit 1.1
1. a) –10; –9; –8; –7; –6; –5; – 4; –3; –2; –1; 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10
b) –10; –9; –8; –7; –6; –5; – 4; –3; –2; –1; 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10
c) –20; –18; –16; –14; –12; –10; –8; –6; – 4; –2; 0; 2; 4; 6; 8; 10; 12; 14;
16; 18; 20
d) –50; – 45; – 40; –35; –30; –25; –20; –15; –10; –5; 0; 5; 10; 15; 20; 25;
30; 35; 40; 45; 50

e) – 100; –90; –80; –70; –60; –50; – 40; –30; –20; –10; 0; 10; 20; 30; 40;
50; 60; 70; 80; 90; 100
2. a) 0; 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10
b) 10; 9; 8; 7; 6; 5; 4; 3; 2; 1; 0; –1
c) 5; 4; 3; 2; 1; 0; –1; –2; –3; – 4; –5
d) 5; 4; 3; 2; 1; 0; –1; –2; –3; – 4; –5; –6; –7; –8; –9; –10
e) 0; –1; –2; –3; – 4; –5; –6; –7; –8; –9; –10
f) –10; –9; –8; –7; –6; –5; – 4; –3; –2; –1; 0
g) – 20; –18; –16; –14; –12; –10; –8; –6; – 4; –2; 0
h) –30; –28; –26; –24; –22; –20; –18; –16; –14
3. a) –20; –15; –10; –5; 0; 5; Tel vorentoe in 5e

b) –21; –14; –7; 0; 7; 14; Tel vorentoe in 7s
c) – 43; – 42; – 41; – 40; –39; –38; Tel vorentoe
4. a) –16; –15; –14; –13; –12; –11; –10; –9; –8; –7; –6; Tel vorentoe
b) –54; – 44; –34; –24; –14; – 4; 6; 16; 26; 36; Tel vorentoe in 10e
c) – 90; –92; –94; –96; –98; –100; –102; –104; –106; –108; Tel terug in 2s
d) 50; 0; –50; –100; –150; –200; –250; –300; –350; Tel terug in 50s
e) – 256; –254; –252; –250; –248; –246; –244; –242; Tel vorentoe in 2s
f) –370; –375; –380; –385; –390; –395; – 400; – 405; – 410; Tel terug
in 5e
Herken, rangskik en vergelyk heelgetalle

Aktiwiteit 1.2
1. a) 1 > 0
b) –2 < 5
c) – 4 > –7
d) –10 < –3
e) 5 > –5
f) 8 > –1
g) – 6 < –2
h) –3 < –1
i) – 10 > –20
j) – 54 < –19
k) 2 > –72
l) – 45 > –63
2. a) –2; 3; 4
b) –7; –3; –1
c) – 11; –10; –8
d) –6; –3; 3; 9
e) – 8; –5; –1; 0
f) – 13; –10; –6; 13
3. a) 4; 3; 0; –9
b) 7; –1; –3; –7
c) 4 ; –2; –5; –7
d) 5; 2; 0; –5
e) 1 1; 1; –2; –14
f) 7 ; –3; – 4; – 40

4. a) –9; –8; –7; –6; –5; – 4
b) –9; –6; –3; 0; 3; 6
c) 5; 0; –5; –10; –15; –20
d) 10; 0; –10; –20; –30; – 40
e) –32; –28; –24; –20; –16; –12
f) – 43; – 46; – 49; –52; –55; –58
5. a)
22 24 26 28 30
12 14 16 18 20
2 4 6 8 10
–8 –6 – 4 –2 0
–18 –16 –14 –12 –10
–28 –26 –24 –22 –20
–38 –36 –34 –32 –30
b)
5 10 15 20
0 –5 –10 –15 –20
–25 –30 –35 – 40
– 45 –50 –55 –60
Optellingsinvers
Aktiwiteit 1.3
1. a) –3
b) 1
c) 6
d) –2
e) 9
f) –10

2.
Heelgetal Optellingsinvers 2 meer as 2 minder as
5 –5 7 3
–1 1 1 –3
3 –3 5 1
–8 8 –6 –10
–14 14 –12 –16
–9 9 –7 –11
–20 20 –18 –22
–50 50 – 48 –52
1 –1 3 –1
–100 100 –98 –102
–350 350 –348 –352
–367 367 –365 –369
Eenheid 2 Berekeninge met heelgetalle

Optelling van negatiewe heelgetalle

Aktiwiteit 2.1
1. (–2) + ( –3) = –2 – 3 = –5 2. (– 4) + (–1) = – 4 – 1 = –5
3. 3 + (–2) = 3 – 2 = 1 4. 5 + (–3) = 5 – 3 = 2
5. 5 + (–6) = 5 – 6 = –1 6. 0 + (–7) = 0 – 7 = –7
7. –1 + (–5) = –1 – 5 = –6 8. –8 + (–2) = –8 – 2 = –10
9. –7 + (–3) = –7 – 3 = –10 10. – 4 + (– 4) = – 4 – 4 = –8
Aktiwiteit 2.2
1. 8 + 5 = 13 2. –8 + 5 = –3
3. –8 + (–5) = –8 – 5 = –13 4. 8 + (–5) = 8 – 5 = 3
5. –3 + (– 4) = –3 – 4 = –7 6. 6 + (–2) = 6 – 2 = 4
7. 2 + (–3) = 2 – 3 = –1 8. 4 + (–7) = 4 – 7 = –3
9. – 4 + (–5) = – 4 – 5 = –9 10. –5 + 6 = 1
11. 9 + (–3) = 9 – 3 = 6 12. –9 + 3 = –6

Aftrekking van negatiewe heelgetalle
Doen ’n paar voorbeelde voordat die leerders die aktiwiteit aanpak.
Aktiwiteit 2.3
1. a) 5 – (–2) = 5 + 2 = 7 b) –5 – (–2) = –5 + 2 = –3

c) –6 – (– 4) = –6 + 4 = –2 d) 6 – (– 4) = 6 + 4 = 10
e) 7 – (–3) = 7 + 3 = 10 f) – 7 – (–3) = –7 + 3 = – 4
g) –2 – (–1) = –2 + 1 = –1 h) 2 – (–1) = 2 + 1 = 3
i) 8 – (–5) = 8 + 5 = 13 j) –8 – (–5) = –8 + 5 = –3
2. a) 6 – (–3) = 6 + 3 = 9 b) 6 + (–3) = 6 – 3 = 3
c) –6 – (–3) = –6 + 3 = –3 d) –6 + (–3) + –6 – 3 = –9
e) 4 – (–1) = 4 + 1 = 5 f) 4 + (–1) = 4 – 1 = 3
g) – 4 – (–1) = – 4 + 1 = –3 h) – 4 + (–1) = – 4 – 1 = –5
i) 2 – (–5) = 2 + 5 = 7 j) 2 + (–5) = 2 – 5 = –3
k) –2 – (–5) = –2 + 5 = 3 l) –2 + (–5) = –2 – 5 = –7
Eenheid 3 Eienskappe van heelgetalle

Kommutatiewe eienskap van optelling

(volgorder van getalle)
Aktiwiteit 3.1
1. en 2.
a) 1 + 8 = 8 + 1 = 9 b) ( –1) + 8 = 8 + (–1) = 7
c) 2 + (–3) = –3 + 2 = –1 d) 7 + (– 4) = – 4 + 7 = 3
e) –7 + (– 4) = – 4 + (–7) = –11 f) 9 + (–6) = –6 + 9 = 3
g) –5 + (–7) = –7 + (–5) = –12 h) –12 + (–3) = –3 + (–12) = –15
Kontroleer antwoorde deur aftrekking

Aktiwiteit 3.2
1. 4 + (–1) = 4 – 1 = 3 3 – 4 = –1
2. –5 + 3 = –2 –2 – (–5) = –2 + 5 = 3
3. –6 + (– 4) = –6 – 4 = –10 –10 – (–6) = –10 + 6 = – 4
4. –2 + (–3) = –2 – 3 = –5 –5 – (–2) = –5 + 2 = –3
5. 4 + (–7) = 4 – 7 = –3 –3 – 4 = –7
6. 1 + (–6) = 1 – 6 = –5 –5 – 1 = –6
7. –1 + (–8) = –1 – 8 = –9 –9 – (–1) = –9 + 1 = –8
8. 2 + (–9) = 2 – 9 = –7 –7 – 2 = –9

Assosiatiewe eienskap van optelling
(groepering van heelgetalle)
Aktiwiteit 3.3
1. –5 + (–2) + 3 –5 + (–2) + 3
= (–5 – 2) + 3 = –5 + (–2 + 3)
= –7 + 3 = –5 + 1
= – 4 = – 4
2. (–3 + 4) + (–3) –3 + 4 + (–3)

= (–3 + 4) – 3 = –3 + (4 – 3)
= 1 – 3 = –3 + 1
= –2 = –2
3. 7 + (–5) + 2 7 + (–5) + 2
= (7 – 5) + 2 = 7 + (–5 + 2)
= 2 + 2 = 7 + ( –3)
= 4 = 7 – 3
=4
4. 8 + (–3) + 6 8 + (–3) + 6
= (8 – 3) + 6 = 8 + (–3 + 6)
= 5 + 6 =8+3
= 11 = 11
5. –7 + (–1) + (–3) –7 + (–1) + (–3)

= (–7 – 1) – 3 = –7 + (–1 – 3)
= –8 – 3 = –7 + (– 4)
= –11 = –7 – 4
= –11
6. 4 + (–5) + (–2) 4 + (–5) + (–2)

= (4 – 5) – 2 = 4 + (–5 – 2)
= –1 – 2 = 4 + (–7)
= –3 =4–7
= –3
7. –2 + 6 + (–6) –2 + 6 + (–6)

= (–2 + 6) – 6 = –2 + (6 – 6)
= 4 – 6 = –2 + 0
= –2 = –2
8. 1 + (–2) + (– 4) 1 + (–2) + (– 4)

= (1 – 2) – 4 = 1 + (–2 – 4)
= –1 – 4 = 1 + (–6)
= –5 =1–6
= –5

Aktiwiteit 4.1
1. a) –7 °C is kouer as 2 °C.

b) – 4 °C is kouer as 0 °C.
c) –7 °C is kouer as –6 °C.
d) –5 °C is kouer as –1 °C.
e) –3 °C is kouer as 4 °C.
f) –8 °C is kouer as –5 °C.
2. a) Williston: 2 °C
b) Fouriesburg: –6 °C
c) Fouriesburg, Sutherland, Jamestown, Upington, Molteno, Williston
d) 2 – (–6) = 2 + 6 = 8 °C verskil
3. a) –5 – 6 = –11 m 11 m onder seevlak

b) – 4 + 2 – 5 = –7 m 7 m onder seevlak
c) – 4 – 4 + 3 = –5 m 5 m onder seevlak
d) –5 + 3 – 4 = –6 m 6 m onder seevlak
4. a) 4 – 5 = –1 1 vloer onder grondvlak

b) –1 + 7 – 3 = 3 3e vloer
c) 5 + 2 – 9 = –2 2 vloere onder grondvlak
d) 8 – 4 – 7 = –3 3 vloere onder grondvlak
e) –3 + 4 – 5 = – 4 4 vloere onder grondvlak
f) –2 – 1 + 6 = 3 3e vloer
g) – 4 + 5 – 3 = –2 2 vloere onder grondvlak
h) 3 – 5 + 4 = 2 2e vloer
5. a) Vloer –3
b) Vloer –2
c) Dieselfde afstand
d) Vloer –3
6. Morné 12 – 4 – 3 = 5
Loyiso 10 + 4 – 8 = 6
Pete 5 + 7 – 10 = 2
Gugu 6–5+3=4
7. a)
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrydag

Toename/Afname –5 c +10 c –7 c –8 c – 4 c
Nuwe waarde van R12,50 R12,60 R12,53 R12,45 R12,41
die rand
b) V rydag
c) Dinsdag
d) 9 c gestyg

Toets jou kennis
Die oefening kan gebruik word om vas te stel van die leerders verstaan wat
heelgetalle is en optelling en aftrekking van heelgetalle kan doen.
1. a) –10; –8; –6; – 4; –2; 0
b) –15; –10; –5; 0; 5; 10
c) –600; –500; – 400; –300; –200; –100; 0; 100
2. a) 0 < 8
b) –2 < 3
c) –6 < –5
d) –7 < – 4
e) –5 < 0
f) 4 > –6
3.
Heelgetal Opstellingsinvers 2 meer as 2 minder as
2 –2 4 0
–3 3 –1 –5
–7 7 –5 –9
0 0 2 –2
–5 5 –3 –7
4. a) 1 + (–2) = –2 + 1
b) 6 + (–3) = –3 + 6
c) –5 + (– 4) = – 4 + (–5)
d) 7 + (–6) = –6 + 7
5. a) 7 – (–2) = 7 + 2 = 9
b) 5 + (–5) = 5 – 5 = 0
c) –3 – (–6) = –3 + 6 = 3
d) – 8 + (– 4) = –8 – 4 = –12
e) 7 – (–1) = 7 + 1 = 8
f) 4 + (–6) = 4 – 6 = –2
6. a) 5 – 5 = 0 Grondvlak
b) – 2 + 7 – 4 = 1 1ste vloer
c) 4 + 3 – 9 = –2 2 vloere onder grondvlak
d) – 1 + 6 – 8 = –3 3 vloere onder grondvlak

KWARTAAL 4
ONDERWERP
Getalpatrone en meetkundige
patrone 18
Hierdie onderwerp is ’n uitbreiding van Onderwerp 10 van Kwartaal 3, maar nou
word heelgetalle ingesluit.

Soos vantevore in Onderwerp 10 genoem is, sal leerders die patrone maklik
raaksien en die volgende paar terme kan neerskryf, maar hulle mag hulp benodig
om die reëls te formuleer.


Vertel aan die leerders dat hulle weer met getalpatrone gaan werk, maar nou
word heelgetalle (positiewe en negatiewe getalle) ingesluit.
Eenheid 1 ndersoek en uitbreiding van

O
patrone
Aktiwiteit 1.1
1. a) –6; 3; 12; 21; 30; 39; 48; Tel 9 by.

b) 19; 14; 9; 4; –1; –6; –11; Trek 5 af.
c) 2; 0; –2; – 4; –6; –8; –10 Trek 2 af.
d) 11; 7; 3; –1; –5; –9; –13 Trek 4 af.
e) –19; –10; –1; 8; 17; 26; 35 Tel 9 by.
f) 2; 1; 0; –1; –2; –3; – 4; –5 Trek 1 af.
g) – 4; –7; –13; –25; – 49; –97; –193 Begin met 3 en trek twee maal die
vorige waarde af.
– 4 –7 –13 –25 – 49 –99 –193
–3 –6 –12 –24 – 48 –96
h) – 1; –2; –6; –24; –120; –720

Begin by 2 en vermenigvuldig met natuurlike getalle.
–1 –2 –6 –24 –120 –720
×2 ×3 ×4 ×5 ×6
i) 4 0; 20; 10; 5; 2 12 ; 1 14 ; 5
8
Deel deur 2

j) 0 ; –3; –8; –15; –24; –35; – 48; –63;
Begin met 3 en trek die onewe getalle af.
0 –3 –8 –15 –24 –35 – 48 –63
–3 –5 –7 –9 –11 –13 –15
k) 1; –1; 1; –1; 1; –1; 1; –1 Trek 2 af, tel 2 by.
2. a) n × 3 – 8 –5; –2; 1; 4; 7
b) (–n × 2) + 1 –1; –3; –5; –7
3. a) T n = n – 6 T 99 = 93
b) Tn = n × 2 – 3 T99 = 195
4. a)
Ure 1 2 3 4 5 6 7 8
Verdienste R23,75 R47,50 R71,25 R95,00 R118,75 R142,50 R156,25 R190,00
b) Tn = n × R23,75
c) T38 = R902,50
Ontwikkel patrone
Aktiwiteit 1.2
1. a) Tn = (n × 2) – 3 –1; 1; 3; 5; 7
b) T
n = n × (1) 1; 2; 3; 4; 5
c) T
n = n ÷ (2) + 1 1 12 ; 2; 2 12 ; 3; 3 12 ;
d) Tn = (n + 4) × 2 10; 12; 14; 16; 18
e) T
n = n + (–5) – 4; –3; –2; –1; 0
f) T
n = n × ( 12 ) 1
2
; 1; 1 12 ; 2; 2 12
2. a) Begin by –1, tel elke keer 2 by.

b) Begin by 1, tel elke keer 1 by.
c) B
egin by 1 12 , tel elke keer 1
2
by.
d) B
egin by 10, tel elke keer 2 by.
e) B
egin by – 4, tel elke keer 1 by.
f) B
egin by 1
2
, tel elke keer 1
2
by.
3. a) Tn = n × 2
b) T n = n × (3)
c) Tn = 2n – 1
4. Leerders maak hul eie numeriese rye, deur ’n begingetal en ’n bewerking

wat die reël vorm, te bepaal. Hulle ruil hul reëls vir die rye om en bepaal die
eerste vyf terme van mekaar se rye. Gaan saam met die klas deur sommige
van die voorbeelde.

Toets jou kennis
Die oefening bestaan uit patrone in verskillende vorme: meetkundig, tabelle, rye
en reëls.
1. a) 16
b) Tn = n × 4
c)
Posisie van die vorm 8 10 25 40 50 53 100
Aantal vuurhoutjies 32 40 100 160 200 212 400
2. a) Tn = n × 2 + 1
b)
Posisie van die vorm 1 2 3 4 5 25 99
Aantal vuurhoutjies 3 5 7 9 11 51 199
3. a) 27; 23; 19; 15; 11; 7; 3; –1

Trek 4 af.
b) –7; –10; –13; –16; –19

Trek 3 af.
4. a) 3; 5; 7; 9; 11 –5; –3; –1; 1; 3

b) 193
c) Begin by –5 en tel elke keer 2 by.
5. a) –3; 1; 5; 9; 13; 17
Tn = (n × 4) – 7
T25 = 93
b) – 55; – 45; –35; –25; –15

Tn = (n × 10) – 65
T25 = 185

19 Funksies en verwantskappe

Die onderwerp is ’n uitbreiding van Onderwerp 11 van Kwartaal 3, maar
heelgetalle word nou ingesluit.

Soos by die vorige onderwerpe, mag leerders dit moeilik vind om ’n
verwantskap wiskundig te formuleer, soos om ’n formule neer te skryf.


Verduidelik aan die leerders dat hulle weer funksiemasjiene gaan gebruik, maar
nou word heelgetalle (positiewe en negatiewe getalle) ook ingesluit.
Eenheid 1 Nog invoer- en uitvoerwaardes

Aktiwiteit 1.1
1. a) a ➞ + 7 ➞ –2 ➞ b b) p ➞ × 2 ➞ + 3 ➞ q
1 ➞ 6 0 ➞ 3
2
4 ➞ 9 3
➞ 4 13
9 ➞ 14 0,4 ➞ 3,8
25 ➞ 30 7 ➞ 17
1
2
➞ 5 12 12 ➞ 27
b=a+5 q=p×2+3
c) x ➞ ÷ 2 ➞ – 5 ➞ y d) m ➞ × 4 ➞ –1 ➞ n
11 ➞ 1 1 ➞ 3
2
6 ➞ –2 0 ➞ –1
3 ➞ –3 12 12 ➞ 47
1
1,2 ➞ – 4,4 9 4 ➞ 36
10 ➞ 0 0,75 ➞ 2
y=x÷2–5 n=m×4–1

e) j ➞ ÷ 2 ➞ × 8 ➞ k f) s ➞ + 4 ➞ ÷ 2 ➞ t
2 ➞ 8 1 ➞ 2 12
0 ➞ 0 0 ➞ 2
0,6 ➞ 2,4 –2 ➞ 1
1,2 ➞ 4,8 – 4 ➞ 0
206 ➞ 824 5 ➞ 4 12
k=j÷2×8=j×4 t = (s + 4) ÷ 2
2. a) b = a + 5 Dieselfde
b) q = (p + 3) × 2 Verskillend
c) y = (x – 5) ÷ 2 Verskillend
d) n = (m – 1) × 4 Verskillend
e) k = j × 4 Dieselfde
f) s = (s ÷ 2) + 4 Verskillend
Aktiwiteit 1.2
1. a) x ➞ + 10 ➞ ÷ 2 ➞ y b) x ➞ – 4 ➞ × 2 ➞ y
–1 ➞ 4 12 8 ➞ 8
30 ➞ 20 3 ➞ –2
0 ➞ 5 2 ➞ – 4
3 ➞ 6 12 1 ➞ –6
1
0 ➞ 5 2
➞ –7
c) x ➞ + 1 ➞ × 5 ➞ y d) x ➞ ÷ 3 ➞ + 3 ➞ y
4 ➞ 25 1 ➞ 3 13
0,4 ➞ 7 3 ➞ 4
–1 ➞ 0 90 ➞ 33
17 ➞ 90 36 ➞ 15
1
2
➞ 7 12 0 ➞ –3
2. a) 3 ➞ 10 b) 3 ➞ 15
2 ➞ 8 2 ➞ 10
1 ➞ 6 1 ➞ 5
0 ➞ 4 0 ➞ 0
y=x×2+4 y=x×5
c) 3 ➞ 4 d) 3 ➞ 7
2 ➞ 2 2 ➞ 5
1 ➞ 0 1 ➞ 3
0 ➞ –2 0 ➞ 1
y=x×2–2 y=x×2+1

Eenheid 2 Werk met ekwivalente vorme
Aktiwiteit 2.1
1. a)
b)
Aantal sye (n) 4 5 6 7 8

Aantal driehoeke (Tn) 2 3 4 5 6
c) A
antal driehoeke is 2 minder as die aantal sye.
d) T
n=n–2
e) Leerders se vorms sal verskil, aanvaar dus enige vorms waarvan die
hoeklyne korrek aangedui is.
9 sye 10 sye
7 driehoeke 8 driehoeke
2. a) n = 10 t=8
b) n = 15 t = 13
c) n = 23 t = 21
d) n = 45 t = 43
e) n = 68 t = 66
f) n = 99 t = 97
Toets jou kennis

Hierdie oefening bevat verwantskappe in verskillende vorme: vloeidiagramme,
tabelle en formules.
1. a) x ➞ + 5 ➞ ÷ 2 ➞ y
1 ➞ 3
9 ➞ 7
3 ➞ 4
10 ➞ 7 12
–3 ➞ 1
–1 ➞ 2

b) x ➞ × 3 ➞ – 4 ➞ y
0 ➞ – 4
4 ➞ 8
7 ➞ 17
12 ➞ 32
1 ➞ –1
1 13 ➞ 0

2. b) x ➞ × 5 ➞ – 4 ➞ y
y=x×5–4
c) x ➞ + 3 ➞ × 8 ➞ y
y = (x + 3) × 8
d) x ➞ ÷ 8 ➞ + 1 ➞ y
y=x÷8+1
e)
1 3
2 5
3 ×2 +1 7
4 9
5 11
6 13
y=x×2+1
f)
1 0
2 3
3 ×3 –3 6
4 9
5 12
6 15
y=x×3–3

20 Algebraïese uitdrukkings

Die onderwerp is ’n uitbreiding van Onderwerp 12 van Kwartaal 3, maar
heelgetalle word nou ingesluit. Leerders word ook blootgestel aan die basiese
beginsels van algebra, soos a + a + a = 3 × a = 3a en a × a × a = a3 en
a
a÷3= 3

Party leerders sal dit moeilik vind om uitdrukkings te formuleer en daarmee te
werk, omdat hulle met abstrakte begrippe en hoeveelhede sukkel.

Maak plakkate van:
• Die basiese beginsels van algebra
• Woordeskat: veranderlike, uitdrukking, term, koëffisiënt, konstante,
vergelyking

Vertel aan die leerders dat hulle ’n bietjie meer met die taal van algebra gaan
werk en dat hulle baie daarmee te doene sal kry in Graad 8 en 9.
Eenheid 1 Ondersoek uitdrukkings

Aktiwiteit 1.1
1. a) p + q
b) 2 × c
c) x – 2
d) r ÷ 3 of r3
a×4
e) a × 4 ÷ b of b
f) 3 × m + 7
2. a) x × 5 + 3
b) (a + b) ÷ 3 of a +3 b
c) d + R1
d) p × R5
e) x × 12 + y × R7
f) m ÷ 5 van R m5

Gebruik snelskrif in uitdrukkings
Stal die plakkaat met die beginsels van algebra in die klas uit en verduidelik die
vereenvoudiging van uitdrukkings op bladsy 293.
Aktiwiteit 1.2
1. a) k + k + k = 3k
b) k × k × k = k3
c) k2 = k × k
d) 5k + 2k = 7k
e) k × k × k = k3
f) k ÷ 3 × 3 = k
2. a) x + x + x + x + x = 5x
b) y + y + y + y = 4y
c) 4x + 2x = 6x
d) 2 × 3 × x + y + y = 6x + 2y
Veranderlikes en konstantes
Stal die woordeskat plakkaat uit.
Aktiwiteit 1.3
1. a) 12 + 8x 12 is ’n konstante Waar

1
b) A
= 2
(b × h) A
is ’n veranderlike Waar
c) x – 5 –5 is ’n konstante Waar
x x
d) y = 3
– 2 3
is ’n konstante Onwaar
e) E = mc2 c2 is ’n konstante Onwaar
f) 10xy – y Bevat nie ’n konstante term nie Waar
2. a) Koste en aantal ure

b) C = 70 + 50 h
c) Konstante 70
3. a) Die koste is R8, plus R2,50 per uur

b) Konstante 8 – verteenwoordig ’n vaste koste
c) Koste en kilometer
d) C = 2,5 × 40 + 8 = R108
4. a) 1 500 is die konstante, omdat dit nie verander nie.

b) C is ’n veranderlike, omdat 1 die waarde van C verander.
c) h stel ure voor.
Toets jou kennis

Hierdie oefening is ’n opsomming van die onderwerp oor algebraïese
uitdrukkings en moet gebruik word om vas te stel van die leerders die basiese
beginsels verstaan.
1. a) m + m = 2m D
b) m
× m = m2 C

c) 3 m = 3 × m A
d) 5 m – m = 4m E
e) m ÷ 3 × 3 = m B
2. a) A 3x + y Vermenigvuldig x met 3 plus y

B 5x – 3 Vermenigvuldig x met 5 minus 3
C x ÷ 5 Deel x deur 5
D 2x Twee maal
E 8x + 1 Vermenigvuldig x met 8 plus 1
b) A Geen
B –3
C Geen
D Geen
E 1
3. a) x – 7
b) 3x
4x
c) 4x ÷ 3 of 3
x−8
d) (x – 8) ÷ 2 of 2
4. a) 10x + 15y rand

m+n m n
b) (m + n) ÷ 12 of 12
blomme of 12 + 12
5. a) 2,4 + y meter
b) 2,4 Dit is ’n getal en sy waarde verander nie.
c) 2,4 + y – x
6. a) Koste en uur
b) C = 400 + 100 h
c) Konstante 400 (die vaste koste)
d) C = 400 + 100 × 2
= 400 + 200
= R600

KWARTAAL 4
ONDERWERP
Algebraïese vergelykings 21
Die onderwerp is ’n uitbreiding van Onderwerp 13, maar heelgetalle word nou
ingesluit.
Leerders moet ’n veranderlike in ’n probleemsituasie gebruik om ’n getallesin
(vergelyking) neer te skryf. Daarna moet hulle met behulp van inspeksie van
probeer-en-verbeter, die vergelyking oplos.
Hulle moet ook die waarde van ’n uitdrukking deur vervanging bepaal.

Soos by Onderwerp 13, is dit dikwels moeilik vir die leerders om die woorde
van ’n “storiesom” in wiskundige taal te skryf.

Hou dobbelstene en tellers byderhand om die speletjie by Aktiwiteit 1.1 te speel.

Vertel aan die leerders dat hulle weereens met vergelykings gaan werk, maar nou
word heelgetalle (positiewe en negatiewe getalle) ingesluit.
Eenheid 1 Vervanging (substitusie)

Aktiwiteit 1.1
Speletjie
Aktiwiteit 1.2
1. 2m = 2 × 3 = 6
2. 3n = 3 × 5 = 15
3. m – 5 = 3 – 5 = –2
4. 4mn = 4 × 3 × 5 = 60
5. m + n – 2 = 3 + 5 – 2 = 6
6. m2 = 32 = 3 × 3 = 9
7. 7 – m – n = 7 – 3 – 5 = –1
8. 6 (m + 1) = 6 × (3 + 1) = 6 × 4 = 24
9. 2n2 = 2 × 52 = 2 × 5 × 5 = 50
10. n(2 + n) = 5 × (2 + 5) = 5 × 7 = 35
11. 3 (2m – 1) = 3 × (2 × 3 – 1) = 3 – (6 – 1) = 3 × 5 = 15

12. 12 m = 1
2
× 3 = 1 12
13. (3n) ÷ (5m) = (3 × 5) ÷ (5 × 3) = 15 ÷ 15 = 1
Eenheid 2 erekeninge met formules en

B
vergelykings
Aktiwiteit 2.1
1. D = S × T = 40 × 2 = 80 km 2. D = S × T = 120 × 0,5 = 60 km
1
3. D = S × T = 75 × 3 = 225 km 4. D=S×T=8× 4
= 2 km
5. D = S × T = 220 × 1 12 = 330 km 6. D = S × T = 800 × 7 = 5 600 km
Aktiwiteit 2.2
1. 2 = s × 1
∴s×1=2
∴s=2
2. a) 1 0 = s × 2 b) 12 = s × 3
∴ 2s = 10 ∴ 3s = 12
10 12
∴ s = 2 ∴ s = 3
∴ s = 5 km/h \ s = 4 km/h
c) 2 4 = s × 6 d) 50 = s × 10
∴ 6s = 24 ∴ 10s = 50
24 50
∴ s = 6 ∴ s = 10
\ s = 4 km/h \ s = 5 km/h
e)
1 00 = s × 4 f) 96 = s × 12
∴ 4s = 100 ∴ 12s = 96
100 96
∴ s = 4 ∴ s = 12
\ s = 25 km/h \ s = 8 km/h
3. a) d = s × t b) d = s × t
\ 10 = s × 5 \ 8 = s × 2
∴ 5s = 10 ∴ 2s = 8
10 8
∴ s = 5 ∴ s = 2
\ s = 2 km/h \ s = 4 km/h
c) d=s×t d) d=s×t
\ 200 = s × 1 \ 15 = s × 2
\ s = 200 km/h ∴ 2s = 15
15
∴ s = 2
\ s = 7,5 km/h

Eenheid 3 Los vergelykings op
Aktiwiteit 3.1
1. Leerders se probeer-en-verbeter-metodes sal verskil. Hier is die antwoorde:

a) x + 15 = 6x 3 + 15 6×3
\ x = 3 = 18 = 18
b) 2x = x + 18 2 × 18 18 + 18
\ x = 18 = 36 = 36
c) n + 21 = 3n 10 12 + 21 3 × 10 12
\ n = 10 12 = 31 12 = 31 12
3 3
d) x + 3 = 5x 4
+ 3 5× 4
3
x= 4 = 3 43 = 3 43
e) x + 9 = 2x + 1 8 + 9 2×8+1
\ x = 8 = 17 = 16 + 1
= 17
f) 2(x + 4) = 4x + 3 2 × (2 12 + 4) 4 × 2 12 + 3
\ x = 2 12 = 2 × 6 12 = 10 + 3
= 13 = 13
2.
60 + 5x = 33 + 8x 60 + (5 × 9) 33 + (8 × 9)
\ x = 9 60 + 45 = 33 + 72
= 105 = 105
Elke ring kos R9.
Aktiwiteit 3.2
1. a) a + 6 = 10 b) x + 3 = 7
\a=4 \x=4
c) b + 2 = 9 d) 2 0 = f + 10
\b=7 \ f = 10
e) 9 + y = 12 f) z + 2 = 80
\y=3 \ z= 78
g) v + 2 = –2 h) r + 0,2 = 0,4
\ v = – 4 \ r = 0,2
i) 18 = j + 20 j) 2 + p = –7
\ j = –2 \ p = –9
k) 1 4 = k + 20 l) – 9 = t + 5
\ k = –6 \ t = –14

2. a) p – 7 = 2 b) s – 7 = –2
\p=9 \s=5
c) 1 5 = b – 10 d) q – 3 = –1
\ b = 25 \q=2
e) 2 5 = m – 2 f) 6 – m = 5
\ m = 27 \m=1
g) 8 2 = 100 – l h) 3 = 2 – w
\ l = 18 \ w = –1
i) 1 6 – f = 17
\ f = –1
3. a) 10q = 20 b) 3 w = 9
\q=2 \w=3
c) 1 8 = 9e d) 1 2y = 9
\e=2 \ y = 43
e) u ÷ 2 = 18 f) 3i = 4

\ u = 36 \ i = 12
g) 5 = 12 p
\ p = 10
Eenheid 4 Skryf vergelykings en bepaal die

oplossings
Aktiwiteit 4.1
1. a) B n + 7 = 11 2. a) n = 4
b) D –5 = n – 14 b) n = 9
c) C 12n = 36 c) n = 3
Aktiwiteit 4.2
1. a) 3n = 24 b) 4 n2 = 16
\n=8 \ n2 = 4
\n=2
c) n ÷ 3 = 24
\ n = 72 d) n + 10 = 22
\ n = 12
e) n + n = –18
\ n = –9 f) 1 5 + n = 32
\ n = 17

2. 6x + 32 = 44 3. 420 + x = 650
\ 6x = 12 \ x = R230
\ x = R2
5. x = 800
25
4. 8 + x + 12 = 26 \ x = 32 antwoordstelle
\ x + 20 = 26
\ x = 26 – 20
\ x = 6 cm
6. a) 3x = 24
\ x = 8 cm
b) 4w = 24
w = 6 cm
Toets jou kennis

Die oefening kan gebruik wordom vas te stel van die leerders veranderlikes met
waardes kan vervang en vergelykings kan neerskryf en oplos.
bc
1. a) b + a – c b)
2
= 4 + (–1) – 5 4×5
= –2 = 20
= 20
20
=1
c) 3(b + 1) d) a + a + a
= 3(4 + 1) = (–1) + (–1) + (–1)
=3×5 = –3
= 15
e) 2b ÷ 2 f) (bc)2
=2×4÷2 = (4 × 5)2
=4 = 202
= 400
2. a) i) A =l×b
= 15 × 10
= 150 cm2
ii) A = l × b
=2× 1
2
= 1 cm2
iii) A = l × b
= 0,8 × 0,5
= 0,4 cm2
iv) A=l×b
= 30 × 2 (300 mm = 30 cm)
= 60 cm2
b) i) A =l×b
20 = 5 × b
\ b = 4 cm
ii) A = l × b
12 = l × 3
\ l = 4 cm

iii) A
=l×b
24 = 6 × b
\ b = 4 cm
iv) A=l×b
16 = l × b
\ l = 4 cm en b = 4 cm
3. a) 3x = x + 16 3 × 8 8 + 16
\ x = 8 = 24 = 24
b) x + 10 = 6x 2 + 10 6×2
\ x = 2 = 12 = 12
c) 2x ÷ 8 = x – 6 2 × 8 ÷ 8 8–6
\ x = 8 = 2 =2
4. a) x + 4 = 10
\ x = 6 appels
b) 4n + 6 = 50
\ 4n = 44
\ n = 11
c) x + x + 42 = 138
\ 2x = 96
\ x = 48%
d) Verdienste per motor:
6
6– 4

= 6 – 1,5
= R4,50
4,50 × x = 450
\ x = 100 motors

KWARTAAL 4
ONDERWERP
ersamel, organiseer en som
V
data op 22
In Graad 6 het die leerders opnames gebruik om data in te samel, hulle het
tellings en frekwensietabelle gebruik en die modus en mediaan bereken.
In hierdie onderwerp gaan hulle populasies en steekproewe bespreek. Hulle moet
veelkeuse vraelyste ontwerp en gebruik om data in te samel en die organisering
van data na groepintervalle en stingel-en-blaarvoorstellings uitbrei. Die
gemiddelde word ingesluit by die opsomming van die data en hulle maak kennis
met die omvang (variasiewydte).

Wanneer leerders vrae vir ’n opname saamstel, is hulle geneig om vrae met oop
antwoorde te gebruik. Dis belangrik om daarop te let dat dit veelkeuse vrae moet
wees. Die moontlike antwoorde mag nie “ja”, “nee” of “miskien” wees nie.

Maak ’n plakkaat van “Opsommende Statistiek” waarop die modus, mediaan,
gemiddelde en omvang van ’n gegewe stel data bereken word.

Vind uit of die leerders kan onthou dat ’n sensusbeampte hulle huis gedurende
2011 besoek het.
Vra hulle wat ’n sensus is en waarom dit nodig is dat ’n sensus geloods moet
word.
Eenheid 1 Versamel data

Leerders se antwoorde sal verskil. Aanvaar enige redelike antwoorde soos die
voorbeelde wat volg.
1. a) Stap 1: Kry mense om die vrae te beantwoord.
Stap 2: Kry inligting van ’n opname by die skool.
Stap 3: Stel ’n tellingstabel op.
Stap 4: Teken grafieke.
b) Vra persone mondelings; resultate van opname by die skool
c) Vraelyste en opnames by skool
d) Tellingstabelle en grafieke
2. a) Watter programme is gewild onder die kykers

b) Belangstellings of bekommernisse onder jongmense
c) Die vrugte en groente wat mense graag koop
d) Soorte siektes wat mense kry
e) Sportsoorte wat leerders verkies

3. a) Let op waarna kykers graag op TV kyk
Elektronies en vraelys
b) Vra jeug uit oor hulle belangstellings of bekommernisse
Vraelys
c) L et op wat mense koop
Doen voorrad opname aan begin en einde van die dag
d) Hou rekord van siektes
Tellingstabel
e) V ra leerders om deel te neem aan aktiwiteite
Leerders moet ’n deelnemingsvorm voltooi
Vra vrae
Aktiwiteit 1.2
1. Aanvaar enige redelike antwoorde.

Tabel: Navorsing, of van die vervaardiger van die melkpoeier
Diagram: Geteken van die inligting op die tabel
2. a) 3 maande: 5,5 kg
b) 3,5 kg op 4 maande is ondergewig
c) 2 maande: 5 lepels per voeding
d) 2 maande: 6 keer per dag
e) 2 maande: 140 ml × 6 = 840 ml per dag
f) A antal voedings word minder, omdat die aantal lepels melkpoeier meer
word. Die baba kan groter maaltye inneem en hoef dus nie so gereeld
gevoed te word nie.
3. a) 9 weke: 140 × 6 = 840 ml

b) Meer as 150 ml: 3–6 maande, 6–12 maande
c) 1 70 × 4 = 680 ml
d) 225 × 4 = 900 ml
Die volgende aktiwiteit moet gedoen word, want dit word in vraag 2 en 3 van
die “Toets jou kennis” aan die einde van die onderwerp, gebruik.
Aktiwiteit 1.3
1. Ontspanningfasiliteite – onvoldoende vraag – ’n oneindige lys fasiliteite

Families wat 3 ure saam spandeer – goeie vraag – gemiddelde familie doen
dinge saam
Rommel – onvoldoende – moeilike vraag om te beantwoord
Herwin rommel – goeie vraag – gemiddelde gesin herwin
2. en 3. Praktiese werk

Metodes om data te versamel
Maak seker dat die leerders die verskil tussen ’n populasie en ’n steekproef (van
die populasie) verstaan. Bespreek ook ewekansige en sydige steekproewe.
Aktiwiteit 1.4
1. Aanvaar enige redelike antwoorde.

a) Graad 7 dogters Graad 7s in verskillende skole
b) Hoender wat verkoop word Massa van 1 uit elke 5 hoenders wat
by padstalletjies by ’n ewekansige aantal padstalletjies
verkoop word
c) Alle mense Die tempo waarteen ’n ewekansige
groep stap
d) Alle TV-programme Huidige realiteitsreekse op TV
e) Siektes onder alle tieners Tieners word ewekansig gekies by
een of twee plaaslike hospitale
f) Alle mense Elke 5de persoon wat die
kruidenierswinkel verlaat
2. Elke 10de leerder op die klaslys
Vraelyste
Let op dat die resultate van die opname in vraag 3 van Aktiwiteit 1.5
(Onderwerp 23) gebruik sal word.
Aktiwiteit 1.5
1. Aanvaar enige redelike antwoorde, byvoorbeeld:

a) Hoe oud is jy?
0–9; 10–19; 20–29; 30–39; 40– 49; 50–59; 60–69; 70 ➞
Hoe gereëld besoek jy die biblioteek per maand?
1– 4; 5–9; 10–14; 15–19; 20–24; 25 ➞
Wat leen jy graag by die biblioteek?
boeke; tydskrifte; CD’s; DVD’s
Watter soort boeke verkies jy om te lees?
naslaan; biografie; Afrikana; verhale; ens.
b) Nee. Dit moet ’n vraag met ’n oop antwoord wees, byvoorbeeld: gee
voorstelle hoe ons die dienste in die biblioteek kan verbeter.
2. Hoe kom leerders by die skool: A (Vraag B gee net twee moontlikhede)
motor; bus; taxi; trein; fiets; stap
Herwin koerante: B (Vraag A betrek nie herwinning nie)

Wat doen julle met jul ou koerante?
Asdrom; Gebruik; Herwin
Afstand na die kliniek: B (A is nie geskik nie, want jy weet nie waar die
mense woon nie)
0–09 min; 10–19 min; 20–29 min; 30–39 min
Aantal tale wat leerders praat: B (A is ’n oop vraag en moet dus meer
spesifiek wees)
1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8

3. Eie antwoorde.
4. a) en b) Eie antwoorde.
c) Onderhoude: Voordeel: Terugvoer dadelik
Nadeel: Mense het dikwels nie tyd nie.
Vul vraelys in: Voordeel: Mense kan dit op hul eie doen.
Nadeel: Hulle mag dit dalk nie terugbring nie.
Eenheid 2 Organiseer en som data op

Wys vir die leerders hoe om ’n tellingstabel te teken en te gebruik. ( beteken 5.)
Aktiwiteit 2.1
1. Klinker Telling Totaal

A IIII 19
E IIII 34
I III 18
O 15
U II 7
2. Staafgrafiek
Gegroepeerde data
Aktiwiteit 2.2
Aantal letters Telling Frekwensie (totaal)

1–3 II 22
4–6 IIII 19
7–9 10
> 10 II 2
Aktiwiteit 2.3
Ouderdomsgroep Telling Frekwensie (totaal)

0–10 II 7
11–20 IIII 14
21–30 I 11
31– 40 III 3
41–50 I 6
51–60 I 1
>60 I 6

Stingel-en-blaarvoorstellings
Aktiwiteit 2.4
1.
Mans Vroue
10 1 10
9 0 9 3 1
8 4 6 1 8 7 2 0 7
7 4 9 9 5 8 8 7 1 7 7 9 0
6 7 9 6 5 0 9 7 6 7 9 4 8 5
2. Ja, teken die stingel in die middel en die blare vir die mans en vrouens aan
weerskante.
Mans Vroue
10
9
8
Opsomming van statistieke

Stal die plakkaat met “Opsommende Statistiek” uit en maak seker dat die
leerders kan onderskei tussen die drie tipes: modus (meeste voorkom), mediaan (
middelwaarde) en gemiddelde (kry totaal en deel). Omvang is ’n maatstaf van
verspreiding; dit is die verskil tussen die grootste en die kleinste waarde van die
datastel.
Aktiwiteit 2.5
1. a) 1; 1; 1; 2; 3; 4; 5; 5; 6; 6
Modus 1
3+ 4 7
Mediaan 2
= 2
= 3 12
b) 12; 12; 12; 13; 13; 14; 15; 15
Modus 12
Mediaan 13
c) 100; 100; 110; 111; 112; 113; 115

Modus 100
Mediaan 111
d) 23; 24; 25; 25; 25; 25; 26; 26; 26

Modus 25
Mediaan 25
2. a) Nommer 6
b) Nommer 6: Totale aantal meisies = 35. 18 is die mediaan van 35.
Die 18de meisie dra ’n nommer 6-skoen.

3. a) 25 ÷ 12 ≈ 2,08
b) 106 ÷ 8 = 13,25
c) 7 96 ÷ 9 ≈ 88,44
d) 7 × 200 ÷ 7 = 200
4. 387 ÷ 6 = 64,5 kg
(4 × 1360) + (2 × 1 920) + 2 000 + 3 600 5 440 + 3840 + 5600 14 880

5. 8 = 8 = 8
= R1 860
6. 2 500 ÷ 5 = 500
Ja, die skool maak ’n wins.
7. Ja – maar jy moet steeds die lengte van die middelste leerder meet.
8. a) 282
b) Die modus is 125 en 312.
c) 125; 125; 134; 321; 321; 345; 432; 456
Die median is 321.
d) 282 × 8 × 2 × 1,80 = R8 121,60
9. Eie antwoord.
Toets jou kennis

Leerders se antwoorde sal verskil. Aanvaar enige redelike antwoorde.
Maak seker dat die leerders by vraag 2 veelkeuse vrae opstel.
1. a) 1. Het die seuns meer vryheid as dogters?
2. Wat is die oorsake van hartsiektes?
3. Hoeveel spandeer mense op vervoer?
4. Hoeveel rommel is nie herwinbaar nie?
b) 1. Dogters in die klas
2. Internet
3. Opname
4. Ondersoek rommel in vullisdromme
c) 1 en 3 en heel moontlik vraelyste gebruik.
d) Klaslys met nommers en kies dan nommers ewekansig.
2 en 3. Eie antwoorde.
4. a)
Aantal broers en susters Telling Frekwensie
0 5
1 IIII 9
2 15
3 I 11
4 III 8
5 II 7
6 II 2
7 II 2
8 I 1

b) Modus 2
(0 × 5) + (1 × 9) + (2 × 15) + (3 × 11) + (4 × 8) + (5 × 7) + +(6 × 2)) + (7 × 2) + (8 × 1)
c) Gemiddelde = 60
9 + 30 + 33 + 32 + 35 + 12 + 14 + 8
= 60

173
= 60
≈ 2,9 broers of susters
d) 8 – 0 = 8 broers of susters
5. a) Gemiddelde = 13 320 000 ÷ 6 = 2 220 000 mense
b) Variasiewydte = 2 980 000 – 1 020 000

= 1 960 000 mense
6. 54 + 26 = 80%

23 Voorstelling van data

In Graad 6 het leerders staafgrafieke en sirkeldiagramme geteken en
geïnterpreteer.
Hulle kennis word in hierdie onderwerp uitgebrei om saamgestelde staafgrafieke
en histogramme in te sluit.

Die leerders mag dalk probleme ondervind met die skaal van die horisontale en
vertikale asse.

Versamel die weeklikse skedules van die TV-programme.
Gebruik die grafieke van Onderwerp 14. Dit word ook in die volgende
onderwerp gebruik.
Hou blokkiespapier en grafiekpapier byderhand.

Vertel aan die leerders dat ons data visueel gaan voorstel en vind by hulle uit hoe
die prentjies van die grafieke kan lyk.
Wys vir hulle die grafieke van Onderwerp 14.
Eenheid 1 Voorstelling van data

Aktiwiteit 1.1
1. Vertikaal – opwaarts
Horisontaal – sywaarts
Skaal – afmetings op ’n as
2. tot 6. Eie werk.

Staafgrafieke
Aktiwiteit 1.2
Gr 7 se Maandae
5
3
Ure
0
Saalbyeenkoms
Pouse
Lesse
projekte
Tegnologie
Saamgestelde staafgrafieke
Aktiwiteit 1.3
1. Moedig leerders aan om die getalle bokant elke staaf in te vul, sodat hulle
die grafiek maklik kan lees. Dit is egter nie verpligtend nie, en hulle behoort
nie punte te verloor as hulle dit nie doen nie.
Oefening per week

250 240
231
220
208
Seuns
200 187 188 188 180
Minute per week
170 168 Dogters

150
100
50
0
S D S D S D S D S D
A B C D E
Skole

2.
Minimum en maksimum temperature in Beaufort Wes
40
Maksimum
Minimum
30
Temperatuur ºC
20
10
0
Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Aug Sept Okt Nov Des
Maand
Histogramme
Aktiwiteit 1.4
1. a)
Ouderdom van werknemers
300
250 240
200
200
180
Frekwensie
160
150
123
100
100
48
50
30
0
18–23 24–29 30–35 36–41 42–47 48–53 54–59 60–65
b) D Ouderdom
ie grootste gedeelte van die werkers kom voor in die 30–35
ouderdomsgroep en daar is net ’n paar ouer werkers.

2. a)
Bedrag wat leerders op publieke vervoer spandeer
30
27
25
20
Frekwensie
15
12
10 8
6
5 4
2
0
0
0–2 3–5 6–8 9–11 12–15 16–18 19–21
Bedrag
b) M odale klas is 0–2 rand.
27 leerders spandeer 0–2 rand op publieke vervoer na die skool (die
hoogste frekwensie).
c) Die meeste leerders woon naby aan die skool en kan stap.
Sirkeldiagramme
Aktiwiteit 1.5
1.
Instrument Aantal spelers Grootte van die sektor
Strykinstrumente 90 180°
Koperblasers 36 72°
Houtblasers 36 72°
Slaginstrumente 18 36°
Totaal 180 360°
Instrumente van die Kaapstadse Simfonie-orkes
Slaginstrumente
Stryk-
Koperblaas-
instrumente
instrumente
Houtblaas-
instrumente

2.
Wolke Aantal dae Grootte van sektor
Geen wolke 0% 5 60°
Gedeeltelik bewolk 20–50% 6 72°
Afwisselend bewolk 50–90% 4 48°
Heeltemal bewolk 90–100% 15 180°
Totaal 30 360°
Vlakke van wolke - Port Nolloth
Gedeeltelik
Helder
Onderbroke
Heeltemal
bewolk
3. tot 5. Eie data
Toets jou kennis

Daar word van die leerders verwag om elk van die volgende te teken: ’n
staafgrafiek, ’n saamgestelde staafgrafiek, ’n histogram en ’n sirkeldiagram.
A
Span Arende Bateleurs Kobras Dassies
Persentasie van 50% 10% 25% 15%
wedstryde wat
gewen is
Grootte van 180° 36° 90° 54°
sektor
Persentasie van wedstryde wat gewen is
Arende
Bateleurs
Dassies
Kobras

B
Bevolking van die wêreld se grootste stede
35
32,5
Bevolking (in miljoene)

30
25
20,6 20,5 19,75 19,2
20
15
10
Tokio
Seoel
Mexikostad
New York
Moembai
C
Punte (%) wat deur 'n Graad 7-klas in 'n toets behaal is
18
16
14
Frekwensie
12
10
0
x ≤ 20 20 ≤ x < 40 40 ≤ x ≤ 60 60 ≤ x ≤ 80 80 ≤ x ≤ 100
Punt (x)

D
Reënval in George
80
71
70
60 57
50
50
Reënval in mm
42 42
40
36
30
20
10
0
Junie Julie Augustus
Maand
Gemiddelde reënval
Werklike reënval

KWARTAAL 4
ONDERWERP
Ontleding, interpretering, opsomming
en terugvoering van data 24
In Onderwerp 22 het die leerders data versamel, georganiseer en opgesom. In
Onderwerp 23 het hulle data in staafgrafieke, histogramme en sirkeldiagramme
voorgestel. Hierdie onderwerp rond datahantering af met die ontleding,
interpretasie, opsomming en terugvoering van data. Misleidende grafieke word
ook bespreek.

Die skaal op die asse van die grafieke kan probleme veroorsaak.

Gebruik die grafieke van Onderwerpe 14 en 23.
Dit is voordelig om die leerders in al die oefeninge van hierdie onderwerp in
groepe te laat werk, sodat hulle hul interpretasies van die data kan bespreek.

Verduidelik aan die leerders dat hierdie onderwerp grafieke afrond, want hulle
leer nou hoe om terugvoering te gee oor die inligting wat grafieke bevat.
Eenheid 1 Interpreteer en ontleed data

Aktiwiteit 1.1
1. a) Gautrein
b) Motorfiets
° 17
c) 170
360°
= 36
d) ’n Opname van 2012
e) 100 mense
f) 17
36
× 8 400 ≈ 4 000
g) Die sektor vir motors sou baie groter wees.
2. a) Histogram
b) 5 cm
c) 3
d) 30–35 cm
e) Nee. 6 plante is tussen 35 en 40 cm hoog.
f) 1 + 3 + 6 + 7 + 6 = 23 plante is korter as 30 cm

3. a) Ure van sonlig en daglig
b) Aantal ure sonlig
c) G emiddelde – ure kan bereken word.
d) i) 1 3 ure sonlig gedurende Januarie
ii) 1 1 ure daglig in die winter
e) E ffens meer sonlig gedurende die winter
4. a) Aantal Internet verbruikers

b) Die erste grafiek het intervalle van 50 miljoen en die tweede grafiek het
intervalle van 100 miljoen
c) A 2008
d) B 2011
e) A antal gebruikers in Oseanië/Australië
f) I n die meeste ander gebiede het die aantal verbruikers het toegeneem.
g) Internet-verbruikers
139,9 2011
Afrika 2008
64,2
Midde- 77,0
Ooste
45,9
23,0
Oseanië/
Australië
20,6
0 20 40 60 80 100 120 140 150
Miljoene verbruikers
h) D
ie grafiek toon ’n toename in gebruik oor die 3 jaar. Nota: Dit was nie
duidelik op die oorspronklike grafieke nie, want die skale verskil.
Misleidende data
Gebruik die grafieke van Onderwerp 14 en 23.
Aktiwiteit 1.2
1. a) Winkel B: verkoop 140

Winkel A: verkoop 120
Het nie dubbel soveel verkoop nie
b) Winkel A: verkoop 140
Winkel B: verkoop 110
Het nie 4 keer soveel verkoop nie
c) W inkel A: 120 + 110 + 140 + 130 = 500
Winkel B: 140 + 120 + 110 + 130 = 500
Die winkels het dieselfde aantal boeke verkoop.
d) Die vertikale skaal begin nie by 0 nie.
2. a) Afrika het baie min Internet-verbruikers.

b) Asië het in verhouding meer Internet-verbruikers.

Eenheid 2 Terugvoering van data
Aktiwiteit 2.1
1. Die tabel vergelyk Internet-verbruik in Afrika met die res van die wêreld.
Dit wys die totale bevolkings asook die aantal verbruikers van die Internet
en die persentasies van beide word vergelyk.
Afrika het in verhouding minder Internet verbruikers.
Die grafiek is misleidend, want Afrika het ’n klein bevolking in vergelyking
met die res van die verbruikers.
2. Die staafgrafiek toon die 10 lande in Afrika met die meeste Internet-
verbruikers.
Die modus is Nigerië, met 45 miljoen gebruikers.
Die variasiewydte van die data is 45,0 – 3,9 = 44,1 miljoen verbruikers.
Die gemiddele is 12,2 miljoen. sewe van die lande het minder as 12,2
miljoen verbruikers.
Die grafiek kan misleidend wees, want dit sê nie hoe groot elke land se
bevolking is nie.
3. a) Die sirkeldiagram wys die gewildste geure onder laerskoolleerders:

kaas-en-uie, tamatiesous en gewoon.
Die modus is kaas-en-uie, en die minste gewilde geur is rissie. Geen
leerder in die laerskool hou van blatjang nie.
Die sirkeldiagram vir hoërskoolleerders wys dat kaas-en-uie ook die
modus is, terwyl blatjang en rissie die minste gewild is.Sout-en-asyn en
gewoon is gewild.
b) Kaas-en-uie, tamatiesous, gewoon en sout-en-asyn is gewild onder al
die leerders. Dit wil voorkom as of blatjang en rissie die minste gewild
is, en dit is dus die geure wat die vervaardiger kan ophou maak.
Toets jou kennis

Die oefening is ’n opsomming van die beginsels van die onderwerp asook
datahantering in die algemeen.
1. a) Jeugklub
b) Dans / bymekaarkomste
120
c) Kyk DVD’s 360
× 150 = 49
30
Dans 360
× 150 ≈ 12
90
Sport 360
× 150 = 37
130
Jeugklub 360
× 150 = 54
d) W
aarskynlik met ’n vraelys aangesien onderhoude met 150 mense te
lank sou neem.
2. a) Sensus 1996 en 2001

b) D it is ’n groot steekproef; daarom sal die data redelik betroubaar wees.
c) Saamgestelde staafgrafiek; vergelyk 1996 en 2001, en die sirkeldiagram
is nie maklik om te gebruik nie, want daar is te veel kategorieë

d) Isizulu
e) i) 23,8%
ii) 23,8%
f) IsiXhosa; Afrikaans; Engels; Ander
g) M
eer Engels word gepraat – meer universeel
3. Die staafgrafiek wys die geld wat die vier Graad 7-klasse vir liefdadigheid
ingesamel het. Graad 7B het R610 ingesamel wat die modus is, en die
gemiddeld was ≈ R528.
4. Die saamgestelde staafgrafiek wys die punte wat deur twee klasse in ’n toets
behaal is.
Graad 7A se punte was oor die algemeen laer as Graad 7B se punte.
13 Graad 7A leerders (in teenstelling met 9 in Graad 7B) het punte onder
80% behaal.
13 Graad 7A leerders (in teenstelling met 17 in Graad 7B) het punte bokant
80% behaal.
5. A a) istogram of staafgrafiek – geen inligting op die Tyd-as nie; kan

H
dus nie sê nie.
b) Nasionale Regering
c) Om te bepaal of die kwessie aandag moet kry.
d) Tyd-as gee nie die intervalle nie
B a) taafgrafiek
S
b) Universiteite om te wys dat hul studiegelde minder is
c) Evalueer die koste om VOO-kolleges te bedryf
d) Dit toon nie ’n vertikale as nie, en wys dus nie of dit totale koste,
of jaarlik se koste is nie.

KWARTAAL 4
ONDERWERP
Waarskynlikheid
25
Die leerders het in Graad 6 eksperimente gedoen deur muntstukke op te skiet en
dobbelstene te gooi.
In hierdie onderwerp gaan hulle ander eksperimente doen en die relatiewe
frekwensie van die uitkomste met die waarskynlikheid vergelyk.

Leerders vind dit soms moelik om te onderskei tussen die uitkoms van ’n
eksperiment en die wiskundige waarskynlikheid dat iets kan gebeur.

Muntstukke, gekleurde blokkies, pakke speelkaarte en dobbelstene vir die
afdeling oor relatiewe frekwensie.

Wys aan die leerders ’n pak speelkaarte en bespreek die aard van die kaarte.
Vra hulle wat die kans is om ’n aas uit ’n pak kaarte te trek (4 uit 52). Hersien
die omskakeling van ’n breuk na ’n desimale getal en na ’n persentasie.
Eenheid 1 Waarskynlikheid
Aktiwiteit 1.1
1. Leereders se antwoorde sal verskil.

0 25% 50% 75% 100%
c) a) e) b) f) d)
onmoontlik onwaarskynlik gelyke kans waarskynlik seker
2.
Gebeurtenis Kans Waarskynlikheid
1
a) 2 1 uit 6 6
1
b) Onewe 3 uit 6 2
1
c) Meer as 3 3 uit 6 2
d) Minder as 7 6 uit 6 1
e) 8 0 uit 6 0

Bereken waarskynlikheid
Aktiwiteit 1.2
1. a) 8
b) Ja, want dit is ewe waarskynlik dat die draaibord op enige van sy agt
sye kan stop.
1
c) i) A
8
1
ii) B
8
3
iii) C
8
2 1
iv) D 8
= 4
0
v) E 8
=0
1
vi) F
8
2. a) en b)
F A
F A
D C
D D
Doen eksperimente om die relatiewe frekwensie

van ’n gebeurtenis te bepaal
Aktiwiteit 1.3
1. Leerders se antwoorde sal verskil. Hier is ’n voorbeeld:
Gooi muntstuk Telling Totaal Relatiewe

frekwensie
18 3
Kruis III 18 30
= 5
12 2
Munt II 12 30
= 5
2. Ja, sy is korrek, want die waarskynlikheid is 0,5, en die relatiewe frekwensie

5 1
is 20
= 4

Aktiwiteit 1.4 Ondersoek
1. en 2. Leerders se eie werk.
Vergelyk relatiewe frekwensie en

waarskynlikheid
Aktiwiteit 1.5
1. a) 52
b) 4 harte, diamante, skoppens, klawers
c) 26
d) 26
e) 4
f) 12

2. a)
Kaart Rooi kaart Onewe getal Prentjiekaart
Waarskynlikheid 26 16 12
52 52 52
Persentasie 50% 30,8% (tot een 23,1% (tot een

desimale plek) desimale plek)
b) tot f) Leerders se eie navorsing.
Toets jou kennis

Die oefening sal help om vas te stel of die leerders die verskil tussen die
beginsels van waarskynlikheid en relatiewe frekwensie verstaan.
1. Gebeurtenis B
2. 1
6
3. a) 81
b) Eie resultate vir die relatiewe frekwensie
4. a) Wit is die grootste telling; swart is die laagste telling, en al die ander
kleure is dieselfde as mekaar.
b) Volgens die resultate is die draaibord nie gebalanseerd nie, want die
resultate vir swart en wit verskil van die ander ses kleure s’n.

Hulpmiddels
A. Vermenigvuldigingstafels
Die 1-maaltafel Die 4-maaltafel
1 × 1 = 1 1×4=4
2 × 1 = 2 2×4=8
3 × 1 = 3 3 × 4 = 12
4 × 1 = 4 4 × 4 = 16
5 × 1 = 5 5 × 4 = 20
6 × 1 = 6 6 × 4 = 24
7 × 1 = 7 7 × 4 = 28
8 × 1 = 8 8 × 4 = 32
9 × 1 = 9 9 × 4 = 36
10 × 1 = 10 10 × 4 = 40
11 × 1 = 11 11 × 4 = 44
12 × 1 = 12 12 × 4 = 48

1×2=2 1×5=5
2×2=4 2 × 5 = 10
3×2=6 3 × 5 = 15
4×2=8 4 × 5 = 20
5 × 2 = 10 5 × 5 = 25
6 × 2 = 12 6 × 5 = 30
7 × 2 = 14 7 × 5 = 35
8 × 2 = 16 8 × 5 = 40
9 × 2 = 18 9 × 5 = 45
10 × 2 = 20 10 × 5 = 50
11 × 2 = 22 11 × 5 = 55
12 × 2 = 24 12 × 5 = 60

1×3=3 1×6=6
2×3=6 2 × 6 = 12
3×3=9 3 × 6 = 18
4 × 3 = 12 4 × 6 = 24
5 × 3 = 15 5 × 6 = 30
6 × 3 = 18 6 × 6 = 36
7 × 3 = 21 7 × 6 = 42
8 × 3 = 24 8 × 6 = 48
9 × 3 = 27 9 × 6 = 54
10 × 3 = 30 10 × 6 = 60
11 × 3 = 33 11 × 6 = 66
12 × 3 = 36 12 × 6 = 72
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Hulpmiddels 227

1×7=7 1 × 10 = 10
2 × 7 = 14 2 × 10 = 20
3 × 7 = 21 3 × 10 = 30
4 × 7 = 28 4 × 10 = 40
5 × 7 = 35 5 × 10 = 50
6 × 7 = 42 6 × 10 = 60
7 × 7 = 49 7 × 10 = 70
8 × 7 = 56 8 × 10 = 80
9 × 7 = 63 9 × 10 = 90
10 × 7 = 70 10 × 10 = 100
11 × 7 = 77 11 × 10 = 110
12 × 7 = 84 12 × 10 = 120

1×8=8 1 × 11 = 11
2 × 8 = 16 2 × 11 = 22
3 × 8 = 24 3 × 11 = 33
4 × 8 = 32 4 × 11 = 44
5 × 8 = 40 5 × 11 = 55
6 × 8 = 48 6 × 11 = 66
7 × 8 = 56 7 × 11 = 77
8 × 8 = 64 8 × 11 = 88
9 × 8 = 72 9 × 11 = 99
10 × 8 = 80 10 × 11 = 110
11 × 8 = 88 11 × 11 = 121
12 × 8 = 96 12 × 11 = 132

1×9=9 1 × 12 = 12
2 × 9 = 18 2 × 12 = 24
3 × 9 = 27 3 × 12 = 36
4 × 9 = 36 4 × 12 = 48
5 × 9 = 45 5 × 12 = 60
6 × 9 = 54 6 × 12 = 72
7 × 9 = 63 7 × 12 = 84
8 × 9 = 72 8 × 12 = 96
9 × 9 = 81 9 × 12 = 108
10 × 9 = 90 10 × 12 = 120
11 × 9 = 99 11 × 12 = 132
12 × 9 = 108 12 × 12 = 144
228 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Hulpmiddels

Vermenigvuldigingstafels
Vinnige verwysingstabel
× 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
3 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36
4 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48
5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60
6 0 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66 72
7 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70 77 84
8 0 8 16 24 32 40 48 56 64 72 80 88 96
9 0 9 18 27 36 45 54 63 72 81 90 99 108
10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
11 0 11 22 33 44 55 66 77 88 99 110 121 132
12 0 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120 132 144

B. Transparante
Alpha-numeriese rooster
10
4
9
2
3
7
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
Q

Grafiekpapier
Grafiekpapier

Sirkeldiagram
Sirkeldiagram

Gradeboog
| | | | | | | | | | | | | | || | | |
|| |||
0 10 || | |
2 0 | || |
180 170 |||
160 30 | | | | |
15
0
||
40 | | ||
14
0
| | | 0 120
| ||
| || |
5
13
|||| |
0
|| || |
6 0
|||| |
70
1
| | | | || | |
10
|| || | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | || | | | |
100 90 80 7
8 0 90 100
1
0
10
| | |
60
| || |
12 | | | | |
|
0
| | |
5
||
0
1 3 0
4
| |
14 0
||| |
|| | 0 30
|
|| |
| | | | 150 20
| |
||| | 160 10 0
|||| | 170 180
|| | | |
| | | | || |
||| |||| |||| | |

0
30
Liniaal
0
0
29
cm
1
0
28
2
0
27
3
0
26
4
0
25
5
0
24
6
0
23
7
0
22
8
0
21
9
0
20
10
0
19
11
0
18
12
0
17
13
0
16
14
0
15
15
0
14
16
0
13
17
0
12
18
0
11
19
0
10
20
90
21
80
22
70
23
60
24
50
25
40
26
30
27
20
28
10
mm
29
0
30

Tekendriehoek
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 16

0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
60

Dokumente
Die onderwyser kan sy/haar eie dokumente, soos die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring,
en enige ander dokumente hier liasseer.
Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Dokumente 237

Graad
Ken & Verstaan
7 Wiskunde
Ken & Verstaan Wiskunde is deur ‘n ervare span skrywers
ontwikkel om die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring
(KABV) vir Wiskunde ten volle te ondersteun. Hierdie nuwe
kursus is maklik om te gebruik en help leerders nie alleen om
belangrike vaardighede in die vak te ontwikkel nie, maar gee aan
hulle ook die bes moontlike basis waarop hulle hul Wiskunde-
kennis kan voortbou.
Die omvattende Leerdersboek bied:

• aktiwiteite wat leerders se vaardighede en begrip van elk van
die onderwerpe in die kurrikulum vir Wiskunde ontwikkel
• hoofrekene-aktiwiteite om reeds bekende konsepte en
vaardighede te hersien en verder uit te brei
• ‘n verskeidenheid voorbeelde gerig op leerders se eie
ervarings.
Die innoverende Onderwysersgids sluit in:

• ‘n gedetailleerde onderrigplan om beplanning in die
klaskamer te ondersteun
• onderrigwenke wat die onderwyser verdere leiding met
betrekking tot die onderwerpe in die leerdersmateriaal gee
• uitgewerkte antwoorde vir al die aktiwiteite in
die Leerdersboek
• fotokopieerbare hulpmiddels om in die klaskamer te gebruik.
Karen Morrison (B. Prim Ed, B Ed, M Ed) spesialiseer in onderwysersopleiding in Suid-Afrika
sowel as in die buiteland. Sy skryf ook wiskundeboeke vir Cambridge se CIE-lys. As onderwyser
het Moeneba Slamang veral gekonsentreer op primêre wiskunde-onderrig (Graad R-9). As
teksboekskrywer is sy tans voltyds betrokke by materiaalontwikkeling. Paul Carter het Wiskunde
en Natuurwetenskappe op hoërskoolvlak onderrig voordat hy voltyds by die skryf en redigering van
teksboeke betrokke geraak het.
www.cup.co.za
SM_Maths_G7_TG_CAPS_AFR.indd 2 2013/07/08 6:07 PM

Ken Verstaan Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ken Verstaan Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ken & Verstaan

Karen Morrison • Moeneba Slamang

SM_Maths_G7_TG_CAPS_AFR.indd 1 2013/07/08 6:07 PM

Karen Morrison • Moeneba Slamang

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 1 2013/07/09 8:08 AM

Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town,

Cambridge University Press

© Cambridge University Press 2013

This publication is in copyright. Subject to statutory exception

First published 2013

Editor: Inge du Plessis

The photocopy masters in this publication may be photocopied or

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 2 2013/07/09 8:08 AM

Tydstoekenning vir Wiskunde in Graad 7–9 ....................................................................1

Hoe Ken & Verstaan Wiskunde aan die KABV-vereistes voldoen...............................2

Inklusiwiteit en die hantering van verskillende leerderbehoeftes 3

Onderwerp 3 Meetkunde van reguitlyne en konstruksie van

Onderwerp 4 Meetkunde van 2D-vorms.............................................................. 53

Onderwerp 5 Gewone breuke.................................................................................. 61

Onderwerp 7 Funksies en verwantskappe........................................................107

Onderwerp 8 Oppervlakte en omtrek.................................................................116

Onderwerp 9 Buite-oppervlakte en volume van 3D-voorwerpe..............126

Onderwerp 11 Funksies en verwantskappe........................................................144

Onderwerp 12 Algebraïese uitdrukkings..............................................................148

Onderwerp 13 Algebraïese vergelykings..............................................................154

Onderwerp 16 Meetkunde van 3D-voorwerpe..................................................176

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 3 2013/07/09 8:08 AM

Onderwerp 18 Getalpatrone en meetkundige patrone..................................189

Onderwerp 19 Funksies en verwantskappe........................................................192

Onderwerp 20 Algebraïese uitdrukkings..............................................................196

Onderwerp 21 Algebraïese vergelykings..............................................................199

Onderwerp 22 Versamel, organiseer en som data op......................................205

Onderwerp 23 Voorstelling van data.....................................................................212

Onderwerp 24 Ontleding, interpretering, opsomming en

Hulpmiddels ................................................................................................. 227

Dokumente ................................................................................................. 237

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 4 2013/07/09 8:08 AM

Die Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring

Tydstoekenning vir Wiskunde in Graad 7–9

Inhoudsgebied Graad 7 Graad 8 Graad 9

Patrone, funksies en algebra 25% 30% 35%

Ruimte en vorm (meetkunde) 25% 25% 30%

Meting 10% 10% 10%

Datahantering 10% 10% 10%

Totaal 100% 100% 100%

* Let op dat die hoeveelheid tyd vir Getalle, bewerkings en verwantskappe

Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding 1

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 1 2013/07/09 8:08 AM

Ons benadering tot die onderrig van wiskunde

2 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 2 2013/07/09 8:08 AM

Inklusiwiteit en die hantering van verskillende

Maak seker alle leerders is ingesluit

Hantering van “wiskunde-angs”

Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding 3

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 3 2013/07/09 8:08 AM

Minimum vereistes per kwartaal Aantal

* Moet voor die jaareinde-eksamen afgehandel word.

4 Wiskunde Graad 7 Onderwysersgids • Inleiding

S&M Maths Gr7-TG-Arikaans.indd 4 2013/07/09 8:08 AM

Onderwysers moet ’n 7-puntskaal gebruik om assessering aan te teken en verslag

Graderingskode Beskrywing van bevoegdheid Persentasie

6 Verdienstelike prestasie 70–79

5 Beduidende prestasie 60–69

Onderwerp 3 Meetkunde van reguitlyne en konstruksie van

Onderwerp 22 Versamel, organiseer en som data op......................................205

Onderwerp 23 Voorstelling van data.....................................................................212

Onderwerp 24 Ontleding, interpretering, opsomming en

3. a) 30 × 10 = 300 4. a) 50 × 10 = 500

1. a) 187 = (1 × 100) + (8 × 10) + (7 × 1)

b) Elke ry toon die volgende 9 veelvoude van die eerste getal.

1. a) 1 000 < 5 000 b) 2 0 000 < 90 000

2. a) 15 000 > 5 000 b) 3 5 000 > 9 000

3. a) 1 255 > 1 188 b) 4 590 < 5 410

4. a) R25 000 000 < R67 000 000 b) R

5. a) 1 000 duisende in ’n miljoen

6. a) 5 000, 45 000, 50 000, 400 000, 450 000, 5 500 000, 54 000 000

7. a) 50 000 000, 5 000 000, 55 000, 5 000, 55, 50

3. a) 700 m b) 600 m c) 1 400 m

2. a) 250 + 385 385 + 250

3. a) 14 g × 12 000 = 12 000 ÷ 4 = 3 000

c) 81 × 32 400 = 32 400 ÷ 8 = 4 050

d) 15 × 30 480 = 30 480 ÷ 5 = 6 096

2. a) 345 + 657 ≈ 300 + 700 ≈ 1 000

3. a) 4 800 + 5 211 ≈ 5 000 + 5 000 ≈ 10 000