«Χρειάζεται ένα χωριό για

να μεγαλώσει ένα παιδί»

Αφρικανική παροιμία
 «Το καρφί που προεξέχει
πρέπει να το χτυπάς με σφυρί»
Ιαπωνική παροιμία
«Τα λόγια θα πρέπει να
ζυγίζονται, και όχι να
μετρώνται»
Εβραϊκή παροιμία
«Ένα βέλος σπάει εύκολα, όχι όμως
και μια δέσμη 10 βελών»
Ιαπωνική παροιμία
Αξίες Μπορείτε να σκεφτείτε κάποιες
κουλτούρες στις οποίες οι αξίες
που εκφράζονται εδώ
αξιολογούνται ως σημαντικές;

• Ευθύτητα, «να λέει κανείς τη γνώμη του»

• «Μιλά κανείς μόνο όταν έχει κάτι να πει», αποδεκτά τα μεγάλα
διαστήματα σιωπής
• Αποφυγή ξεκάθαρης άρνησης
 Αξίες Φινλανδία
«Μιλά κανείς μόνο
όταν έχει κάτι να πει»,
διαστήματα σιωπής
ΗΠΑ
Ευθύτητα,
«να λέει Κορέα
κανείς τη Αποφυγή
γνώμη ξεκάθαρης
του» άρνησης
Σκέψεις

Η κουλτούρα είναι πιο συχνά πηγή συγκρούσεων παρά συνέργειας.

Οι πολιτισμικές διαφορές είναι στην καλύτερη περίπτωση πηγή

ενόχλησης και στη χειρότερη καταστροφικές.

Δική μου μετάφραση, Geert Hofstede, Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου του Maastricht
Αξιακοί προσανατολισμοί

• Πολιτισμικές αξίες (καλό/κακό)

• Πολιτισμικές νόρμες (σωστό/λάθος)
• Πολιτισμικά σύμβολα (π.χ. σημαία)
• Κοινά πολιτισμικά έθιμα και παραδόσεις
• Κοινές πολιτισμικές πεποιθήσεις (αυτά που θεωρούνται δεδομένα)
Πολιτισμικές αξίες

Οι πολιτισμικές αξίες αποτελούν τα έμμεσα κριτήρια με τα οποία

κρίνουμε τις συμπεριφορές [των ατόμων] σε ένα επικοινωνιακό
επεισόδιο και τις κρίνουμε κατάλληλες ή ακατάλληλες
(Ting-Toomey & Chung, 2012, σελ. 43)
Οι βασικοί άξονες διαφοροποίησης

• Ατομικότητα – συλλογικότητα/κοινοτισμός (individualism –

collectivism)
• Απόσταση εξουσίας (power distance)
• Αποφυγή αβεβαιότητας (uncertainty avoidance)
• Αρσενικό- θηλυκό (masculine – feminine)

(Hofstede, Ting-Toomey & Chung, Gladwell)

Το μεγάλο «χάσμα»
(Ting-Toomey, Hofstede)
Ατομικισμός*
• Ταυτότητα του «εγώ»: φίλοι, εταιρεία, οικογένεια
• Η κοινωνικοποίηση ενθαρρύνει την ανάπτυξη του «ιδιωτικού εαυτού» (Τριάντης)
• Απρόσκοπτος εαυτός
• Ανεξάρτητη δόμηση του εαυτού (Markus & Kitayama)

• Συλλογικότητα – Κοινοτισμός**
• Ταυτότητα του «εμείς»: οικογένεια, εταιρεία, φίλοι
• Η κοινωνικοποίηση ενθαρρύνει την ανάπτυξη του συλλογικού εαυτού και του δημόσιου
εαυτού
• Συνδεδεμένος εαυτός
• Αλληλένδετη δόμηση του εαυτού
 Ατομικισμός - Συλλογικότητα

Αυστραλία Κολομβία
ΗΠΑ Βενεζουέλα
Μ. Βρετανία Πακιστάν
Καναδάς Περού
Κάτω Χώρες Ταϊβάν
Δανία Ταϋλάνδη
Νέα Ζηλανδία Σιγκαπούρη
Βέλγιο Χιλή
Χονγκ Κονγκ

Ατομικισμός Συλλογικότητα
Δύο άτομα συζητούν για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί
κάποιος να αυξήσει την ποιότητα ζωής.
• Ο ένας λέει: «είναι προφανές ότι αν κανείς έχει όση ελευθερία
χρειάζεται και έχει την ευκαιρία να εξελίξει τον εαυτό του, τότε η
ποιότητα ζωής θα αυξηθεί».
• Ο άλλος λέει: «αν το άτομο φροντίζει τους συνανθρώπους του, τότε
η ποιότητα ζωής θα αυξηθεί για όλους, ακόμη κι αν αυτό στέκεται
εμπόδιο στην ατομική ελευθερία και την ατομική εξέλιξη».

Με ποιο από τα δύο συμφωνείτε περισσότερο;

Ατομικισμός - Συλλογικότητα

• Αξιακός προσανατολισμός: επιπτώσεις στη συμπεριφορά

• Η κουμφουκιανική Ασία: κοινωνική συλλογικότητα**
• Σημασία της κοινωνικής αποδοχής και της γνώμης των άλλων***
The Swedish theory of love

• https://vimeo.com/144493870
Το μεγάλο χάσμα
Απόσταση εξουσίας
• Μικρή απόσταση εξουσίας
• Δίνει αξία στην ισότιμη κατανομή εξουσίας, ίσα δικαιώματα και ισότιμες
σχέσεις
• Οριζόντιος προσδιορισμός του εαυτού

• Μεγάλη απόσταση εξουσίας

• Δίνει αξία στα ιεραρχικά δικαιώματα, στις ασυμμετρικές σχέσεις ρόλων
• Ανταμοιβή και τιμωρία βασίζονται στην ιεραρχική κατάταξη
• Κάθετος προσδιορισμός του εαυτού
Απόσταση εξουσίας

• Βαθμός ανοχής στην ανισότητα στην κατανομή εξουσίας

• Σχέσεις εξάρτησης
• Ιεραρχία
• Κατανομή της εξουσίας, του κύρους και του πλούτου*
• Παράδειγμα Ταϋλάνδη (μοναχοί)
• Παράδειγμα Ν. Ζηλανδία
 Απόσταση εξουσίας
Αυστραλία
Φιλιππίνες Νέα
Μεξικό Ζηλανδία
Βενεζουέλα Ισραήλ
Ινδία Δανία
Σιγκαπούρη Ιρλανδία
Βραζιλία Σουηδία
Χονγκ Κονγκ Νορβηγία
Γαλλία Φινλανδία
Κολομβία Ελβετία

Μεγάλη απόσταση Μικρή απόσταση

εξουσίας εξουσίας
Αρσενικότητα- Θηλυκότητα

• Οι κυρίαρχες αξίες λειτουργούν δυναμικά ή ενισχυτικά;

• Απόδοση αξίας στις «ανδρικές» ιδιότητες*: αποφασιστικότητα,
ανταγωνισμός, υλική επιτυχία
• Απόδοση αξίας στις «θηλυκές»ιδιότητες**: ποιότητα ζωής,
διαπροσωπικές σχέσεις, ενδιαφέρον για τους αδύναμους
Αρσενικότητα - Θηλυκότητα

Σουηδία
Αυστραλία Νορβηγία
Βενεζουέλα Κάτω Χώρες
Ελβετία Δανία
Μεξικό Φινλανδία
Ιρλανδία Χιλή
Μ.Βρετανία Πορτογαλία
Ιαπωνία Γερμανία Ταϋλάνδη

Αρσενικότητα Θηλυκότητα
Αρσενικές – θηλυκές κουλτούρες

Macho
• «Αρσενικές» κουλτούρες
- Τα δύο φύλα έχουν συμπληρωματικούς ρόλους
- Προσανατολισμός προς την επιτυχία και την επίτευξη στόχων
- Δίνεται αξία σε χειροπιαστά αποτελέσματα

Γονική άδεια και για τους

• «Θηλυκές» κουλτούρες δύο γονείς
-Τα δύο φύλα έχουν ευέλικτους ρόλους
-Προσανατολισμός προς την ποιότητα ζωής
-Δίνεται αξία στην ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής (work-life balance)
Αποφυγή Αβεβαιότητας

• Ανοχή ενός πολιτισμού στην ασάφεια

• Βαθμός αποδοχής ανάληψης ρίσκων
• Πολιτισμοί συλλογικότητας: μεγαλύτερη αποφυγή αβεβαιότητας
• Oικογενειακοί ρόλοι
• Αντίσταση ή όχι σε καινοτόμες ιδέες
• Επαγγελματική κινητικότητα vs. Επαγγελματική σταθερότητα
 Αποφυγή Αβεβαιότητας Δανία
Σουηδία
Ελλάδα Νορβηγία
Πορτογαλία Φινλανδία
Βέλγιο Ιρλανδία
Ιαπωνία Μεγάλη
Περού Βρετανία
Γαλλία Κάτω Χώρες
Χιλή Φιλιππίνες
Ισπανία Ηνωμένες
Αργεντινή Πολιτείες

Υψηλή αποφυγή Χαμηλή αποφυγή

αβεβαιότητας αβεβαιότητας
Hofstede – το προφίλ της Ελλάδας

https://www.hofstede-insights.com/country-comparison/greece/
Hofstede – Σύγκριση Ελλάδας-Δανίας

Πηγή: https://www.hofstede-insights.com/country-comparison/denmark,greece/
Trompenaars Οι κανόνες ισχύουν
για όλους και υπό
όλες τις συνθήκες;

Πώς
εκφράζονται τα
Ποια κριτήρια συναισθήματα;
καθορίζουν το
status ενός ατόμου;
Δραστηριότητα 1: Ο πεζός και ο φίλος

Είστε συνεπιβάτης στο αυτοκίνητο που οδηγεί ένας στενός φίλος. Χτυπάει έναν πεζό.
Γνωρίζετε πως έτρεχε με τουλάχιστον 50 χλμ την ώρα, ενώ στην περιοχή αυτή της πόλης
το ανώτατο όριο είναι 30χλμ την ώρα. Δεν υπάρχουν άλλοι μάρτυρες. Ο δικηγόρος του
λέει πως αν καταθέσετε ένορκα ότι ο φίλος σας έτρεχε μόνο με 30χλμ την ώρα, θα τον
γλιτώνατε από σοβαρές συνέπειες.
Έχει δικαίωμα ο φίλος σας να περιμένει από εσάς να τον προστατεύσετε;
Α. Ο φίλος μου οπωσδήποτε έχει κάθε δικαίωμα να περιμένει από μένα σαν φίλο να
καταθέσω ότι πήγαινε με τη χαμηλότερη ταχύτητα.
Β. Ο φίλος μου έχει ως ένα βαθμό το δικαίωμα να περιμένει από μένα σαν φίλο να
καταθέσω ότι πήγαινε με τη χαμηλότερη ταχύτητα.
Γ. Δεν έχει το δικαίωμα να περιμένει από εμένα σαν φίλο να καταθέσω ως προς την
χαμηλότερη ταχύτητα.
Δραστηριότητα 1: Ο πεζός και ο φίλος
Τί νομίζετε πως θα κάνατε στην περίπτωση αυτή; Λαμβάνοντας υπόψη
τις υποχρεώσεις του ένορκου μάρτυρα αλλά και την υποχρέωσή σας
προς τον φίλο σας;

Δ. Θα κατέθετα ότι έτρεχε με 30 χλμ την ώρα.

Ε. Δεν θα κατέθετα ότι έτρεχε με 30 χλμ την ώρα.
Δραστηριότητα 1: Χώρες συγκριτικά
Δραστηριότητα 1 - επέκταση
Έχοντας υπόψη το δίλημμα που διατυπώθηκε νωρίτερα, ποιες από τις ακόλουθες εναλλακτικές
σας βρίσκει περισσότερο σύμφωνους;
Α. Έχω τη γενική υποχρέωση να πω την αλήθεια ως μάρτυρας. Δε θα ψευδορκήσω έναντι του
δικαστηρίου. Ένας αληθινός φίλος δε θα έπρεπε να περιμένει κάτι τέτοιο.
Β. Έχω τη γενική υποχρέωση να πω την αλήθεια στο δικαστήριο, και θα το κάνω, αλλά οφείλω στον
φίλο μου μια εξήγηση καθώς και να φροντίσω να τον υποστηρίξω κοινωνικά και οικονομικά.
Γ. Ένας φίλος που βρίσκεται σε ανάγκη πάντα έρχεται πρώτος. Δε θα τον εγκαταλείψω μπροστά σε
ένα δικαστήριο που αποτελείται από αγνώστους με βάση κάποια αυθαίρετη αρχή.
Δ. Ο φίλος μου που βρίσκεται σε ανάγκη πάντα θα έχει την υποστήριξή μου, όποια κι αν είναι η
κατάθεσή του. Ωστόσο θα τον παρότρυνα να βρει μέσα στη φιλία μας τη δύναμη που να επιτρέπει
και στους δυό μας να πούμε την αλήθεια.
Ε. Θα καταθέσω πως ο φίλος μου πήγαινε λίγο πιο γρήγορα από το επιτρεπόμενο όριο,
προσθέτοντας πως ήταν δύσκολο να διαβάσει κανείς το ταχύμετρο.
Δραστηριότητα 2 – ο κριτικός εστιατορίου
• Είστε δημιοσιογράφος που γράφετε μια εβδομαδιαία στήλη κριτικής
νέων εστιατορίων. Μια στενή σας φίλη επένδυσε όλες της τις
οικονομίες σε μια νέα επιχείρηση εστίασης. Έχετε φάει εκεί, και
πράγματι πιστεύετε πως το εστιατόριο δεν είναι καλό. Έχει δικαίωμα
η φίλη σας να προσδοκεί πως θα φανείτε πιο επιεικής στην κριτική
του εστιατορίου της;
• Α. Έχει απολύτως το δικαίωμα να περιμένει από εμένα ως φίλο να
είμαι επιεικής.
• Β. Έχει κάποιο δικαίωμα να περιμένει από εμένα να το κάνω αυτό ως
φίλος.
• Γ. Δεν έχει το δικαίωμα να περιμένει από εμένα να κάνω κάτι τέτοιο.
Δραστηριότητα 2 – ο κριτικός εστιατορίου

Λαμβάνοντας υπόψη τόσο την υποχρέωση απέναντι στη φίλη σας όσο
και την υποχρέωση απέναντι στο αναγνωστικό κοινό σας, θα δείχνατε
επιείκεια προς το συγκεκριμένο εστιατόριο στην κριτική σας;

Δ. Ναι.
Ε. Όχι.
Δραστηριότητα 2: ο κριτικός εστιατορίου
Χρονικός προσανατολισμός
• Πού εστιάζει ένας πολιτισμός: μέλλον, παρόν ή παρελθόν;

• Μέλλον
• Παρόν
• Παρελθόν
Δραστηριότητα 3: Πώς προσεγγίζουμε το
χρόνο

• Σκεφτείτε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον με τη μορφή

κύκλων.
• Ζωγραφίστε τρεις κύκλους, ο καθένας από τους οποίους να
αντιπροσωπεύει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Τοποθετήστε
τους κύκλους έτσι ώστε να φαίνεται το πώς εσείς νιώθετε για τη
σχέση μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Οι κύκλοι σας
δεν είναι απαραίτητο να έχουν το ίδιο μέγεθος.
Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον: Χώρες Συγκριτικά
Ευχαριστώ