Professional Documents
Culture Documents
ΝΕΟΤΗΤΑ- ΕΦΗΒΕΙΑ
Ορισμός
Με τον όρο νέοι (ή νεότητα) γίνεται λόγος για την περίοδο της μετάβασης από την παιδική στην ώριμη
ηλικία, κατά την οποία ο άνθρωπος καλλιεργεί τόσο τη βιολογική όσο και την πνευματική του υπόσταση,
εκμεταλλευόμενος ερεθίσματα και επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος.
Η εφηβεία είναι η περίοδος μετάβασης από την παιδική στην ώριμη ηλικία. Αρχίζει από το 11 ο έτος της
ηλικίας του νέου και φτάνει μέχρι το 18ο έτος. Υπάρχουν όμως και ατομικές διαφορές στα όρια αυτά.
Πρόκειται γενικά για μια δύσκολη περίοδο, καθώς ο νέος προσπαθεί να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς
του, να διαμορφώσει την προσωπικότητα του και να βρει τη θέση του μέσα στον κόσμο.
Η εφηβεία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν μια δεύτερη «γέννηση», καθώς συντελούνται σημαντικές
αλλαγές στη ζωή του νέου, ο οποίος πρέπει να αποχωριστεί την παιδική ηλικία και να εισέλθει στο
«μυστηριώδη» κόσμο των ενηλίκων. Οι αλλαγές αυτές είναι τόσο ραγδαίες, ώστε η φάση αυτή, πέρα από τη
γοητεία που μπορεί να έχει, είναι ιδιαίτερα επώδυνη για το νέο, καθώς όλα του φαίνονται απροσδιόριστα και
ρευστά.
Η εφηβεία ωστόσο είναι μια ιδιαίτερα σημαντική περίοδος στη ζωή του ανθρώπου καθώς κατά τη
διάρκεια της πρέπει να εκπληρωθούν σημαντικοί στόχοι, όπως:
- να αναπτυχθεί σταδιακά το άτομο, ώστε να γίνει ανεξάρτητο και αυτόνομο
- να διαμορφώσει μια ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό του
- να επεκτείνει την κοινωνικότητα του έξω από την οικογένεια
- να αποδεχθεί ένα σύστημα ηθικών και κοινωνικών αξιών, που θα του επιτρέψει να ενταχθεί ομαλά στην
κοινωνία
- να αποκτήσει μια υγιή σχέση με το σώμα και τη σεξουαλικότητα του.
• Οι νέοι είναι ιδεολόγοι, ονειροπόλοι, οραματιστές. Πιστεύουν σε υψηλές αξίες και ιδανικά και
ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο, στον οποίο ο συμφεροντολογισμός και το ωφελιμιστικό πνεύμα των
μεγάλων δεν έχουν θέση.
1
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Κ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΝΕΟΤΗΤΑ//ΕΦΗΒΕΙΑ
• Είναι ευαίσθητοι στα κοινωνικά ζητήματα και αντιδρούν σε κάθε μορφής αδικία και εκμετάλλευση,
θεωρώντας ότι είναι ιερό καθήκον τους να βοηθούν τους συνανθρώπους τους.
• Στην εφηβεία η ανάγκη για συντροφικότητα γίνεται περισσότερο έντονη, οι έφηβοι επιδιώκουν να
συμμετέχουν σε ομάδες ομηλίκων με τους οποίους μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και στόχους, αρχίζουν να
ενδιαφέρονται για το άλλο φύλο, ανακαλύπτουν τον έρωτα και δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς φιλίας
• Οι έφηβοι είναι αυθόρμητοι και εκφράζουν άμεσα τα συναισθήματα τους. Γι’ αυτό κατακρίνουν την
υποκρισία των μεγαλύτερων και τη διπροσωπία τους.
• Αγαπούν τις τιμές και επιδιώκουν την αναγνώριση και την επιβράβευση. Έτσι απογοητεύονται γρήγορα
όταν οι άλλοι κρατούν αδιάφορη ή περιφρονητική στάση απέναντι τους.
• Είναι αμφισβητίες και κρίνουν συχνά με σκληρό και απόλυτο τρόπο τους γονείς τους αλλά και όλους τους
ενήλικες.
• Οι νέοι στηρίζονται στην ελπίδα. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Αριστοτέλης στη Ρητορική του: «Είναι
γεμάτοι ελπίδες, κι αυτό συμβαίνει επειδή η φύση τούς έχει προικίσει με κάποιο είδος θέρμης, σαν εκείνη που
νιώθουν αυτοί που έχουν πιει πολύ κρασί. Αλλά η ιδιότητα τους αυτή οφείλεται και στο ότι δεν έχουν
δοκιμάσει πολλές αποτυχίες. Ζούνε κυρίως με την ελπίδα, επειδή η ελπίδα αφορά το μέλλον, ενώ η ανάμνηση
το παρελθόν. Και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό».
• Τέλος, χαρακτηριστικά των νέων είναι η αποφασιστικότητα και η ισχυρή θέληση, το πάθος που
επιδεικνύουν σε οτιδήποτε καταπιάνονται, το θάρρος, και η τόλμη με τα οποία αντιμετωπίζουν τη ζωή, η
αγωνιστικότητα τους και το πείσμα τους με τα οποία διεκδικούν την πραγματοποίηση των ονείρων τους.
β. Αρνητικά
• Επειδή δεν έχει αποκρυσταλλωθεί ο χαρακτήρας τους, οι έφηβοι είναι συχνά ασταθείς στη συ-
μπεριφορά και τις επιλογές τους. Αλλάζουν εύκολα γνώμη, στόχους και αντιλήψεις, είναι ανικανοποίητοι και
φέρνουν σε αμηχανία τους μεγάλους, που δεν ξέρουν πώς να τους αντιμετωπίσουν. Έτσι, από τη μια νιώθουν
λόγω έλλειψης αυτοπεποίθησης ανασφάλεια και από την άλλη έντονη διάθεση να ξεπεράσουν την ανασφάλεια
αυτή, οδηγούμενοι συχνά σε παράτολμες ενέργειες και ακραίες αντιδράσεις επίσης επιδιώκουν την
ανεξαρτησία τους από τους μεγάλους και την ελευθερία τους, αλλά επιζητούν και τον έλεγχο από τους γονείς,
ενώ η επιθυμία τους να ωριμάσουν, «να γίνουν μεγάλοι», προσκρούει στο φό6ο τους ότι μπορεί να μοιάσουν
στους γονείς τους, να ακολουθήσουν το δρόμο τους και να συμβιβαστούν.
2
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Κ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΝΕΟΤΗΤΑ//ΕΦΗΒΕΙΑ
• Λόγω της απειρίας και της επιπολαιότητας τους είναι ιδιαίτερα εύπιστοι, με αποτέλεσμα να παρασύρονται
από επιτήδειους που στόχο έχουν να τους παραπλανήσουν και να τους εκμεταλλευτούν για να ικανοποιήσουν
ιδιοτελείς σκοπούς.
• Πολλές φορές είναι απόλυτοι στις απόψεις τους και δογματικοί, αρνούνται ν’ ακούσουν και την άλλη
πλευρά και αμφισβητούν με στείρο και αρνητικό τρόπο τις παραδοσιακές αξίες. Ορισμένοι φτάνουν και σε
ακραίες συμπεριφορές, χάνουν την αίσθηση του μέτρου και στο όνομα μιας δήθεν υγιούς επαναστατικότητας
γίνονται βίαιοι και επιθετικοί, με αποτέλεσμα να οδηγούνται στο περιθώριο.
• Συχνά μιμούνται άκριτα τα προβαλλόμενα πρότυπα και επειδή δεν έχουν την απαιτούμενη κρι-τική
ικανότητα και επειδή δεν έχουν διαμορφώσει σταθερές αξίες και αρχές. Έτσι, χάνουν την ανε-ξαρτησία της
σκέψης τους και τον αυθορμητισμό τους και καταλήγουν φερέφωνα των ιδεών τρίτων. Ιδιαίτερα στην εποχή
μας, όπου κυριαρχεί η νοοτροπία του εύκολου κέρδους και του ανταγωνισμού, οι νέοι γίνονται ατομικιστές,
μένουν παθητικοί και αδιάφοροι απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα και υποκύπτουν στις αξίες του
υλισμού και του καταναλωτισμού.
• Οι νέοι χαρακτηρίζονται από ισχυρό πνευματικό δυναμικό, δεκτικότητα πνεύματος και αφομοιωτική
ικανότητα. Κυριαρχεί σ' αυτούς έντονη η τάση της αμφισβήτησης και της κριτικής επεξεργασίας των
δεδομένων. Δύσκολα παρασύρονται από ευκαιριακές λύσεις και καιροσκοπισμούς και ανιχνεύουν την
αλήθεια, η οποία αποτελεί γι' αυτούς ιδανικό.
• Θέτουν στόχους και αγωνίζονται για την πραγματοποίηση τους. Η στοχοθεσία αποτελεί γι' αυτούς την
προσωπική «Ιθάκη», ενώ χωρίς στόχους νιώθουν ανερμάτιστοι, χάνουν κάθε λόγο ύπαρξης και οδηγούνται σε
ψυχικό μαρασμό. Γι' αυτό ο νέος οπλίζεται με θάρρος, θέληση και αποφασιστικότητα, προκειμένου να
υλοποιήσει τα όνειρα του.
• Είναι συναισθηματικοί, κοινωνικοί και αυθόρμητοι. Συνάπτουν ανιδιοτελείς σχέσεις και φιλίες. Καθώς
είναι ιδεαλιστές, οι σχέσεις τους στηρίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και όχι σε συμφέροντα και
σκοπιμότητες και στοχεύουν στην αμοιβαία ηθική εξύψωση και συναισθηματική πληρότητα. Επίσης,
μεταξύ τους αναπτύσσεται η συνεργασία και όχι ο αθέμιτος ανταγωνισμός.
• Οι νέοι, επειδή από τη φύση τους είναι περίεργοι και πνευματικά ανήσυχοι, τα ενδιαφέροντά τους δε
είναι πλατύτερα και ο νους τους ανυπότακτος σε δεσμεύσεις, ερευνούν και λειτουργούν απελευθερώνο-
ντας τη φαντασία. Επιθυμούν να διαπρέψουν και γι' αυτό ζουν δημιουργικά. Καινοτομούν, πρωτοτυπούν
και προβαίνουν σε ρηξικέλευθες μεταβολές. Γι' αυτόν το λόγο, συχνά είναι πρωτοπόροι στο χώρο των
γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών.
3
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Κ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΝΕΟΤΗΤΑ//ΕΦΗΒΕΙΑ
• Οι νέοι εξάλλου μπορούν να προσαρμόζονται πιο εύκολα στις καινούριες εξελίξεις και να
αντιλαμβάνονται τα μηνύματα της εποχής. Ακριβώς γι' αυτό αποδέχονται προοδευτικές ιδέες και
υποστηρίζουν τα δημοκρατικά καθεστώτα. Τρέφουν έντονο ενδιαφέρον για τα κοινά, παίρνουν αποφάσεις
και πολιτικοποιούνται ομαλά.
παραμένουν οικονομικά εξαρτημένοι από την οικογένεια τους και δεν έχουν τη δυνατότητα να
πραγματοποιήσουν τα όνειρα τους. Οι δυσκολίες στην επαγγελματική αποκατάσταση οφείλονται:
- στον ελλιπή επαγγελματικό προσανατολισμό
- στην όξυνση της ανεργίας
- στην οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα να μη γίνονται επαρκείς επενδύσεις και να μη δημιουργούνται
νέες θέσεις εργασίας
- στον σκληρό ανταγωνισμό και στην επικράτηση της αναξιοκρατίας και των πελατειακών σχέσεων.
5
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Κ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΝΕΟΤΗΤΑ//ΕΦΗΒΕΙΑ
Έλλειψη επικοινωνίας
Οι νέοι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν ουσιαστικά με τους γύρω τους:
- στην οικογένεια οι σχέσεις διαταράσσονται από συγκρούσεις και αντιθέσεις που κάνουν δύσκολη την
προσέγγιση των μελών της
- στο σχολείο η απουσία του διαλόγου δεν επιτρέπει στο νέο να εκφράσει τις ιδέες και τα συναισθήματά
του.
6
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Κ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΝΕΟΤΗΤΑ//ΕΦΗΒΕΙΑ
- η επαφή με τους συνομηλίκους είτε είναι περιορισμένη λόγω έλλειψης ελεύθερου χρόνου είτε επιφανειακή,
καθώς οι τρόποι ψυχαγωγίας που επιβάλλονται από τη μόδα και την πολιτιστική βιομηχανία δεν ευνοούν τη
βαθύτερη ψυχική επαφή
- στις ανθρώπινες σχέσεις κυριαρχεί η καχυποψία, η ανασφάλεια, η αλλοτρίωση που δεν επιτρέπουν την
αυθόρμητη επικοινωνία με τον άλλο.
Τέλος στα προβλήματα που απασχολούν τους νέους. μπορούμε να προσθέσουμε και τα εξής:
- ναρκωτικά
- σχέση με το άλλο φύλο, φόβος του ΑΙDS
- ελλιπής κοινωνικοποίηση και αδυναμία προσαρμογής στην κοινωνική πραγματικότητα
- προβολή αρνητικών προτύπων και η κατασκευή ειδώλων που αποπροσανατολίζουν τους νέους.
• Τέλος, κλονίζονται οι κοινωνικοί θεσμοί και δυσχεραίνεται η κοινωνική ευρυθμία, αφού η οικογένεια, η
εκπαίδευση αλλά και το δημοκρατικό πολίτευμα δυσλειτουργούν.
συχνά καταλήγουν να τους επιβάλλουν το δικό τους τρόπο σκέψης και αντίληψης για τη ζωή
- αρνούνται να δεχθούν ότι τα παιδιά τους μεγαλώνουν, ωριμάζουν, γίνονται ανεξάρτητες προσωπικότητες
- επικρίνουν και υποτιμούν τους νέους προβάλλοντας μια ωραιοποιημένη εικόνα της δικής τους γενιάς
- συχνά δεν έχουν τη διάθεση ν’ ακούσουν τα προβλήματα των εφήβων και να τους βοηθήσουν με τη
γνώση και την εμπειρία τους
- καταπιέζουν τους νέους επιθυμώντας να πραγματοποιήσουν τα δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα.
Τι πρέπει να γίνει
Η ισορροπία στις σχέσεις γονέων-παιδιών μπορεί να επιτευχθεί μόνο με αγάπη, κατανόηση και αμοιβαίες
υποχωρήσεις.
• Οι γονείς πρέπει:
- να αποδεχθούν ότι τα παιδιά δεν είναι κτήμα τους, αλλά ανεξάρτητες προσωπικότητες
- να έχουν συμβουλευτικό και καθοδηγητικό ρόλο, χωρίς όμως να γίνονται αυταρχικοί και καταπιεστικοί
- να αναγνωρίζουν το δικαίωμα των νέων και να παίρνουν πρωτοβουλίες και αποφάσεις σεβόμενοι τις
επιλογές τους
- να ενδιαφέρονται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους και να προσπαθούν να τα
βοηθήσουν δείχνοντας την απαιτούμενη ευαισθησία και έχοντας ως μέσο για να τα πείσουν το διάλογο
- να αναγνωρίσουν ότι ο κόσμος στον οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά τους δεν είναι ο καλύτερος, ότι και η
δική τους γενιά είχε κάνει λάθη και ότι εν μέρει ευθύνονται και οι ίδιοι για τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν
σήμερα οι νέοι γι' αυτό πρέπει να τους βοηθήσουν στην προσπάθεια τους να δημιουργήσουν ένα πιο
ελπιδοφόρο μέλλον
- να αποτελούν σωστά πρότυπα για μίμηση, διαφορετικά οι συμβουλές τους θα κρίνονται και θα
αμφισβητούνται συνεχώς
- να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους θετικές αξίες, όπως υπευθυνότητα, σεβασμός, εντιμότητα κ.λπ.
- να συνειδητοποιήσουν ότι ούτε η υπερβολική αυστηρότητα αλλά ούτε και η υπέρμετρη ελευθερία
αποτελούν σωστό μέτρο διαπαιδαγώγησης των νέων το μέτρο πρέπει να καθορίζει τη στάση τους απέναντι
στα παιδιά τους.
• Οι νέοι πρέπει:
- να αναγνωρίσουν ότι οι γονείς παρά τα λάθη τους αγαπούν τα παιδιά τους και νιώθουν υπεύθυνοι γι'
αυτά
- να μην είναι συνεχώς εριστικοί και αρνητικοί απέναντι στους γονείς και να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν
ανάγκη από τη σοφία και την εμπειρία της παλαιότερης γενιάς για να προχωρήσουν στη ζωή
- να αποδεχθούν ότι κάποιες φορές η αυστηρότητα με την οποία τους αντιμετωπίζουν οι γονείς είναι
δικαιολογημένη, όπως δικαιολογημένη είναι η ανησυχία και ο φόβος που πιθανόν νιώθουν για τους κινδύνους
που απειλούν τα παιδιά τους.