5 η τηλεδιάσκεψη

Επανάληψη
1. Θεωρίες Piaget-Vygotsky –
Erikson
Ψυχαναλυτική
Συμπεριφορισμός
Βασικές αρχές θεωρίας Piaget
Στάδια ανάπτυξης του Piaget
Συμβολή – κριτική
Vygotsky – Βασικές αρχές
Συμβολή
Erikson- Αναπτυξιακές κρίσεις (1-2 αναλυτικά)
Οι μαθητευόμενοι ..
• Piaget: Μικροί επιστήμονες που εργάζονται
ανεξάρτητα για να επιτύχουν μια
προσωπική αντίληψη του κόσμου
• Vygotsky: Mέσα από συναναστροφή
διδάσκονται δεξιότητες που θεωρούνται
σημαντικές στον πολιτισμικό περίγυρο του
παιδιού
Εργαλεία μάθησης : Σχήματα – λέξεις –
εικόνες – σύμβολα – γραφή= Συλλογικοί
διαμεσολαβητές: Τα άτομα τoυς
οικειοποιούνται , τους ενσωματώνουν σταδιακά
στις γνωστικές τους δομές
Vygotsky Πολιτισμικά εργαλεία
• Υλικά (πραγματικά αντικείμενα, μολύβι,
χαρτί, υπολογιστής)
• Εννοιολογικά (αρχές & αντιλήψεις για
επίλυση προβλημάτων, γλώσσα, αριθμητικό
σύστημα)

Επίλυση προβλημάτων
Προάγεται η συνολική γνωστική ανάπτυξη
 Η ζωνη επικειμενης αναπτυξης η
ζωνη της εγγυτερης δυνητικης
αναπτυξης

Δάσκαλος ή Γονιός
Οι δραστηριότητες τις
οποίες μπορεί να φέρει εις
πέρας (εσωτερική φωνή του παιδιού)

Αλληλεπίδραση
Δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν
ακόμα στο ρεπερτόριο ικανοτήτων
του μαθητή

Δραστηριότητες που βρίσκονται

στο όριο των δυνατοτήτων του
παιδιού
 το γνωστικό επίπεδο του παιδιού ορίζει και το
σημείο εκκίνησης του εκπαιδευτικού στο
διδακτικό του έργο.
 ομαδοσυνεργατική διδασκαλία
 τα μέλη της ομάδας θα πρέπει να έχουν
διαφορετικά επίπεδα ικανότητας και έτσι οι
προχωρημένοι συμμαθητές να μπορούν να
βοηθούν τα λιγότερο ικανά μέλη να λειτουργούν
εντός της ζώνης τους εγγύτερης ανάπτυξης.
 Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαδικασία ως
διευκολυντή και εμψυχωτή μειώνεται
διαχρονικά.
 Συνεπειες της θεωριας της ΖΕΑ για
τη διδαςκαλια
- Ούτε να προτείνουμε κάτι που έχει ήδη
κατακτηθεί
- Ούτε να προτείνουμε κάτι που είναι πέρα από
τη ΖΕΑ.
- Σημασία της αλληλεπίδρασης με συνομηλίκους
που βρίσκονται σε κοντινό επίπεδο προς τη
ΖΕΑ
➔Μέθοδος της σκαλωσιάς:Η παροχή μεγάλου
βαθμού στήριξης και η βαθμιαία μεταβίβαση
της ευθύνης στο παιδί, μόλις αυτό καταστεί
ικανό.
• Ο Vygotsky πίστευε ότι οι εκπαιδευτικοί στόχοι
πρέπει να προκαλούν τα παιδιά να φτάσουν σε
ανώτερα επίπεδα ικανοτήτων.
• Έτσι ο παιδαγωγός πρέπει πρώτα να δίνει
ευκαιρίες στα παιδιά να εξερευνήσουν
δραστηριότητες και γεγονότα και

• μετά να τους προσφέρει βοήθεια ή υποστήριξη

καθοδηγώντας τα να προσέξουν, να
συγκεντρωθούν και να μάθουν.
 ΔΑΦ -DSM – V
Α. Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία
και την κοινωνική αλληλεπίδραση σε πολλές
καταστάσεις, όπως εκδηλώνονται επί του παρόντος ή
από το ιστορικό με τα ακόλουθα:
1. Ελλείμματα στην κοινωνική συγκινησιακή
αμοιβαιότητα (π.χ. αδυναμία να διατηρήσουν μια
κανονική συζήτηση, μειωμένη συμμετοχή σε
ενδιαφέροντα, αισθήματα, συναισθήματα)
2. Ελλείμματα στις εξωλεκτικές επικοινωνιακές
συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται για την
κοινωνική αλληλεπίδραση (π.χ. εκπτώσεις στη χρήση
βλεμματικής επαφής, ελλείμματα κατανόησης και
χρήσης χειρονομιών)

3. Ελλείμματα στην ανάπτυξη, διατήρηση και

κατανόηση σχέσεων.
3. Προσκολλημένα ή εξαιρετικά περιορισμένα
ενδιαφέροντα, μη φυσιολογικά σε ένταση ή
εστίαση (πχ. ισχυρή προσκόλληση ή ενασχόληση
με ασυνήθιστα αντικείμενα, υπερβολικά ή
επίμονη ενδιαφέροντα)

4. Υπεραντιδραστικότητα ή υποαντιδραστικότητα
στις αισθητηριακές πληροφορίες ή ασυνήθιστο
ενδιαφέρον για αισθητικά θέματα του
περιβάλλοντος (πχ φαινομενική αδιαφορία στον
πόνο/θερμοκρασία, οπτική σαγήνη με τα φώτα ή
την κίνηση, υπερβολική χρήση όσφρησης ή
άγγιγμα αντικειμένων.
Β. Περιορισμένα, επαναληπτικά πρότυπα
συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων ή δραστηριοτήτων (για
να τεθεί η διάγνωση απαιτούνται τουλάχιστον 2 από
τα ακόλουθα): 1. Στερεότυπες και επαναληπτικές
κινήσεις, χρήση αντικειμένων ή της ομιλίας (πχ απλές
κινητικές στερεοτυπίες, παράταξη των παιχνιδιών,
επίμονη ενασχόληση με αντικείμενα, ηχολαλία)
2. Επιμονή στην ομοιότητα, άκαμπτη εμμονή σε
συνήθειες (π.χ. έντονη ενόχληση σε μικρές αλλαγές,
δυσκολίες με τις μεταβάσεις, τελετουργικό
χαιρετισμών, πρέπει να ακολουθήσει την ίδια
διαδρομή, να φάει το ίδιο φαγητό κάθε μέρα).
 Eφηβεία - Η έννοια της
ταυτότητας
• Η πιο σημαντική αποστολή για τον έφηβο είναι η διαμόρφωση της
προσωπικής του ταυτότητας.

• Ταυτότητα είναι η σταθερή άποψη που έχει κάθε άνθρωπος για τον
εαυτό του σχετικά με ερωτήματα όπως:

• «ποιος/α είναι»,

• «τι στόχους έχει στη ζωή του»,

• «ποια θέση έχει στην κοινωνία»,

• «ποια θέλει να είναι η επαγγελματική του σταδιοδρομία»,

• «ποιες θρησκευτικές, ηθικές και πολιτικές πεποιθήσεις έχει»

• η επιτυχής διαμόρφωση ταυτότητας συνδέεται άμεσα με τη θέση και

τη τοποθέτηση του εαυτού στο χρόνο και το κοινωνικό περιβάλλον.

• επίτευξη μιας αίσθησης του εαυτού και μια επαρκής διερεύνηση και
περισυλλογή σχετικά με τις εναλλακτικές επιλογές
Εφηβεία

• Αίσθημα του ανήκειν

• Αλλαγές στις σχέσεις
• Ανάπτυξη ταυτότητας (μελετά τον εαυτό του,
συγκρίνει, κριτική διάθεση, προσπαθεί να αλλάξει
– αναστοχαστικότητα)
• Διακυμάνσεις αυτοεκτίμησης
• Προβλήματα εφηβείας (συναισθηματικές
διαταραχές, θυματοποίηση/εκφοβισμός, σχολική
διαρροή, κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ,
παραβατικότητα, εγκυμοσύνη, ΑIDS)
Η έννοια της ταυτότητας
• Marcia - τέσσερις κατηγορίες ταυτότητας, ανάλογα με την
παρουσία ή απουσία της διερεύνησης και της δέσμευσης στους
διαφορετικούς τομείς της ζωής των εφήβων.
• Σύμφωνα με τον Marcia, κάθε έφηβος ανήκει σε μία κατηγορία
ταυτότητας.
• Η ταυτότητα που θα διαμορφώσει ο έφηβος επηρεάζει την
προσωπικότητά του:
• 1. Διάχυση ταυτότητας: Τα άτομα αυτής της κατηγορίας δεν
έχουν διερευνήσει ούτε έχουν δεσμευτεί σε μία ταυτότητα
• Αλλάζουν εύκολα απόψεις και συμπεριφορά
• άτομα απαθή, αβέβαια και απορροφημένα στις σκέψεις τους.
• Τους λείπει η αυτοπεποίθηση και η θετική εικόνα για τον εαυτό
τους
• έχουν λίγες ικανοποιητικές σχέσεις.
• Επίσης, δεν διαθέτουν ισχυρή προσωπική ή κοινωνική ταυτότητα.
Η έννοια της ταυτότητας
2. Δοτή/Κατάσχεση ταυτότητας:
• έχουν δεσμευτεί πρόωρα σε μία ιδεολογία ή
επαγγελματική απόφαση, χωρίς καθόλου
διερεύνηση, η οποία έχει σχεδιαστεί από τους
γονείς ή άλλα πρόσωπα εξουσίας
• προτιμούν ένα συμβατικό τρόπο ζωής
• είναι συνήθως αυταρχικά, αδιάλλακτα, με
χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Δεν έχουν αυτονομία και ανεξαρτησία ενώ οι
σχέσεις τους συνήθως παρουσιάζουν
προβλήματα
3. Μορατόριουμ/Αναστολή:
• το άτομο δεν έχει δεσμευτεί σε μία ταυτότητα
αλλά εξακολουθεί να διερευνά. Δυστυχώς κάποια
άτομα παραμένουν επ’ αόριστον σε αυτήν τη
φάση και αμφισβητούν συχνά τον εαυτό τους
• έχουν συχνά φόβους, χαμηλή σχολική επίδοση
και δεν είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένα
• Έχουν όμως θετική εικόνα για τον εαυτό τους
και οι σχέσεις τους είναι ικανοποιητικές. Οι
έφηβοι πρέπει να βιώσουν το μορατόριουμ πριν
διαμορφώσουν μία ώριμη ταυτότητα
 4. Κατακτημένη ταυτότητα
• Μετά από μία περίοδο επαρκούς διερεύνησης τα
άτομα αυτά δεσμεύονται στις προσωπικές τους
επιλογές.
• έφηβοι με κατακτημένη ταυτότητα βιώνουν
✓ μεγαλύτερη αποδοχή του εαυτού τους
✓ είναι πιο ανεξάρτητοι
✓ έχουν καλύτερη αίσθηση των δυνάμεών τους
και των αδυναμιών τους
✓ έχουν υψηλή σχολική επίδοση και
✓ θετική κοινωνική συμπεριφορά
 Οικογένεια
✓ Διάχυση ταυτότητας: δεν υπάρχει ενεργητική
διερεύνηση επιλογών
✓ Απόσταση
✓ Παραμέληση
✓ Απόρριψη
✓ Πατέρας απών
✓ γονεϊκές πρακτικές που παρέχουν ελλιπή
καθοδήγηση, αυξημένη ανεκτικότητα, χαμηλά
επίπεδα συναισθηματικής υποστήριξης και
έκφρασης, περιορισμένη επικοινωνία
 Οικογένεια – Δοτή κατάσταση
• Υπερπροστατευτικότητα
• παρεμβατικότητα
• κτητικότητα
• Ηγετικός ρόλος μέσα στην οικογένεια.
• Εκφράζουν χαμηλού επιπέδου συναισθήματα
• επιδεικνύουν ελάχιστη ενθάρρυνση στα παιδιά τους,
ώστε να αποκτήσουν μία διαφοροποιημένη και
προσωπική ταυτότητα.
• Αντίθετα, υπάρχουν ενδείξεις ισχυρών πιέσεων για
συμμόρφωση του εφήβου με τις οικογενειακές αξίες
 Οικογένεια - Μορατόριουμ
• σταθερή βάση αγάπης και στοργής στο σπίτι
συνδυασμένη με την ελευθερία να είναι άτομα
με δικά τους δικαιώματα
• Σε οικογενειακές συζητήσεις αυτοί οι έφηβοι
βιώνουν μία αίσθηση αμοιβαίου σεβασμού με
τους γονείς τους ενώ ταυτόχρονα νιώθουν την
ελευθερία να διαφωνήσουν μαζί τους.
• Τα αγόρια σε μορατόριουμ, αγωνίζονται να
διαχωρίσουν τον εαυτό τους από τη μητέρα τους.
Οικογένεια
• Κατακτημένη
• Στις οικογένειες ενθαρρύνεται
• αυτονομία
• αυτοέκφραση
ατομικές διαφορές στον τρόπο έκφρασης και
στη συμπεριφορά
υποστηρικτικές γονεϊκές πρακτικές που είναι
αυστηρές όταν κρίνεται αναγκαίο
Συναισθηματική ανάπτυξη
• Ιδιοσυγκρασία (δομικά υλικά προσωπικότητας)
• Επίπεδο δραστηριότητας
• Ευερεθιστότητα
• Κατευναστική ικανότητα
• Φόβος
• Κοινωνικότητα
• Η επίδραση του περιβάλλοντος στην
ιδιοσυγκρασία είναι μικρή. Συνήθως ενισχύει τα
ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά.
Συναισθηματική
προσκόλληση/δεσμός
• Άγχος προς ξένα πρόσωπα

• Άγχος αποχωρισμού

• Ασφαλής – ανασφαλής προσκόλληση – τύποι

• Παράγοντες που επηρεάζουν την

ποιότητα/ασφάλεια της προσκόλλησης
(ευαισθησία, θετική στάση, συγχρονισμός,
υποστήριξη, αμοιβαιότητα, παροχή ερεθισμάτων)
– υπόθεση παροχής φροντίδας

• Συνέπειες ασφαλούς – ανασφαλούς προσκόλλησης

Ψυχοκοινωνική θεωρία
Ε. Erikson (1902-1994)
• Η προσωπικότητα δεν διαμορφώνεται τελεσίδικα
κατά την παιδί ηλικία και δεν σταματά να
εξελίσσεται και να διαφοροποιείται με το τέλος
της εφηβείας. Συνεχίζει να εξελίσσεται σε όλη τη
ζωή.
• Σε κάθε φάση της ζωής υπάρχουν διαφορετικοί
στόχοι και ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν.
• Σε κάθε περίοδο της ζωής το άτομο
αντιμετωπίζει αναπτυξιακή κρίση
• Η αλληλεπίδραση του Εγώ με τον κοινωνικό
περίγυρο κρίνει την επίλυση των αναπτυξιακών
κρίσεων.
• Σε κάθε στάδιο το άτομο διαμορφώνει νέες
αντιλήψεις για τον εαυτό του και την κοινωνία.
 Παραγωγικότητα – Στασιμότητα

Επιδεξιότητα

Οκτώ ψυχοκοινωνικά στάδια του εξελικτικού κύκλου του ανθρώπου

ΝΛΙ06-07