Βρέφος

Συναισθηµατική ανάπτυξη
 Τα συναισθήµατα του βρέφους
Ηλικία εµφάνισης των βασικών συναισθηµάτων
(Πηγή: ∆ηµητρίου, 2005)
• 6-8 εβδοµάδων: Κοινωνικό χαµόγελο
• 3 µηνών: Χαµόγελο ευχαρίστησης
• 3-4 µηνών: Επιφύλαξη / ∆υσπιστία
• 4-7 µηνών: Χαρά, Θυµός
• 4 µηνών: Έκπληξη
• 5-9 µηνών: Φόβος
• 15-18 µηνών: Ντροπή
 Προσκόλληση
Ο στενός συναισθηµατικός δεσµός που
αναπτύσσεται µεταξύ του βρέφους και της
µητέρας ή/και άλλων ατόµων.
 Προσκόλληση
Τα πιθηκάκια που
µεγάλωναν χωρίς
µητέρα
• ∆ύο οµοιώµατα
µητέρων πιθήκων τα
οποία διέφεραν ως
προς το εξωτερικό
περίβληµα: σύρµα –
ύφασµα. Και στα δύο
οµοιώµατα υπήρχαν
µπιµπερών.
 Προσκόλληση
Παρατηρήσεις:
• Το πιθηκάκι περνούσε περισσότερες ώρες µε την
πάνινη µητέρα
• Αν η πάνινη µητέρα δεν έχει µπιµπερών τότε το
πιθηκάκι ή προσπαθούσε να φτάσει το µπιµπερών από
την πάνινη µητέρα ή πήγαινε στην συρµάτινη µητέρα
µόνο για να τραφεί.
• Όταν κάτι προκαλούσε φόβο στο πιθηκάκι, έτρεχε και
σκαρφάλωνε στην πάνινη µητέρα.
 Προσκόλληση
Φαίνεται από τις παρατηρήσεις ότι:
• Τον πρώτο λόγο στη δηµιουργία της σχέσης µε τη
µητέρα δεν είχε η ικανοποίηση αναγκών αλλά η απτική
ανακούφιση.

• Η στέρηση της φυσικής εγγύτητας και απτικής

ανακούφισης (απόρριψη, κακοποίηση, αδιαφορία)
µπορεί να έχει αρνητικές συνέπιες στην κοινωνική και
συναισθηµατική ανάπτυξη (δεν εµπιστεύονται,
αντικοινωνική συµπεριφορά κτλ)
 Η πορεία ανάπτυξης της
προσκόλλησης
Τέσσερεις φάσεις προσκόλλησης (∆ηµητρίου, 2001)
• Αδιαφοροποίητη κοινωνικότητα (0-2 µήνες)
∆εν δείχνει διαφορικές αντιδράσεις προς διαφορετικά πρόσωπα. Αντιδρά προς
ερεθίσµατα. Οι πρώτες τους εµπειρίες µε ανθρώπους τους δίνουν τη βάση πάνω στην
οποία θα ξεχωρίζουν τον ένα άνθρωπο από τον άλλο. 8η εβδοµάδα ξεχωρίζουν το
πρόσωπο της µητέρας.
• Το «φτιάξιµο της προσκόλλησης» (2-6 µήνες)
Ανταποκρίνεται διαφορετικά προς ορισµένα πρόσωπα. ∆είχνει κάποια προτίµηση
προς τον στόχο της προσκόλλησης, ο όποιος δείχνει ακόµα περισσότερη στοργή και
σηµασία. Αποδέχονται φροντίδα από ξένους και ανέχονται µικρές περιόδους
αποχωρισµού.
• Σαφής ξεκάθαρη προσκόλληση (7-18 µήνες)
Σαφή προτίµηση του βρέφους προς ένα ή περισσότερα άτοµα του στενού
περιβάλλοντος. Αποζητά την εγγύτητα µε το άτοµο στόχο. Εµφανίζονται το άγχος
αποχωρισµού και το άγχος προς ξένα πρόσωπα.
• ∆ιόρθωση του στόχου – πολυπροσωπική προσκόλληση (24 µήνες και µετά)
Μπορεί να θυµάται πρόσωπα. Κατανοεί την συµπεριφορά των γονιών και
προσαρµόζεται. Αρχίζει να ανέχεται την απουσία τους και προσκολλάται και σε άλλα
µέλη της οικογένειας.
 Άγχος προς ξένα πρόσωπα
Μετά τον 7ο µήνα
Κορύφωση στο τέλος του 1ου έτους, µετά αρχίζει να µειώνεται και να
εξασθενεί
Φυσικά δεν εµφανίζεται σε όλα τα βρέφη και όχι µε την ίδια ένταση και
χαρακτηριστικά.
Η αντίδραση του βρέφους µπορεί να εξαρτάται και από τη συµπεριφορά
του άγνωστου. Η αντίδραση µετριάζεται αν ο άγνωστος πλησιάσει
σταδιακά, χρησιµοποίει χαµηλούς τόνους οµιλίας και πριν πάρει το βρέφος
στα χέρια του προσπαθήσει να κάνει µια επαφή παίζοντας ήρεµα µαζί του.
Όταν το βρέφος έχει µια υπερβολικά στενή σχέση µε την µητέρα και δεν
έχει επαφές µε άλλα άτοµα τότε οι αντιδράσεις του είναι εντονότερες.

=> Είναι χρήσιµο οι γονείς να παρέχουν διάφορες ευκαιρίες να έρχονται σε επαφή

τα βρέφη µε άλλα άτοµα για να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες έντονων
φοβικών αντιδράσεων προς ξένα πρόσωπα.
 Άγχος αποχωρισµού
Γύρω στον 10ο µήνα
Κορύφωση 13-18 µήνα, µετά αρχίζει να
µειώνεται και να εξασθενεί
 Άγχος αποχωρισµού
Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση
του βρέφους όταν αποχωρεί η µητέρα
• Οι γνωστικές ικανότητες του βρέφους.
• Ο βαθµός αλληλεπίδρασης του βρέφους µε την
µητέρα πριν τον αποχωρισµό
• Ο τρόπος αποχώρησης της µητέρας.
 Άγχος προς ξένα πρόσωπα
Βρεφονηπιοκόµοι σταθµοί
• Κάποιοι αποθαρρύνουν την είσοδο του γονιού
στο σχολειό ενώ αλλά τους επιτρέπουν να τα
συνοδεύουν.
• Τα παιδιά που συνοδεύονται έχουν λιγότερο άγχος.
 Άγχος προς ξένα πρόσωπα
Πρακτική εφαρµογή
• Οι γονείς δεν πρέπει αν φεύγουν κρυφά ->
µεγαλύτερο άγχος και ανασφάλεια, µπορεί αν
χαθεί ανά πάσα στιγµή η µητέρα
• Πρέπει να εξηγούν ότι φεύγουν αι θα γυρίσουν
σύντοµα
• Γονείς µε παιδιά στην βρεφική ηλικία πρέπει
να αποφεύγουν να φεύγουν για µεγάλα χρονικά
διαστήµατα
Συνέπειες της προσκόλλησης στη
µελλοντική συµπεριφορά
Ασφαλής προσκόλληση:
• Περισσότερη ενεργητικότητα µε γονείς και δασκάλες,
συµµορφώνονται πιο εύκολα σε κανόνες και οδηγίες.
• Περισσότερη προθυµία να µάθουν καινούργια
πράγµατα
• ∆εν έχουν δυσκολία να ακολουθούσουν οδηγίες
• Ζητάνε βοήθεια χωρία αναστολές
• Αναλαµβάνουν πρωτοβουλίες
• Έχουν καλύτερες σχέσεις µε άλλα άτοµα
• Θετική αυτοεικόνα
 Ποιότητα προσκόλλησης
Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα
προσκόλλησης
• Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
• Η συµπεριφορά ατόµων του στενού
οικογενειακού περιβάλλοντος
Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
Η ιδιοσυγκρασία του ατόµου επηρεάζει όχι µόνο
την συµπεριφορά του αλλά και τους τρόπους µε
τους οποίους τον αντιµετωπίζουν και του
συµπεριφέρονται
Τύποι ιδιοσυγκρασίας βρεφών (Τhomas & Chess,
1977):
• Τα εύκολα παιδιά (40%)
• Τα δύσκολα παιδιά (10%)
• Τα βραδυψυχικά παιδιά (15%)
Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
Τα εύκολα παιδιά
• Οµαλότητα στις βιολογικές λειτουργίες
• Ψηλός βαθµός προσαρµοστικότητας
• Εύθυµη και φιλική διάθεση
• ∆εν αναστατώνονταν µε το παραµικρό

⇒∆ιευκόλυναν τη δηµιουργία θετικών αλληλεπιδράσεων

µε άτοµα του
στενού τους περιβάλλοντος
Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
Τα δύσκολα παιδιά
• Κάποιες ανωµαλίες στις βιολογικές λειτουργίες
• Σκαµπανεβάσµατα στη διάθεση
• ∆υσκολία να προσαρµοστούν
• Μεγάλη ένταση, έκλαιγαν µε το παραµικρό

=> ∆ύσκολη η δηµιουργία σχέσεων µε το

περιβάλλον και προκαλούσαν αρνητικές
αντέδρασες από µέρος των γονιών οι οποίες µε
τη σειρά τους επαυξάνουν την αρνητική
διάθεση του βρέφους
Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
Τα βραδυψυχικά παιδιά
• Αδρανή, µε χαµηλά επίπεδα ενεργητικότητας
• Οι αντιδράσεις τους δεν ήταν ούτε έντονα θετικές ούτε
έντονα αρνητικές
• Αργός ρυθµός προσαρµογής
• Κλείνονταν στον εαυτό τους

=> ∆ηµιουργία σχέσεων µε το περιβάλλον αρχικά

δυσκολίες αλλά µετά από µια περίοδο έχει θετική
εξέλιξη.
Η ιδιοσυγκρασία του βρέφους
Φυσικά η σχέση γονιών – βρέφους είναι
αµφίδροµη
Η ανάπτυξη του παιδιού είναι προϊόν των
χαρακτηριστικών του και των χαρακτηριστικών
του ατόµου που λαµβάνουν µέρος στην
κοινωνικοποίηση του
Οι γονείς «πρέπει» να «προσαρµόζονται» στα
χαρακτηριστικά του βρέφους
 Συµπεριφορά των ατόµων του στενού
οικογενειακού περιβάλλοντος και
προσκόλληση

∆εν είναι η ποσότητα αλλά η ποιότητα των

αλληλεπιδράσεων γονιών-βρέφους που
καθορίζουν την ποιότητα και το
συναισθηµατικό τόνο της προσκόλλησης
 Συµπεριφορά των ατόµων του στενού
οικογενειακού περιβάλλοντος και
προσκόλληση
Στοιχειά καθοριστικά για δηµιουργία ισχυρού
δεσµού:
• Ευαισθησία της µητέρας.
Ευαίσθητη µητέρα = γνωρίζει το παιδί της,
αναγνωρίζει της ανάγκες του, αλληλεπιδρά σύµφωνα
µε τις ανάγκες του παιδιού, έχει άµεση ανταπόκριση
στις ανάγκες του παιδιού, δίνει σηµασία στο παιδί
ακόµα και αν πρέπει να διακόψει κάτι που κάνει
• Παιδία που έχουν γονείς που ανταποκρίνονται στις
ανάγκες τους -> έντονη προσκόλληση χωρίς
συναισθήµατα ανασφαλούς και αβεβαιότητας.
 Συµπεριφορά των ατόµων του στενού
οικογενειακού περιβάλλοντος και
προσκόλληση
Η µητέρα που αποδέχεται τους περιορισµούς και
τις ευθύνες που συνεπάγεται ο ρόλος της µητέρας,
έχει καλύτερη αλληλεπίδραση µε το βρέφος
«απορριπτικές µητέρες» -> ανασφαλή
προσκόλληση
Ασφαλή προσκόλληση τα παιδία που έχουν
«συνεργάσιµες µητέρες»
Ασφαλής προσκόλληση προς µητέρα -> συνήθως
και ασαφή προσκόλληση προς πατερά.
Κοινωνικές επαφές κατά την παιδική
ηλικία
Επαφές πατέρα βρέφους
Επαφές µε αδέλφια
Επαφές µε συνοµήλικα
 Επόµενο Μάθηµα
Το νήπιο
• Βιοσωµατική ανάπτυξη
• Κινητική ανάπτυξη
• Γνωστική ανάπτυξη
Ευχαριστώ