Διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων

και άγχους των παιδιών

Ελένη Κουτλουμπάση, Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Bsc., M.A. Counselling
 Πότε τα παιδιά αισθάνονται αρνητικά
συναισθήματα & άγχος;
• Όταν δεν καλύπτονται οι βιολογικές τους ανάγκες.
Για παράδειγμα πείνα, δίψα και ξεκούραση.
• Βλέποντας άλλα μέλη της οικογένειας να μαλώνουν ή να είναι θυμωμένα
μεταξύ τους.
• Προβλήματα φιλίας.
• Υπόκεινται σε εκφοβισμό.
• Δυσκολεύονται με τις σχολικές εργασίες.
• Αίσθημα άγχους ή φόβου για κάτι συγκεκριμένο, πχ σκοτάδι, ασθένεια.
• Αντιμετώπιση των ορμονικών αλλαγών κατά την εφηβεία
• Υποκρύπτεται κάποια άλλη διαταραχή όπως ΔΕΠΥ, Αυτισμός,
μαθησιακές δυσκολίες
Τα συναισθήματα υπάρχουν από την πρώτη στιγμή που
γεννιέται ένα βρέφος και τα επικοινωνεί μέσω του
κλάματος και τις εκφράσεις του προσώπου.

Αυτό γίνεται πιο ξεκάθαρο για τους ενήλικες στους 4 μήνες

του βρέφους και φυσικά στην νηπιακή, παιδική και
εφηβική ηλικία.
Τα βασικά συναισθήματα είναι
1. χαρά
2. λύπη
3. θυμός
4. φόβος
5. αηδία
6. έκπληξη

Το άγχος είναι μια αντίδραση σε ένα

ερέθισμα που βιώνει κάποιος και μπορεί
να αποτελέσει μια ομπρέλα
συναισθημάτων.
 Πώς εκδηλώνεται ο θυμός & το άγχος
στα παιδιά;
Συνήθως υπάρχουν έντονα ξεσπάσματα στην συμπεριφορά του
παιδιού και μια υπερβολή.
Κλαίει, τσιρίζει, κυλιέται στο πάτωμα, χτυπάει.

Το παραπάνω δεν αποτελεί χειριστική συμπεριφορά προς τον ενήλικα

αλλά μια μορφή επικοινωνίας εξαιτίας τις δυσκολίας αναγνώρισης ή
έκφρασης των συναισθημάτων.

*Συχνά ένα παιδί με άγχος αποσύρεται και απομακρύνεται και από τις
δραστηριότητες του.
Βρέφη-2 ετών
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι ανήσυχα, να κλαίνε
περισσότερο από πριν ή να χρειάζονται περισσότερο αγκαλιά και
κράτημα.
Παιδιά 3-6 ετών
Μπορεί να παρουσιάσουν ατυχήματα στην χρήση τουαλέτας, ενούρηση,
εκρήξεις θυμού, εναλλαγές στην συμπεριφορά, δυσκολίες στην έλευση
ύπνου, ή και κατά τη διάρκεια του ύπνου, άγχος αποχωρισμού από τους
γονείς ή τα πρόσωπα φροντίδας.
Παιδιά 7-10 ετών
Τα μεγαλύτερα παιδιά συνήθως βαριούνται, παρουσιάζονται ευερέθιστα,
μπορεί να αισθάνονται θλιμμένα, θυμωμένα ή φοβισμένα. Μπορεί να
σωματοποιούν το άγχος τους λέγοντας πως πονάει η κοιλιά, το κεφάλι
τους, αλλαγές στην διατροφή.
 Πώς εκδηλώνεται η λύπη & ο φόβος
στα παιδιά;
 Απόσυρση από παιχνίδι ή κοινωνικές επαφές.
 Μείωση/υπερβολική κατανάλωση τροφής.
 Φωνές όταν φοβάται.
 Εγρήγορση μην συμβεί κάτι κακό.
 Πώς διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα
των παιδιών.
 Διδάσκουμε τα συναισθήματα στο παιδί μας και
ενθαρρύνουμε να εκφράζει και λεκτικά.

Ακούμε το παιδί και τα συναισθήματα του χωρίς να το κρίνουμε

ή να σχολιάσουμε αυτό που λέει αλλά δείχνουμε αποδοχή.

!!Αποδοχή είναι να είμαστε παρόν και σε ένα «άσχημο

συναίσθημα» τόσο για τον ίδιο τον εαυτό μας αλλά και για το
παιδί μας χωρίς να αισθανόμαστε επιπλέον άσχημα για αυτό που
βιώνουμε!!
 Πώς διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα
των παιδιών.

 Εάν αντιληφθείτε πρώτοι την ανάγκη και το συναίσθημα του

παιδιού, πείτε το ώστε να το αναγνωρίσει, να το κατανοήσει
και να το επεξεργαστεί.
Ακόμα και εάν δεν το καταλάβατε σωστά, αυτός είναι ένας
τρόπος να ανοίξει μια συζήτηση και να ανακαλύψετε μαζί τις
αιτίες του θυμού.

Ο θυμός κρύβει πολλές φορές επιθετικότητα, χτυπήματα, πέταμα

αντικειμένων ή προσβολές.
 Αντιμετωπίζοντας την επιθετικότητα.
Διδάξτε ότι η χειροδικία δεν είναι αποδεκτός τρόπος εκτόνωσης θυμού καθώς
και οι προσβολές!
Διδάξτε την ενσυναίσθηση!!!
Η ενσυναίσθηση είναι η κατανόηση και η αποδοχή πώς αισθάνεται ο άλλος.
Μπαίνουμε στην θέση του νοητά ώστε να καταλάβουμε την δική του πλευρά.
1. Επισημάνετε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων στο παιδί σας.
2. Υποδυθείτε ρόλους για να τονίσετε τα συναισθήματα των άλλων.
3. Ζητήστε από το παιδί σας να φανταστεί τα συναισθήματα των άλλων
ανθρώπων.
4. Επαινέστε το παιδί σας για τις ευαίσθητες και ευγενικές του πράξεις.
5. Πάντα να ρωτάτε, «Πώς θα αισθανόσουν;»
6. Συζητήστε σχετικά με το γιατί η αναίσθητη ή η αδιάφορη
συμπεριφορά είναι απαράδεκτη.
 Ενσυναίσθηση.
«Η ενσυναίσθηση, η πρώτη ουσιαστική αρετή της ηθικής νοημοσύνης, είναι η
ικανότητα να ταυτιζόμαστε και να αισθανόμαστε τις ανησυχίες ενός άλλου ατόμου.
Είναι το ισχυρό συναίσθημα που σταματά τη βίαιη και σκληρή συμπεριφορά και
μας προτρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευγένεια στους άλλους.

Επειδή η ενσυναίσθηση προκύπτει φυσικά, και αρκετά νωρίς, τα παιδιά μας

γεννιούνται με ένα τεράστιο ενσωματωμένο πλεονέκτημα για την ηθική τους ανάπτυξη.
Αλλά, η ανάπτυξη αυτής της θαυμάσιας ικανότητας των παιδιών μας να συμπονούν
τους άλλους, δεν αποτελεί εγγύηση. Παρόλο που τα παιδιά γεννιούνται με την
ικανότητα για ενσυναίσθηση, αυτή πρέπει να καλλιεργηθεί σωστά, διαφορετικά θα
παραμείνει αδρανής.» Dr. Michele Borba
Παραδείγματα…

Ενθαρρύνετε θετικά πράγματα γύρω από μια «κακή συμπεριφορά» με σκοπό το παιδί
να αντιστρέψει στο μυαλό του αυτό που πρέπει να κάνει.
Πετάει τα παιχνίδια.
Κρατάμε το χέρι του απαλά μαζί με το παιχνίδι και εξηγούμε ότι πρέπει να
σεβόμαστε τα αντικείμενα μας και να τα φροντίζουμε γιατί αργότερα θα παίξουμε και
θα περάσουμε καλά με αυτά.
Χτυπάει άλλα παιδιά ή εμάς.
Ενισχύουμε την ενσυναίσθηση ακόμα και όταν δεν γίνεται στην παρούσα φάση.
Κρατάμε τα χέρια του παιδιού και λέμε ότι τα χέρια είναι για να δημιουργούν
πράγματα, να χαϊδεύουμε και να αγγίζουμε. Αργότερα, εξηγούμε ότι δεν είναι
αποδεχτή συμπεριφορά αυτό και ότι δημιουργείται πόνος σωματικός και ψυχικός.
 Αντιμετωπίζοντας την επιθετικότητα.

Σε τέτοιες περιπτώσεις ΔΕΝ τα συζητάμε αργότερα, ΔΕΝ λέμε

δεν πειράζει ή δικαιολογίες όπως σου πήρε το παιχνίδι και δεν
πειράζει που τον χτύπησες αλλά την επόμενη φορά μην το
κάνεις.

Δεν γελάμε και αποκτάμε οπτική επαφή και με υπευθυνότητα

παρεμβαίνουμε με σταθερή φωνή και τόνο.
 Αντιμετωπίζοντας την λύπη στα παιδιά
 Εξηγούμε τι συμβαίνει και τι είναι αυτό που στεναχωρεί το
παιδί.
 Δείχνουμε κατανόηση και υποστήριξη.
 Δείχνουμε εμπιστοσύνη.
 Δεν λέμε ψέματα ότι δεν υπάρχει μια κατάσταση ή εμπειρία
που τον/την κάνει να αισθάνεται λύπη ή φόβο.
 Ακόμα και εάν ο φόβος δεν είναι ρεαλιστικός για τους γονείς,
βλέπουμε πίσω από αυτό.

πχ Ένα λιοντάρι μπαίνει μέσα στην μαμά όταν φωνάζει! Και εγώ
φοβάμαι τα λιοντάρια αν και είναι πολύ όμορφα.
 Αντιμετωπίζοντας την λύπη στα παιδιά

 Είμαστε παρόν χωρίς να κριτικάρουμε τα λεγόμενα του ή

την συμπεριφορά του ή αυτά που σκέφτεται!
 Ακούμε τις ανησυχίες του.
Μην απορρίπτετε τα συναισθήματα των παιδιών.
Το να αισθάνεται ότι ακούγεται το βίωμα του είναι τόσο
ανακουφιστικό όσο και παρηγορητικό σε κάθε περίπτωση
ακόμα και στην χαρά!
 Αντιμετωπίζοντας το άγχος
 Ενημερώστε το παιδί ανάλογα με την ηλικία του πώς μπορεί να
εμφανιστεί το άγχος ώστε να καταλάβει ότι δεν κινδυνεύει άμεσα
αλλά ότι είναι φυσιολογικό κάποιες φορές.
Σωματικά συμπτώματα
 Περιορίστε την έκθεση των παιδιών σε ειδήσεις για καταστροφές
και καταστροφικά γεγονότα. Μπορεί τα παιδιά να αναπτύξουν
τη γνωστική ικανότητα να χειρίζονται τέτοιες πληροφορίες, αλλά η
συνεχής επανάληψη μπορεί να μεγεθύνει την αίσθηση της απειλής.
Μην αγνοείται ότι συμβαίνει αλλά μην εστιάζετε υπερβολικά σε
αυτά.
 Δώστε χρόνο για σχέσεις. Το άγχος προκύπτει όταν τα παιδιά δεν
αισθάνονται ασφαλή. Σχέσεις κάθε είδους όπως με γονείς, με άλλα
μέλη της οικογένειας, με συνομηλίκους και με δασκάλους μπορούν
να είναι φυσικά αντίδοτα στο άγχος και ο δρόμος για
κοινωνικοποίηση.
 Αντιμετωπίζοντας το άγχος
 Ενθαρρύνετε το παιχνίδι και τη σωματική
δραστηριότητα.
Η σωματική ένταση που δημιουργεί το άγχος μπορεί συχνά να
εκτονωθεί με το παιχνίδι και την άσκηση. Η διασφάλιση ότι τα
παιδιά έχουν τακτικές ευκαιρίες για τέτοιες δραστηριότητες
τους δίνει σημαντικά εργαλεία για τη ρύθμιση των
συναισθημάτων τους και τη διαχείριση της ψυχικής τους υγείας.
 Αντιμετωπίζοντας το άγχος
«Το μπαλόνι που φουσκώνει και ξεφουσκώνει»

Η αναπνοή και ο σωστός ρυθμός μειώνει την σωματική αναστάτωση που νιώθει
το παιδί !
1. Καθίστε σε μια άνετη θέση και κλείστε τα μάτια σου.
2. Πάρτε μια βαθιά αναπνοή από τη μύτη.
3. Φανταστεί ότι το σημείο των πνευμονιών είναι ένα μπαλόνι που φουσκώνει
και γίνεται μεγάλο. 3.
4. Αφήστε τον αέρα να γεμίσει όλο το στήθος.
5. Εκπνοή αργά από το στόμα.
 Αντιμετωπίζοντας το άγχος
«Το μπαλόνι που φουσκώνει και ξεφουσκώνει

4. Καθώς εκπνέετε το μπαλόνι γίνεται μικρό.

5. Προσπαθήστε να νιώσετε όλους τους μύες σου, των ποδιών, των
ώμων, των χεριών, του αυχένα να χαλαρώνουν. Φανταστείτε ότι το
μπαλόνι ξεφουσκώνει αργά-αργά.
6. Νιώστε το σώμα χαλαρό και άνετο.
7. Επαναλάβετε αυτήν την άσκηση μερικές φορές
Έξτρα tips!
Δημιουργούμε ένα πρόγραμμα μαζί με το παιδί για να μπορεί
να ελέγχει και τα συναισθήματα του.
Βλέπουμε εάν έχουν καλυφθεί βιολογικές ανάγκες ώστε μην
προκαλούν περισσότερη αναστάτωση.
 Μήπως δεν τρέφεται σωστά και είναι κουρασμένο;
 Μήπως δεν ξεκουράζεται καλά και έχει νεύρα;
 Μήπως δεν έρχεται σε επαφή με τους φίλους του και είναι
λυπημένο.
Κρατάμε μικρές σημειώσεις ώστε να δούμε τα πιθανόν
επαναλαμβανόμενα μοτίβα που δεν λειτουργούν.
Η αλλαγή θέλει χρόνο και σταθερότητα.
Η αλλαγή θέλει χρόνο και σταθερότητα.
Γιατί?
Γιατί είναι σαν να πρέπει να απεγκαταστήσουμε κάτι που δεν
λειτουργεί και να φτιάξουμε βήμα βήμα αυτό που θα
λειτουργήσει καλύτερα…
Και θα ξανά χτίζουμε και θα ξανά διορθώνουμε και θα ξανά
προσπαθούμε!!