ΔΙΕΚ ΦΛΩΡΙΝΑΣ

Ειδικότητα:
Γ’ εξάμηνο
2021-2022
Ψυχοπαθολογία
4.ΑΥΤΙΣΜΌΣ

Παπατριανταφύλλου Ευαγγελία ~ Ψυχολόγος MSc

1
Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές

2
«Δεν έχει σημασία ποια πάθηση έχει ένας
άνθρωπος, αλλά ποιος άνθρωπος εμφανίζει
τη συγκεκριμένη πάθηση»

Ιπποκράτης

3
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ
ΥΓΕΙΑΣ ΑΤΟΜΟΥ
 Κριτήριο της μέσης συμπεριφοράς
 Κλινικό κριτήριο
 Υποκειμενική δυσφορία
 Κοινωνική αποδοχή
 Ψυχοδυναμικό κριτήριο
 Συμπληρωματικά κριτήρια (ικανότητα προσαρμογής, επίγνωση
εαυτού, σκοπού στη ζωή, αντοχή στο stress)
Κ. Στεφανής, 1993

4
 Δοκιμασία Κοινωνικής Επίγνωσης
(Χρησιμοποιήστε την κλίμακα)

Σχετικά φυσιολογική συμπεριφορά για την περίπτωση(Α)

Μάλλον περίεργη συμπεριφορά για την περίπτωση(Β)

Πολύ εκκεντρική συμπεριφορά για την περίπτωση(Γ)

Συμπεριφορά που σοκάρει για την περίπτωση(Δ)

5
 Περίπτωση 1: Στο Ασανσέρ

Ο Χρήστος, 23 ετών, είχε μείνει χωρίς δουλειά για αρκετούς μήνες.

Τη μέρα εκείνη είχε πολλές ελπίδες, γιατί πήγαινε να κάνει αίτηση
για μια δουλειά που έμοιαζε να του ταιριάζει απόλυτα. Όταν
μπήκε στο ασανσέρ πηγαίνοντας για τη συνέντευξή του, κάποιος
άγνωστος του είπε φιλικά: «Ωραία μέρα, δεν είναι έτσι;» ( )
Τότε ο Χρήστος έτυχε να δει τον εαυτό του στον καθρέφτη που
βρισκόταν κοντά στα κουμπιά του ασανσέρ. Τα μαλλιά του
πετούσαν παράξενα προς τα πάνω και δεν είχε μαζί του χτένα.
Στράφηκε προς το φιλικό ξένο και τον ρώτησε: «Μήπως έχετε μια
χτένα να μου δανείσετε για λίγο παρακαλώ;» ( )

6
 Περίπτωση 2: Στο αεροπλάνο
Την Ελένη, 19 ετών, την πήρε ο ύπνος το πρωί που θα ταξίδευε
αεροπορικώς. Όταν ξύπνησε, είχε χρόνο μόνο για να ντυθεί και
να τρέξει στο αεροδρόμιο και έτσι δεν έφαγε πρωινό. ( )
Το μεσημέρι η αεροσυνοδός έφερε το γεύμα, αλλά η Ελένη
πεινούσε τόσο πολύ που δεν της έφτανε μόνο μια μερίδα.
Παρατήρησε ότι ένα κοριτσάκι απέναντι στο διάδρομο έπαιζε
με το φαγητό του και παραπονιόταν «Δε μπορώ να το φάω». Ο
πατέρας δε φαινόταν να θέλει άλλο φαγητό, γιατί είπε στο παιδί
απλά να το αφήσει. Η Ελένη έγειρε στο διάδρομο και είπε: «Αν
η κορούλα σας δεν θέλει το δίσκο της, μπορείτε να τον δώσετε
σε μένα;» ( )

7
 Ιστορική αναδρομή
Αυτισμός (Kanner, 1943)*.
Χαρακτηριστικά του πρώιμου βρεφικού αυτισμού:
Κοινωνική απομόνωση
Παθολογική ανάγκη για ομοιότητα
Αλαλία ή μη επικοινωνιακή ομιλία

Asperger (1944).

Wing et al., (1979). Οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές

αποτελούν υποομάδες ενός φάσματος διαταραχών με
κοινά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σε όλο το εύρος
των νοητικών δεξιοτήτων & σχετίζονται με οργανικές
διαταραχές.
8
 Kanner,1943
(διαταραγμένη κοινωνική επικοινωνία)*
 Απόσυρση βαθιά
 Ψυχαναγκαστική επιθυμία διατήρησης ομοιομορφίας
 Απομνημόνευση καλή
 Βωβότητα,ομιλία χωρίς επικοινωνιακή πρόθεση
 Προσκόλληση σε αντικείμενα,ενδιαφέροντα
 Υπερευαισθησία στα ερεθίσματα

9
 Χαρακτηριστικά του αυτισμού

Συνδυασμός ποιοτικών αποκλίσεων στις κοινωνικές

αλληλεπιδράσεις και στην επικοινωνία

Ακαμψία της σκέψης

Έλλειψη φαντασίας

Επαναληπτικά στερεότυπα της συμπεριφοράς

10
11
Που οφείλεται;
Σοβαρές νευροψυχιατρικές καταστάσεις που
οφείλονται σε σοβαρές δυσλειτουργίες του εγκεφάλου

Πότε εκδηλώνεται;
Εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή του παιδιού
(βρεφική ηλικία) & παραμένουν σε όλη τη διάρκεια
του βίου

12
Η διαταραχή γίνεται αντιληπτή από τους γονείς
γύρω στο 2ο χρόνο της ζωής του παιδιού.

Οι γονείς ανησυχούν για την ελλιπή ανάπτυξη του

λόγου & τις δυσκολίες στην επικοινωνία, στον
ύπνο, στη διατροφή, στην έντονη ανησυχία &
κλάμα.

13
 Αιτιολογία

Γενετικοί παράγοντες
Μελέτες διδύμων (60-80% σε μονοζυγώτες διδύμους, σε
αδέλφια 3%)
Νευρολογικοί παράγοντες
Νευροανατομικά ευρήματα
Νευροφυσιολογικά ευρήματα
Βιολογικοί, νευρολογικοί & νευροχημικοί παράγοντες
διαταράσσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου και οδηγούν
στη χαρακτηριστική συμπτωματολογία (Rutter).
Δεν αναφέρεται σχέση μεταξύ της αυτιστικής διαταραχής &
σοβαρών μαιευτικών επιπλοκών
Ένα στα 2000 άτομα 1999,2/1000 2005,Οwen et al(ένα στα
67-90 άτομα στο φάσμα ,1/25 ελλείμματα κοινωνικής
αλληλεπίδρασης-επικοινωνίας)
3-4 άρρενα προς 1 θήλυ 14
 Ενδείξεις για αυτισμό:
1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για τα άλλα παιδιά, το παιδί είναι
μοναχικό, δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να συνάψει σχέση, ή
μπορεί να θέλει να συνάψει σχέση αλλά δεν ξέρει τον
τρόπο. Μπορεί να συμμετέχει σε έντονο σωματικό παιχνίδι
με άλλα παιδιά
2. Μπορεί να έχει ή να μην έχει αναπτύξει λόγο, τον οποίο
δεν χρησιμοποιεί επικοινωνιακά
3. Το παιχνίδι του είναι περιορισμένο, επαναληπτικό,
μονότονο, χωρίς στόχο. Μπορεί να έχει εμμονές
4. Μπορεί να αποκτά αποκλίνουσα λεκτική και μη λεκτική
επικοινωνία
5. Άκαμπτη σκέψη & φαντασία
6. Το παιδί χαρακτηρίζεται ως δύσκολο στο χειρισμό. Πείσμα
7. Μπορεί να εκδηλώνει έντονη προσκόλληση στο γονέα
μετά από μια περίοδο αδιαφορίας
15
 Αξιολόγηση
Η διάγνωση του αυτισμού είναι δύσκολη & απαιτεί γνώση
τόσο της φυσιολογικής ανάπτυξης όσο και των
αποκλίσεων αυτής.
Απαραίτητο είναι λεπτομερές ιστορικό του παιδιού
Η διερεύνηση της συνύπαρξης και άλλων ιατρικών
προβλημάτων
Έλεγχος της ακοής & της όρασης του παιδιού
Αξιολόγηση των νοητικών, λεκτικών ικανοτήτων & των
επικοινωνιακών δεξιοτήτων του παιδιού
Τα συμπτώματα του αυτισμού μπορούν να εντοπιστούν
από το 18ο μήνα ζωής του παιδιού.
Η πρώιμη διάγνωση είναι δύσκολη & απαιτεί μεγάλη
κλινική εμπειρία
16
 Ειδικές διαγνωστικές δοκιμασίες για την
αξιολόγηση του αυτισμού
Υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένες διαγνωστικές δοκιμασίες
για την αξιολόγηση του αυτισμού, όπως:

Η Διαγνωστική Συνέντευξη για Διαταραχές

Κοινωνικότητας και Επικοινωνίας (Diagnostic Interview
for Social and Communication Disorder, Wing, 1999),
Η Αναθεωρημένη Διαγνωστική Συνέντευξη για τον
Αυτισμό (Autism Diagnostic Interview Revised, Lord et
al., 1994),
Η Κλίμακα για τον Αυτισμό στην Παιδική Ηλικία
(Childhood Autism Rating Scale, Schopler et al., 1986),
κ.α.

17
 Διαταραχή στην κοινωνικότητα
Απόκλιση στην αμοιβαία αλληλεπίδραση & στη δημιουργία
σχέσεων
Η διαταραχή στον τρόπο επικοινωνίας είναι βιολογικά
καθορισμένη, εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή του παιδιού &
επηρεάζει τον τρόπο που συμπεριφέρεται

Κατηγορίες διαταραχής της κοινωνικότητας (Wing):

1. Ο αδιάφορος απομονωμένος τύπος, ο α-κοινωνικός:
Αποφεύγει με κάθε τρόπο την επαφή. Μπορεί να μην έχει
αναπτύξει λόγο. Η πιο σοβαρή μορφή αυτισμού

1. Ο παθητικός τύπος: Προσεγγίζει τους άλλους μόνο όταν

υπάρχει σοβαρή ανάγκη & τους χρησιμοποιεί για την
κάλυψη των αναγκών του. Μοναχικό παιχνίδι.
Περιορισμένος λόγος. Εντυπωσιάζεται με τη συμμετρία.
Συλλέγει παράξενα αντικείμενα. 18
 Διαταραχή στην κοινωνικότητα

3. Ο ενεργητικός αλλά παράξενος τύπος: Πλησιάζει τους

άλλους αλλά με παράξενο τρόπο, αδυνατεί να
διατηρήσει την αλληλεπίδραση. Επαναλαμβάνει τις
ίδιες ερωτήσεις, ενώ γνωρίζει τις απαντήσεις.

4. Υπερ-τυπικός τύπος: Αναγνωρίζεται στην εφηβεία ή

στην ενήλικη ζωή. Εκδηλώνεται από τα πιο ικανά
άτομα με καλό επίπεδο λόγου, υπερβολική ευγένεια &
ιδιαίτερα τυπική συμπεριφορά. Καταβάλλει προσπάθεια
για να συμπεριφέρεται κατάλληλα & προσαρμόζεται με
ακαμψία στους κανόνες.

19
 Διαταραχή στην επικοινωνία
Όλα τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολία στην κοινωνική χρήση του
λόγου & ευρύ φάσμα δυσκολιών στη λεκτική & μη λεκτική
επικοινωνία.

Παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου & δεν

διαθέτουν άλλους αντισταθμιστικούς τρόπους επικοινωνίας (βλεματική
επαφή, χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου).

Η κατανόηση του λόγου είναι κυριολεκτική, έχουν δυσκολίες στην

κατανόηση του αστείου, του μεταφορικού λόγου.

Ο προφορικός λόγος είναι επιφανειακά φυσιολογικός, ελλιπής ως προς

τις πληροφορίες προς το συνομιλητή, επαναληπτικός μονόλογος…
μιλούν στον άλλο όχι με τον άλλο.

Σε παιδιά μικρότερης ηλικίας παρατηρείται ηχολαλία, νεολογισμοί,

αντιστροφή αντωνυμιών.
20
 Στερεοτυπικές συμπεριφορές
Άκαμπτη σκέψη-φαντασία
Περιορισμένο παιχνίδι
Ασυνήθιστη επίμονη ενασχόληση με αντικείμενα,
καταναγκασμούς & ιεροτελεστίες, παράξενες κινήσεις των
χεριών & των δακτύλων ή ολόκληρου του σώματος

Επαναληπτική χρήση των αντικειμένων, περιορισμένα

ενδιαφέροντα, η ενασχόληση με τα οποία είναι έντονη

Η ανάπτυξη της συμβολικής λειτουργίας & της φαντασίας

αποκλίνει. Αδυνατεί να δώσει νόημα στα ερεθίσματα.
Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει ένα σύμβολο με
εναλλακτικούς τρόπους
21
Επίσης:
Πολλά παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν περιφερειακή
όραση
Έντονη αντίδραση στους θορύβους
Μερικά παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη αντίδραση στον
πόνο
Αυτό-τραυματικές συμπεριφορές (συχνές σε άτομα με
αυτισμό & νοητική υστέρηση)
Αδυναμία συσχέτισης πληροφοριών, ελλιπή κατανόηση
μιας κατάστασης

22
 Προγνωστικοί παράγοντες & πορεία της
διαταραχής
Η μη λεκτική νοημοσύνη & ομιλία: Μη λεκτική νοημοσύνη κάτω του 70
σχετίζεται με λιγότερες πιθανότητες απόκτησης ομιλίας & κοινωνικών
δεξιοτήτων στην εφηβεία & στην ενήλικη ζωή.

Στα παιδιά χωρίς νοητική υστέρηση οι δεξιότητες του λόγου είναι ο πιο
σημαντικός προγνωστικός παράγοντας για την κοινωνική τους εξέλιξη.

Η δυνατότητα ανεξάρτητης διαβίωσης παραμένει περιορισμένη ακόμα

και για άτομα με φυσιολογική ή υψηλή νοημοσύνη.

Παρουσιάζουν δυσκολίες στη δημιουργία στενών διαπροσωπικών

σχέσεων και στην προσαρμογή στην εργασία.

Τα άτομα με αυτισμό συχνά παρουσιάζουν κατάθλιψη & άγχος.

23
 Προγνωστικοί παράγοντες & πορεία της
διαταραχής

Περιορισμένος αριθμός ενηλίκων με αυτισμό μπορούν να

εργαστούν, να ζήσουν ανεξάρτητα & να αναπτύξουν
κοινωνικές σχέσεις με νόημα.

24
 Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει θεραπεία για τις διάχυτες

αναπτυξιακές διαταραχές. Ωστόσο, μπορούν να
αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες που παρουσιάζουν
τα παιδιά σε διαφορετικούς τομείς.

Η καλύτερη ηλικία για παρέμβαση είναι η

προσχολική.

25
 Αντιμετώπιση

Ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι μετά από ένα

έως δύο χρόνια εντατικής παρέμβασης κατά την
προσχολική ηλικία επιτεύχθηκαν σημαντικά οφέλη σε
παιδιά με αυτισμό, όπως:
1. Αύξηση του νοητικού τους πηλίκου (τα παιδιά πέρασαν
από την κατηγορία της σοβαρής νοητικής υστέρησης
στην κατηγορία της μέτριας νοητικής υστέρησης)
2. Κατάφεραν να χρησιμοποιούν λειτουργικά την γλώσσα
&
3. Βελτίωσαν στις κοινωνικές τους σχέσεις

26
Βασικά σημεία των θεραπευτικών προγραμμάτων

1. Η θεραπεία εστιάζεται σε ένα ευρύ φάσμα αυτιστικών

συμπεριφορών: την επικοινωνία, την κατάλληλη χρήση
των παιχνιδιών & των κοινωνικών δεξιοτήτων, την
προσοχή & τη συμμόρφωση, καθώς & την κινητική
μίμηση.

2. Η εκμάθηση τεχνικών γενίκευσης νεοαποκτηθέντων

δεξιοτήτων σε διαφορετικές καταστάσεις

3. Το εκπαιδευτικό πλαίσιο είναι δομημένο, απολύτως

σταθερό & προβλέψιμο, με μικρή αναλογία μαθητών
και δασκάλων
27
Βασικά σημεία των θεραπευτικών προγραμμάτων

4. Η εμπλοκή των γονέων στη θεραπευτική

διαδικασία είναι απαραίτητη, λειτουργούν ως
συν-θεραπευτές

5. Στόχος των θεραπευτικών προγραμμάτων είναι

η ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για
τη μετάβαση των παιδιών από το πρόγραμμα
στην κανονική τάξη του παιδικού σταθμού ή του
σχολείου

28
 ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

 Αντιεπιληπτικά (Depakine, Tegretol, Lamictal)

 Αντιψυχωσικά (Aloperidin, Risperdal, Zyprexa, Seroquel)
 Αγχολυτικά (Tavor, Xanax,Stedon)
 Aντικαταθλιπτικά
(ladose,cipralex,zoloft,seroxat,seropram)

29
Εξατομικευμένη αντιμετώπιση των παιδιών με
αυτισμό

Στόχος των θεραπευτικών προγραμμάτων είναι η

βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού.

Η παρέμβαση εξαρτάται από τις ανάγκες του κάθε

παιδιού & στηρίζεται σε ένα εξατομικευμένο
πλάνο με σαφείς στόχους ανάλογα με τη
σοβαρότητα της διαταραχής, των αναπτυξιακών
δεξιοτήτων του παιδιού & της ηλικίας του.

30
Εξατομικευμένη αντιμετώπιση των παδιών με
αυτισμό
Μια σύγχρονη δομημένη εκπαιδευτική περέμβαση είναι το
πρόγραμμα TECCH.
Το πρόγραμμα αυτό στηρίζεται στην οργάνωση του φυσικού
περιβάλλοντος, του ημερησίου προγράμματος, του τρόπου
εργασίας & της οπτικής παρουσίασης των πληροφοριών.

Στόχος του προγράμματος είναι η απόκτηση κοινωνικών &

επικοινωνιακών δεξιοτήτων του παιδιού, η βελτίωση των
προβλημάτων συμπεριφοράς, & η προώθηση της μάθησης.
Μακροπρόθεσμος στόχος του προγράμματος είναι η
επίτευξη της ανεξαρτητοποίησης του παιδιού, ανάλογα με
τις δυνατότητές του.
31
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ
 Λογοθεραπεία
 Εργοθεραπεία
 Ειδική διαπαιδαγώγηση
 Βοήθεια στο σχολείο
 Ψυχοθεραπεία
 Φαρμακοθεραπεία
 Συμβουλευτική γονέων

32