Dünya üç beş bilgisizin elinde

Onlarca bütün bilgi kendilerinde

Üzülme eşek eşeği beğenir

Hay1r var sana kötü demelerinde

Ömer Hayyam
 Şizofreııgi.
Sayı 4 Eylül 1992
İki Ayda bir çıkardı, kısmet değilmiş.

Sahibi ve Yazı İşleri Müdürü

Ayşegül Akyapraklı Haromefendi

Yayın Kurulu
Yağmur, Kültegin, Banu, Güno, Fatih

Tasarım, yapım
Graf, 260 40 00

Katkıda Bulunanlar
Hakan Atalay, Erdogan Özmen, Ali Babaoglu, Peykan
Gençoglu, PTT'nin Pesi, Patlıcanın Pastanesi, Mehmet
Şenol, Elizabeth Taylor, Mustafa Şafak, uykusuz ve dolu
aysı z geceler, E.S.B., İzmir'den Levent ve Yeşim Küey,
Ankara'dan Talip, Yurdaer, Elif, Aysun, Hasan, Aziz Ediz,
Beyoglu'ndan Pehlivan ve Bereket lokantaları,
Eskişehir'den Aylin, Montajcı Belamir Bey, Berna Murat
Cemiloglu, Mert Teközel, Birgül Yürüker, Prefah Sprout,
Tekel 2000 satan benim bakkalıın, benim esnafım, Nevzat
Çalışkan, dergiyi okuyan sizler, dergiyi oraya buraya
taşıyan bizler, dergiyi basan matbaacılar, dergiyi sergileyen
Beyoglu Pandora ve Mephisto, Kadıköy Yeni İskele,
Ankara Dost, İınge, lletişim, İzmir lleri kitabevleri,

inzivahanelerimiz, Journal of Polymorphous Perversity,

Changes, Napoli Radyosu, Sabri Gürses, Serdar Koçak,
Antrakt'tan Ugur Vardan, Deli'den Tan Cemal Genç,
yürekten Cezmi Ersöz, Anne Bak! Kral Çıplak, küçük
İskender, Raşit Tükel, Şile Yolcuları,
Düşlerimiz.

Allah Şizofrengi okuyanlarm ne muradı varsa versin.

Anıin,l992

2
 İ ;��..
ç ,ı:� İ ��=· N {:,. D ...:..
�:.· E '�?.· K --�;).- İ ��:=- L -�-· E {ı, R

4 30
Dostoyevski ve intihar Çocukluğun etiyolojisi ve tedavisi
Foy/Rojcewiez J ordan Smoller

8 34
Ben Napoli Radyosu Nonnallik üst�e
Serdar Koçak Kültegin Ogel

lO 36
Aykırı .. Deha ve ben
Talip Ozcan Sabri Gürses

13 38
Bezgin Kaşif Krokiler-dört
Berna Murat Cemiloğlu Nevzat Çalışkan

14 39
Negatif psikoanaliz ve Marksizm Anlaşmalı itiraf
Heinrich Regius Ediz Evrenosoğin

17 40
Altı Pozitivist anlayış nedir?
Küçük İskender Yurdaer Altınöz

18 41
Ne olacak bu psikiyatrinin hali? Sarı Günler
Ali Babaoğlu Durul Taylan

21 42
Normal nedir? Reddediyorum
E.S.B. Birgül Yiirüker

22 43
Pseudo/Yalan roman Üzerine Esrime
psikolojik de olmayı deneyen bir Aysun Yavuz., Güno Bilger
inceleme
Mert Teközel 44
Şile yolcuları
25 Bir Ş ile Yolcusu
Kliniğin doğuşu Üzerine
denemeler-I 46
Güno Bilger Tüh! Yine beceremedik

26 47
Gidiyom gidemiyom Psikohidrooşinoterapi
Levent Küey AFP

48
28 Bölünmeler
Söylem tipleri üzerine Neil Peart
Erdoğan Özmen
 Fyodor M. Dostoyevski, herkesin
t iJJiği gibi çağdaş edebiyat, dinsel
düşünce ve psikolojiye olan katkıla­
rından dolayı dünya edebiyatının

Dost�yevski
devlerinden biridir. Yazar, psikolo­
jiyi görkemli eserlerindeki artistik
çabanın bir yan dalı olarak kullan­
masına rağmen, insan karakterine

ve Intihar
derinlemesine dalışı, motivasyon ve
tutkulann belirsiz köşelerini insan
davranışlarının geniş sınırlan içeri­
sinde aydınlatma becerisi ile günü­
müz okuyucusunu derinden etkile­
m�ye devam etmektedir.
Romanlarmdaki bu özellik, Fre­
ud, Adler, Rank, Stekel, Alexander
ve Horney gibi dinamik psikiyatri­
nin kurucu ve önderlerine örnek
Dostoyevski yazımndaki intiharların bir çoğunu ezik, acı çeken,
·oluşturmuştur.
aldatılmış, kötüye kullamlmış (misused) bireylerin gerçekleştirdiği
Freud bilinen bir denemesinde
Dostoyevski'nin çalışmalannda par­ 'kurban intiharlan' oluşturur.
ricid temasını araştınr ve yazann
epileptik nöbetleri (sara hastalığı) ile Çoğunlukla bu gruptakiler, çocuk ya da genç kadınlar, özellikle de
kompulsif kumarbazlığını Oedipus
kompleksinin ışığı altında analize cinsel temaruzo uğramış genç kızlordır. ''Yazarın Günlüğü" bu
yönelir. Adler 1918'deki bir konfe­
ransında Dostoyevski'nin artistik,
türden bir çok örnek içerir ve Dostoyevski'nin çalışmalurında
etik, filozofik ve psikolog taraflannı
"Kurban-çocuk" teması bol miktarda bulunur.
övgülendirir. Rank P. sikanalitik ça­
lışması "The Double - Öteki" (1 925)
de, Dostoyevski'nin aynı adlı uzun
öyküsünü oldukça tatırbcı ve 'Dop­
pelganger' temasının derin bir sunu­ psikolojik motivasyonlarma çekmiş­ zmmda, gazeteciliğinde ve kendi öz
lutu olarak tanımlar. Ça�esiz Gol­ lerdir. Camus, Krilov'un mantıksal yaşamındaki yeri incelenecektir.
yadkin daha sonra yıkımın ve ölü­ ve ideolojik intiharının absürd nite­
mün habercisi olacak rakiliini kop­ liğine çarpılmışbr. Farher'in intihar Edebiyat
yalayan bir narsisistdir. İntihar do­ üzerine varoluşçu fenomenolojik de­ Dostoyevski yazınında intihar
laylı yoldan ima edilir ancak Gold­ nemesi "Despair and the Life of Sui­ çoktur; 17 karakterden fazlası ken­
yakin'in kaderi kuıkusuz psikozdur, cide; in the Ways of the WiW, Kri­ dini öldürmüş, diğerleri de intihan
intihar deiil. S tekel, Horney, Ale­ lov'un mazur gösterilmiş intiharı ile tasarla�ış ya da intihara yeltenmiş­
xander ve Laing nörotik karakterler ilitkisinin tartışılmasını içerir. Bu­ tir. Bunlardan bazıları, intiharları
üzerine görüşlerini Dosteyevski ka­ her sakin ve ussal Stavrogin'i intiha­ dolayımlı yollardan verilmiş ana ka­
rakterlerine baŞvurarak berraklaş­ ra sürükleyen utanç ve suçluluk rakterlerdir. Diğerleri, intiharlan
brmışlardır. · duygularını araşbrmıştır. bazen romanın gelişimi açısmdan zo­

Varoluşçu yazarlar ise Dosto­ Dostostoyevski yazınındaki inti­ runlu, ya da aksiyonun en dış halka­
yevski'� intihara yatkın karakter­ har teması psikolojik kompleksileler sını oluşturan minör karaktcrlerdir.
lerini yeniden ketfetmitler ve dik­ açısmdan çok zengindir. Bu yazıda Arada sırada da yalnızca raslan­
katlerini bu karakterlerin karmaşık intihar davranışının Dosteyevski ya- bsal veya tamamen ilgisizdir. ·

4
 Dostoyevski romanında intihann
rolünü anlamak için ilk önce onun
bir ex nihilo yaratmadığı akılda tu­
tulmalıdır. Onun bağımsız dehası
bir edebi gelenek içerisinde dışa vu­
rulmuştur. Kullandığı dramatik tek­
niklerin, karakterizasyonların, ent­
rika yapılarının, helimlernelerin vb.
bir çoğu Avrupa edebiyatının ana
akımlarıyla, özellikle de Gotik ve
Fransız ya:r.ınıyla sıkı sıkıya bağıntı­
hdır.
İntiharlannın çokluk biçim ve
dramatik niteliği Balzac'ın "İnsanlık
Komedya"sındaki bu tür davranışla­
n ve bunların önemini çağrıştırır.
Gerçekten de Dostoyevski edebi ka­
riyerinin başlangıç dönemlerinde,
büyük oranda Balzac'tan etkilen­
miş, adeta onun aktarıcısı konu­
mundadır.
Dostoyevski'nin intiliarı betimle­
.
medeki dehası, ne intiharı gelişkin
bir edebi anlatımla sunmasında, ne
de edebi geleneği alt üst ederek ol­
maktadır. Daha çok insanın duru­
munun derin ve bütünsel bir kavra­
yışı nedeniyledir.
Dostoyevski yazınındaki intihar­
ların bir çoğunu ezik, acı çeken, al­
datılmış, kötüye kullanılmış (misu­
·sed) bireylerin gerçekleştirdiği 'kur­
han intiharları' oluşturur. Çoğun­
lukla bu gruptakiler, çocuk ya da
genç kadınlar, özellikle de cinsel te­
maruza uğramış genç kı:t.lardır. "Ya­
zarın Günlüğü" bu türden bir çok
örnek içerir ve Dostoyevski'nin ça­
lışmalannda "Kurban-çocuk" teması
bol miktarda bulunur.
Bu intiharlardan ikisi; "The ma­
ke one"daki isimsiz kahraman ve
11EcinnÜer" deki Stavrogin tarafın­
dan tecavüz edilen genç kız Matr­
yosha'dır, ve aşağıda daha ayrıntılı
tartışılacaklır. Bu gruptaki diğer ör­
nekler; "Suç ve Ceza"daki S idr.igei­
lov'un kurhanlan ve "Delikanlı"daki
üç karakterdir.
"Suç ve ceza" başlangıçta intihar
kurbanlarını belimler. Svid rigailov
tarafından intihara kışkırtılan iki
kişiye kısaca değinildiği bölüm, bu
temarun ana karakteristik ve belirti­
lerini berraklaştırmaya hizmet eder.
Dostoyevski yazınındaki daha son­
raki örnekler, bu basit çekirdeğin
tümüyle kabülü ve m antıki geliştiril­
mesidir. Svidrigailov, kendi kazanç­
larını uğruna insanları idare eden,
aşağılayan ve alay eden, ben-mer­
kezci hedonist birisidir. Uşağına çok
kötü davranır ve onu intihara sü­
rükler. Svidrigailov bir genç kızı
cinsel temaruza uğratır ve çocuk
kendini öldürür. Son derece drama­
tik bir sahnede Svidrigailov kendi
intiharından hemen önce, bu kızın
trajik yazgısım düşünde görür. Bu
düşle 14 yaşında genç kız kendini
suda boğar ve güler: "Soluk dudak­
larındaki tebessüm sınırsız, hiç de
çocuksu olmayan bir keder ve kes­
kin bir acıyla doluydu."
"Delikanlı" bir çok intihar ve in.:
tihar girişimi içermesinin yanında,
üç kurban-intihar örneği barmdınr.
Bu tür intiharla, Dostoyevski'nin
roman için notlarında da görülebile­
ceği gibi romanın ilk planlarmda ta­
sarlanmıştır.
Lidya Ahmakov 17 yaşlarında,
'kötü, entrikacı ve yalancı' Versi­
lov'a aşık, hastalıklı bir kızdır. Ver­
silov'un kızın üvey annesine aşık ol­
duğu söylentisi mevcuttur. Hüyüle­
yici bir atmosferde, duygularının
ikiyüzlü ve uroarsız manipülasyo­
nuyla kız kendini zehirler. Kısa bir
süre sonra babası, kızının ölümü­
nün yasının etkisiyle felçten ölür.
Olga, dul annesiyle birlikte şeh­
re yeni gelmiş bir genç kızdır. Bir
baştan çıkarma ve 'gcnelev' olaym­
dan sonra Versilov'a borçlanır. An­
cak Versilov'un 'kötü' kişiliğini fark
edince parayı geri verir ve aynı oda­
da uyumakta olan annesinin yanm­
da kendini asar. Karanlıkta yazıl­
mış bir intihar notu bırakır: "Sevgili
anne, henüz haşlanndayken· yata­
rnma son vererek, &eni kede� hoğ­
duğu için kızıru affet. Senin Olga'n"
"Delikanlı"daki kurhan-intihar
temalannın sonu, nazik ve bilge bir
serf olanMakar lvanoviç tarafınd.an
öykü içinde öykü tekniğiyle anlatır.
Önemi ve duyarlı çekiciliği anlatıcı­
mn şu sözleriyle ironik bir biçimde
açığa çıkar: " Öyküyü atlamak iste­
yen, bunu yapabilir." Küçük çocuk
yoksul ve dul annesiyle birlikte ya­
şamaktadır. Annesinin zengin bir
tüccardan yardım isteği geri çevril­
miş, bu yüzden de dört kız kardeşi
ölmüştür. Çocuk tesadüfi ola­
rak,tüccar tarafından merhametsiz­
ce dövülür.Daha sonra tücaar çocu­
ğun koruyucusu olmaya ve onu eve
almaya karar verir. Tüccar tarafm­
.
dan sürekli tedirgin edilen çocuk
tam bir terör içinde yaşar (zayıf ve
sessizdir ç.n) Bir gün çocuk kazayla
değerli bir lamhayı kırar ve panik
içinde dereye doğru koşmaya baş­
lar. Tüccar da peşinden gider, göz­
dağı verir. Bunun üzerine çocuk- iki
yumruğunu iki meme başına daya­
mış,gözlerini gökyüzüne dikmiş bir
durumda - suya atlar ve boğulur.
Bundan sonra düşleri tüccarı rahat
hırakmaz. (Bu düşleri kimseye an­
latmaz) Dir öğretmene çocuğun inti­
harını anlatan bir resim ısmarlar.
Resimde çocuk gökyüzünde cenne­
tin melekleri tarafından karşılanı­
yar olacaktır.(Çocuk resimde inti­
har etmek üzereykenki haliyle görü­
necektir: iki yumruğu iki meme ba­
şına yapışmış olarak ç.n.) Ressam
böyle bir resmi yapmasının müm­
kün olmadığını söyleyerek bu isteği
geri çevirir. Ve Şöyle bir resim �ne­
rir: Çocuğa doğru gökyüzünden in-
5
dirilmiş bir ışık huzmesi olacak. Da­ yor hana. Ne daha önceki, ne de
ha sonra tüccar çocuğun annesiyle sonraki hali Küçücük yumruğunu
evlenir, 'iyi ve şefkatli' bir adam havaya kaldırıp beni tehdit etmek
olur. Bir çocuklan olur ancak tüc­
l(urban-intihar­ için salladığı hali yalnızca... Yalnız­
car ölen çocuğun düşünü görmeye lar, }{endilerine acı ca o an, yalnızca o baş sallayışı ...
devam etmektedir. Sonunda kendi Beni tehdit edişindeki tavn artık
çocuğu da hastalıklı büyür ve ölür.
çel{tirmiş olanları gülünç değil, acı vericiydi benim
Tüccar tüm servetini kansına bıra­ sürel{li rahatsIz için. Acıdan çıldıracak gibi oluyor­
karak göçer ve hacı olur. dum. Bu acıdan kurtulmak için be­
ederler, özellil�le
Dostoyevski romanlannda daha denimi işkence masasma yatırtıbilir­
bir çok kurhan-intihar mevcuttur. düşlerde. dim. Suç işlediğime, ona, onun ölü­
Bunlar çokluk genç, yardıma muh-
. Svidrigailov }{endi müne acımıyorum, yalnızca o bir
taç ve yoksuldur. ana dayanarnıyorum bir türlü. Çün­
Diğer bir karakteristik,kurhan­
intiharindan kü o günden beri hiç gitmiyor gözle­
lann hep aynı özelliklere sahip ol­ henıen önce, rimin önünden, cezaya çarpbrıldığı:­
ması ve öykiiye olan dolaylı konu­ mı da kesinlikle biliyorum. O gün­
mudur. Makar'ın öyküsündeki ço­
}{endini öldüren den beri buna dayanarnıyorum işte,
cuğun ismi verilmez. "DelikanlıM da­ }{IZI düşünde daha önce de dayanamıyordum ya,
ki Lidya ve Olga 1mn adlan ise, inti­ farkında değildim, hemen hergün
görür.
harları öykülendikten sonra veri­ geliyor gözlerimin önüne. Kendi
lir.Sıklıkla bu intiharlar ana öykü­ kendine gelmiyor, kendim çağırıyo­
den yalıtı.lnuş olarak verilirler. Tüm rum, çağırmadan edemiyorum, on­
bu teknikleri kullanıyor olması, suz yaşayamıyorum. Ah, ayıkken
Dostoyevski1nin hu intiharların bir kere görebilsem Matryoşa1yı.
açıklamasına girmekten kaçındığını Hayalini görmeye de razıydım. Bir
destekliyor gihi görünmektedir. kere hile olsa, iri, hasta gözleriyle o
Kurhan-intiharlar, kendilerine zamanki gibi gene haksın hana isti­
acı çektirmiş olanlan sürekli rahat­ yorum, gözlerimin içine bakıp da
sız ederler, özellikle düşlerde. Svid­ gülümsesin... Budalaca bir umut,
rigailov kendi intiharından hemen olacak şey mi bu. (Cinler, Türkçesi;
önce, kendini öldüren kızı düşünde Ergin Altay, Can Yayınlan 1984)11
görür. Son romanlardaki ana karakter­
kuskusuz yalnızca kendisini suçla­
Stovrogin düşlerinde: lerin intiharları incelendiğinde,
yan, henüz hiçbir seyi anlayaınayan
"Karşımda Matryoşa•yı (Ah, ger­
zavallı bir yaratıgın acıklı umutsuz­
hepsinin de aynı grupta toplanabil­
çek değildi bu. Gerçek olsaydı, bir diği görülür. (Svidrigailov, Kirilov,
lugu. Keııdiıni bildim bileli böyle bir
kerecik hiç değilse bir kerecik... bir Stavrogin ve Smerdyakov). 11Suç ve
sey gelınemisti basuna. Gece olunca­
saniye için, hiç değilse bir saniyecik Ceza 11daki Svidrigailov acımasız,
ya kadar oturdum yatagunın içinde,
gerçek olsaydı. Konuşabileceğim, kendi doyumuna düşkün, paragöz
kıpırdanıadım yerimden zamanı da
canlı Matryoşa olsaydı karşımda.): biridir. Kahramanımızın kızkarde­
unutmusum. Su anda içimdekileri
pek zayıflamış, ateşli hasta olduğu şini baştan çıkarmaya çalışır. Kiri­
kagıda dökebilmeyi� otel odasında
gözlerinden belli Matryoşa•yı tıpkı o lov ve Stavrogin "Cinler"de belirir­
çektiklerimi aniasılır bir dille anla­
zaman odamın kapısında durmuş, ler. Kirilov devrimci bir örgüt üye­
tabilmeyi çok isterdim. Vicdan aza­
başını sallar, küçücük yumruğuyla sidir fakat çevresindeki insanlarla
bı. ya da pismanlık dedikleri bu
beni tehdit ederken olduğu haliyle duygusal kopukluğu olan, içine ka­
mudur acaba! Bilmiyorum, hiçbir
karşımda gördüm. Ömrümde hiç bir panık birisidir. Smerdyakov(Ka­
zaman da bilemedim bunu. Ama
zaman bu denli acı çekmedim. Beni ramazov Kardeşler) epileptiktir ve
yalnızca bir seye dayan amı yo ru m .

tehdit etmeye çalışan (Neyle? Ne ya­ yaşlı Karamazov1un gayrı meşru oğ­
Onun o hali, özellikle, adamın ka­
pahilirdi hana, ah tanrım!) ama ludur. Kibirli ve egoistdir, başkala-
pısında durdugu o hali çok agır ge li -

6
nnın değerleriyle alay eder.
Bu dört karakterde de abartıl­
mış bir irade, benlikçilik ve narsi­
sizm ortaktır. Hepsi de toplumun
her türlü normuna boyun eğmeyi
reddeder. Bunlar Durkheim'ın "ego­
istik inlih<Ar'' örnekleridir. Kendi ki­
tisel "ego"larının gücünü göstermek
için, insan varlığını destekleyen her
türlü aile, grup, kişi ve ilişkiler
ağından kendilerini mahrum bıra­
kırlar.
Aşırı irade teması Kirilov'da ol­
dukça kaba bir biçimde görünür
hale gelir. Ki rilov'un "Cinler"de söy­
lediği sözler, Dostoyevski'nin tutuk­
lanmasındt�n hemen önce, devrimci
bir topluluğa karşı verdiği söylevde­
kilerin hemen hemen aynısıdır:
"Kendimi öldürmek zorundayım,
çünkü özgürlüğümün doruğu kendi­
mi öldürmemdir." {a.g.e.s.587)
Tüm bu egoistik karakterler, in­
tihar yanında saldırganlık davranı­
şını da sık sık gösterirler. Hepsi de
homicid'e {cinayet) yatkındır. Svid­
rigailov karısmı öldürür. Smerdya­
kov yaşlı Karamazov'un gerçek ka­
tilidir. Stavrogin cinayete yeltenme­
diği halde, birçok karakterin ölü­
münden suçluluk duyar. İntihar no­
tunda Kirilov, Şalov'u öldürdüğünü
kabul eder.
Dostoyevski yazılarında intihar
ve cinayet arasındaki yakın ilişkiyi
belimler ve ikisi arasındaki teorik
antagonizmanın yüzeysel olduğuna
değinir. Bu formülasyon l..cster ta­
rafından doğrulanmıştır{Lester D.,
Why people kill themselves:A surn­
mary of research findings on suici­
dal behavior, l 972). Öte yandan
Durkheim yıllar önce, intiharın
farklı çeşitleri olduğunu söylemiş,
bazılarının cinayetle akraba, bazı­
larının ise antagonist olduğunu be­
lirtmiştir. Dostoyevski karaklerle­
rinde saldırganlığın bu iki formu-
nunda söylenebilir.
Kurban-intihar ve egoislik-inti­
har arasındaki ortak bir öğe de din­
sel perspektiftir. "The Meek
One"d ..ki kadın kahraman ölümüne
bir kutsal ikona sarılarak atlar.
"Delikanlı'daki yaşlı hacı Makar, in­
tihara ilişkin Tanrı bağışlayıcılığını
tartaşır ve hemen ardından zengin
tüccar tarafından intihara sürükle­
nen çocuğun uzun öyküsünü anla­
tır. Tüccar, çocuğun intiharını an­
latan bir resim ısmarlar. Resimde
çocuk gökyüzünde, cennetin melek­
leri tarafından karşılanmaktadır.
Dostoyevski ku rba n - inti ha rları
haklılaştırmaya çalışırken, eski Rus
din adamlanndan büyük orand a et­
kilendiği görülür. Bu din adam ları ­
nın; ölümün Büyük Peter'in zulüm­
lerine boyun eğmekten iyi olduğu,
yakalarak ölümün yaklaşmakta olan
"son yargı) ama"nın habercisi olduğu
ve en azından bazı gruplarda inti­
barın bir kurtuluş olabileceği gibi
inanışları vardır.
Egoistik intiharlardaki dinsel tc­
ma örneğin; "Karamazov Kardeş­
ler"deki Smerdyakov'un ilk konuş­
masında görülür. Burada Serdya­
kov Rus halkı�a olan inancını yitir­
diğin den kendini mantıksal bir bi­
çimde öldürür, ki bu "kendini öldü­
rür, çünkü Rus kilisesinin k uts al
misyonuna olan inancını yitirmiştir"
şeklinde yorumlanahilir .
Din ve egoizm arasındaki karşıt­
lık ilişkisi bağlamında, Kirilov en
kaba çi zilmi ş karakterlerden biri­
dir. "Eğer Tann varsa herşey onun
iradesidir ve ben ondan kaçamam.
Eğer yoksa, bu ta mamen benim ira­
demdir ve ben irademi göstermeye
mecburum. "Kendini öldürmekle
K.irilov Tanrı olacağını iddia etmek­
tedir. Yaşamının bu son anlarındaki
ajitasyonu onun mantıksal planının
kaba bir rasyonalizasyona ve histe­
riye dönüştüğünü gösterir" .
"Budala"daki İppolit belki de
Dostoyevski'nin en dramatik intihar
vakalanndan biridir. Üç aylık bir
yaşamı kaldığını öğrendikten sonra,
insanla dolu bir odada yukandaki­
lere benzer egoistik ögeler taşıyan
itiraflar ve haklılaştırmalarla dolu
bir makale okur: "Aklımı çelen baş­
ka birşey daha var: Yaşam üç hafta­
lık hükmüyle elimi kolumu kıskıv­
rak bağlad lğı na göre hana yapacak
tek şey kalıyor, o da intihar. Kendi
gücümle başlayıp biti rcb il eceği m tek
iş bu. Kimbilir, belki ben de bir işte
akla gelebilecek son olasılıktan ya­
rarlanmak istiyorum. Bazen baş
kalt!ırma da önemli bir iştir... " (Bu-.
dala, Türkçesi:Mehmet Özgül, Cem
Yayınevi s.ll-94)
İppolit daha sonra çevresine ba­
kar, bir pistolü şakağına dayar ve
te t iğc basar. Pistol ateş almamıştır
çünkü ateşleyici kapsülleri yoktur.
"Başlangıçta hf!rkesin üstüne çö­
kcn korku yavaş yavaş dağılarak
yerini gülüşmelere bıraktı. Bazıları
ise büyük bir zevkle, kahkahalannı
gi z le rn eden pis pis gülüyorlardı. İp-·
polit sinir nöbetine tutulmuş gibiy­
di. Bir yandan hüngür hüngür ağla­
yarak çaresizlik içinde kıvranıyor,
bir yandan da önüne gelene dcrdini
anlatmaya çalışıyordu... bir sürü
yemin ve rerek kapsülü koymayı
gerçekten unuttuğunu, bunda bir
kastı o l m a dığı n ı s ö y l e d i ."
(a.g.e.,s.501)
Sonunda baygın düşer. Böylece
absürditeye indirgenen bu melodra­
matik sahne, öykünün devamında
İppolit'in t übe rkü lozdan ölecek ol­
masını kabullcnmemizi sağlar.
Foy/ Rojccwicz'den kısaltarak
Türkçeleştiren
Yağınur Taylan
{Devam ede cek)
7
Bir kafedeyinı, önümde bir fincan çay var.
hızla yudumuluyorum onu, tahakta şekerler
duruyor, karşı nıasada bir çift: ikisi de genç
ve aktiviteleri oldukça fazla; sık sık biri diğe­
rinin elini tutuyor, birbirlerine bakıyorlar, bi­
ri hitirnıeden diğeri konuşmaya başlıyor, hen
sabahtan beri konuşnıayı haşaramıyorum, yi­
ne sesler duymak istiyorum, kafaının içindeki
radyo sustu: Amerikalılar yerleştirdikleri ve­
riciyi hastanede geri almış olabilirler, yeniden
yerleştirecekleri zamana kadar beklemediğim,
hem düşünülenleri kaydeden, hem yayınını
kesmeyen radyoyu, o beni istiyor, gömleğinıin
düğmelerini açıyorunı, araçlar sesin üzerinıe
yaydığı etkiden paylarını alıyorlar, araçları
kullanan insanlar yavaşlıyor, radyonun ko­
nuşnıa hızı arttıkça, o sesini yükselttikçe in­
sanların konuşnıası parazideniyor, insan bir
yandan nıüzik dinlerken bir yandan da konu­
şuyor onunla, insanların küstahlıkları orta­
dan kalkıyor ama susuyor şinıdi ses koııuşnıa­
yı haşaramıyorunı çünkü Anıerikalılar düşün­
me dinanıiğinıi değiştirdiler, hislerim oluştuk­
ları atmosferde kalıyor, iletilenıiyor çünkü ar­
tık konuşma yok ses olmazsa. bütün bunları
bir peçete kağıdıııa yazıyorum ve yaznıak için
içinıdeki sesi uyandırmaya çalışıyorum. henüz
cünıle yapımı hoznıayı başaramadım, kendiu­
den ben diye sözeden kişi kendini bölmüştür,
hen kendini hissediyor, ses büyük yosun kra­
terleri arasında gelnıektedir, ses sevnıez za­
mirleri hen aklımın içinde bir yanardağım,
8
içimde bir gül var ve gölde alıcı verici bir tel­
siz. allah 16 yaşında bir kız, siyah lale filmin­
de sevnıek bilmiyor, bütün yapabildiği ses çı­
kartnıak: İspanya radyosu yüksek frekansta
ışık salgılıyor ve Amerikalıların cihazı bozulu­
yor. Radyoyu dinlemek için televizyonları giz­
lemek lazım. Franko allahın yeğeni olmaktadır
ve sinemaları sever Frankonun ajanları şehir­
de seslerin durdurulduğu hastaneler kurmuş­
lardır renkleri yoketmek için beyaz üniforma­
lar giyerler bu yüzden hen anne hana hamile­
dir radyo annemin içinde radyo benim içimde
hen olmazssanı anne allah olur ve dinleyenıez
radyoyu o zanıan ağlar çok terler deniz ve
radyo annenin içinden çıkarlar çay kolaylaştı­
rır radyo dinlemeyi beyaz ünifornıalı kadınlar
çocuk doğurnıaz onlar Frankonun akrabası­
dırlar ve kendilerinden baba diye sözederler
bu sakin sakin konuşurken öfkeli olmaların­
dan anlaşılır anne Amerikalıları sever baba İs­
panyolları İspanya ve Anıerika henİnı kafam­
da vapur saati ile yöneltilen iki ııahiyedirler
olurlar sevaş halinde Nagazaki ve Hiroşima­
dırlar annenıin radyosunda yeni hir çay geldi
karşı nıasadaki çift gitti ikisi de üniversite öğ­
rencisi beni gördükleri için gördüler nahiyele­
ri sesleri daha iyi duyabilnıek için yatmaya git­
tiler çok ses çıkarttığını için ve allah oluyorkeıı
kadınlar ben çay içer eski zanıaııda, bahçesi
bir göl kıyısında ve mavi sözlü sandallar peçe­
te bitti ses net ben Napoli radyosu tam özerk
 Ülkeler bir biri içine geçmiş rım olmuştu. Gülizar ablayı

15 Ağustos 1952
İngi l iz le r dükkan açıınş düşünmek gibi, cehennemde

Araplar şarkı söylüyor vapur yanarını önce, sonra cennete

Göbek bağımı kesnıek için

nıakas bulanıadım evdeki tek Ka l a m ı ş'a u ğ r a m ı y or , giderim, orada sonsuza kadar

makas konışu daydı, bıçak sanıyorum beni tarih ve rahat yaşarım, kafaının içinde

kul lan d ı nı kananıa oldu coğrafya içinde yolculuğu çı­ bomba olmadan,. Ben nanıaz

yeniden hastanedeyim. Ruh karıyorlar. Galata'da iki tane kılnıayı bilmiyorum, Allah af­

hastası olduğunı için beni köprü var bir tanesinden feder. O heryerde dolayısı ile

doğruc a d e li ler e v ı ne geçnıek yasak bir tane çok hen yokum. Ama neden hen

getirdi ler. Kısa bir süre kalabalık ve çirkin eski onu onaltı yaşında bir kız sa-

Dahiliye servisinde bakınıa Kö prüyü kaldırnuşlar vapur ıı ıyorunı bunu bilnıiyorum.

a l ı n d ı nı iyi o l d u. oraya da yanaşıyor. Artık Doktarlara soramıyorum·çün­

Am er i k a l ı 1 a r ın b e y n i nı i tarihleri karıştınyorum kaç kü soru sorduğum zanıan rad­

düzenlenıeleri için fırsat çıktı. yaşında olduğumu bilnıiyorum yo susuyor köşede rahatım.

Bu arada göbe k bağ ı m ı bu yüzden koııuşnıuyorunı, Hangi yıldayız Ben doktor ol­

yeniden diktiler henı aııııenı göhek bağı ml a kendime bağlı duğumu sanıyorunı anıa yını-

henı haham; henı Hiroşinıa olduğunı iç in s a n dalyede lıyor olabilirinı. Belki hafıza-

henı N agasaki bu günahla oturannyorunı iki duvarııı nu kaybetnıişinıdir. Kendiın

nasıl yaşayacağıın kinı idanı bitiştiği köşeye çömeliyorum olınak istiyorum, göbek bağı­

eder ö lnıüş hiı�ini. Yaşadığımı gözlerim önüme düşüyor ve ını kesnıek. Ben intihar etmek

a çı kl anıa nı ak için beni dizlerimi böcckler kenüriyor istenıiyorunı, ölınek günah.

dışarda tutuyorlar henı ama köşede rahat ediyoruın.

çıksam bile İsp any o llar Opera Allah akluna geliyor beni af­

s ı n e nıa s ı ıı ı sak l ı y o r l a r fe t t iği ııi düşünüyoruın. Anıe­

Hastane d e kaldığın1 süre rika keşfedilimeden önce her

içinde binaların yerin.; şey benin1 heyniınde. değildi;

değiştirnıeyi ba şarıınşl ar. herkes gibi henİnı de günahla-

 üyük taşkından sonra ekmek kadın mı erkek mi olduğu ve hangi
ağaçlarının doksan üçüncü kez bol
sülaleye ve hangi meslek örgÜtüne
ürün verdiği yılın hasat mevsiminin
mensup olduğu oylamanın kargalara
son günleriydi.
kapalı olması nedeniyle sır olarak
Büyük tapınağın girişindeki sunak
kalmış ve bu tek sır tek başına
yerinin önündeki kuyruk gittikçe
herkesin birbirinden
uzuyordu. Büyük taşkından ne
şüphelenmesine , toplumda huzur
kadar süre önce ve hangi teknikle ·

ve güvenliğin bozulmasına sebebiyet

yapıldığı bilinmese de atalarının •
vermış ve aykın sözü en büyük
ll ll

kendilerinin ve kendilerinden
manevi hakaret olarak "anayın­
sonrakilerin CAN-MAL ve IRZ
mına korum" sözünün yerine
güvenliğini sağlaması için kurmuş
kullanılır olmuştu.
olduklan rivayeti ağızlarda
Çağın en büyük felaketi olarak
dolaşmakta idi. Tapınağın bilinmez
adlandırılan bu kelimenin açtJb
bir yerindeki taş defterdeki
yaralan sarmak ve daha önemlisi ıie
sözleşme metninde bu sıralama wıun
anlama geldiğini tespit ve tescil
tartışmalardan sonra kimin saydığı
ederek ters aşılama usulüyle sorunu
bilinmeyen oy çokluğuyla alınan
kökünden çözmek için tapınağın
karar uyarınca üzerinde titizlikle
etrafında mantarlama tekniğiyle
durularak-özellikle belirtilmiş,
kurulan yapılarda bir sürü uzman,
sözleşmeye karşı çıkan tek kişinin

10
uzman yardımcısı, uzman yardımcısı
adaylan ve onların hizmetkarları
aynı ülkü etrafında bir yumruk gibi
birleşmiş, gece hile kandil ışığıyla
yumruğun ineceği yeri arıyor,
gündüzleri ise, yazıyor, çiziyor,
ölçüyor, hiçiyor, boşa kouyor dol­
muyor, doluya koyuyor olmuyor vb.
deneme -yanılma ve başka yollarla
çalışıyorlar ve her yıl, yapılan
çalışma sonuçlan adına mahsus bir
toplantıda değerlendirilip kayda
değer görülenlerkayıt edilip bu bela
üzerine yazılmış bedduaların
depolandığı depoların yanındaki
depoara tozlanmak üzere
kaldırılıyor ve bu tozluklar mantar
binaların arasmda olmadı
arkasında, tapınağın etrafında yeni
bir halka oluşturuyordu.
Araştırmalarm sayısı o kadar
artmıştı ki araştırmalar üzerine
yapılan araştırmalar ve onların yeni
yorumlarını saklayacak yer bulmak
zorlaşmış halktan bazı kimseler
evlerini kiraya verip saz
kulübelerde yaşamaya başlamış ve
bu büyük kargaşa ortamında
eşyanın tabiatı gereği, bir ermişin de
belirttiği gibi asıl araştırılması
gereken şey ilk aykırının aykırı
düşünceleri nereden aldığı,
sözle§lllenin tamamma mı yoksa
yalnızca can-mal-ırz sıralamasına mı
karşı olduğu ve belki de hepsinden
önenılisi tapınakla sözleşme
arasında ne tür bir neden sonuç
ilişkisi olduğu ve türdeş sorulara
gerekli hassasiyet verilmiyor hatta
büyük taşkının 68. yılından sonra
şurda burda seyrek de olsa
görüldüğü söylenilen ve önceleri
başka adlar kullanırken, 80. yıldan
sonra kendilerine "yeni aykırılar"
adını veren tarikat mensupları bile
"aykın"nın kökeninden habersiz, en
büyük manevi küfür" anayın mına
korum"un yerine kullanılışı üzerinde
durarak büyük bir erkeklik örneği
gösterip aslında aykırı nın bu anlama
gelmedijini kanıtlamak için dağların
arasmda gözden uzak bir köşede
kurdukları kendi tapınaklarmda
lekeleri temizlerneye çalışıyorlar ve
fakat yalnızca lekeleri temizlerneye
çalışınakla kalmıyor aynı zamanda
fırsat buldukça özellikle gece
karanlığından yararlanarak büyük
bir cesaretle büyük tapınağa kadar
sokulup temeline sıçıyorlardı;
sıçışlar çoğahp tapınağın dört bir
tarafı hok içinde kaldığında ortaya
çıkacak o müthiş koku halkın büyük
tapınaktan soğumasına orayı terki
diyar edip kendi tapınaklarına
sığınmasına ve dolayısıyla her yıl
ödenen ve kendilerince nereye gittiği
bilinmeyen bedelierin aykırının
hizmetinde kullanılmak üzere kendi
tapınaklarmda toplanınası
sağlanmış olacak idi.
İşte analır gözyaşına hoğan ve
katlanılmaz vicdan azaplarına
sürükleyen bu anarşi ve terör
ortarnında büyük sağduyu Tapınağı
önünde oluşan bedel ödeme kuyruğu
gittikçe uzuyor, kuyruk uzadıkça
. sunak yerinde ödenen bedelierin
oluşturduğu dağlar birbiriyle yanşı­
yordu. Herkesin ödeyeceği bedelin
türü ve miktarı önceden biliniyordu,
ekmek ağacı yetiştiricileri ekmek,
kuşcular kuş sütü-yumurtası veya
tüyü, bağcılar şarap, bunlara sahip
olmayanlar neye sahipse ondan bir
parça can, ırz, sevgi, onur, yiğitlik
kısaca herkes kendince neye sahip
olduğunu söylüyor ise ondan bir
parça vermek zorundaydı ama
istisnasız herkes bir bedel
ödemeliydi; ödemeliydi ki tapınağın
ve ülkenin hölünmez bir bütün
olarak ayakta kalması sağlanabilsin
idi.
O mevsim ki son kurhanlar verilmiş,
bedeller ödenmiş sunağın kapısı
ertesi yılın hasat mevsimi sonunda
yeniden açılmak üzere kapatılmış ve
bütün ahali ödedikleri hedellerin
kabul edilmesi için dualar okumak
üzere büyük meydanda boy
sıralamasma göre toplanmış,
yüzlerini hatmak üzere olan güneşe
çevirmiş, tapmak görevlilerinin
sunduğu tatlı şarabı yudumlayarak
tanrısal sesi duyabilmek için şarabm
zihinleri köreittiği o anın gelmesini
büyük bir sessizlik ve umutsuzluk
içinde hekliyorlardı. Ve nihayet
uzun yıllardır bekledikleri şey
gerçekleşti; hatmak üzere olan güneş
yavaşça yeniden yükseldi,
yükseldikçe parlaklığı artıyor,
parlaklık arttıkça ısı düşüyor,
bulutsuz gökyüzünde şimşekler
çakıyor, tüm ülkenin .ve t�pınağın
temellerini sarsan rüzgar
şiddetleniyor, yer altından garip
sesler geliyordu. Güneş, görünen
gökyüzünün tam ortasma yi.ikselip
yeniden, batmak üzereyken sahip
olduğu kızıllığa ve durgunluğa
eriştiğinde büyük rneydanda
toplananlardan eser kalmamış�.
Her biri ftrlatılıp atıldığı kendi
köşesinde acılar içinde
. kıvranıyordu. Ve ilk ve son tanrı
sözcüsünün büyük tapınağın
planlannın çizildiği ve temele ilk
harem atıldığı büyük taşkından çok
uzun yıllar önce söylediği sözler
ülkenin her tarafından duyulan bir
gök gürlemesi şeklinde bizzat
tannnm kendisi tarafından tekrar
ediliyordu: Gözünüzün gördüğü,
1 1
 kulağınızın duydutü, ellerinizle
dokunduğunuz bu dünya ve büyük
bir gaflet ve delalet içinde benimdir
benim dediğiniz bedenleriniz gerçek
değildir. Gerçek dünya benim
dünyam, Fikirler Dünyasıdır;
görünen dünya ve sizler bu
fik:irlerin sönük birer
yansımasından başka bir şey
değilsiniz. Acılannızdan kurtulmak,
gerçek mutluluğa ve gerçeğin kendisi
olan hana, benim dünyama ulaşmak
istiyorsanız, her türlü
· yanılsamanın, dünyevi zevklerin,
maddenin karanlığının ve bütün
kötülüklerin anası olan,
gökyüzünün en yüksek noktasına
çıkardığım, artık parlayan ama
ısıtmayan şu güneşin parlamasını
önlemelisiniz. Ancak o zaman
Gerçeğin Dünyası kapılarını siz
zavallılara açacaktır, dedi ve
başkaca bir söz demedi.
Bu tanrısal uyanyla ruhlan
binlerce yılın karanlığından
kurtulan ama bedenlerine küsen
ülke halkı vakit geçirmeden milli
birlik ve beraberliklerini borçlu
olduklan yüce amacı
gerçekleştirmek için aykırılar
tarikatımn önderliğinde çalışmaya
haşlamişlardı. Tapınaklan yüksek
dağlarlaçevrili olduğundan diğerleri
gibi dağılınayıp bir arada kalmayı
başarmış olan aykırılar beyinlerinin
sol arka tarafında bulunan eleştiri­
özeleştiri, somut koşulların somut
tahlili, ülke gerçekleri vb.
mekanizmaları harekete geçirerek
zaman kaybetmeden bir an evvel
dağılmış olan sürüyü toplamış,
işbölümü gerçekleştirilmiş ve "Akın
var akın güneşe akın güneşi
zaptedeceğiz güneşin zaptı yakm"
sloganını güneş yolu için ilk harcın
atıldıb ve kurbanlarm kesildiği Tek
12
Yol Dağ'ına kazımışlardı.
Altı kuşak boyunca taş toprak, çer
çöp ne bulunursa yukarı taşınıp
harç olarak kullanılmış Tek Yol.
Dağı dışında ülkede ne bir yükselti
ne de gölge verecek bir nesne
kalmıştı. Gerçi güneş elle tutulacak
kadar yakınlaşmamışsa da yolun
çoğu gidilmiş azı kalmıştı, ülke
halkının gönüllü sorumlusu,
yöneticisi ve akıl babası olan
aykırılar tarikatı mensuplan uzun
tartışmalar ve ince eleyip sık
dokumalardan sonra en yaşlılardan
başlamak üzere üretkenlik düzeyine
göre "bireylerin" kendi rızasıyla
olmazsa zorla öldürülerek
istiflenmesine ve bu şekilde güneş
yolunun tamamlanmasına ve
karann halk oyuna sunulmasının da
gereksizliğine kanun hükmünde
kararname çıkararak ayrıca karar
verdiler. Ve "teori pratiğe
uygulanıp" nihai hedefe
ulaşıldığında ülke halkının yarıdan
çoğu telef olmuştu, ayakta kalanlar
son görevi de yerine getirip artık
ihtiyaçları olmayacak olan
giysilerini birbirine ekleyerek
yaptıklan örtüyü güneşin üstüne
örttükleri anda ruhları beden
zindanından kurtulup Fikirler
Dünyası'na doğru yol almaya
başlamıştı hile. Uroulanın aksine,
merkezinde soluk mavi ışık saçan
İyi Fikri'nin olduğu bu evren
soğuktu ve ilk uğrak yerleri olan
Düşünülmüş Düşünceler Dünyasına
ulaştıklarında bedenin sıcaklığını
kaybetmiş olan ruhlar üşüyordu.
Nisbeten daha sıcak olan Olası
Düşünceler Dünyası'na
vardıklarında biraz sevinselerde
sevinçleri kursaklarında kaldı;
İyi'ye en yakın dünya olan Donmuş
Düşünceler Dünyası çok daha
soğuktu. O kadar soğuktu ki
donmaktan kendini kurtaramayan
bazı ruhlar daha ilk vardıklannda
parçalanmış ve her bir parça İyi'nin
hizmetkarlarınca Donmuş
Düşünceler Dünyası'nda kendilerine
ayrılan bölgelere yerleştirilınişti
hile. Burada ruhlan karşılayan
Tann, askeri tören düzenlemediği
gibi "nasılsınız" diye de sormadı.
-Nasılsınız diye sormuyoruro çünkü
nasıl olduğunuzu biliyorum, hatta
eski sefıl yaşantımza dönmek için
can attığınız halde, sanki
hayatınızdan memnunmuş.sunuz
gibi, hep bir ağızdan "sağol"
diyeceğinizi de biliyorum. Asl�da
bütün bunlan sizde biliyorsunuz.
Hatta, size güneşin parlamasını
önleyin dediğimde bunun kurtuluş
değil gerçek ölüm olacağını da
hiliyordunuz; öte taraftan her ne
kadar sonucu hilsek de başka türlü
yapamayacağımızın da
farkındaydık... ller neyse sözü
daha fazla uzatmayalım. Artık
yolun sonuna geldik dolayısıyla
şunu size açıklamamda da bir
sakınca kalmadı: Büyük sağduyu
Tapınağının taş defterini hen
sakladım ve sözleşmeye karşı çıkan
da hen idim. Böyle yapmakla kendi
sonumu hazırladığırnın
farkındaydım; biliyorum ki sizlerin
"aykınyı" ortaya çıkarması aykın
olmanın anlamını kavraması
olanaksızdı. Eğer Olanaksızlar
Dünyasının yerini keşfedehilseydik
hem ben hem de sizler kurtulmu�
olacaktmız, ama olmadı. Haydi
bakalım, sözü uzatmadan gidelim,
Karanlıklar Tanrısı bizi bekliyor.
 •

BEZGIN KASIF f
Bu bezgin kaşifin hikayesiydi

Sevinmişti bezgin kaşif, burnunu keşfetmişti

Kafası iyiydi her gün, aradığı tek şey değildi sevgi

Ama, at görür sevinirdi, rüzgar eser sevinirdi

Bir gün isteksizce balığa gitti

Kurtlanmış bir armut taktı ucuna

Takıldı beşgen bir ayı oltasına, bezgindi çekmedi

Ah diyordu, vah demek istemedi

Anlasınlar dedi, 'beni'

Bana inanın, ben bir yalancıyım

Fala inanmam ama fal da bakardım

Cambazlar kralıydı kaşif, yalancılar kralı

Çok mutluyum diyerek haykırırdı

Tanrıydı o kendince, ya da çok iyi bir falcı

Gökyüzünde yürüyordu görÜnmeden

Sayıklıyordu ışıksızım diye, ben

Sarmaşıkiara tutunun diyordu hepiniz

. .

Hırsızları soyan bir deliden akıl dilendi

Nedensiz gülmeleri, okşamaları hissiz

Yine de mutluydu dilenciler meyhanesinde

·Bağırıyordu, "insanların yarısı maymun• diye

Ve ekledi, 1maymunlar pislemiş diğerlerine•

Bakın kısalıyor sarmaşık gecenin karanlığında

Fakat uzuyor ışıkların yarattığı gölge ada ·

Ada şimdi herkesten çok daha büyük

Bezgin kaşif aylanmıyor o adanın denizinde artık

Balıksız kaldı dalgalı, yaşlı deniz

Isianmış bezginliğiydi onun son keşfi

Kefenleri giymiş geziyor kaşif ve peygam herleri

Berna Murat Cemiloğlu

1991-İstanbul.

13

NEGATIF f�IK�ANAlll
��
MARK�IlM
Bir dilenci düşünde
bir milyoner gördü.
Uyanınca bir psikoa­
naliste gitti. Psikoa­
nalist ona milyonerin
babasının simgesi ol­
duğun u açıkladı. "İl­
ginç " dedi dilenci.
Heinrich Regius
(Max Horkheimer), 1 934
I.D ünya Savaşını izleyen yılla rda
Marksist parti ve hareketlerdeki çö­
küşün ve iflasın çözümlenmesi ama­
cıyla başlayan ve Georg Lukacs'la
Karl Korsch'un çalışmalarında kris­
talleşen eleştirilerde· egem en Mark­
sizmdeki öldürücü eksikl�, onun
'mekanik' ya da 'otom atik' niteliği ol­
d uğu öne sürüldü; tam ola rak eksik
olan, Marksizmin öznel , insani ve fel-
. sefi içeriğiydi. Lukacs ve Korsch'un ,
sonra da Frankfurt Okulu vd. nin ça­
balan Marksizmin bu yitik boyutunu
-özncl}iti- kurtarm aya yönelikti.
Avrupa devriminin nesnel koşullan
uzun süre önce olgunl aşmış gibiydi.
Çünkü "devrimci koşullar her zaın an
olgundu!' Karl Korsch I . Dünya Sa-
1 4
vaşı sonrası Alm anyasındaki kısa
devrimci dönem üzerine "1918 Ka­
sım 'mı izleyen a ylarda burj uvazinin
örgütlü politik gücü ezilip görünür­
de kapitalizmden sosyalizme geçiş
yolunda başka bir engel yokken , b ü­
yük şans yakalanamadı, çünkü ya­
kalanması için SOSYOPSİKOLOJİK
önkoşullar eksikti." diye yazmıştı.
Reich gibi sol Freudculann da odak­
laştıkla n bu 'sosyopsikolojik önko­
şullar', öznel harekitti.
Batı Marksizminde öznelliğin seyri
başından beri olumsuzdu: Öznelliğin
niçin gösterilmediği, 'büyük şans'ın
niçin yilirildiği ve burjuva toplumun
zulm ünü sürdürdüğü kavranmaya
çalışıldı. Bunun için otom a tik, me­
k anik toplumsal değişim öğretileri­
nin yapm akta olduğu gibi öznenin
doğasını gözden kaçırmak değil, onu
açıklam ak gerekiyordu. B u öğretiler
özne-SlZ oldukça toplumsal değişi­
min diyalektiğini anlayam a zlardı.
Ne Lukacs, ne de Korsch öznelliğin
felsefi (ya da tarihsel) ve psikolojik
iki boyutundan ikincisini inceledi­
ler. Devrimin 'sosyopsikolojik önko­
şullan' Korsch tarafından psikolojik
olm ayan ya da neopsikolojik terim­
leric yorumlandı . Ona göre eksik
olan şey sosyaljzmin uygulanabilirli­
ğine olan 'inanç'tır; nedeni de sosya­
list "kuram "ın "sosyalizmin pra tikte-
ki gerçekleşmesine ilişkin bütün so­
runlar karşısındaki geç k avrayı­
p"dır. B u arada psişik (tinsel) boyut
yitmiştir ya da en azından sosyaliz­
min pratik içeriği hakkındaki ku­
ramsal sorunlara taşınırken sulandı­
nlmıştır.
Lukacs felsefi boyutu psişik boyut­
tan tam amıyla a yınr; psişik boyutun .
politik yorumunu k oşullara bağlı ve
deneyimsel olarak görür. Ona göre
psikolojik bilinç anlık ve pozitivist ­
burjuva toplumun içinde kalan- bir
bilinçtir; kuramı yoktur. ''Sınıf bi­
linci ne proletaryanın tek tek üyele­
rinin psikolojik bilinciyle , ne de pro­
leta ryanın bir bütün ola rak (kütle­
psikolojik) bilinciyle aynı şeydir;
tersine , SlNlFlN TARİHSEL RO­
LÜNÜN BİLİNCİNE YARMA DUY­
GUSUDUR." "Oportünizm yanlış
ola ra k PROLETARYANIN GÜN­
CEL PSİKOLOJİK DURUMUNU,
ONUN SINIF BlLlNCl SANAR . H
Eleştirel kurarn iki pozitivizm hiçi­
mine de ka·rşı çıktı: Bir yandan bur­
juva ve liberal düşüneeye özgü psi­
kolojizm (toplumsal kavramla rın bi­
reysel ve psikolojik kavrarnlara in­
dirgenmesi), öte yanda sosyalist ve
Marksist d üşüneeye özgü sosyolo-
Psikoanaüzin gerçek
diyalektiği budur;
görünürde toplumun
(evreJUelin) karşıtı olan
psikoanaliz, ıekte (bireyde)
evreni(ıoplumu) keşfeder.
 jizm (bireysel kavramiann kuru bir
tarih ve toplum anlayışına indirgen­
mesi). Her ikisi de toplum ve birey
antagonizminden çıkmıştır; ilki so­
yut bir birey, ikincisi soyut bir top­
lum anlayışı lehine . Yeni-Freudcula­
nn liberal psikoanalitik revizyonla­
nyla psikoanalizin karşısındaki
Marksizm arasındaki yakınlık bura­
dadır: İkisi de sosyolojizmden muz­
dariptir. Başından beri öznelliği ih­
mal eden Sovyet Marksizmi içeriksiz
bir toplum anlayışına vanrken , ye­
ni-Freudcular toplum un rolünü bul­
ma hevesleriyle yavan bir toplum
anlayışına ulaşırlar. Oysa kendi po­
litikalarına bakm aksızın, bireysel
psikenin oluşumunu ve yapısını iz­
lerken toplumun, bireyin içindeki
ve üzerindeki iktidanm kanıtlayan,
Freud ve ardıll a n olmuştur. Psikoa­
nalizin gerçek diyalektiği budur; gö­
rünürde toplumun (evrenselin) kar­
şıtı olan psikoanaliz, tekte(bireyde)
evreni(toplumu) keşfeder. Yalıılan­
mış birey sahteliğinin içyüzünü,
onun sosyo-seksüel-biyolojik temel
dayanağıyla kavrar. Derinlik psiki­
lojisi kendi m antığını izleyerek sos­
yoloji ve tarihe dönüşür. Genelliğin
nesnelliğe geçtiği yer burasıdır; öz­
nellik, özneye önhiçimini veren ve
onu çarpıtan toplumsal ve tarihsel
Burjuva toplumda sermaye
bağımsızdır ve bireyseUiğe
sahiptir, oysa yaşayan
kişi bağunlıdır
ve
hiçbir bireyselliği yoktur.
olaylara dek izlenir.
Nesnel bir öznellik kuramı 'iki kere'
nesneldir; öznelliği yalnızca toplum­
sal ve nesnel belirleyicilerini orta ya
çıkarana değin incelemez, varolma­
yan özneyi yönetmiş olan toplumu
da açığa çıkanr. Öznelliğin kuramı,
özneyi ortadan kaldıran burjuva
toplumun da kuramıdır. Birey bi­
reysizleştirilir, öznesizleştirilir.
"Burjuva toplumda senn aye bağım­
sızdır ve bireyselliğe sahiptir, oysa
yaşayan kişi bağımlıdır ve hiçbir bi­
reyselliği yoktur." Bu gerçekliğe uy­
gun düşecek bir öznellik kuramı bi­
linçli olarak çelişkindir; öznelliği,
tabir caizse , gözden yitene değin iz-
. ler; onun psikoanalizi negatiftir:
Öznesiz bir öznenin {ya da daha öz­
gürleşmemiş bir öznelliğin kuramı­
dır. Öznelliğin kavranabilmesinden
önce, bireyi sakatiayan gerçek mad­
di ve toplumsalkoşullar derinliğine
kavranm alıdır. Birey va rolabilme­
den, birey haline gelmeden önce , he­
nüz ne oranda varolm adığı bilin me- .
lidir. Bireyleşmeden önce , birey ya­
nılsaması dağltılmalıdır. Öznellik
nesnelliğe götürülmeli ki kavrana­
bilsin . Sorunun özü bud ur.
Öyle görülüyor ki öznellik terimi iki
ayn olguyu temsil ediyor: Tarihin
(potansiyel) öznesi olarak proletar­
ya ve pazarın sunduğu sorunsal öz­
ne olarak burj uva özne. Bu belirsiz­
lik gerçekliğin belirsizliğidir ve yal­
nızca kavramsal değildir; asıl sorun ,
Lukacs'ı izlersek , proletaryanın sı­
nıf bilinci yönünde seyreden özgül
niteliklerinin , sınıf bilincini yokeden
özgül burjuva özelliklerle (geçici
olarak?) kaplanmasıdır. Çünkü
burjuvazide egemen olan bireysellik
biçimi burjuvaziyle sınırlı değildir;
tersine , proletaryanın içine
işler ve onun , kendisini tarihsel bir
özne olarak oluşturma sürecini en­
geller.
Freud'a göre süperego anababa da,
erken yaşlardaki eğitimde vb. ke;>k
sal�uş , 'geçmişin bugünde demirle­
miş aracı'ydı. Maddeci görüşlerae
"insani ideolojilerin güncel ekono­
mik koşullann ürünü ve üstyapısm­
dan başka birşey olm adıklarını söy­
leyerek onu bir yana ittiler. Bu doğ...:
rudur, am a çok olası ki doğrunun
tamamı değil. İnsanoğlu asla bütü­
nüyle bugünde yaşam az . Geçmiş . . .
süperegonun idelojilerinden yaşamı­
nı sürdürür ve onun aracılığıyla ça­
lışarak insan yaşammda ekonomik
koşullardan bağımsız, güçlü· bir rol
oynar . U
Psikoanalizin araya girdiği yer tam
da burasıdır: "İki uç nokta arasın­
da; bir uçta toplumun ekonomik ya­
pısı, ötekinde ideolojik üstyapı a ra­
sında bir takım ara atamalar gö­
rür." Otto Fenichel "ekonomik ko­
şullann bireye doğrudan değil do­
layh olarak, psişik yapısında d�­
şiklik yoluyla etkilediğini" yazmıştı.
Buna Reich'm belki de en önemli
katkısı 'yeniden üretim' kavramıydı.
Uk bakışta mülkiyet ilişkilerinden
çıkan ideoloji ve baskıcı ahlak niha­
yetinde "ahlakın kitle bireyince ka­
bullenilmesi'yle sonuçlamr. Bu da
toplumsal ve gerici bir güç haline ­
psikolojik olarak yeniden üretilen , ­
ideolojiye dönüşür.
Freud'un öğrencisi bir sosyalist olan
Federn, sosyalist örgütlerde bile ör­
tülü olarak bulunan , derinlere yer- ·
leşmiş babaerkil tutumun burjuva
toplum u ayakta tuttuğunu öne sür­
dü. Ona göre "daha önceki bütün
örgütler önderden aşağı doğru ör­
gütlenmişti; örgütlenme pirarnidi
ideal olarak baba-oğul ilişkisini ko­
şulluyordu . . . Yeni örgütlenme
-konseyler- , kitlelerden çıkarak ge­
lişir ve itici gücünü 'biraderlerin
ilişkisi'nden alır." Otoriter baba­
oğul ilişkisi Reich , Fromm ve
Frankfurt Okulunda 'karakter' kav­
rarnma genelleştirildi . Karakter,
psikeyle toplumun kesişmesinin çö­
keltisiydi ; aile de karakteri etkile­
menin önemli bir aracıydı . Reich'a
göre "kara k ter yapısı verili bir çağın
toplumsal sürecinin kristalleşmesi-
15
 dir; . . . burjuva toplumun ekonomik
yapısıyla ideolojik üstyapısı arasm­
daki aracıdır." Horkheimer de "Çıp­
lak biçimiyle zor hiçbir �ekilde ege­
men sınıfın niçin bu kadar uzun sü­
ÖzneUiğin re boyunduruğunu sürdürdüğünü
açıklam aya yetmez; özellikle ekono­
mik a ygı tın daha iyi bir üretim süre­
kavranabilmesinden ci için olgunlaştığı, kültürün çözül­
düğü ve mülkiyet ilişkileri ve genelde
varolan yaşam biçimlerinin toplum­
önce , bireyi sakaıkıyan sal güçler için açıkça engel haline
geldiji dönemlerde yetersiz kalır" di­
ye yazar. Bunun anlaşılması için "çe­
gerçek maddi �itli toplumsal gruplardaki insanla­
rm psişik hileşimini11 bilmek gerekir.
Aile yine canalıcı önemdedir. "En
ve ıoplumsallroşuUar önemli eğitim araçlarından biri ola­
rak aile , in san karakterinin yeniden
üretilmesiyle ilgilidir ve büyük oran­
derinliğine da burjuva düzenin bağımlı olduğu
otoriter tutuml arı insan karakterine
katar.''
kavranmalıdır.
Sözgelimi kapitalistin paradan hü­
yülenmesini , çocuğun dışkıyla ilişki­
Birey varokıbibneden, sine b ağlayan ve "barsak içeriğinden
alınan zevk . . . kokusuz, susuz bir
pislikten başka birşey olm adığı gö­
birey haline gelmeden
rülen paradan hoşlanma haline ge­
lir." diye yazan Sandor Ferenczi vb.
ne yamtında Fenichel şöyle der : "İç­
önce, henüz ne oranda
güdüler genel eğilimi temsil ederler,
oysa para ve varlıklı olm a a rzusu
konulan genel eğilimin yalnızca kimi
varolmadığı bilinmelidir.
belirli toplumsal koşullar olması ha­
linde üstlenehileceği özgül hiçimi
Bireyleşmeden Önce, temsil ederler . . . Biriktirmede erojen
bir zevkin bulunm ası, Ferenczi'nin
sermaye sahibi sermayesini artırma­
birey yanılsaması ya çalıştığında bunu çok mantıklı
nedenlerle yaptığı gerçeğini gözden
kaçırmasına neden olur: Kapitalist,
dağılılmalulır. ÖzneUik daha büyük ölçekli üretim yapan ra­
kiplerince buna zorlanır . . . Bu tür­
den bir toplumsal sistem biriktirme
nesnelüğe götürülmeli gereksinimine hizmet eden erojen · rak eleştirel kurarn zevk için yaşa­
dürtülerden yararlanır ve onlan
güçlendi rir; buna kuşku yok. Bu­
ki kavranabilsin. nunla birlikte va rolan ekononıik
üretim koşullarının biyolojik dürtü
tarafından yaratılıp yaratılm adığı
Sorunun özü budur. çok kuşkulu." Sonuç ola rak "varlıklı
olma gibi bir dürtü bir zam anlar
yoktu ve gelecek bir zamanda da ar­
tık olm ayacak . "
16
Bilinç ve düşünce n e öznel kökenie­
rine indirgenmeli, ne de ondan tü­
m üyle soyutlanm alıdır. Kimi sol­
Freudcular gibi yeni -Freudcular da
b u diyalektiği koruyam adılar . Psi­
koanaliz de sulandırılarak ya psiko­
lojik bir uyurolaştırma tekniğine ya
da yüzeysel bir toplum kuramma in­
dirgendi. Her ikisi de birbirini hes­
ler; psikoanalizin sağlık ve uyum va­
adeden bir bireysel terapi olarak
ilan edilmesi için, kuramın eleştirel
ve toplumsal hileşenleri �kart aya çı­
karılmalıdır. Böyle bir içerijin (Fre­
ucl'un üstkuramının) korunması ,
eleştirel kuramın psikoanaliz oku­
m asının özüne uygundur. Bu üstku­
ram (öznelliğin nesnel bilimi ola rak
psikoanaliz) Marksizme intikal eder;
negatif psikoanaliz Marksizmden kı­
rılarak geçen psikoanalizdir. B u kı­
nlma bireyin -psikoanalizin esnesj­
nin- Freud'un formülasyonlarından
bu yana ki gelişmeler ışığında ince­
lenmesini gerektirir. Öyle ki, tekilci
kapitalizme geçiş bireye ölümcül bir
darbe vurmuştur. Horkheimer'in
dediği gibi: "Birey kategorisi dev en­
düstri ye karşı koyamamıştır." Bu­
nun için psikoanaliz nega tifleşir; öz­
nelliği kendi varlığı dışında idare
edilen özneyi araştırır .
Negatif psikoanaliz yalnızca negatif
bir ilişki tanır; tarih ve sınıf bilinci­
ni saptırmış, engellemiş ya da dağıl­
mış olan psişik biçimleri inceler. Psi­
şik ve karaktere ilişkin şeyleşme bi­
çimleri tarihsel olara k özgüldü rler.
Max Weber'den bu yana kapi taliz­
min -kendisi değil am a- ruhu onarıl­
mıştır. Psişik boyut, sermayenin
kendisi kadar akışkan ve ta rihsel bir
değişkendir; kapitalist biçimlerin
seyri hızİandıkça , psişik biçimler de
onla n izler. Negatif psikoanaliz ola­
mın içinde kendisine av arayan yeni­
lenmecile rin tuzağına düşmeyecek
ya da eski sloganiara sığınm ayacak­
sa , hüzün ve isyan çığlıklan adına
psişik derinliklerin aslını açığa çı­
karmalıdır.
TürkÇ eleştiren Hakan Atalay

'· am bir geminin güvertesinde
bulunacak ölüleri miz. Altımız
okyanus. Binlerce deni zatı baş­
larını kaldırıp yukarı bakacak­
lar. Sen in bir gözün diri k ala­
cak , benim bir dudağı m. İkim i ­
z i n avucund a da ipek m end il 1er.
Nereden düşmüşüz, niye düş­
müşüz, k i m i tm i ş : bi l i nmeye­
cek. Faytona bağl ı at k urtul a­
cak . Güzel .
Benim Sinemalarım.
Temiz bir aşk yaşad ı k , mesela
yoktu kılavuzumuz. Tehl i keyi
göze alarak aç ıldık. B atacaktık,
fark ındaydık. Battık gü lümseye­
rek . Battık b irbirimizi seyrede­
rek. G üzel . Sessiz ev.
Sen d ans etmeyi seviyordun .
Tek başına . Pikaba bir pl ak ko­
yuyordun. O çalmıyordu ama
· sen oynuyord un . Ben oturuyor­
dum. Oral arda bir yerlerde otu­
ruyordum. Beni görmen imkan­
sızd ı . İçimde altı katl ı bir bina
çöküyordu. Ağzımdan bumum­
dan toz duman çıkıyordu. Kuru­
m ası için rüzgara ası l m ı ş bir ça­
m aşır gibi salınıyordun. Güzel .
Sudaki iz.
Her gece biz sevişirken y atağı­
m ı za yen i peygamber iniyordu,
küçük periler lir çal arak uçuşu­
yorrlu beyaz bey az çarşafa bu­
l anmış siyah vücutl arım ı z ı n ü s­
tünde. Yıldız saçıyorl ard ı . Yal­
dız saçıyorl ardı . Arada bir mete-
or çak ı l ı yordu kas ıklarım ıza.
S ana uzattığım elim i le göğüsle­
rinin arasında bir yıldız k ayıyor­
du. Gözbebek leri nden biri
mars' tı , ötek i satürn. Güzel .
B i r yer gösteric inin hayatı.
O adam sana hiç dokunmaına­
lıydı. O adam sana hiç yaklaş­
m amalıyd ı . o adam sana bir söz
söylememel iyd i . O bı çak ya­
n ı mda olm am al ı ydı . Batacaktık ,
farkındaydık . W ar lock bunu se ­
ni nle t anıştı ğı m ız gün asansörde
kaldığı mızda gel i p belirtm i şti.
Esrarlı sigaram ızdan bir nefes
çekm i şti. Hal at i ncel m işti . Al­
tıncı kattaydık . Kat al tıydı, sen
altıyd ı n , ben al tıydrrn. Uyandı­
ğında ben başuc undum seni n .
Güzel . Dostlukların son günü.
Sonra resm i m i z i çekmek isteyen
o sokak fotoğrafçısı. Adamı n
üstüne döktüğüm su. Fl3:ştaki
aküden alcıvermişti elektrik , be­
denine. O y anarken biz kaçmış­
t ık. El ele tutuşarak caddeler bo­
yu koşmuştuk. Tutuşmuş iki el
koşuyordu adeta orada. Birbiri­
m izi sınırsız şımartrnıştık.
Güzel . Erkek hikayeleri.
Ne Paris düştü so nra, ne durgun
akınayı sürdürdü Don. Tavana
ast ığımız film afişleri sarad ı :
En çok d a The Doors. Sen git­
mek isted in de, açamadın kapı­
yı . Anahtarı h iç bir yerde bula­
m adık. Su almaya başlam ı ştı
odamız. Batacaktık, farkınday­
dık. Battık, kahkahalarla. Battık ,
birbi rim i ze şi irler okuyarak.
Güzel . A k ış ı olmayan sular.
Mesela.
1 4 . 8 . 1 992
KÜÇÜK İSKENDER
1 7

Titrerim Mücrim
Gibi Bakt1kca
'
istikbalime
ya h u t
Ne Olacak Bu
Psikiyatrinin Hali
Akli �ağı geldiğinde ruh hastalan, akiisızca olan
bütün öbür �eyler gibi gene gündelik ya,am ve
toplum örgütlenmesinin dl$1da barakddılar.
Ancak bu kez, akıllı toplumun, bu büyük i'e
yaramazlar ordusunun tecavüzünden
korunabilmesi isin büyük ve kahn
kalelerin, tımarhanelerin i�inde turulmalan
daha uygun görüldü.
Ali Babaoğlu
i r kaç yıl içinde olup bitenle r, genel olara k
B
i çinde bulunduğumuz (son günlerde ve ne an­
lama geldiğini pek de kav rayam adan kulla nır
olduğu m u z deyimiyle) Küresel değişim karma­
şası içinde kendi geleceğinin na sıl olaca ğını bi­
lehilen herha.ngi bir özel ya da tüzel kişi bırakm ış old u­
ğunu pek s anmıyorum . Bu değişim , pek bi rden geldi ve
bu perşem benin geleceğini ç arş a m badan bilebilm ekle
küresel olara k yaya kaldık. B u d a , b ü tün benzeri ka­
tastrof durumla rında olduğu gibi , insanla rın kendi bilgi
ve deneyi m lerine ka rşı gü venle ri ni sarstı . Ne bütün so­
ruların yanıtları babalırınd an miras kalmış keskin dev­
rim ciler kaldı, ne de bütün sorula rın yanıtla nnı kendi­
leri ya ratmış bilginle r. Şi mdi, tozdan dum andan ferman
18
okunm ayan bu günlerde durup da psikiya trinin gelece­
ğinin nasıl olacağı üzerinde ahkam yürütmeye çalışm ak
cesa ret istiyor. Am a , bana kalırs a , 11Ne olu rsa olsun 1
yav. Kıvınrız evel Allah . Hem a yrıca elle gelen d üğün 1
bayra m . "deyip rahat bir vatand aş olma k da , oldukça
büyük bir cesaret istiyor. (Onun için m il let fala ba kı­
yor. Astroloji mi dersiniz, Tarot m u , Memiş m i , bildiği­
miz kahve fal ı m ı ! ) . Dokuz yüz , dokuz yüz, dokuz yüz
bilmem ka ç n u m a rayl a 11Alo, Ne ol acak bu psiki ya trinin
hali?" hattı kurulana kadar iş başa düşüyor gene. Çün­
kü , mektepten yeni mezun ya da yeni asistan olmuş, d u­
ma nı üstünde genç meslektaşl anmız , ortala m a 35-40 yı1
b u meslekte kalacaklar demektir ve eğer e rken emekli
olm a k um u tları yoks a , 2025-2030 yıllarında ne işlerle
meşgul olacakl annı üç aşağı , beş yukarı bilip ona göre
"vizyon" sahiJ:>i olm alıdırlar. Sahi, bu perşembenin gele­
ceği çarşambad an , hatta salıdan, pazartesiden belli de­
ğil miydi gerçekten ve cuma mı yoksa cumartesi mi gele­
ceğini de perşembeden bilemez m iyiz , acep?
Türkiye'de ön üm üzdeki yüzyılda icra-yı psikiya tri
edecek ga ribanın 2/3'ü nün l lS'ini yeti ştirecek kim se ola­
rak naçiz kafaını bu işle yormaktayım ve bazı şeyler gö­
rür gibiyim . Müsa adelerinizle a rzedeyi m , beğenen alsın .
Bilgi ve düşüncelerin hepsi benim değil, elbet te . Benim­
ki daha çok montaj i şçiliği.
Psikiyat rinin ve psikoloj inin, sanat ve bilim dalı ola­
rak ortaya çık tığı zam an d ilimine b akıldığında bunu n 1
m anifaktür döneminin sonu , endü stri devriminin b aşına
denk geldiği görül ür. Bir· buluş, bilgi ya da tekniğin or­
taya çıkm ası ve at ıl ma sında çağının ve öncesinin ha zır­
layıcı koşul ve etkilerinin var olm ası gerekir. Ancak ge­
ne de bi� ve sana tçıların kişisel ve keyfi tut um ve yak­
laşımları , o gizemli öğe , "Merak11 hepsinin temelinde d u­
ran ortak temel taşıdır. A m a bir bilgi ve tekniğin , bir bi­
lim ve sana t halini alması için bu ilisani özellikten fazl a
olarak iki şey gerekl idir: Toplumda o bilim ve s a n a ta
ge re ksinim duyulm ası ve o bil im ve sanalla uğraşm aya
ha :r.ır ve istekli başka insanla rın da b ulunm ası . Yani bi­
li m ve sanat dalı, toplumun bir kurum udur ve toplum­
sal ku ralla ra tabidir. Bilimin hangi yönde a ra ştırın a ya­
pacağını ve gel işeccğini saptayan , bilim adamının , bili­
mi n içinde kendi işlevi ve topl um içinde kendi yeri hak­
kınd aki kan aatı, ideol ojisi ve bilimsel çalışm anın kendi
süreci içinde ortaya çıkaca k ol an kura rn ve kurallardır.
Bilim sel devrimler, toplum sal devrimlerden çok da­
ha etkin ve kalıcı olm a l a rına ka rşın bu devri mleri ya­
pan bili m adam l a rı , bilim sel devrimciler, Gallilei , Co­
pernicus, Keppler, Lavoisier , Darwin , Einstein ve öb ür­
leri , diğer devri mcilerle yalnız bir şeyi paylaşırlar; top­
lum karşısınd aki duya rlılık, toplumsal fraj ilite . Psiki­
yatri ve psikoloji ise tam bir devrim ortamında ortaya
çık m ıştı r. Dah a sonra da de vrimsel da vranış , b u iki ala-
nın gelişimi sıra sında çok sık olarak
görülm üştür. Psikiyatri'nin babası
Pinel , onu izleyen Esquirol , Baillar­
ger, La segue , Capgras ve öbür m ü­
bare k in s a nlar toplum tarafından
son derecede k u tsanmışlardı . Pinel
za vallı delileri Bicetre tımarhanesin­
de zincirlerinden kurt a rırken halk
onu Robespierre, Danton ve Marat
ile eşdeğerli görüyordu . Pekala , ne­
den?
R uh hastala rı ortaç ağda klerikal
alana bırakılmış ve toplumdan tümü
ile dışianmış kimselerdi. Ha çlı sefer­
leri öncesi , sırası ve sonrasında Av­
rupayı d old uran bütün öbü r işe ya­
ramazlar, cüzzamlılar, vcbal ıl ar, di­
lenci , h a ydut , serseri , orospu ve
öbür sakatlarla birlikte köyden kö­
ye , kentten kente sü rüler halinde
dolaşır, yan kork u , yarı merhamet
uyandırarak yaşamlarını sürd ü rme­
ye çahşırl a rdı . Akıl çağı geldiğinde
ruh hastaları , akılsızca ol an bütün
öbür şeyler gibi gene gündelik yaşam
ve toplum örgütlenmesinin d ışında
bıra kıldıla r . Ancak bu kez , a kıllı
toplum u n , bu büyük işe yaram azlar
ordusunun teca vüzünden korunabil­
mesi için büyük ve kalın kalelerin ,
tım a rb a nelerin içinde tu tulm aları
daha u ygun görüld ü . Bunlardan kol
gücü yerinde olanlarınsa sömürgele­
re gönderilmele ri ya da söm ürge sa­
v aşlarında telef edilmeleri u ygun gö­
rülmekteyd i. Amerikan kolonileri ,
A v us t ra l y a , O r t a Ameri k a d a k i
Fra nsız kolonileri hep bu eski p a­
çavrala r tarafınd an uygarlığa kaza­
nılmışlardır. (Belli oluyor) . Ancak
deliler b u işe de yaram adığından an­
cak tım a rbanelere u ygun görülmek­
teydiler. Zaman geçti ve m anifaktür
kendi toplum unu , kendi ahlakını ve
ideolojisini geliştirdi . Artık burj uva
devrim i oluşm aktaydı. Burj uva dev­
riminin çekirdeğinde endüstri devri­
mi embriyo halindeydi . Endüstri de­
mek, o zamana kad a r usta ve eğitim­
li ustalar ve ka lfalar tarafından gö­
türülen üretimi n , daha az eğitimli ve
becerisiz, ama sayıca çok kitleler ta-
rafında yürü tülmesi demekti . O hal­
de daha· büyük insan gücüne gerek­
sinim vardı. Endüstri devriminin ilk
adımları , ne kadar büyük sayıda in­
san ha rcandığını göstermişti. O hal­
de d aha ilk adımda, kentlerin va roş­
lannda kendi kendilerine ölüp giden
sefil ve deli kitlelerinin değerlendi­
rilmesi akla geldi. İş m erhametli he­
kimlere ha vale edildi ve onlar da he­
m en , bu işin üstesinden gelebilm ek
için, iki bilim dalı i c at ediverdiler.
Bu kitlelerin kol gücünün restoras­
yonu ve işe yarar halde tutulm ası
için toplum sağlığını ve bu ki tleler
içinde işe yarayacak olanlarla işe ya­
ramıyacakları yani deli, aptal ve sa­
katları ayıklamak için de psikiyatri­
yi . Gerçekten de ttbbın bu iki dalı
aynı gü nlerde ortaya a tılm ıştır. Ve
gerçekten de toplu m d a yönetime
egemen olanlar, bu iki bilim ve sanat
dalını büyük bir hevesle alıp kabul
e tm i ş , korkunç desteklemişlerd i r .
l9 .yy'ın sonlarında yönetimlerin, tıp
biliminin em rine, bu gün akla sığm a­
yacak kada r büyük bir yaptırım gü­
cü sağladıkları görül ü r . Polis, j an­
darma ve bütün ordu ya lnız sözel
beyanla bile dcrhal ve itirazsız he­
kimlerin em rine gi rebil mekteyd i .
Virchow v e Neumann gibi büyük he­
kimler, hekim liklerinden daha d a
fa zla , b u polisiye rolü engellemeye
çalışm a l a rı i çi n k u tsanmalıdırl a r .
Psikiya trinin daha doğuşund a , işte
böylece , toplumun kendisine yükle­
diği , u ygun olanlarla uygun olm a­
y a nl a rı ayırdetme sip a ri şi bulun­
m aktadır. Bu yüzden psikiyatr, sü­
rekli ol arak , doğa bilimleri ile top­
lum bilimleri arasında ki gerilim ala­
nında bul unu r ve kendisi bunun far­
kında olmasa d a , mesleği boyunca
topl u ms al ge rçeklik ve toplum sal
yargılar sisteminin ortasında ve on­
lan hesaba ka tarak ç�lışm ak zorun­
dadır. Tıbbın diğer uzm anlık alanla­
nnda çalışanlar, m esleklcrini , ana­
tomi ve fi zyolojisi son bir kaç yüz
bin yıldır değişmem iş olan evrensel
insan üze rinde İ c ra ederler. Oysa
ruh h astal a n , bulunduklan koşul­
l a rd a , bulund ukları toplum l a rda
uygun olm ayan bir davramşı göster­
dikleri için ha sta saylım aktadırlar
ve a ynı davranış belki öbür toplum ­
l a rda ve başka koşullarda pekala
uygun bir davramş sayılacaktır . Ör­
neğin, 40 derece ateşi olan bir insan,
ister eskim o , ister hintli olsun , a teşi
olan bir hastadır. Oysa agressiv dav­
ramş gösteren bir kim se , b u davra­
nışını bir belediye otobüsünde diğer
yolculara karşı gösteriyorsa uygun­
suz , cephede düşm ana karşı gösteri­
yorsa u ygun bir d avranış içindedir .
Dola yısı yla da birinci durumda has­
ta , ikinci durumda ise kahramandır.
O ha lde psikiya t r her d u rumda ,
önündeki insanın da vranışl a rını , o
insanın kendi toplum u ve koşulları­
na göre değerlendirmek zorundadır
ve b u sırada tek tutu nacağı dal, to­
lumun değer yargıları sistemidir. B u
değer yargıla n sisteminden bir psi­
kiyatr kendini hiç bir zam an soyut­
layam az.
Bi reylerin beden sel ve zihi nsel
güç ve yetenekleri, bi r u yga rlı k dü- .
zcninin temelini oluşturduğu sü rece ,
topl umdaki yeteneksiz ve hasta bi­
reylerin başa rılı o labilme şansı hiç
yoktur. Ç ünkü düzen , toplum için
üre tim ve göreve katkıda bulunanla­
nn, ürettikleri değerlerden , katkıla­
rı oranında pay almasını istemekte­
dir. Ancak, II. Büyük Savaş sonra­
sında durum değişmiştir. Savaş ?n­
cesi ve sırasında olağan üstü boyutla­
ra ulaşm ış ve ü retimini savaş için tü­
keterek doymuş olan endüstri , üret­
tiğini tü ketecek olan kitle pazarına
ge reksini m i doğurd u . Son savaşı n
dehşeti v e a tom s avaşı tehdidi de ,
endüstrinin üretim ini savaşlar yo­
luyla tüke tebilmesi için gereken or­
tamı yok etm işti .
Yeni bağımsızlığa kavuşan ülke­
le rde , tüke time aç yeni sosyal sınıf­
l a r doğm a kta olduğu , savaşta yıkıl­
mış ülkelerin halkların tüketim için
yü kse k bir ihtiras gösterdikleri ve
bunun yüksek bi r s a tınal m a gücü
1 9·
 oluşturduğunu ilk farkeden sanırım
Japonlar oldu . Onlann silah ürete­
rek soğuk savaşın silahianma yan­
gında� faydalanabilmeleri yasa klan-
. mıştı . Bunun üzerine onlar ve biraz
da Almanla r, büyük bir iç pazarla
1aranti alt md a tutulan tükelim m alı
pazarlamasma zorlandılar. Bu alan
o kadar verimli çıktı ki öbür ülkele­
rin endüstrileri de buraya d ön mek
. zorunda kaldılar.
Dünya ekonomisinin kend isin i ,
bu tüketim esaslı sisteme uyariaya­
bilmesi i çin çeyrek yüzyıl gerekti .
Am a sonunda b u oldu . Korkunç ho-
. yutlarda gelişmiş ola n kitle iletişim
edildi ve talebi
. araçla rı seferher
oıuşturacak kitlelerin dünya gör­
dütleri ve beklentileri , değer sistem-
. leri baştan başa değiştirilmeye b aş­
landı . Artık bireyler, topluma üre-
. timle katkıda bulunduklan ölçüde
değil, tüketimden aldıklan pay ölçü­
sünde sasyal prestij kazana caklardı.
İyi giyinmek , pahalı m a rkaları kul-
- lanm ak, pahalı uğraşiara para ve
zaman ayırabilmek, u zun ve pahalı
ta tiller yapabilmek sosyal prestij
için, yani toplum içinde "Hava basa­
bilmek" için · gerekli değerler halini
al ı yo r�u . Bu hava hasm ak uğruna
insaniann harcam aya hazır old uk­
lan para, her türlü silahianma ya n­
§llld a harcanabilecek olanın çok üs­
tünde ve risksizdi. Bu duru m da ,
çok ve .b üyük istekleri olan, b u i s­
tekleri uğrunda büyük para harca-
. yahilecekleri ola n bir kitlenin, top-.
lum d üze n inin çekirdeğini oluştur­
matı 'kaçımlmazdı. Artık emek har­
camadan para harcayabilir durum a
ge�mit olan, kısa bir çalışma döne­
m inde hiriktirdikleri tasa rrufun
rantıyla diledikleri havalı yaşamı
aağlayahilecek genç emekliler de ay­
m çekirdeğe a lı nm ah ydı . Aynı değer
yargılanm benim semiş , bu değerlere
göre kendilerini hazırlayan gençler
de şimdiden bu çekirdekte yerlerini
almalıydı. Toplumun prestij çekir­
değini oluşturan bu kitle için , m oral
değerlerin temelini, y a ta m a üretimle
2 0:
ka tkıda bulunm a k
Hdki y alimcla hir
değil , yatarndan tü­
l,�ikolt• ra pi ' hattı da lwrulur
ketimle pay alm a k
\'C �ayı birka\! hint� \� ıkahi lir .
oluştura caktı . Böy­
Ama ncrt�sindcn haksamz 5-
lece "Dünya nimet­
6 milyon 'psilwlt�rapiı;tc
leri " , herkesin öz­
ı.;c · rd"sini m ulac·aktır. O
gün zevki ve bu zev­
halclt� � i mcl iclc • n
ke göre y a t a m a sı
mu�tu layabiliriz,
kutsanmaya , yaşam
k a pı mı z k ap a n m a y ac· ak .
ve beğeni çeşitliliği
övülüp özendirilrne-
ğe başlandı . Yaşam v e davranış öz­
gürlüğü ve özgünlüğü insanın temel
ihtiyaçlanndan olarak kabul edildi.
Toplumun mo ral doğrulan gittikçe
genişletHip gevşetiliyord u. Kitle ha-:
berietme sistemi bü tün gücü yle bu­
nu kırbaçlıyordu.
Yeni düzenin yeni insanlara ha­
zırlop giydirilmesi yerine, biraz mü­
cadele ile elde edilmiş gibi yapılma­
sı, yutturulacak olan lokm arun daha
lezzetli olm asını sağlayaca ktı . Bu­
nun i çin m a rjinallerin m ücadeleleri
pompalandı.
Piyasaya yüklenen büyük satı­
nalm a talebi sonucunda enflasyonun
faziletleri ke'şfedildi . (Dönüşümün
olduğu an, doların altına endeksli
olm a k ta n çıka nldığı günd ür.) Bu
enflasyon sayesinde kendi kendini
şişiren para büyük bir hızla , toplu­
m un çeki rdeğini oluşturan gruba
atıyor. Par� dan üretilen para bu çe­
k irdeği besliyor. Bu enfl asyonu
kontrollu bir şekilde tulumbalaya­
bilmek için de beğeni çeşitliliği esas
muha rrik kuvveti oluşturuyor. Mar­
jinaldeki beğenilerin de norm al be­
ğeni çeşitliliği kataloğuna almabil­
mesi işi de gene biz ruh konfeksi­
yonculanna veriliyor. Önce eski
perversiyonlar törenle marjdan çı­
kanlarak merkezdeki saygın yerle­
rini alıyorlar. Gene de inat edip
m a rjda kalacak olanlar için de baş­
ka iyilikler dütünüyoruz. Bir sürü
eski şizofreni alıp, sürekli ilaç kulla­
narak ortada kalabilecek ol an af­
fektif b ozukl uk olarak ilan ediyo­
ruz . Bu saygı değer Çekirdeğin ger­
çekten kullanamayacağı m a rjinaller
'Aio
v arsa , onların da
neden orta ya gire­
meyeceklerini, or­
tanm sağla yacağı
a r a çl a r l a i sp a t
ediveriyoruz. 'Bir
kaç milyon m uka­
b ili r u h u n u z u n
t•kmt!k
h a ritası çık a rılır
b a yım . Bakınız
MRI'nız sizin or­
ganik bir vaka olduğu-nuzu aççık
seççik gösteriyor. Kusura bakm ayı­
nız, sizi töyle alalım .'
Anc a k , bizim de elimiz a rm ut
toplamıyor , yani . Bu gidişle yapa­
cak işimiz kalm ayacağım şimdiden
gördüğümüzden , bu yeni düzen içe­
risinde yerimizi alalım . Peki am a ,
n e yapalım ?
Bir kere zor m arj inallerin orta
sınıfa geçirilmesi için gayret sar(ede­
biliriz. Sonra , orta sınıfta hiç işe ya­
ram ayacak ol a nla n kenarda tutm a
işlevini sürdürehiliriz . Ama bu işleri
bilgisayar teknisyenleri de yapabile­
cek yakınd a. Bize emek yoğUn iŞler
gerek ki sayıca . azalm a k zor unda
kalmayalım . İşte burada ge�e psiko­
terapiler görünüyor falımızda , üç
vadeye kadar. O rtada olanların
orada tut u nm asını sağlam ak , kenar­
da kalaniann da kenarda mutlu ve
sorunsuz yaşayıp gitmesi için psiko­
terapi yapılır. Çünkü bu n e sneyi ay­
nı anda bir kişiye, hadi bilemediniz
8-1 O kişi ye sonabilirsiniz bir anda .
Belki yakında bir 'Alo Psikoterapi'
hattı da kurulur ve sayı birkaç bine
çıkabilir. Ama neresinden bakaanız
5-6 milyon p sikoterapiste gereksi­
nim ol acaktı r. O ha lde tim diden
m u ştula yahiliriz , ekmek kapım ız
kapanmayacak. Belki psi ki y a t ri alt
daUara , ş ub ele re b öl ün ür . Orga n ik
gerekçelerle orta sınıfın hekçiliğini
·yapacak neuro-science mensuplan
ve · ruhiann kırışıklıklannı ü tüleyip
düzellecek olanlar ayn bilim dallan
oluştururlar. Ama , her ilcimize de
ekmek var ileride. Korkm ayın.
 nsanlar d ü n y aya geld i k leri a n d a n i ti b a­
re n , m e şgul olm � eylem i n i a r a m ış ve ka­
nunlar yapm ış , Dinler çıkarmıştı r . İnsan­
lar bu topl um yasalarını k e n dile ri koyup
tapmışlardır. Tıpkı p a ra y ı b u l u p taptık­
ları gibi . .
B iz bu t opl u m yapılarının esiri , ve t ahu
haline gel m i ş t opl um yasaları hiz i yöne t­
m e k t ed i r. E l e ş t İ rime b aşla ma d a n ön ceki
"- • önsözüm bun lardır.
G e l e l i m Toplum ya rgı l a rı v e n or m a l l ik ·

konusuna ;
NormaJ n ed i r?
B u so r u y u k e n d i m i z e S or m a d a n e v v e l .
Normal insa nların ve Topl u m u n u y u mu n­
d a y aşayan i n s a n n o r m al k a b u l e d i l i r .
Nor m al l ik Toplum yargıları n ı n
tem el t uğla taşların d a n birisidir . .
Nor m a l l i k Topl u m yargıları n ı n cetvelsel
öl ç ü tl e r i d i r . T o pl u m u n k a b u l e t me d i ği
dışla dığı insanlar a n ormal kabul ed il m iş­
tir. Yani toplumda b i r k l a n l aş m a söz ko­
n u s u d u r . İnsanların gettoda yaşad ı ğı y üz­
yılda u y u m en başta gel m ek ted i r . İ m�anla­
rarası u y u m barışı ve h uz uru ge tirir.
Norm all i k old uğu s ü rece D ü n y a barışını
İ n sa n l a r k on� yamaz . Pe k i y i i n s an la r n e­
den ll u tartışmayı sald ırgan halleri bırak-
m ıyor .
nedir bu? normallik anorm al lik
İ n s a n d oğa s ı n d a uy u m s u zl u k ve b e n l i k
kargaşası ö l e n e d e k gi t mekte n ormal h a­
r e k et t a rz ı , i n sa n l a r böy l e y apıyor de­
mek t i r .
Anorm al i se b i z e u y mu yor demek tir, böy­
lel i k l e İ n s a n l a r ı n k e n d i k a n u n l arıy l a
u y u m s ağlam a k n o r m a l l i k o l u ms u z u ise
Anormal l ik olarak , diğer toplu m yaşantı­
s ından ş u tl a n ı r .
E. S . B

2 1
 GiRiŞ

İn celerneyi d ü ş ü n d ü ğü m b u
yapı l a � n e b i r yazın eleştiricisi
gibi yöntem li e l e ş t i re l bir
y a kl aşım la ne d e psikolog y a d a
b i lim i n sanı tavrıyla çöz ü m leyici
bir yaklaşımla yaklaşa cağı­
m ı b e l i rtmel i y i m . Çünkü hem
yeterl i 1 i k-yetk i n l i k h em d e rolsel
bel i rl e n i ş a ç ı l a rı n d a n � i k i s i d e
d eğil im . B u peşi nen bel irtilen b i r
a n l a m d a v e b i r tür a c iz l i k ola ra k
d ü ş ü n ü le b i l e c e k sa pıa m a d a n
sonra � yaz ı m ı � ne t ü r bir v a rol u ş
koşu l u n a s o k a c a ğm ı ş i m d iden
kestiremed iğim (a ma en azı n d a n
b a n a b u ya z ı yı b i t i rebi J m e g ü c ü
v e ye tk i n l i ği verecek olan) oku r
( be l k i de ö ğ re n c i ) ol m a
b i l i n c i nden sözetmek i st i yoru m .
Her ne kadar gü n l ü k ( h at t a
y a z ı n s a l ) k u l l a n ım d a b u b i l i n ç
çokça ind irgenmiş de olsa o n u n ,
yaşamı ta lep e d e n v e araya n
i n s a n b i l i n c i n d e n
ayrı l a m a yaca ğmı d ü ş ü n ü yoru m .
B öyles i bi r belirleyişle, bu
b i l i n ci n � b i r a n l a m d a yönte m s i z ,
y i ne b i r an l a m d a el yord a m ı y l a
d a olsa bili msel , felsefi , eleş tirel
soru l a r sorm a ve yan ıtlar arama
yetk i n liği h a t ta bel k i de ken d i
yön temini yara t olasıl ığı vardır.

BÖLÜM 1
PSEUDO/YAr..AN·ROMAN
Ya p ı t ı n yazınsal bir y a pı t
o l m a s ı n i tel iği ön celikle yazınsal
bir değinmeyi gerek li kılıyor.

ÜZERiNE da
K i t a b ı n y azarı E m i l Aj a r y a
Romain Gary ya d a Paul
Pa vlow i tc h , hepsi birden , birkaçı
ya da h i ç b i ri . Kitabın baş
k a h r a m a n ( l a r)ı a y n ı z a m a n d a
PSiKOLOJiK D E OLMAYI DENEYEN yazarı . K i tap h e m bitiriimiş hem
de yazıl m a k ta .
Oru ç A ruoba<2> yazı l ı a n l a m
ü ze r i n e bir yaz ı sın d a post­

BiR iNCELEMEn, m odern b i r k ahram a n ı n , m o dern

b i r k a h ra m a n d a n fa rklı olarak
s a b a h k a l k t ı ğ ı n d a
i.MERT TEKÖZEL h a m a m höceğ i n e d ö n ü ş m em i ş

22
olduğunu g ö re r e k y a şa m a k görerek , yakl a ş ı m ı m ı , k i şi leri d e B u n l ar ı söyledik ten sonra iki
zorunda old uğu n u söyler. Tek ve a n l a m l a r ı d a kend i b ü t ü nsell i ği boyutlu bir · bel irlem eye ·

b ü tü n b i r · k a h r am an d a n içinde kapsayan s a r m a l1 a r girebi li riz .

sözedemed i ği m iz b u yapıtta i se , üzerinde yoğu n l a ş t ı rm a k
b e l k i d e , b u v e b u n u n g i b i olası istiyoru m . FARKlNDA OLMA
tüm bel i r1e y i ş 1 e r i( pre- m o d e r n , Dah a ö n c e de belirtt iği m gib i
m od e rn , p o s t -m o d e r n ) hem ya pı t , k e n d i ya r a t t ığı temel b i r Fa r k ı n d a o l m a ; b i l m e , b i r
k ab u l hem d e red edebilecek b i r çel i ş k i ye ; y a z ıl m ı ş- b i t m i ş olm a ­ b i l i m insanı y a d a 'mera k l ı insan'
içerik s ö z k o n u s u d u r . Bö yle b i r yaz ı l m a k t a olma ç e l i ş k i s i n e­ tavrıyla gerçeği a r a m a ve bu l m a
k a h ra m a n a , t a n rı , d ü nya n ı n d ayanıyor. Ya n i hem b i tm i ş b i r d eği l , a n a h t a rı gerçeğe 'ra ğmen
yazınsal nedenlerle yaratıldığı n ı , m e ti n , hem de o'nu n içinde d ü ş ü n e b i l m e ' e t k i n l iğ i n d e o l a n
ya z ı n s a l b a ş y a p ı t l a r ı n b i r aydın l a n m a ç a b a s ı ve
ya r a t ı l m ası i ç i n a c ı n ı n d ur u m u d u r . Bu açıdan
gere k l i old uğu n u , Yapıt, kendi yarotflğı temel bir çelişkiye; yazılmış-bitmiş b a k ıl d ığ ı n d a a n l ama ve
başy apıtl arm a n l a m i a n d ı r m a ç a b a s ı ve
b o l luğununsa d u ru m u d u r . Bu açıdan
b a şa r ı s ı n ı n g ö s te rge s i olmo-yazılmakta olma çelişkisine dayanıyor. Yani hem b a k ı l d ı ğı n d a a n l a m a ve
o l d u ğ unu s ö yleye b i l i r . a n lamiandırma
Ya lan-Roman a dıyla b i r k a vram l a r ı n d a n çok ,
s a r s ı n ıı y ı m üj d el e y e n bitmiş bir metin, hem de o 'nun içinde yazılmakta olon ' a n l a ya m a m a ' k a v ra m ı n a
y a z a r i s e ' b a ş y a p ı tl a r d a h a y a k ı n d ı r . Ni tek i m ,
o l a c ağı n a Pinochet b a k ı ş l a rı anlamazlıkla
olma sın daha ıyı. bir onlamda bunaltıdon kurtulma aracı . Bir onlamda dolu, bun u ona kimin
S o lj e n i t s i n o l a c ağı n a y ap t ığ ı n ı , n i ç i n y a p t ı ğı n ı
bok ve kan olma sın . sorar g i b i ola n. b i r insanın
Savaş ve B a rışın m a li yet
diyorum çünkü iyileşm enin gerçekliği Ve gerçekten b a k ışl a rı n ı n , her tür bi lgi
fi ya t ı fa z l a y ü k se k . • ve dehanın ö t e s i n de ,
S öz leri yle roma n a gerçe k l i ğe E i n s te i n ' d a n
i h a netini kesi nlcr.
istendiği de kuşkulu. (" Bütün gönüllü göçmenler gizlice d a h a y a k ı n o l d u ğ u n dan
sözed il i r k e n b u ya k ı n l ı k
Ye r y ü z ü a c ı l a r ı n ı n
red d i adına ro m a n a kesinlenir. A yrıca ,
i h a ne t edere k , kendi h a lkl a rın ve i n s a n l a rı n
a c ı l a rı y l a YA LAN­
b.ır gun
- d onece
- ki en um ud unu bes1 er1 er ve ne yazık k'ı en
·

b i rbirle r i n i a n l a m a d ıkl arı

R OMA N ' • y.aratmıştır. ıçın değil, aks ine
a n l a dı k l a r ı i ç i n d a l aşıp
BÖLÜM 2 kararı ı şızofr en 1 erın b'lı e çogun1 u ki o g en d'onm eyı k o b u 1
· · - · ·
s a v a ş tı k l a r ı s ö y le n i r ken
ise, a yn ı z a m a nda ,
Ya p ı t ı n , ruhsaI 11)· a n l a m a n ın m a l i ye t i de
b u n a lı m ı a r ı oıan' ettiki eri bilinen bir gerçektir. o rtaya k o n u r .
psikotik tabir edilen D ö ne l i m ger ç e k ' e . Ya n i
e ğ i l i m ler g ö s te re n b i r 1her günkü h i k a yeye .
adamı a nl a t ı y o r olm ası , bu yazıl makta olan bir anlamda Onun ger çe k d ı ş ı , normali
n e d e n le de bir böl ü m ü n ü n b u n a l t ı d a n k u r t u l m a a ra c ı . B i r anorm al d iye n i tel e n d i r m e k
p si k i y a tr i s ö y le m i n den a l ı n m ı ş anlamda d i y o ru m çünk ü öyles i ne kolaydır k i . . . ITer gü n k ü
söz lerle k u r u l m u ş o l m a sı , onu n , iyileşmenin gerçe k l i ğ i ve h i k ayelere ş ö y l e b i r g ö z a t m a k
p s i k oloj i k boy u t u n u kesinle m ez . gerçe k ten i s te n d iği d e k uş k u l u . y e te r : Savaşlar , ka t l i a ml ar,
Bu bo y u t , on u n , yazınsal e Bü t ü n gö n ü l l ü göçm en ler gizJice işkenceler, Beyru t ' t a m e me s i
b oy u tuyla i ç i çe y a ra tm ı ş olduğu bir gü n d ö n e ce k leri u m u d u n u kesilen k a d ınlar . . . S a d e ce b u
anlam sarmalları içeri s i n d e beslerler v e n e yazık k i e n k ararlı kadarıyla b ile, son s u z bir
a ra n m a l ı d ı r . S a rm a l d e y i n ce­ şizofre n ierin b i le çoğu nl u k l a geri h a k l ı l ığı da yedeğine a larak , ·
s adece a nl a m l a r için deği l ; kişi ve d ö n m e y i k a b u l e t ti k l e ri bilinen ken d i n i kesinleyen 'fark ı n d a oluş'
k işili k ler, giderek t ü m yapıt i ç i n b i r gerçe k t i r . w) B u n d a n sonra bed e l i öden m e k ü zere d ü n y a y ı
s özkonusu d u r b u . B u d u ru m d a şöyle bir d o k u n ac a ğ ı m her kazanır. Bu z a ferl e , örne ğ i n
p s i k o l oj i k yaklaşım adına , sarm a l , yapıtın tem el şöyle bir s a p ta m ay ı gö n ü l
t ip ie r i n çözü mlemesinin çel i şki s i n den bağımsız r a h a t l ığıy]a y a p ab i l i r : ' İ n s a n l ı k
ya pı l m a s ı d o ğru olm az. Bu n u d ü şü n ü l memelidir. ağaçta büy ümeyip yere d üşen tek

23
 m e yved i r . M ü m kü n ol a n tek Ve ö l , herkes adına söylediğin doğmuştu . Pek i ş im d i yine e rken
çöz ü m , d üşm ü ş , başarısı z , s ak a t için . d oğ a n b i r An t i - İ s a ( y o k s a
· k i ş i l i ği m iz i fa r k e t m e m e y e Kitap •bu benim son k itabım• yazınsall ığı gözönü n de
çalışarak kabul e t m e k tir. s öz ü y le sonlanır. Paul b u l u n d u ru p A n ti- K a hra m an m ı
Psi kiyatrl a r d a b u ku tsal görevi Pavl owi tch ve Emil Aj a r yazı nsal demeliyd i m ) ta vırd a n sözedebilir
yer i n e ge t i r m e k l e , y a n i b i l i n ç neden lerle varol d u kların d a n , bu m iyiz?
fa z l a J ı k l a rı y l a s a va ş m a k l a söz o n l a rı n ö l ü m ü n ü , d a h a İşte i lk aşamada göze ç a rp a n ,
yük üm l ü d ü rler. • Hatta daha ileri doğrus u intiharını kesi nler. İşin k e s i n l i kle çoğa l t ı l a bilecek b a z ı
gidere k , herkes i n , pseu d o , m ı ş i lginci , bütün bunların yaratıcısı , s o ru l a r . K a z ı y a l ı m b a k a l ı m
gibi o y u n u o y n a y a n o y u n c u l a r yazar Hornain G a ry de birkaç y ı l a l tın d a n yeni umutlar
old uğu n u söyleyebilir. s o n ra i n t i h a r e d e r . Hem d e ç ı k abilecek m i ? Ya d a y e n i
ö l ü m ü n den bir y ı l k a d a r önçe , u m u t l a r a ve y e n i b e d e l l e re
BEDEl YA DA MESiH(E a rd ı n d a t ü m y a z ı n tari h i n i n gerçekten hazı r m ıyız ?
EGi tiMlER ger iye şiirsel b i r y a n ılsama hile
h ı ra k m a dığı n ı belirten bir son­ 1 0 . 2 . 1992
Bedel, 'farkında ola n i n sa n 'ın yazı bırakara k .
her gü n k ü h i k a ye ( y er y ü z ü Tüm bu m acera bedeli ölüm
(ı) PSEUOO/YAlA�OMAN Rormin Gory , Ç8Y:
a c ı l a rı ) karşısında olana ksız b i r ve acılarla ödenmiş yeni sorular
e y le m i i l i k le k a rş ı k a r ş ı y a a c ı bırak mıştır geriye:
Rozo Hakmen Can Yayınion 1 988
çekmesid i r . Buradaki K a l ı t ı m ı d ı ş l a y a r a k , orospu
Bu yazıya ilk boşlod�ımlo nasıl bir sonuca
Mesihsel l i k , k u ts a l ı n koru n m ası çocuğu ol m a d a n , MIŞ GİBİ
gidec�ini bstirerrediQirOOen sodece BIR
a d ı n a -insanın a c ı l ı v a rolu şu n u n yap m ad a n kendi yapı tım ız
yasallaştırı l m ası a d ın a-en büyük ola b i l i r m iy i z ? B a ş l angıç ge n i , INCELEME olon bo�ığı, ertesi gün bnirdiDirme ise
acıya(acılar topl a m ı n a ) razı olan ay n a s ı ziarı v e n ü k l ee r ideo lojisi nasıl bir sonuca ulo�ığını (yo do bir sonuaı ulaşıp
İsa'dan b i raz fa rklı tabii. B u kez olm ayan bir insan türü uloşmodıQını) onloyormdıQımdon yine öyle
a c ı l ı v a rol u ş u n re d d i a d ı n a , yara tahilir m i yiz? Pinochet'le İdi kolrTIŞh. Şirmiyse daha belirli bir belirsizlik �eren
düş ünsel boyu tta (çoğu d ü ş ünsel A m in ' i n de insan old uğu b i r insan
bo�ık bulduğum için memnun um. Aslında pekokı
bo y u t t a ) gerçekleştiği i ç i n b i r old u ğ u b ir d ün y a d a gö n ü l
değil bi rço k k e z çarm ı h a geri len rahatlığıyla i n s a n o l u n a b i l i r m i ?
KUŞAbJMA SORUlAR do olabilirdi. Yanlış
fa r k ı n d a olan insan Batı'nın, d ü n ya n ı n d i ğer onloşılrmsın; olrmrmsının nedeni yanıtion bulmuş
sözkon us u d u r . Örn e ğ i n b u c ı bölgelerindeki acılar duy u l m as ın olrmm dean geç kolnış olmormır. Reklam
çekiş Beyru t'ta ölenlerin sesleri d i ye yükse l t i l m i ş d u v a rl a r ı n ı n bddbordlonndo gördüğü� ·yeni kuşok-yeni seçim·
duyulm asın d iye d u va rla rı ard ı n d a ( yı k ı l a n B e r l i n D u varı sloganlannın bono, seçimini yapmış bir kuşego
. k a l ı n l a ş t ı r ıl m ı ş D a n i m a r k a n ı n kesi n l i k le b i r y a n ı l s a m a d ı r )
S()rulor S()rmo ukololığıno düşme korkusu
psikiyatri kliniklerinde insanlık suçu işlemeden , k o layca
vermesinin ötesinde (yeterince özgün olmadığımı
yaşanabilir. s o l u k a l ı n ı p - ve r i l e b i l i r m i ?
B ü tü n b u n l a r ı s ö y l e d i k te n Gerçeği n ge rçek - d ı şı , n o r m a l i n bUiyorum orm ... ) kuşok esprisinin tekronylo bir de
sonra fark ı n da o l a n i n s a n ı n e n a n o rm a l , h e r gü n k ü h i k ayen i n eskimiş olrm korkusu verecekti. 1 .8.1 992
k es k i n yaşamsal soru n u n a k a b u l edilemez old uğu d ü nyad a ,
değinebil i riz . B u insa n B EN ' de n deliliği saçm alık ol arak ni telerne k
sözederken İNS AN'dan ne k a d a r d oğru d u r?( Ne k a d a r
(2) HUmi Y'nin Acoyip Metinleri, Oru� Aruır
söz e t t i ğ i n i , yani aydın lan m a gere k iyorsa o k a d a r doğru d u r
bo,Cumhuriyet Kitap sayı:69
m a cerası s ı ra s ı n d a e n büyük da ; gerçeği k im a k l a ya b i l i r ? )
ya l n ı z l ı k a n l ar ı n d a b i l e y a l n ı z Ge rçeğ i n o l m a d ığı n ı deği l , eğer (3) Ivan Korormzof
olamad ığını b i l i r . Ke ndis ine t ü m b i r gerçek v a rs a o n u n k a b u l
insanlık a dına konuşabilme edilemez · ol d u ğu n u koyan
yeteneğ i , a m a a y n ı z a m a nd a d a İVAN'ıne> a n l a m sarm a l l a rında $iZOFRENGi'nln notuı
sor u m l u luğu veren b u d u r u m u yen i d e n d o ğuşu d ü şü n ülebi l i r
G-.•• say•••ıclca inivanlteR dost•
oldukça i y i ifa d e edeb i leceği n i m i ? Ta n rı 'n ı n ( k u ts a l ı n ) nefrete
d ü ş ün d ü ğ ü m R e ne C h a r ' i n b i r - lar�••ıa fllğradca ltulu•nwştuk. llıe
karş ı ken d ini sayısız k ü ç ü k baba
şürini alıntılamak istiyoru m : ile k orud uğu savı bunun kanıtı ula.-• ltu lik "öclev"l• salallal Mert
S ÖYLE . . . o la b i l i r mi? Ya bu yen i den d oğuş Teköıel, Ege Üalversltesl
Söyle ateş i n s ö y le m e ye daha önce s o z u n u e tt i ğ i m
Eelalaiyat Fakültesi Psllcololl
çek in d iğini , Mes i hsel l i kle fark l ı b i r a çı d an
H a va n ı n güneş i , gözüpek 1. ••••f öğreaclsl, au111 arcua cia
b ağl anabilir m i ? Örn eği n ş öyle :
aydınlık , S a n ı rı m İ s a m i l a t t a n ö n c e 0463 1 .

24
 Kliniğin Doğuşu Üzerine
Denemeler · 1
A kı l hastala rının kapatılma ta rihi ,
ortaçağ'da delile rin büyücülük
suçlamala rıyla yakıld ığı dönemden
sonra başlamış sayılır. Avrupa'da
delilerin bulundurulduğu "akıl
hastaneleri" 1 8 . yüzyıl 'ın son unda
ku rulm aya başlandı. Fak a t bu
kurulan yeni me rkezlerin delil iği
teda vi etmekten çok salt toplumdan
yalıtma işlevini görd üğü
söylenebilir. Öyleki İngiltere'de
Bedla m'da hastaların zinci riere
vurul�rak deliliğin düşkünlük ve
sefaletle karışık insanlık dışı
m anzarasının para ka rşılığı
soyl ulara seyrettirildiği
bilinmektedir. Anca k , tıbbı n
ilerlemesiyle ortaçağ hıristiyan
a nl ayışında yer alan, delinin ruhuna
şeytan gi � iş, günahka r kişi olduğu
düşüncesi , yavaş ya vaş ye rini
. delinin hasta olduğu düşüncesine
bıraktı . Ve böylece deliliğin
kurumsallaşma süreci başladı. Tuke
ve Pinel , delileri zincirlerinden
kurtarma ve daha insani olanaklar
tanıma d üşüncesiyle, ilk
"tımarhane" dediğimiz yerleri
k urdular. O dönemde bu
kurumlarda delilere iyi
davranılarak, moral açıdan
desleklenerek iyileştirilebileneceğine
inanılıyord u . Foucault'nun sözünü
ettiği "bü yük kapatılma" işte böyle
başlad ı . Cüzzam 'ın giderek ortadan
silinmesiyle beraber cüzzam lıl ardan
arta kalan yerleri delile r d ol d u rd u .
Eskiden cüzzamlılan yalıtan şehir
di şında ki merkezleri yavaş yavaş
başka bir aykırı nüfus alm aya
başladı . Ayrıksıl ıkları nedeniyle
dışl anan bu yeni nüfus sadece bir
zamanlar cüzzamhlann ola n
mekanları değil a y n ı zam anda
cüzzama ve cüzzaml ılara ait bütün
imgeleri de devraldılar. Deliliğin
kötülükle ilgili bağlannı koparm ası
ve hastalık olarak adlandı rılm asında
o dönemde egemen olan hum a nizm
ve rasyonal izm dalgası nın büyük
payı vardı r. Fransız Devrim i 'nin
Pinel'in delilere insa nca yaklaşma
düşüncesinin temel dayanağı olduğu
bilinmektedir. Oysa Foucault'ya
göre bedenlerden sökülen zincirler
ruhlara ta kılmış ve insan aklının
insan üzerindeki tahakkümünü
sağlayacak yeni bir yol icat
edilm iştir. Kanatları kopanlan
aykın ruh, artık "deliler gemisi"
yol uyla bile, kendi aklının
yeryüzündeki sürgünlüğünü
yaşayamayacak duruma
getirilm iştir. En azından del iler
gemisinde , deniz üstünde bilinmeyen
coğrafyalara u çm ak henüz
yaftalanmamış bir biçimde
olanaklıyken, şimdi ruh ideolojik
zincirleriyle t ü m ü yle uçma ola nağını
yiti rmiştir. Büyük kapatıl m a , norm­
dışı olanı, yeni çağın rasyonellik
anla yışıyla zincirlerken bir yandan
da norm alleri aklın bu kanatlı
biçiminden soyu tla yarak tek bir
yolu dayatıyordu . Yalnızca bir tek
yol var: Bunun dışında sadece deli,
sadece k riminal . Belki de hala
sokakla rda delile ric karşılaştığımız
zaman, du yduğumuz sakınaklı
ürküntünün nedeni , hal a deliliğin
suçl a , kötülükle olan bağını n ,
kültürel bilinçdışından bir türlü
silinememiş olm ası sayıl abilir.
Bununla birlik te deli , normal
olm ayand ır; kanatsız
bırakılmışlığımızın maddcleşmiş
halidir. Artık kapatılma başka bir
anlam kazanmı ştı r: Tüm üyle uçma
özgürlüğünü yitirmiş insan
topluluklarının, farklılıklara olan
taham m ülünü azal t a rak yere
bağımlı hayat tarzını koru m a k . Ne
kada r geleneksel olu rsa olsun , ne
kadar psikiya tri kendi içinde
.
kapa tma dış ı pra tikler için
çabalarsa çabalasın , deli a rtık en
çok topl u m u korumak için
kapatıhn a ktadı r.
Artık önemli olan s�m u t kap atılma
korkusu değil, cüzzamın yerini alan
delilikle ilgili söylem ve söylenlerdir.
GÜNO BiLGER
25
 gidiyom gidemiyom
düş gördüm/s�'emiyom

kızı l a y post anesinin önü nde i n s an l a r b i ri lcrini be k l e r .

gözleri y ol l a rd adı r.
gelmesi gerekene d a i r binbi r çeş i t imge u ç u ş u r zih inlerinde.
geleni geçeni yokl a rla r . imgele ri n e uyar mı d i ye .

gelenlerden bir a d a m geld i . a ğır a d ı m l arl a .

m ey d a n ın k öşesinde bi r yere . k a l d ı n m ın kı y ısına i l işti .
ora ya b u r a y a hızl a koşuşturan
yeti şe n yetiştiren insanların a y akl arı d ibine .
ye rleştirdi i ri gövdesini.
kaba k u m a ştan bol p a ntalonunun ceple ri nden
b u r u ş u k k a ğı t parç a l a n çıka rd ı önce .
a rd ınd a n ç a lı çırp ı . i nce k u r u a ğa ç d a l l a r ı .
ça ktı kibritin i , t u tu şturd u önü ndeki yı ğını birden .
bulut beyazı koc a m a n pallo s u n u n cep l e ri nden
o r a ya nasıl sığdı rdı ğı bilinmez
ağaç k ü t ü kleri koca koca tom r u kl a r çı k a rdı
ka ttı fi li zlenen a levlerin içine .
çam o d u n l a rı , meşe , a rd ı ç , ıhl a m u r , iğde dal l a rı
koku l a rı k at tı .

koşu şt u r a ni a nn a ya k l a rı
bu sıca k l ı k da neyin nesid ir d i ye i rkildi ler
yön değişti rd iler .
meyd a n ateşiçeki m inin gücüyle
halka h a l ka oldul a r çevresinde.
beklenenlerin imgeleri duman oldu u ç tu .
beklenm eyen ağaç d a ll a n gözlerinin ön ü nde t u t u şt u .

a d am ın bakışları d a l dı y a l ı ro l a rın i çine.

t a a ı r a k ü l kelerin ıra k da ği a n n a k a v u şt u .
b i r çoc u k v a rdı d a ğl a rd a .
günle k a l k a r sul a ra y o l aç a rd ı toprağın k arnın d a
e l le ri yle okşardı top rağı . s u l a r dök ü n ü rd ü başın d a n a ş a ğı .
g ü n ü e şelerd i g ü ne ş in s a rı sıcaklığınd a .
b i r y a n d a n toprağa k a nşı rd ı a y akl arı kök s al a rdı gü nboy u .
bi r yand an k a v a k yelleri eserdi ba şınd a .
gü nbatım ını çamlıkta karşı l a rd ı çocuk .
gündoğumu n i ce s a n t u r.uncu i se
günbatım ı öylesi k ı rmızı m o rd u .
günb atım m m m orluğu çekerdi çocuğu .

genişce bir d ü z l ü k v a rdı d a ği a nn bağrında .

geceyle birl i k te d a ğl a rın t ü m ç a l ı l a r ını çı r p ıl a rını
bu d ü z lüğe y ığa rd ı çocuk.
çam odunl a rını m eşe a rd ı ç ıhl a m u r i ğde d a ll a rını
öbek öbek ederd i o rta yerin e .
b i r kib rit çaka rdı böğrüne öbeğin
a levle r y ü kselirdi gö k y ü z ü n ü n k a ranl ığın a
t a a y ıld ı zl a ra y ü z ü ne v u ru rd u y a l ı m l a r ı n gecese ri n sıcakl ığı
bir o yand an uzam rd ı ıhl am u r k o k u lu ell e ri a le vle ri n
bir b u yand an a rdıç b uğu l a n .
sımsı cacık bi r kırm ızılık oynaşırdı çocuğun zihnind e .
reçi ne k o k u l u çam d u rn am teninde .

26
d a l a r giderdi tutu şan dallarm çıtırdılı ezgisine
bir yıldız l a ra bir toprağa bir uçuşup bir öpü şen
alevle rin ü flemel i seslerine .
öbek erirdi yana yana .
yal ım l a r sok u l u rd u toprağa , kor ol u rd u k oca koca tomrukl a r.
çoc u k uzun bir hayı t dalıyl a ya yardı korl a n toprağa .
korl a r göz kırpardı çocuğa .
çoc u k göz kı rp a rdı korlara .
kaldırırn ı n o rta yerinde
a d a m ın b a k ışl a n d a ldı ta a yalım lann i çine .
b i r tel aş a l dı a teşin çevresindeki ayaklan .
koş u ş t u rm a bağırış çağı nş.
kenti yakacak b u adam
deli mi ne deli m i ne deli m i ne
nerede polisi zabıt ası
nerede nerede nerede
telefon l a r edin telefonla r
i t fai yeye hasta neye
kapa tsın l a r şu a d a m ı tı rn a rha neye
hemen şi m d i hemen şi m d i
kapatsınlar tırn a rha neye
a teşle oyun m u ol u rm uş kentin göbeğinde
oyun mu olurm u ş oyun m u
ken tin göbeğine d a ğdan m ı i n m iş ne
d ağd a n inm iş d ağdan m ı ne.

ıyiarn ceplerinden ağır ağır çıka rdığı od u n l a rı

a1evlere katı yordu
ağı r ağır dans ediyord u alevler
kıpı rtısız yüzünde

çağrıl anl ar beklet meden gel diler si renle riyle .

sipere y a ttı a s kerler toplar t ü fekler
köp ü k ler sıktıl a r a leviere
y ü klendi seki z on ta nesi adamı
huzurl u m o rlu alevler d ö k ü l d ü om uzlanndan aşağı .
birileri birilerin i beklerneye geri dönd ü ler
uygun u yga r u ya r a d ı m la rla
a ğı r ağır kora dönüştü ıhla m u rl a r çarnl a r ardıçl a r
köpüklerin arasından göz k ı rpıyordu korl a r
korl a r göz kırpıyo rdu kara n l ığa.

ırak ü lkele rin ıra k dağl a nnda bi r adam

dupduru su ve toprak k o k u lu bir kadını n
güneş sıcağı koy nuna koyverdi gövdesini .

bir a d a m göz kı rpı yord u öte h a yata

gecenin karanlığı nd a taa yıldızlara

oyn a sevd iği m oynal bu d ü nya kal maz böyle

1\'larl 88 , Ankara
Levent K ücy

27

Söylem " Bazen bütün sınıf çatışmaları
bir kavramın
Tip·l eri bir boşko kavramla savaşı
olarak özetlenebilir.
••
Uzerine Belirli kavramlar (kelimeler)
birbirler�le
düşmanlar gibi sovoşırlar"
oyso, 'söylem 'in
yerleşik geleneği ve
düzeninden temelli
bir kopuşun ono gerekçeleri ve
imkonlarının
izini sürmeye değer
Söylem üzerine kapsayıcılbütün­
. . . her defasında insanUğa, lüklü bir yazı yazmak değil ama­
cım. s·öylemin iç teorik sorunları­
kendi kişinde olduğu kadar nı tartışmayı denemek, bir söy­
lem süreçleri bilimsel tahliline gi­
rişmekte değil daha çok politik
ba§ka herkesin kiıisinde de,
pratik açısından; yeterince tah­
ripkar olduğunu düşündüğüm
sırf araç olarak davranacak (o tahribatın basit ama can yakı­
cı örneklerine sıradan bir De­
biçimde �ylemde bulun. mokratik Kitle Örgütü ilişkilerin­
de bile rastlamak her zaman ola­
sı) bazı özelliklerini sapta maya
I. Kant
çalışacağım . Böylece örneğin;
28
ideolojik üstyapılar, psikanalitik
teori ve dilbilimsel alana ilişkin
ç alışmaların sonuçlarını tarihi
maddeciliğin imkanl arıyla eklem­
leyerek bir söylem teorisi kurma­
mn politik önemini yadsıyor deği­
lim-Yabancısı değiliz: Hayatın
içinde var etmeye çalıştığımız te­
mel hedeflerin /amaçlarm -bu
bağlanmanın- biz ve ba şkaları
·
arasında yeterli farklılığa işaret
ettiğine inanmanın reha veti, çok
sık olarak bu farklılığın dilisöz­
cük düzeyindeki 'izdüşümlerinin'
peşine düşmenin önemini iptal
edebiliyor. Fuzuli bir ayrım uya­
rınca ; politik eyleme ayarlı bir
ba kış açısının ba sıncı, sözümüzü
nasıl ve neye göre oluşturduğu­
muz sorusunu değersiz kılabili­
yor. • B azen bütün sınıf ça tışma­
ları b ir kavramın bir başka kav­
ramla savaşı olarak özetlenebilir.
Belirli kavramlar (kelimeler) bir­
birleriyle düşmanlar gibi savaşır­
lar' oys a , 'söyle m 'in yerleşik gele­
neği ve düzeninden temelli bir
kopuşun ana gerekçeleri ve im­
kanlarının izini sürmeye değer.
'Söylem'i, konu edindikleri
nesneler alanını kendi mantığı ve
kuruluş gerekçelerine göre -anla-
·
mın üretilmesi sürecinde bir dü­
zene tabi tutan telaffuz edilmiş
veya yazılmış somut pra tikler
olarak en geniş anlamda kullanı­
yorum. Burada 'içerilen; bir
önermenin, bir sözcüğün asıl an­
lamına a ncak, belirli bir söylem
tipi içinde başka önermeler ve
sözc üklerle kurduğu ilişkiler sa­
yesinde kavuştuğu ve gidere!< be­
lirli söylem tiplerinin hayatiyeti­
nin de bizatihi daha kapsamlı bir
söylem üretme kurallarına/bağla­
rnma tabi oluşunda yattığıdır.
Yeterince açık ; ancak bir söylem
içinde kurul muş olan anla mın bı­
raktığı, kolayca erişebilirlik/açık­
lık duygusu her ne kadar o söyle­
me bir özerkliklkendi başınalık
karakteri veriyorsa da , söylem·
üretiminin tabi olduğu bu verili
kurallarm anlaşılması önemli.
1 bana göre, söylemin üreti­
• • •
mi, her toplumda, görevleri onun
gücünü ve tehlikelerini önlemek,
bellisiz olagelişini dizginlemek,
ağır, korkulu maddiliğini savuş­
turmak olan bir takım yollar,
hem denetlenmiş, hem ayıklan­
mış, hem de örgütlenmiş ve yeni­
den paylaştırılmıştır. • (M. Fouca­
ult, Söylemin Düzeni). Özgün ve
bize ai� bir söylem tarzının önko­
şulu bu bağımlılık ilişkisinin, de­
netleme ve sınırlama usullerinin
aşılması olabilir . Burada sözü
edilecek özellikler tam da bu ba­
ğımlılık ilişkisiyle ilgili .
l) Her türden söylemin üreti­
mine katılan ve söze başlamanın
ancak kendisiyle mümkün olduğu
hazır ifadelerin, yorumların ve
sözcüklerin oluşturduğu, her tür­
den söylemin zaten kurulu olan
parçası: Bu özellikleriyle bildiği­
miz/ herkesin bildiği, her zaman/
her yerde varolan önsel savlar
olarak ideolojik bir işieve sahip­
tir. Öznenin kendini ancak bir
söylem (=ideoloji) dolayımıyla ta­
nımladığı ve kurduğu, bu özellik­
le birlikte düşünüldüğünde bir
dönüştürme pratiğinin ideolo­
jik/kültürel boyutunun içermesi
gereken malzeme yığınının bir
hayli derinde/kökleşmiş olduğu
bilgisine sahip olması gerektiği
ileri sürülebilir.
'Pek fazla da emin olmaksı­
zın, öyle sanıyorum ki, durma­
dan aktarılan, yinelenen ve de­
ğiştirilen asal anlatıların, iyice
belirlenmiş koşullara uygun ola­
rak ezberden okunan a yinleştiril­
mif söylem bütünlerinin, metinle­
rin , formüllerin ; bir kez söylen­
miş ve de içlerinde bir kerarnet
veya giz vehmedildiğinden hep
korunagelmiş şeylerin varolmadı-
ğı toplum yoktur . . . Kendi kültür
sistemimiz içinde, bunlann han­
gileri olduğunu biliyoruz dini ya
da hukuki metinlerdir bunlar . . . •
(M. Foucault, Söylemin Düzeni)
Nemenem bir 'Kamu Yaran• ,
'Kamu Vicdanı• vb . yi tartışmasız
teorik veriler/yanıtlarolarak kul­
lanan bütün bir muhalif önerme­
ler yığını ve cennet, cehennem ,
kıyamet gibi ancak ait olduğu
dinsel dizge içinde bir anlam ilet­
mesi beklenen kavramları refe­
rans olarak seçen metinlerin taşı­
dığı paradoks bu anlamda bir
hayl i çarpıcıdır, can sıkıcıdır.
2) Söylemin ben ·ile başkalan
arasındaki ilişkilerin karmaşıklı­
ğını ve çok -yönlülüğünü gözet­
meyen , bireysel farklılıklara
hürmet etmeyen bir bakış açısıy­
la kurulması . Bir yandan birey­
ci/bencil bir kültürel atmosferin
ağırlığı, diğer yandan egemen ey­
lem ve örgütlenme anlayışlarının
mantığı gereği ; tek tek bireyleri
ıskalayan/araştıran perspektifte­
rin bağlayıcılığı altında, bir tür
dışlama ve globalleştirmeyi (tam
da olmaması gereken yerde) ken­
di varoluş gerekçesi olarak algıla­
yan; ben ile başkaları arasındaki
ilişkileri bir denge ve uyum getir­
meyi zül sayan söylemin, bu anti­
etik özelliğinin hayli ciddi politik
etkileri olabiliyor.
3) İnsanİ ekonomik çıkar ve
motifler ekseninde tanımiayarak
· (duygu ve inancın marjinalleŞti­
rildiği bir hayatın içindeiı konu­
şurak) ekonomist bir insan ve
dünya görüşünün uzantısından
yer alan ideolojik tavrın bir dışa­
vurumu olarak; başkalarına çı­
kar ve a maçlarını 'tebliğ' etmek
için söz alan , bu haliyle konuşan
ve dinleyen konumlarını mutlak­
laştıran söylemin otoriter/ikame­
ci özelliği. Bu özelliğiyle mevcut
hiyerarşik iktidar ilişkileririden
beslendiğini ve o ilişkiler ağına
gönderme yaptığını, hatta insan­
lar arasmda bu türden bir ilişki
b içimini varsaydığını söylemek
bile daha fazla. Bir başka düzey­
den bakarak; bu tarz bir söyle­
min ben-merkezci bir dizgeye yo­
la çtığını ve seslendiği /çağırdığı
insanlar nezdinde yersiz bir 'te­
peden -inmecilik' duygusu bırak­
tığını da eklemeliyim.
Söylemin alanının görece
özerk bir alan olarak , deyim ye­
rindeyse teorik bir kerte olduğu
söylenebilir. Kendisine bir tür çı­
kış iıkisi sağlayan teorik formas­
yonlada arasında birebir teka­
büliyeder ol maması , giderek ke­
m ikleşen bir söylem tarzının ken­
di çıkış noktasından bir hayli
uzağa savrulmasıyla sonuçlanabi­
lir. Bu yüz den, örneğin; ekono­
mist bir konunun terkedilmesi ,
söylemin otoriter/ ikameci özelli­
ğini aşmanın garantisi olmayabi­
lir.
Evet. Bunlar başka her tür­
den söylemin kuruluşuna katıla­
rak , onun özelliği olabilir. Öz­
gürlükçü ve eşitlikçi bir söyle­
min , asla .
Not: Deyim yerindeyse söylemin
gerçekleşme imkanlanndan birisi
olan üsluhun ; hiç bir kesinlik ve ka­
tılık takmbsı taşunayan bir yumu­
şaklığa ve esnekliğe sahip olması ge­
rektiğini düşünüyor�m . Öğrenci-Ya­
zar Komitesi'nin çıkardığı metinler
hemen her za man parmak ısırtacak
bir kesinlikle . Evet. Ne korkunç
güçlükİerle doğurulduklannı göste­
ren en ufak bir ipucuna rastlanmı­
yor"
(Marguerite Dura s , Yeşil Gözler)
Erdoğan Özmen
29

ÇOCUKLU�UN
ET i Y O L OJ i S i V E T E D A V i S i
ç ocuk l uk yekı n ze­
m e n l e re d e k d o k t o r­
l e r t e re f ı n d e n c i d d i y e
al ı nmayen bi r send­
ro m o l m a k l e b e ra b e r,
hestel ı ğı n çok eski
z e m e n l e rd e
b l l e b l l i n d i ğ i t e ri h i
k a y ı t l e rd e n a n l a ş ı l ­
m a k t a d ı r. T e 8 . y ü z ­
y ı l d e i re n ' l ı t e ri h ç i
Ve l e t n om k ı s e b o y l u
, g ü rü l t ü c ü y e re t ı k -
1 e rd e n s ö z e t m e k t e -
d i r k i , b u n 1 e rı n b u g ü n
'çocuk' dedi ği mi z
v e rl 1 k l e r l e e y n ı o l ­
m a s ı m u h t e m e l d i r. N e
ver ki , çocukl u ğun te­
davi si yüzyı l ı m1 ze,
' ç o c u k p s i k o 1 o g l e rı '
v e ··ç o ç uk p s i k i y e t -
ri s t 1 e ri · n i n o rt e y e
ç ı k ı ş ı n a d e k n e re d e y ­
se i mkens1 zd1 . Ta­
ri h s e l i h m e l e u ğ ra ­
mış b u s e n d ro m u n
t o p 1 u m u n y e r1 s 1 n d e n
f e z l e s ı n ı d i re k t o l e ­
re k e t k i l e m i ş o 1 m e s 1
h e y re t v e ri c i d i r. H e t ­
t e , g e rç e k ra k a m l e r
ç o k d e h e v tı h i m o l e b i -
30
1 i r, ç ü n k ü k i ş i s e l b i l ·
d i ri m 1 e rd e n e 1 d e e d i -
1 e n b u v e ri l e r, t o p 1 u m
t e re f ı n d e n k a b u l
edi 1 m e i steği yüzün­
den ç e rp ı t 1 1 m 1 ş
o l a b i l i r.
Ç o c uk l uğun k e n d i b e ­
ş ı n e b i r o l g u o l e re k
kebul edi l meye beş­
l enmesı , DSM IV
k e p s e m ı ne al ı n m e ­
s ı yl e k e s i n1 i k k a z a n ­
m ı ş t ı r . S e n d ro m u n
t e m e 1 ö z e l l i k 1 e ri
t e s l e k t e ş ö y l e b e l i r­
l e n m i ş t i r;
1 -Konj eni tel
başl angı ç
2 - Cü c e l l k
3-Duygusel dengesi z­
l i k ve ge l i ş m e m i ş l i k
4- B i l g i s i z l i k
5-Sebze i ştehsı zl ı ğı
Çocukl uğun K1 1 n1k
ö z e l l i k 1 e r1
Bu makel eni n emecı
tedavi konusuna ı ş ı k
t u t m a k o 1 m e k l e b e ra ­
b e r, k l i n i k ö z e l l i k l e r
ü z e ri n d e k ı s e c e d u r­
m e k t e y e re r v e rd ı r,
çünkü bezı he k i m 1 er bu
k o n u d e y e t e rl i b i 1 g i y e
s e h i p o l m a y a b i l i r.
Konj eni tel
başl ang1 ç:
B u k o n u d a y ay ı n l a n m ı ş
n e d i r m e k e l e 1 e rd e n b i ­
ri n d e , ç o c u k l u ğ u n n e ­
re d e y s e d e i m e d o ğ u ş ­
t e n i t i b a re n v e ro l d u ğ u
b i l d i ri l m e k t e d i r. A y n ı
mekel ede, bezen bu
d u ru m u n y ı l l a rc a f a r­
kedi l m eden k a l e bi l e­
ceği , h et t e ö m ü r boyu
s u b k 1 i n i k s e y re d e b i 1 e ­
c e ğ i k o n u s u n d e u y e r1
y e p ı l m e k t e d ı r. Ç o c u k ­
l uğun bi yol oj i k yönüne
e ğ i l e n e re ş t 1 r m e c ı l e r J
' o rg e n i k ç o c u k l u k ' e re ­
s ı n d e k i e y rı m 1 k e s i n ­
l e ş t i rm e ç e b e s ı n ı s ü r·
d ü rm e k t e d i r.
C ü c e 1 1 k:
Çocukl uğun en i yi bi l i ­
n e n b e 1 i rl e y i c i s i k u ş ­
k u s u z c ü c e 1 i k t i r.
Ç o c u k 1 e rı n g e n e 1 t o p -
1 u m e or en 1 e k 1 s e o 1 -
d u k l e rı s u g ö t ü rm e z
b i r g e rç e k t i r. ö z e l l i k ­
l e, tek di ş l i küçük ço­
c u k l e r ı n ( b u n 1 e re b e ­
b e k d e d e n m e k t e d i r)
t e d e v i s i ç o k g ü ç t ü r.
B u t ü r ç o c u k l e rd e i n ­
f e n t i 1 d e v re n ı ş g ö z l e ­
n i r v e i ç g ö rü l e ri k e
s i n l l k l e y o k t u r.
(bkz. Tom ve Jerry� 1 96 7).
Duygusal
Dengesi zl i k
ve Gel i şmem1ş11k:
Genel l i kl e tenı i çi n bu
k ri t e r y e t e rl i d i r. Bu
yüzden de di ğer yön-
l e rd e n n o rm e 1 b i r ç o k
y e t i ş k i n , p ro f e s y o n e l ­
l e r h e t t e y e k ı n ç e v re ­
l e ri t e r e f ı n d e n ' ç o c u k '
o 1 e re k e t i k e t 1 e n i r v e
sosya l sti gmey1 öm ür
b o y u t e ş 1 m e k z o ru n d e
k e 1 1 r l e r.
Bil gi si zlik:
A s l ı n d e b i rç o k ç o c u ğ u n
z e k e s e v i y e s i n o rm e 1 i n
ü z e ri n d e d i r, e n c e k h e ­
men temam1 çok cahi l ­
d i r. G e rç e k b i r ç o c u k l a
k e rş ı l e ş m l ş b i ri , bi ·
re z c 1 k g e n e 1 k ü l t ü r g e ­
re k t i re n b i r k o n u d a b i ­
l e , o n u n 1 e t a rt 1 ş m e n ı n
i m k e n s ı z l ı ğ 1 n ı k e v re ­
m ı ş t ı r. Ç o c u k l a r, y e ­
şedı k l erı dünyeye i1i�
k i n ç o k e z ş e y b i l i rl e r
Pol i ti ka, senet, i l i m
k o n u s u n d e e ş ı rı c e h l l ­
d i rl e r . Bel k i de bu ce­
hal et nedeni yl e , ço­
c u k 1 e rı n , k e n d i d e ç o ­
c u k o 1 m e y a n e rk e d e ş ı
n a d i re n o l u r.
Sebze i ştahs1 z1 1ğ1:
En umul med1 k öze1 1 i k
b u d u r. Ne var ki hel k
e re s ı n d e y e y g ı n o 1 a n
bu i nan 1 ş 1 em pi ri k
g ö z l e m 1 e r d e d o ğ ru l e ­
m l ş t ı r.
(bkz. Tem e l Re is, 1 9 5 7).
ÇOCUKLUGUN
. ET i V O L OJ i S i :
S o n y ı l l e rde ç o c u k l u ­
ğ u n n e d e n l e ri k o n u s u n ­
d e p e k ç o k k u re m ü re ­
t i l m i ş t i r. B u n l a r e re ­
s ı nde en ek l e yekı n
o l a n l e rd e n b i rk a ç ı
a ş a ğ ı d e d 1 r.
Sosyol oj i k Model :
Çocuk1 uğun so syo 1 oj i k
n e d e n 1 eri n e i l k e ğ i l e n
k i ş i E m i 1 e D u r k i n d ' d i r.
Çocukl er hakkı nde i k i
en ehter gözl em yep­
m ı ş t ı r;
1 ) Ç o c u k l e rı n b ü y ü k
ç o ğ u n l u ğ u i ş s i z d i r,
2) çocukler topl umun
en ez eği t i m el ml ş ke­
s i m i n e d a h i l d i r. G e r­
ç e k t e n d e , ç o c u k 1 e rı n
%20'si nden ezı i l kokul
d ö rd ü n c ü s ı n ı f a k e d e r
ge 1 me yi b a ş e re b i 1 m i �
t i r.
Ç o cu k l e r e ç ı kçe bi r
' d ı ş g ru p ' t u r. E n t e 1 1 e k ­
t ü e 1 y e t e rs i z 1 i k 1 e ri
nedeni y1 e bezı çocuk-
1 er oy h a k k ı n d e n b i 1 e
m a h r u m b ı r e k ı l m ı ş t ı r.
Sosyol oj i k bakı ş eçı ­
S l n e g ö re , t e d a v i ç o ­
c u k 1 e rı n g e n e 1 t o p 1 u m e
es si m i 1 e e d i 1 m es i ne
y ö n e l t i l m e l l d i r. N e y e -
z ı k k i , bez ı k u rb a n 1 a r
çocukl uğe öyl esi ne
b e t m ı ş l e r d ı ri< i , ç a l l ş ­
m e 1 e rı i m k a n s ı z d 1 r.
U m u t v a a t e d e n b i r re ­
h e b i l i t e s y o n p ro g re ­
m l n d e e ğ 1 r d e re c e d e
ç o c u k 1 u k k u r be n 1 er 1 n 1 n
l i monete setecek dü-
z e y e k e d e r i y i 1 e ş t i ri l -
m e s i s a ğ l a n m ı ş t ı r.
Bi yol oj i k Model :
Çocukl uğun doğuşten
i t i b e re n g ö r ü l ü y o r o 1 -
mesı , ·bi yol oj i k model i
o r t e y e ç 1 k e rm 1 ş t 1 r .
Ç e k m e k t a ş ve Jetgi l l e r
( 1 9 3 9 ) t e re f ı n d e n y e -
P1 1 e n b i r er eş t 1 r me d e,
çocukl uğun ei 1 ese1 o l ­
d u ğ u k e n 1 t 1 e n m 1 ş t 1 r.
8000 e i l ede yepı l en
b i r çe 1 1 ş m e , y er1 de n
fazl as ı nde en ez i ki
çocuk bul unduğunu
g ö s t e rm i ş t i r. i l e ri
e r e ş t ı rm e l e r , ç o c u k s u
e i l e b i re y 1 e ri n i n b i l e
b e l l i b i r s ü re i ç i n ç o -
c u k 1 u ğ e t u t u 1 d u k 1 e rı n 1
o rt e y e k o y m u ş dr. K ü l ­
t ü rl e r e r a s ı ç e l ı ş m e l e
ei l es e1 çocuk l u ğun
Uzak Doğu'de dehe yay­
gı n ol duğunu eç1 ğe ç l ­
k e rm ı ş t ı r.
Ç ocukl uğu n g e n et i k
özel l i ği konusunde ye­
P ıl e n i l gi n ç b ir ereş­
t ı rm e d a 1 0 6 ç i f t i k i z
i ncel enmi ş, tek yu-
31
 m u rt e i k i z l e ri n d e h e s ­
t e l 1 k g ö rü l m e o re n 1 n 1 n
şeş1 rt1 c1 d e re c e d e
yüksek ol duğu enl eş1 1 -
m 1 ş t 1 r - y e n i i k i z l e r­
d e n b i ri n e ' ç o c u k ' t e n l ­
s 1 k o n m u ş s e , d i eri n i n
de çocuk o l m e ol es1 1 1 -
ğ l ç o k y ü k s e k t i r.
Psi kol oj i k Model :
Bu konude bir çok ku­
re m v e rd 1 r. E n f e z l e
i l g i g ö re n m o d e 1 S e ­
l i g m e n ' l n ' ö ğ re n i l m i ş
ç o c u k l u k ' m o d e l l d i r.
B u n e g ö re , ç o c u k m u ş
g i b i d e v re n l l e n b i re y -
1 e r s o n u ç t e p e s e d e re k
ç o c u k h e l i n e g e l i rl e r.
B u k u re m l e re k e r ş 1 ç 1 ·
ken bez1 uzm enl er i se
ç o c u k l u ğ u n g e rç e k t e
v e r o 1 m e d 1 ğ 1 n ı i 1 e ri
s ü rm e k t e d i r. S z e s z
( 1 980) çocukl uğu fey­
d e c 1 b i r e t i k e t o l e re k
t e n 1 m l e r. K o n f o rm i t e
e re y 1 ş 1 i ç i n d e , k u r e l -
l e re u y m e y e n b i re y l e ­
ri · ç � c u k ' o l e r e k e t i ­
k e t 1 e y e re k t o p 1 u m d 1 -
Ş 1 n e i t e ri z , v e o n l a r­
d e n k u rt u l u ru z .
ÇOCUKLUGUN
TEDAV i S i
Çocukl u ğu t edevi etme
g i r i ş i m 1 e r i s e n d ro m u n
· k e n d i s i k e d e r e s k i l e re
d e y e n 1 r. N e y e z 1 k k i
e n c e k m o d e rn z e m e n -
32
l e rd e hümeni st ve
si stemeti k tedevi
p ro t o k o l l e ri u y g u l a n ­
meye beşl em ı ş t ı rBu
re f o rm , ç o c u k l u k t e n
m u z d a ri p b i re y l e ri n
s e y 1 s 1 n d e k i ert 1 ş s o ­
nucu g e rç e k l e ş m i ş
o l a b i l i r. B u k e y g 1 v e ri ­
c i e rt 1 ş s o n u c u devl et
müdehel esi keç 1 n 1 l mez
h e l e g e l m i ş t i r. 1 9 . y y
günümüzde de çocukl u­
ğ u n tedevi si konusunde
e n k e p s e m l l p ro g ra m
o 1 m e ö z e 1 1 1 ğ i n i k o ru ­
y e n ' d e v l e t o k u l l e rl ' n 1 n
o rt e y e ç 1 k 1 ş 1 n e s e h n e
o l m u ş t u r.
B u p ro g re m d e h i 1 i n d e
b i re y l e r d u ru m l e r1 n 1 n
v e h e m e t i n e g ö re e y r1 1 -
m 1 ş t e d e v i g ru p l e r1 n e
y e r l e ş t i r i l i r . Ö rn e ğ i n ,
.en eğ1 r bir şeki l de tu­
tul muş ol enl er 'ene
o k u l u ' p ro g re m 1 n e s o ­
k u l u r. B u d ü z e y d e k i
h e s t e l e r t i p i k o l e re k
k 1 s e , k u re l l e re u y m e ­
y e n , d u y g u s e l o l e re k
gel i şmem i ş ve cehi l
k i ş i l e rd i r.
B u n l e r1 n t e d e v i s i ,
m e c b u re n , e n e l t d ü ­
z e y d e t e ra p i i l e m ü m ­
k ü n d ü r. Ç o c u ğ u n b e z 1
. t e m e l y e t i l e ri k e z e n ­
mesl ( ö rn . p e rrn e k b o ­
y e l e r1 n 1 k u l l e n m e k )
s e ğ l e n 1 r.
Ne y e z 1 k k i , bu s i s -
temde b üyük öl çüde
e t k i s i z k e l m 1 ş t 1 r.
p ro g ra m 1 n . g e t i rd i ğ i
m u e z z e m v e rg i y ü k ü ­
n ü n y e n 1 s 1 re , ç o c u k l u ­
ğ u n g ö rü l m e s 1 k l 1 ğ1 n­
d e k i e rt 1 ş d e d u r d u ru ·
l e m e m 1 ş t 1 r.
B u b e ş e r 1 s 1 z l 1 k v e e r­
ten çocukl uk sel g1n1 ,
e k l l s e ğ l 1 ğ 1 i l e u ğ ra -
ş e n p ro f e s y o n e l l e r i
çocukl uğun tedavi si
konusunde dehe ci ddi
ç e l 1 ş m e l e re y ö n e l t ­
m i ş t i r. F re u d ' u n ö n e
s ü rd Ô ğ ü k u r e m 1 e r 1 Ş l ­
ğl nde çocuk psi kol og ­
l e rl v e p s i k i y e t ri s t 1 e ri
ö n e m 1 i k 1 i n i k b e ş e r1 -
1 e r e 1 d e e t t i k 1 e ri n i
i l e ri s ü rm ü ş , encek
1 9 5 0 ' 1 e rd e b u i y i m -
s e r l i k l e ri k e y b o 1 m u ş ­
t u r. V 1 l l e r s ü re n v e ç o k
m e s re f l l e n e l l z s o n re ­
s1 nde b i l e k u rb e n 1 e r1 n
h e l e ' ç o c u k ' k e l d 1 k l e r1
g ö z l e n m i ş t i r.
Kuşkusuz t bl o t ü m d e n
k e re n 1 1 k d e ğ i 1 d i r. B e z 1
e r e ş t 1 r m e c 1 l e r, p ro g ­
nozun esl 1 nde o keder
kötü o 1 med1 ğ1 n1, ye­
t e rl i i z l e m e ç a l ı ş m a s ı
yep1 l m ed1 ğ1 i çi n öyl e
g ö z ü k t ü ğ ü n ü i l e ri s ü r­
m e k t e d i r.
Bi r y1 l 1 1 k i zl em e ça-
1 1 ş m e l e r1 , ç o c u k l u ğ u n
t edav i ye d i re n ç l i b i r
bozukluk o1 duğunu dü-
 ş ü n d ü rm e k t e i k e n ,
y1 l l 1 k bi r dönemi k ap­
seyen bi r çel 1 şm e
n e l k ü l t ü r, o l g u n l u k ,
boy ve sebze yememe
k o n u l e r1 n d e h e s t e 1 e r1 n
n o rm e 1 s t e n d e r t 1 e r1
y e k e l e d 1 ğ 1 n 1 g ö s t e r­
m i ş t i r. A y n 1 ç a l ı ş m a d a
kendi l i ği n den i yi ı eşme
o re n 1 n 1 n % 9 5 o 1 e re k
septen m es1 bi r kl i ni k
re f o rm o l e re k d e ğ e r-
1 e n. d i r i 1 m i ş t i r .
B u se vi ndi ri c i so nuç-
1 er e r eğm en , ç o c uk 1 u k
günümüzde ek l l seğl 1 ğ1
i l e u ğ r e ş e n l e r1 en çok
meşgul eden ci ddi ve
h1zle yey1 l en bi r hes­
t e l l k o l a ra k y e ri n i k o ­
ru m e k t e d l r. ü s t e l i k ,
p s i k o l o j i k re h e t s 1 z 1 1 -
ğ1 n ötesi n de bir çok
f i z i k s e 1 re h e t i l Z l l k t e
b u b i re y l e ri d a h a f a z l a
e t k i l e m e k t e d i r. 20 y1 1
önce yep1 l en bi r çel l ş­
mede, su çi çeği , kl ze­
ml k ve k ebekul eğ1 n ço­
c u k l e rd e n o rm e 1 k o n t ­
ro l l e re o re n 1 e 6 k e t
d a h a s 1 k g ö rü l d ü ğ ü k e ­
n 1 t l e n d l . A y r1 c e , k e z a
ri s k i d e d a h a y ü k s e k ­
t i r. N o rm a l y e t i ş k i n -
1 e rl e k e rş 1 1 e ş t 1 r1 1 d 1 -
ğ1 nde ç o c u k l u k k u r­
b a n l e r1 n 1 n ç o k d a h a s 1 k
o 1 e re k d i z l e ri n i a c 1 t -
t 1 k 1 e r1 , d i ş 1 e r i n i k 1 r­
d 1 k l e r1 v e b i s i k l e t t e n
1O d ü ş dk ı e ri g ö z ı e n m i ş t i r. S i b i ry e P s i k o l o j i D e rn e ğ i ' n i n
Aç1 k t 1 r k i bu si nsi 38. topl entı s ı n d e sunul e n
ge­ hestel 1 ğe yekel anm1 ş b i l di ri
o l a n m i l � o n l e rc e k u r­
b a n a ü m i t v e rm e d e n 3 - S m y t h e v e B e rn e s ( 1 980)
' D e v r e m ş t e d e v i s i d i Şirüme­
önce daha bir çok ko­
si n i ö n l e r·
n u d a a re ş t 1 r m e y e p l l ­
D e v r e n ı ş ç ı O rt o d o n t i D e rg i s i
m e s l g e re k i r.
4- P o t e s h v e H o s e r ( 1 980)
· s m y t h e v e B e rn e s · ı n i ı e ri s ü r­
K tJ y n a k l a r:
. d ü ğ ü k u re m ı n y e n l ı ş l e r ı ·
1 - B e rb y - K e n n ( 1 97 1 ) · o e v re -
D e n t e l P s i k i y e tri D e rg i s i
nı şı n P l esti s i tesi '
P s i k o t e re p i 1 e r
s - · S m y t h e v e B e rn e s ( 1 98 1 )
' S i z i n e r e ş t ı rm e n ı z b e rb e t y e ­
2- Ç e k m e k t e ş v e J e t g i ı ( 1 939
p ı l m ı ş ; P o t e s h � e H o s e r· e y e ­
' i ş e n l e ş m e z l ı kl erı m n k o gn i t i f
nıt'
çözüml emesi '
S u P s i k i y e t ri s i D e rg i s i
Gü n ü m ü z d e E n d ü s t ri y e l
Psi k o l o j i
6- Potesh ve Hoser ( 1 98 1 )
' A n n e ı e ri n i z p a s t e l g i y e r d i ;
3- R ei sJ ( 1 957)
·
S m y t h e v e B e rn e s · e y e m t '
· u ç v e k e l erde ı s p e n e k
B ö c e k l e ri n V e ş e m ı D e rg i s i
kul l e m m ı ·
S e b z e Bi l i m l e ri D e rg i s i
7 - ' S m y t h e ve B e rn e s ( 1 982)
' P o t e s h v e Ho s e r·ı n c i n s e l y e ­
4- R e i s ,T ( 1 968) ·ı spenek; fe­
ş e m l e rı n d e k i u t e n ç v e r i c i e n ­
n o m e n e ı o j i k b i r p e rs p e k t i f '
l e r; i l e ri y e m t
V erol u ş ç u Bateni
Newsweek
S -T o m , C & J e r ry , M ( 1 967) J o rd e n W. Smol ler
·sı çenı enl e me d e b i r model Journ a l o f P o l y m o rp h o u s P e r v e rs ı ty
K 1 s e l t a nı k ç e v i re n :
o l e re k i n s e n d e v re n ı ş l e r ı ·
Benu Büyükkal
C e z e m n Ö d ü l l e ri
Dkum e ön srl l srt;
1- C h ri s t , J ( 1 9 8 0 ) · ç o c u k l e r­
de b ü y ü k l ük
f i k i rl e ri ·
U y g u l e m e l ı T e o l o j i D e rgi s i
2- K i s s o f , K . G . B . ( 1 975) ' Ö ğ re ­
ni l m i ş
d e v re n ı ş ı n s ö n d ü rü l m e s i ·
33

NORMALLİK USTUNE
Normal değerleri saptamak için
"anorm al " derecede çok görüş
ileri sürülmüş, bunl ardan
birkaçı aşağıda sıralanm ıştır.
O Eğer k işinin kişisel
özellikleri ve i şlevsel görevleri
arası nda bir uyum ve yeterl i l ik
varsa ruh sağl ığı yerindedir.
Sözkonusu kişi kendi kendini ,
ya da toplumu rahatsız ediyorsa,
anorm all iğe işaret eder.
O Herhangi bir i nsanda
bel irgin k l i n i k semptom yoksa
normal k abul eunek gerekir.
Yani hastalı k belirti ve bulgusu
vermediğiniz s ürece normal
olarak değerlendiri lebil irsiniz.
*En sık rastl adığımız değerlerin
ortalamasına en y ak ın değerler
normal değerler olup, bu değere
oları uzaklığına göre öteki
değerlerin anorm al l i k
34
derecelerine karar verilir.
"Normal", Çan eğrisine uyar.
(İstati stik norm)
O B ir değer ideal olarak
saptan ı r ve bundan sapmal ara
göre arıormal l i k
değerlend irilebilir. İstat istik
normdan fark ı n i teliksel
olmasıdır ve J ebrri sinc uyar
(İdeal norm ).
O Emosyoncl güçlük leri
olmay an bir insan ol amayacağı
i ç i n norm al ded iğim i z insan l ar
asl ında normal deği l , sadece
normal sını rlar iç inde ol an l ard ı r.
O K ü l l ürel görüşe göre
bir kimsen in davranışları içinde
bul unduğu sosyal ya da kül türel
ortama göre normal veya
anormal kabul ed il ir. Toplwnun
normal l i k ya da anorm allik
yargıları o topl uma özgü
. yargılara dayan ır. Bir kül türde
normal k abul edi len davranış ve
töreler d i ğer kül türler için
anormal olabil ir. Ku şaklar
boyuncada anormal l i k kavramı
değişir.
O Bir kişinin her yönden
fevkalede olması bckl cncmez.
B ir veya birkaç özellik
bakım ından bir parça kusurlu
ol abilir. Eğer birçok
özel liklerinde beli rgin
yetersizl ik varsa, o zaman bu
kişi m uh temelen anormaldir.
O S ağlık genel an l amda
fiziksel , ruhsal ve sosyal bir
i y i l i k halidir, sadeec h astalığın
yokl uğu anlamına gelemez.
Norm allik i le sağl ı k eş an lam l ı
değildir.
O Eğer insan bi r iş ve
aile sahibi olabi liyor, yasa ve
·sosyal kural l arla çatışm adan
güçlüklerden sıyrılabil iyor ve
zevki için ol ağan fırsatlardan
y ararl anabi l iyorsa normaldir.
O Normal davran ı ş sosyal
ortanıla k i ş i arasında k i
etki leşmenin sonucudur. B i reyin
temel doyu munu etkil emeyecek
kadar büyük değil ve bireyi n
tam potansiyeline yakın işlevine
izin veriyorsa normal ol arak
kabul edilebilir.
O Normallik istenen
birşey değildir. Normallik,
yaratıcı düşüncenin olmaması
ile eşittir. Yaratıcılık kişiyi
diğerlerinden ayıran birşey
ortaya koyması dır. Normallik
için uğraşanlar, bel l i bir psişik
dengeyi korusalar bile yaratıcı
olmayanlardır.
O Normal lik adaptasyon
kavramı ile ilgilidir. Ancak
adaptasyon, toplumun emrine
girip, pasif biçimde kendini
bırakmak değil , iç ve dış
etkenierin sentezi ile oluşan bir
dengedir.
O Kişinin gerçeklik
duygusu var, gerçekle i lişkisi
tam ve gerçeği test eune
kapasi tesi yeterli olması onun
sağlıkl ı olma ofasılığını artınr.
savaşırken (kimi zanian varlığı ile ters
ANORMALLER,
ANORMALLERE İYİ
DAVRANANLARDIR
yasaklanna günah,ayıp,anormal" gibi
Mustafa Demirtaş
sevgilerini, özgürlüklerini feda ederek,
uygulama zamanı geldi de geçiyor bile!
Neler normaldir?
Sıntmak, kandınnak, dalga geçmek,
övUnmek, hırslanmak, sözünde durur
gibi yapmak nonnal midir?
Kıskanmak, öfkelenrnek, bağınp
çağırmak, içinden geldiği zaman şarkı
söylemek patolojik m idir?
Kazık atmak, hava atmak, bakış
atmak, dalga geçmek normal; kapris
yapmak, aşk yapmak, keyif yapmak
anormal midir?
Reddetmek, zıplam ak, hoplamak,
fırlamak, kendi kendine konuşmak
sağlıksız mıdır?
Ağlamak, çocuklaşmak, yardım
etmek, düşünmemek, altta kalmak,
otlanmak, mızlanmak, n azlanmak,
diklenmek, bitlenmek hangi gruba
girer?
Bu işi kim bilir? Bilenler normal
midir? Normal var mıdır? Yoksa yok
mudur? Bunları düşünmek anormal
midir?
HA YDİ MAHKEMEYE
JJ. Rousseau insanın doğuştan
itibaren toplum i le bir sözleşme
yaptığından bahseder. Ancak
günümüzde birey ve toplum
arasındaki bu sözleşmenin, sadece tek
taraflı uygulaıur hale geldiğinden söz
etmek, ukalalık olmasa gerek. B irey
topluma uymak ve yaptığı
sözleşmenin kurallarını yerine
getirmek için, bütün varlığıyla
düşerek) toplum bireye ısrarla
uymuyor, aksine kendini oluşturan Bir toplumun üyekrinin kafa yapılıı ­
bireylere karşı tavır alıyor. Aynca nnda aldatıcı olan şey,
elindeki sınırsız gücü kullanarak, benimsedikkri görüşlerin "h erkesçe
bireyleri kendine uymaları için geçerli sayılan " görüşkr olmasıdır.
zorlamakta. Toplum zorla getirdiği Büyük bir saflı/da insanlar,
kısıtlamalarla içgüdüleri sürekli çoğunluğun belü bazı jikirkri ya da
engelliyor, yasaklar koyuyor, ve bu duyguları paylaşmasının, o fıkir ve
·• duygulann doğruluğunu
önemli isimler veriyor. kanıtladığına inanular. H4bir şey
B irey i se, kendi inançlarını, bundan daha yanlış olamaz.
E.Fromm
toplumun kölesi olmaya çanak
tutmaya pek meraklı! Sözleşmeyi tek
taraflı fesh eden topluma yaptırım
KÜLTEGİN ÖGEL
35
 Deh a , d ü n yaya al ı ş a m a m ı ş ol an­
d ı r . Şa şkın i n s a n d ı r . Onu k an d ır­
m ay a ç alışı rl a r , k a nd ıranl arı kandı­
ra b i l i rse d e h a s ı n ı gös te rm i ş o l u r .
Birl i k te yaşad ığı kişiler o n u kendile­
rinden ayırt edem ezle r, ç ü n k ü ayırt
etm e le ri ond an a y rılm a k demektir:
Biz ve Dch a . Oysa d a h a , onlara ge­
rek t i ği zam a n Biz1den ayr ı l m a s ı ge­
rekendi r. Ona k a tlan ı rla r , am a hır­
pal a y a r a k . İsm i n i söyled i kleri z a ­
m a n o m ahv olm u ş t u r , o n a bağırm a­
ya k a l k a rl a r , n a sıl ge rçek bir deha
olac ağım öğretm eye kalkışırla r . Onu
anl a m a k istedik lerini söyle rken , ölü­
m ü n ü i s tedikleri a nl a ş ıl ı r . Onu l a ­
n e tl e rl e r . Ö l m e m e s i de gere kl idi r ,
işe y a r a m a l ı d ı r , o n a i ş h u y u r u rl a r .
Uzm anlaşlırm a yı dene rle r. Ka rşı sın­
d a , on u n l a b i rl i k te k on u ş a m azl a r ,
k o n u ş m a y a u yg u n deği l d i r o . O d a
onl a rla konuşm ayı dert etmez z a ten .
Kendi saptadıkl a rı 11Ge rçek Deh a y a
Uygun D a v r a n ı ş K u r a l l a rı 11n a u y a ­
m a zl a r , öfkeyl e , i ş i n i hem en b i ti rip
gi t mesini söylerle r . Sık sı k , onu i h ti ­
y a ç t a n y a n l a rmd a t u t t u kl a rı n ı h a ­
u rl a tırla r. Dch a , işçili k yap a r .
Asl ında d e h a y o k t u r . G ü çlerin
aşırı toparla n ı ş ı vard ı r anca k . K o r­
k u l a rını yenern eyen ve güçlerini t o­
p a rl a y a m a ya n b u d a l a l a nnsa , elbet­
te b a ş k a birine ih tiyacı ol u r . Deh a ,
onların o r t a k korku la rını n , i s tek ve
a l ı ş k a n l ı kl a rı n ı n ço cu ğ u d u r . O n u
d o ğ u r u rl a r , besl e y ip b ü y ü t ü rle r .
Hep s i n i n top l a m ı ve t a pl a m d a n d a
fa zlasını i sterler.
Deha i se , y a l n ı zca kend i s i d i r ve
kend i n d e n fa zlası . D i ğerleri ne ha­
kar, bağl a rı n ı hissede r , k ü çümser.
He r şeyi küçü m ser. Ke n d i n i k ü çü m �
sey işini gizler genelde , ç ü n k ü herke­
sin b ü y ü k se rn es i onu deha y apm ı ş­
t ı r . Beklen t i lerin tıpkısa olm a y a yö­
n e l t i l d i ği n i b i l i r , onu k u l l a n m a y a
k a l k ı ş a n l a ra kıza r . Kızdığı z a m an
gü çlerini y a s a v u r u r kend i n den ge­
çerek c·Kendini h a rca r11), ya da on­
l a rı topariayıp e t k i n kılm a y a çahşn
(11Eli n dekini i yi ku llanır11) .
Ne olursa ols u n , a l a y edilir.
Ş a şkınl ı ğı sevil m e z , ç ü n k ü başkalan
a l ı ş m ı ş t ı r her şeye , o n u a lışkan l ı ğı
bozs u n d i ye i s teme zler, yeni a lışkan­
lıklar ya r a ls ı n d i ye isterler. Şi irden
36
DEHA
m a tcm a tiğe uzanan yol u dchalar m ı
y a ratm ı ş t ı r , yoksa o dehasını göster­
sin diye b a ş k a l a rı m ı ? Son u nd a , d o­
ğan çocuk ça resizce k abu llen i l i r , işe
y a ra m a zl ı ğı sü re k l i b a ş a k a l k ı l ı r .
Delil iği n in i çi n d en ç ı k t ı ğ ı n ı ki m se
fa rke tmez . Yine d e , b ü y ü d ü ğü za­
man o d a başkal a rı n ı d oğuraca k t ı r ,
i ster i stemez.
2.
(Doğu 1da Düşü nce ve Deh a)
D ü ş ü n ce, kendisi o l d u ğ u n u n a sıl
anlayab il ir? D ü ş ü n cesin i n d ü şü ncesi
olarak m ı ? Ayn a sı n a bakıp kendine
dokunarak m ı ? Şey , oluşum içi ndey­
ken o l u ş u n u k a vr a y a b i l i r m i ? Ya
ş ü pheye d ü şerse ol u ş i ç i n d e old u -
. ğundan y a d a gerçek b i r ol u ş oldu­
ğund a n . Bir y a ğ m u r or m a n ı n d a
kayb ol u yorum v e h e r yön b i rbirine
benzi y o r , a m a elb e t t e gel d iği m ve
ileried iğim iki yön v a rd ı , birbi rine
Sabri Gürses
ba ğh . Bi r yerlere izl e r b ı r ak m ı ş ol­
m alı yı m .
Doğa d a d o ğu m , öl ü m ü h a şl a t ı r .
D ü şünce gerçe k d oğadı r , kendisini
d oğ u r u r ve öld ü rü r . Genel ol ara k ,
d ü şüncenin k o n u su ola n şey , d ü şün­
cenin konusu ol m a k t a n çıkarılm a k
için varol u r . Kend isi n in doğu r ma dı­
ğı öl ü k o n u l a r ı elde edt:n bi r d ü ş ün ­
ce, onl a rı toprağı n a k a t m a y a çalışır
ve a n c a k top rağa göm d ü k ten son ra
onl arın b a ş k a şeylere d ö n ü şe rn eye­
cek y a p a y a rt ı kl a r olduğunu görü r .
B a şk a sının çocuğu a n c a k kon u k ol a­
bili r, gü l ü m se riz , seve riz , ve a k ş a m
evine d ön e r . Ya k a ybolm u ş , e vden
a t ı l m ı ş ç o c u kl a r? B i rk a ç resm i iş­
lemden son ra evde y a ş a y abili rler ,
a m a bir g ü n ge rçek a n neleri geli rse
h iç d u ra k sam adan gid e rler.
Düşünce önce ken d i s i ni b a şl a t ı r ,
s o n r a dehası n ı y a ra t ı r . Me kan , za­
man ve y üzey u ygunluğu varclı r : Da­
h a d ü ş ü n cen i n ke n d i si ol a ra k d ü ­
ş ü n ce yi s ü r ü k l e r , k e n d i k e n d i n i n
başlangıcı d ı r böylece . Ken disi ol u r ,
kendisine d o k u n u r . Anc a k kend isi­
n i n de başl a t m ı ş olabi leceği b i r d ü ­
şünceyle b i rlcşcbil i r , o n u sürd ü rcbi­
lir. Ba ş k a d u r u m l a rd a , b a ş k a s ı n ı n
dehasını tekrarl a r v e s ü rd ü rler, d ü ­
ş ü n ceyi d eğil : D ü ş ü nce ge rçekleş­
mez , ke nd ined ok u n a m a z ) çünkü ne
ayna ne de gö rüntü ol u r .
He·r şey s ü r ü klenm eye cği l i m l i y ­
ken , d ü ş üncenin ken d isi olm akla uğ­
raşm a s ı ge ri k alış s a y ı l ı r . D ü ş ü n ce ·
içi n , zam a n i çi ne d ağı lm ış ol uşumla­
rın fa rkı n d a oluş i ç i n , y a n i bilinç
i ç in öne m l i d i r bu: Doğ u m , öl üm ve
s ü reklilik h e r şek ilde s ü rer . Dcha
ise, mekan içinde yer a l ı p y ü zey ü ze­
rinde zaman r ü zga rın a k a rşı d u rd u­
ğu i çin b öyle y a ş a ya m a z : Ya yokol ur
ya d a hönle şir.
3.
11Ama insanın y ükselişi, se vilen
insanlarca ge r ç ek le ş tir il me d i . O in­
sanların i k i özelliği vard ı : M . uaz­
zam bir d ürüs tlük ve en azın d an
bir parça de h a. 11
J. Bronowski .
Deha d ü rüst olm a l ı m ı dır ? Y aş a­
yışının i s tekl erinin bel irlenm işlik or-
 talamasına göre d ü zenleniyor ol m a­
sı , a hi ağı d a i sıekiere göre y ap a r .
Ancak i s tedi kleri olabild i ği k a d a r .
Ahlak , yaşayışı sürdürm eyi d üzen­
ler, n a sıl yaşıyorsak öyle ahla klıyız­
dır. Evrensel olabilece k ahl a k , be­
nim nasıl yaşam a k istediğimden, na­
sıl ilişki kurm a k ve varolm a k istedi­
ğimden öteye gidemez. Başkalannın
bana dü rüstçe davranm asım i s tiyo­
rum , çünkü bilgi eksikliği ve şüphe
beni ted irgin eder. Ba şkası h a kkın­
da edindiğim bilgi , benim onu şekil­
lendirmemi sağlar. O, benim "şöyle"
oluşunu bildiğim kişidi r. Onun bana
verdiği yetmez , bi lgi sayıl m a z b u ,
güven verici d eğildir; benim ond an
aldığım rah a tlatır, bilgilenirim .
D ürüstlü k olm ayan şeyd i r ; ç ü n­
k ü ben b a şk a sı h a kk ı nd a bi lgiy e
ulaştıysam , bu , ond an ayrı bi r şey­
dir, benim ona söylem ediğim , o far­
ketm eden aldığım bilgidir ve çoğun­
ca ona geri de s u n am a m . Birisi bana
karşı dürüst old uğu z a m a n , benim
d ü r ü s ts ü z l ü ğ ü m b a şl a r . Am a n e
olursa olsun bir anlaşm a v a rd ı r ve
beli rli bir yaşayışm ve söyle m in d ü­
rüstlü k old uğunu va rsay a rı z . Ş u a n
v e şu a nki y aşayış onayla nır. Daha
dü rüst m ü d ü r? D ü rüst olm ası ola­
naklı m ı d ı r? Evren h a k kı n d a bir
kavrayışı vard ı r , dehası içinde bir
bütünlük k u ra r ve a kt a rdığını v a r­
sayar. Bisiklet dahiyane bir alettir,
a m a bizim onun ne olduğunu k avra ­
yışımız y a ra tıcısıyla eş m idir? Kütle­
sel çekim formülleri , Newton ' u n on­
lan kurarken ne düşündüğünü ifade
eder mi? Ya d a , l isimli soyu t ve ke­
sin bir zaman birimini varsayarke n ,
şehrin s a a t k ulesiyle k a rşı k a rşıya
olan Newton , televizyon kanall a nm
değiştirerek kesin ve birbirine geçiş­
li bir zamana d üşen bizlere ne anla­
b r? Deha çaresizdir, evreni k avrayı­
şını başka k a vrayışla rın ü zerine
k u rm a k zoru nd adır, onl a rl a birleş­
tirmek zorundadı r. Heisenberg, be­
l i rsizlik der, a m a elbette k i doğayı
düşü nüşü bu kadar belirsiz bir söz­
cükle a ç ı kl a n a c a k k a d a r d ü ş ü k ve
apacık değildir. Deha , dehasını aç­
m alda birlikte tulsa klaşır, yaşayış
biçimlerine, düzenlenmiş doğaya ve
ahlağa , k u ruluşl a ra tesli m olu r; za-
ten kaçabileceği başka bir yer yok­
Lur. Dehası a ncak burada dehadır,
çünkü başka hiçbir yerde onu yara­
tan olm a y a c a k t ı r ve b u ra d a - onu
y a r a t a n l a r , y a r a tıl m a yı bekl c rl e r .
Yeniden ya ratması d üzenlemesi ge­
reken o , h i çbi r zam an d ü rü s t ola­
m az. D ü şünce , hiçbi r zam an old u ğu
gibi gerçekİeşme m iştir.
4. Deniz'e,
D e h a bended i r ve b a şk as ı n d a
gerçekleşir.
• Deha oluş b a şk asın a göredi r .
O ysa b e n kendim i , varl ığırom doğal
d urum u olar a k düşü n ü rUm : Başka
n a sıl olabilirim ki! Olu ş u m u n her
h ali bende saklıdır; kend i m e çok az
şaşırırım , kend i m e şaşkınlığım daha
çok h e yecanla nm a , va rl ığı ın ı n ol­
gunluğunu h i ssetm e ol a rak belirir.
Başk a l a rıys a , k a v ra y a m ad ığım da­
h iyane yapılar ola rak kalır. Her iki
şekilde de: Aptalın aptal oluşu n a sıl
s ü rekli olabilir, deh anın deha ol uşu
n edir? Her şey dışandadır, her şeyi
a n c a k deha m d a n geçi rere k i ç i m e
a labilirim v e b u , yine ban a a i t şey­
ler anlamına gelir, her şey yine dışa­
rı da kalır. Başkal a rı içi n , benim dı­
şa v u rd uğum şeyler her şeyin içine
k atılır, a m a bana göre her şey onla­
rın dışı n daki şeylerdir. S ü rekliliğim i
sağlaya n şey b ud u r : Başkalarına gö­
re olu ş .
• Dahiyane yapılarla k a rşı karşı­
yayım : Form üllcre bakarım , deney­
l e ri incclcri m , ş i i rleri , rom anl a rı
okurum . . . Deha ürün üdür bunla r .
Benim yara tm adığım şeyler. Yarat­
m adı ğım şeyle ri kavra yabil i yoru m .
Ö yleyse onları ben d e y a ra t abilir­
el i m . G ö recel i k K u ram ı nı k a vraya­
b il iyorum , öyleyse ben de yaratabi­
lirdim . Ben yaratm adım , çünkü , ya
zaman beni dışarı a ttı , göreceli k leu­
ramından sonra yım , ya da deha ger­
çekleşmesi zorunlu şey değildir, sa­
dece vardır, varolur.
(Beni çeşi tli deha t ü rl e r i ne sü­
rükleyen bu yapıtiara gerçekten ih­
tiyacım va r m ı ? Gerçe k ten , deham
bu t ü rden olması gere ken bir dcha?
Dehanın başka şekilleri olamaz m ı?)
• Birleşen d ünya üzerinde bi rleşen
y aşam biçimleri doğuyor. Yaşayışı-
m ızın nasıl ol acağına karar vereme­
den (daha önce denenmiş ola nı) ya­
şam a ya başh yoru m . Ya şayı şım baş­
ka d a ol abili rd i , am a böyle . Yaşayı­
şın bana daya t ılışı o yaşa yış içinde
yer almış olan ve yer ala n dehala­
rın , dehası yer alacak ola n b i r deha
türünün d ayatılm asıdır. (Uzm a nlık
dışı dehayı yaşantılamadan , uzm a n­
l aşm am isten i r . ) Deh anın o r t a k ve
te k old uğu , ve o d eh al a rı n b e n i m
yaşa yışım ı şekillendirdiği varsayılır;
oysa onl a rı n şekillendi rdiği y a ş a yış­
l a r beni m y a ş a n tı m ı etkil e r . S a a t
kullanırım , am a l SOO'lerden b ugün
doğru ol an saat tarih i ni yaşantıl a ya­
m a m , geriye doğru kısa ba kışlı ya­
şantı tasarl a rım ; t a rihler birleşm iş
v a rsa yılı r . B i l gi s a y a r k ull a n ı rım ,
otoyoll a rda gezerim , plak d i nlerim ,
a m a ta rihleri yoktur. Yaşay ışım şe­
killenmez, evrilmez, kısaca bozu l u r .
Y a ş a y ı ş dehaların deği ş tirdiği şey
i se , tarih d eh a l a n n ili şkileri üzerine
k u rulu yorsa , varolu rum , am a yaşa­
y am am , ta ri hsizimdir.
·s
.
Dch a yok-olan şeydir. Zam andır.
Z a m a n s a y a şa yışın s ü re kliliği d i,r .
Kesinti uğrayama z oluşu , on u varo­
lu şa aldırm az kılar. Varol u ş ise , za­
m a nla birlik te ve onun dışında a k­
m a k zoru ndadır. Ya şayış i çindeki
varolu ş dehayı y a r a tı r . Dehanm iz­
leri , y a ra ttıkları , birl i k te ve dışarda
olm a h a reketini s ağl a r . Herşey ken­
d isi ol u r . Deh a , v a r ol u şun zam a n
i çinde düze nlenmesini sağl a y a n d ı r ,
·ya ni k e n d i kend ini d ü zenleyen za­
m an . İn sanl ı k t a rihinin y a r a tılmış
şeyl e re göre d ü zenlenmesi bu y üz­
dcndir.
Oysa i n sanlık tarihi nin p a rçalan­
m ış olduğu bilgisi, dehayı za m an ol­
m a ktan çık�nyor ve d üzenlediği va­
rol uşun i çine k a tıp a n c a k yaşa yışı
açı kla yıcı şey h aline geti riyor. Hiç­
bir zaman birlikte ve dışarda olm a
hareketi gerçekleşmemiş, yerine geç­
mc ve içinde ol m a h a reketi v a rmış.
İnsanlık t a rihi yen iden d ü zenlenir­
ken , bundan sonraki tek olası a şa­
m a , dchanın yeni doğm uş i n s a n ve
birli k te ya şayan insanlık ola rak or­
taya çıkması olabilir.
37
 Krokiler·dört

kopının açılışını hissetmiyorum. sırtını okşomoyo devam ediyorum

lepisko soçlının. hafifçe dönüyor. gözlerimiz gözlerimizi görmeyi istemiyor ve

soruyorum ono:

• karşıdaki denizi seyreder misin geceleri ?

' hayır· diyor. 'geceleri annemle konuşuruz. sözlerine inonırım onun, yolancı

olduğuna inandığım kadar. o derki: kız gibidir deniz, ono güvenilmez-.

•

ve kovonm başımda dönüp duran korson ları.

sonsöz yerine
gizlidir denizlere duyulan özlem�
çıkar bazen yatağının olnndon,
alır götürür onu sevişrnelerden ırak den izlere.
deniz ölüdür ve öldürür cinsell�ini

N e v z o t Ç o l ı ş k o n .

38

ANLAŞMAL 1
Bir bede_n vermekt es in
dünytJytJ,
hep tJyn 1 s1n T kendin inkin i
Sen, ben benzerliks izsin
P e u l El u e rd
E rk e k : Güneş bettı,
b a t e rk e n b a t e rk e n d e ğ ı n i k i
y e m e c ı e ç ı l d ı v e d e ğ ı i ç e ri
el dı l e r, i s t e k l i y d i l e r on s e e t
s o nre beşke i k i yem e ç
y e n i s i n i d o ğ u re c e k . B e n i m
sonum böyl e bi r gün1 e
b e ş l e y e c e k , b e l ı k p u l l e rı ,
k ö p rü d e m i rl e ri , v e p u r
d ü d ü k l e ri , k e re v e
ş e ri t l e r i m l e y a t ı y o r
o l e c e ğ ı m b i r p e n c e re
d i b i nde.
K 8 d 1 n : A rn a v u t
k e 1 d ı r ı m 1 e r ı n ı n e·re s ı n d e k i
ç i m re ri , t e ş t e n s e t l e ri v e
eteş b ö cekl eri n i
·b u l u ş t u ru r d u m , m e r t ı l e r
g ri , t u r u n c u , m e v i d ü ş ü rü rd ü
h e r y e re ,
d e n i z i n k o k u s u b u rn u m u
k e n e t ı rd ı . s a p ı l ı rk e n ç o k
c e n ı m y e n e rd ı , d ü z l ü ğ e
. u l e ş ı r e re n e d e k i e r s l a n l e r ı
ve d ü n y a n ı n s o n u n u bi l e n
s i y e h p e l e ri n ı i e d e m ı
e n l e t ı rd ı m o n e .
V e rs ı n .
E rk e k: Ağı r gel i r çok eğı r
g e l i r, F e k e t d e n i z s e n i k a l ­
d ı rı r, e ğ l e re t e k ı l m e z s ı n
e m e t o p ra k t e y s e n b o z k ı r
s en i g ö m e r ü s t ü n d e d e h i ç
b i r ş e y y e t i ş m e z , t re n i n
p e n c e re s i n d e n b a k e rs ı n
k u z g u n u z a k l e rd e s e n i ö z -
ı e r, o n u
g ö rd ü ğ ü n z e m e n d ö n ü ş ü n o l
m e d ı ğ ı n ı e n l e r s ı n , ş e ş ı rt -
. ..
IT I RAF
m e z , ç ü n k ü s ü rd ü ğ ü n y o l d e
i ş e re t l e r v e r d ı r e n l e m l e rı n
ç ö z m ü ş s ü n d ü r , g ö z l e ri n v e
b e y n i n b ü y ü t e ç d e ğ i l d i r e r­
t ı k . G e rç e ğ i g ö rü rs ü n e m e
onunl e dost olmazsı n o ses­
siz
b i r düş mend ı r göl gen ol du­
ğ u n u d ü ş ü n ü r s ü n , s o n i ş a re t..
y ı ğ ı l ı t o m ru k l e n n ü z e ri n ­
d e d i r, y e n ı n d e m e v i t u l u m l u
d e m i ry o l u i ş ç i s i e rk e d e o r­
menl er sı ktı r ve seni çağı -
rı rl e r:
Atl esene
B i ra z d e n h e re k e t e d e c e k
Gi di yor
i ş ç i e 1 s e l l er, y e p ra k l er hı ­
ş ı rd e r, y e ş i l l i ğ i n e r t e s ı n d e
ç o c u k l e r c e m l e r e t e ş e t e r­
ı e r y ü z l e ri n d e c o ş k u y l a , k ü ·
ç ü k d u d e ğ ı n ı b ü z ü p e ğ l e r,
sen de onunl e
b i rı i k te n e d e n i n e y n ı o 1 d u ­
ğun e i n eneb i l i r mi s i n?
K 8 d l n: O e n v e s e s s i z l i k
d ü n y a n ı n e n i y i d o s t u d u r,
h e r y e re y a y ı l ı r v e s i n e rl e r,
kokusu üstünden gi tmez,
k i b r i t ç ö p ü y e p e y m e k a n l e r­
de i se çı kmayen mide bu-
ı e n d ı rı c ı b i r i z b ı re k ı r.
H e r ş e y s e s s i z d i r e rt ı k , s a ­
d e c e b ü y ü k b i r de p r e m s o n ­
re s ı n d e b ö y l e b i r i z y e ş e n ı r
Ge n i ş b i r b o z k ı r rüy e l e rd e
g ö rü l e n , k o y u s e rı y e ş i 1 t e ­
p e l e r b i r e z y u k e rı d e
b i re z y u k e rı d e ç i z g i b i r e y ,
b i r s e l t o - m a rt e l e d ü ş ü n ü ­
y o rs u n t e k ş e n s ı n ı n o l d u ­
ğ u , t e p e l e re ç e rp m e k t e n
k ork u y orsu n .
ö y ı e U z e k k i ...
E rk e k: Yokuşten eş eğı i n i ·
y o ru m e k ş e m ı n s e s i b u l d u
beni , yenı nde beden i m e uy­
g u n b i r rü z g e r v e r d e n i z d e n
g e l e n , i k i s o k a ğ ı n b i rl e ş t i ğ i
y e rd e d ö n ü p s o l e b e k ı y o ru m ,
d ö r t k i ş i y ü rü y o r e re d e b i r·
b e n i m , d ö rt k i ş i y ü r ü y o r
o r e d e g ü l ü y o rl e r, y ü z ü m e
b e k ı y orum e c ı onu b e ğ l e d ı ­
ğı m i çi n k ı z g ı n , i p i n fe z l e
d e y e n m e y e c e ğ ı n ı b i 1 i y o ru m .
D ö r t k i ş i y ü rü y o r e re d e b i ri
b e n i m , k ö p rü m e d e n i b i r
ç ı ğ l ı k e t ı y o r, m a rt ı l e r
i nsen kokusu ve mey ı s one
k e r ı ş ı y o r, k ü ç ü k d ö r t k i ş i y �
b e k ı y o r s o n re k u m y ı ğ ı n ı n ­
deki böcekl e oynemeye de­
v e m e d i y e r, k ü ç ü ğ ü n e n n e s i
a d e ı ş ı ğ ı n ı y e k ı y o r, e s k i v e
k ü f k o k u l u s e rı b i r ı ş ı k e h ­
ş e p e v d e n d ı ş a rı f ı r l ı y o r,
d ö rt k i ş i o n e ç e rp ı y o r, k e d ı r.
g ü l ü m s ü y o r, s e rı ı ş ı k k e n e ­
r e ç e k i 1 i y e r.
D ö rt k i ş i y ü rü y o r o re d e b i r
ben ben mi yi m ?
K a d 1 n : Cem l er ı s l e n d ı , b e ­
t o n z e m i n y e ğ m u r k u s u y o r,
E k i m S a ğ u ğ u u z a k l e rd e n
g e l d i , b i r ö n c e k i E k i m g i r­
depl ı bir kebustu, bu eki m
b e ş k e y e rd e e ç t ı m g ö z ü m ü
ş e ş k ı n l ı k l e ç e v re m e . b e k ­
tı m, son gün şeşkı n yatak­
ten kel ktı m, düşündüm göv·
d e m e ğ ı rd ı .
G e l e cek, Eki m b u d em i r ke­
pı den çı keceğ ı m , ekl ı mde
· k e b u s u n i z l e ri v e d ı ş e n b e ­
keceğı m.
Dı şerı Sl
i ç e ri s i y m i ş .
Ed; z EVRENOSOGLU
39

Pozitivist An lay1ş
N ed ir?
Ka�a Ayr• llr? Bir Örnekle • • •
Kitaplardan Bir Kitap
Bir "Giriş"i vardır.
"lçindekiler"den sonra yazılması
gerekir ve şöyle başlar:
(Konumuzun adı 'Egitim Psikolojisi'
olsun . Aslın da ne olsa gider,
red d edilmez . )
"Egitim Psikolojisinin ne
oldugunu anlamak için konuyla ilgili
kavramlarm in celenmesi �erekir. "
Mükemmel bir giriş cümlesidir.
Böylesine çarpıcı bir b aşlangıç,
okuru sarsmakla kalmayıp , merakı
da arttıracaktır. Yazar bu sorun a
hemen açıklık getirecek v e şunu
diyecektir:
Egitim Psikoloj isiyle ilgili
kavramlar ikiye aynhnaktadır. I­
Egitim kav ramı , 2- Psikoloji
kavramı . Herşey apaçık ortadadır
a r tık. Yazar iyi yoldadır, devanı
eder ve ilk önenıli ba şlıgını bu anda
yazar .
1. Eği1im N edir?
Egitim Psikolojisini ikiye ayırmak
yetmez , egitiınin ne olduğunu da
belirlemek gerekmektedir . B u
sorudan sonra yazılacak olan
. "Eğitim, insanlıgın yaradılışından
beri süren bir faaliyettir, çünkü . . . "
diyerek süren bir cümledir
muhtemelen . Bu cümle yazann
tarihsel boyuta derinlemesine inme
görevidir. Bu görev mutlaka yerine
getirilmelidir . Sınıflama çalışmalan
elbette sürecektir, sürmelidir.
Egitim önce ikiye ayrılır (Üç, dört ,
beş rakamianna da ayrılabilir ama
bu ayrumn birilerine göre olması
z orunludur. ) l. Forınel Egitim 2.
Informel Egitim
F ormel Egitim de ikiye
40
ayrılmaktadır, unutulmamalıdır.
'Formel' Türkçe bir sözcük degildir
diyenler olabilir mi? Ols un. Onlar
bilimin temel niteliklerinden ikincisi
( ! ) olan (-ilki ampirik olmasıdır)
"bilim evrenseldir" maddesini
bilmeyenlerdir. Bilim dilinin de ,
bilimin kendisinin de Türkçesi,
Portekizcesi, J aponcası yoktur.
Anlayan anlamaktadır.
Formel Eğitimi
a) örgün b) yaygın olmak üzere
ikiye ayırdıktan sonra (burada
dikkat edilmesi gerekilen
maddelernede 'sayılar' yerine
'harflerden' yararlanılmasıdır. Akı­
cılıgı saglar, iyidir. ) egitiınin tamını
için yer ve zaman uygun demektir.
(egitim tanımının sayı da degişebilir,
uzman sayısının artması tanım
sayısım etkilemektedir. ) Daha önce
hazırlanıınş olan tarnınl ar,
kavramlar torbasında yerini alır.
Böylece Egitim Psikolojisinin
'egitim'i açıklanmış, sıra
psikoloji'sine gelmiştir.
ll. P S i K O L O J i N E D i R ? sorusu
tam burada yer almalıdır. Tarihten
yine sözedilecek ve "psikoloji
b aşlangıç tarihi belli olmamakla
birlikte . . . " diye süren bir cümle ile
b aşlanabilecektir. Felsefeyle ilgisi
b urada kurulursa iyi olur.
(Amaç tabü ki felsefeden nasıl
kurtulup bilim mertebesine eriştigini
göstermek olmalıdır . ) Öte yand an
psikoloji tanımı biran önce verilip­
psikolojinin alt daUarına
geçilmelidir. Bunlarda "b aşlıca alt
dallar" başlıgı ahında birer cümle ile
açıkça açıklanacaktır.
l l l. E GiTiM PSi KOLOJiS
N E D i R ? başlıgı düzenlilik
paranoyasının yeni bir göstergesi
olarak büyük bir iç huzuruyla atılır.
Bu düzen kitabın sonuna kadar
böyle gidecektir, ne b üyük
mutluluktur yazar için . (yazar
dostları a rasmda bilim adaım, pro­
fesör olarak d a anılmaktadır. ) Bu
yeni b aşlık sonrası ilk cümleler
mutlaka hem egitim hem psikolojiyi
bir arada kapsayacak biçimde
kurulmalıdır. Böylece ilişki kurulup
son tarnın için gerekli zemin
hazırlanır. Magoon ve Garrison
isimli bilim ad amları t anımı şöyle
yaparlar . "Egitim Psikolojisi, insan
zihni ve davranışlannın egitim­
ögretim süreçleriyle ilişkili olarak
incelenmesidir.
Egitim Psikolojisi bir bilimdir,
valla hilla bilimdir; bunun
kanıtlanması zaman geçirilmeden
yapılmalıdır, acele edilmelidir.
Egitim Felsefesinden Egi tim
Psikolojisini a yırmak ilk adımdır,
bu yapılır . "Egitim Felsefesi ne,
neden , niçin sorularına cevap
ararken , E�itim Psikolojisi neyin,
nasıl ve ne z aman yapılması
gerekligini araştırır. "
Böylece bu anlayışın en acayip
önermelerinden biri daha
sarfedilmiş olunur. B aşta d a
belirtildi , sadece Egitim
Psikolojisine ait bir yapılanış
değildir bu. Egemen olan bilim
anlayışının , yöresel boyutt a en çok
uygulanan biçimidir. Anlamaya ,
görmeye ç alıştıgımız ilk günlerden
bu yana bize verilmeye, ögretilmeye
ugraşılan ve çoklukla başaniandır.
Sistem isteklerini üretmeye devam
ediyor. İşievlerini yerine getiriyor.
Ampirisizme tapınarak,
araştınnalara dayanarak p aket
yaşantılar sunmayı sürdürüyor. ·
Yurdaer Altmöz
i
 çöp gibi değerlendiriyor . belirtisi olduğunu anla tmaya

Ben burad aki anl amı çalışıyor . Ben kendimi

arıyorum ve buluyorum . gerçekten kötü

Uzandığım yerd�ki endişe hiss ediyorunı , hen kendimi

çocuğu yaralı yazıl ar endişe çocuğu ile bir

yazıyor sol eliyle . Ben tutuyorum . Uzandığım yerin

bunlara aşık oluyor ve tam ortasın da oturan en dişe

düşünüyorunı . endişe çocuğu yazıların a duyduğum

çocuğu aşık olnıamı istiyor aşkı hissedemiyor. Bu çocuk

ve alıklaşıyor. Ruhumun çok yaralı , en azından

cünılelerini sevınİyorum ve alışkanlıklarınuzı düşünerek

endişeleniyorum . Bu hayat aranuzdaki dağişikliği

ne olacak , ve bu ölümler ne anlıyorum. Benİnı y aralarım

olacak diye. Oysa o sağ elle yazılıyor.

Sar• durm adan yazıyor ve ona

uz aııdığınıı her seferinde

Beııiınkiler koııuşnı aya .

değnıez , ondan uzaıııyorum

yeniden ha tırlıyor . endişe çocuğun a . İkimiz ,

Gü n ler
Ruhumun cümlelerini ayağa kalkıyoruz , ve o�a sol

sevmiyorum ve endişe elini kesnı esini fısıldıyoruro . .

çocuğunun yazıl arını bir kez Endişe çocuğu alaruna

dah a okuyorum . İsa'yı götürüyor sol elini. Benim

Uz andığını yerde bir endişe hatırlıyorunı bu �azıl arda , kağıt kalemİnı yok , b enim

çocuğu oturuyor . Ben onu İs a'yı uıı utuyorum bu alık cümlelerim ve çöp gibi

şinıdiden k anıksadını . O yazılarda. Uzandığım yaşamım var. Endişe

bana ruhu yardımıyla yerede , köşesine büz ülümüş çocuğuyunı hen , endişe

ulaşnı aya çalışırken ben ona endişe çocuğu birden ona çocuğuy um h en , endişe

daha çok uzanıyorunı . aşık olduğunın sanıyor , çocuğuy unı hen , uzandığım

Biliyorunı ki yazmayı kesiyor , sol eliyle yerdeyim hen . Sol elini

alışk anlıklarınuz aramız daki bana ruhunun cümlelerini kesen endişe çocuğuyunı

farklılığın b elirtisidir. O sevnıenıenıi, hen , o gün b ugündür sağ

bunu daha çok biliyor . alışkanlıklarımızın elimle yazıyorum.

E ndişe çocuğu yaş anunı bir aramızdaki farklılığın Durul Taylan

41

•
RED D EDIYORUM
Geceyarısını çoktan geç m iş ol­
malı. Yalırdım kendimi son
nefeslerim e , ellerim göğsümde
patlatm aya ha zırlanıyo rum iç
dünyarnın kalın , ağır hüzün
taşlarından yapılmış duvarla­
rını. Sonra bırakıp ken d im i
bütünüyle p atla manın verdiği
sarsın tılara giriyoruro i çimde­
ki öl ülerin dünyasına .
Yatağım tabu tudur şimdi dış
yaşantılarımın .
Önce karanlık, d i psiz bir ku­
yu ya d üşeceks in d iyor biris i .
Kolay değil öyle ulaşmak taa
derin lere. D üşece.k sin d üşe­
ceksi n . Elierin hoşuna araya­
cak gü ndelik yaşamın d a tu­
tunduğun o sıradan ilişk ileri .
Bilmed iğin ama sana ait şeyle­
re dair bu ndan sonrası . B ilin­
mezlik hep korkutucu gel miş­
tir ya insanoğluna , sen de kor­
kacaksın ili klerine kadar, buz
giÇ i soğu yacaksın hatta. Sonra
karanl ığı n soğuk dokunmala­
rından kurtardım derken ken­
dimi işte sana bir ateş yığm ı ,
bir volka n her d a im patlayan .
G l RD İM karanlık kuyuya .
Beni uyaran aklımı d inleme­
dim. Ç ıgl ıklarımı içime atıp
her zamanki gibi kapattım ağ­
zımı sıkısıkıya. Ölüme gider
gib i değildi bu ama. Sonsuz-
42
Cezmi Ersöz'e
luktu bir tür. İyi k i ölüm var
ded im kendi kendime, iyi
ki. . . .
lşığı görd ü m yolculuğun so­
nunda , O VOLKANI
Dedi ki birisi 11 Sonra bir ayna
verecekler eline ve sen orada
hızı saliselerle ölçülen değişim­
ler yaşayacaks ı n . Kaygan de­
ğişimler bunlar, sen hile ay­
rımsayamıyacaksın . .
İşte mutlusun küçük kız . B u
sensin , s e n i n iç dü nyan . Ku­
d u rgan bir den iz , kaygan ü r­
k ü tücü değiş imler ülkesi ve sa­
yısız patlamalar . lstesende
k imseyi sokamazsın bu raya .
B u rası gizli kalmış örsel enme­
ler, suçluluk duyguları, ga rip
istekler · ül kesidir. Korkma ,
kahusların el verse de onları
b iraz , hangi hilgiç doktor pat­
latabilir sen in gibi o volkanı
ya da hangisi sen in gibi kay­
gan değişimler yara tabilir su­
ratınd a .
MUKTED l R S İN Ş İ M D İ
Bırak sana gözl ükleri üzerin­
d en bakan dok tu run volkan­
lar üzerine kimyasal ve ku­
rumsal yorumlar yapmaya de­
vam etsin .
Değişi mler ülkesi n i geç tim
böylece. Zor oldu tak ip e tmek
kendi s u ratımı. Kimi zaman
Midas gibi eşek kulaklı , çoğu
zaman kana susamış bir cana­
var ,
milyonlarca hiçim ama asla
ben değil, asla o yaralı kız de­
ğil .
Üz ülme dedim bilinçaltıma
eşek kulaklı old u ğunu hiç bir
zaman söylemeyeceğim kimse­
ye .
Değişimleri yaşarken suratım
kendimi hile kokutuy ordu
doğrusu. MUKTEDİRSİN KI­
ZlM , dedim . Deforme edip su­
ratını korkut onları , korkut.
Çocuklara y aptıklarını onlar
gib i altlarına işeyerek ödesin­
ler ve yaşasınlar çocuklar gib i
bunun utancıyla .
O radan dedi ki birisi, besbelli
aklıındı bu ve büyük lokma
yutar , hüyü k laf ederdi hep.
11Bırak artık kendine acımayı,
kendi yolunu kendi çizer i n­
san . Kendisi yaratır kaderini
elleriyle . " Hassiktir , dedi bi­
linçaltı m . " Burası olması gere­
kenler ülkesi değil , burası ol­
duğumuz yer. "
Aklımı koydum yine yan cebi­
me sonra devam ettim o ür­
künç ülkedeki seyahatim e .
Değişimler bitti. Korkmaktan
ve korkutmaktan yorgun öyle­
ce d urmuş volkana bakıyo­
rum. Geri m i dönmeliyim sizce
doktor ? O Volkan yakıp yo­
kedebilir sıradan yaşantıının
uy umlu kimliğini . Oys a s iz , o
küçük kimyasal bileşimieriniz­
le nasıl da uyumlu yapabilirsi-
niz ben i . Ama hen , ben . . . . . . . . .
REDDE D İYO RUM .
UİRGÜL YÜRÜKER
 •
e s r ı m e
••
nce sıkınb vardı. trnjedi §Cyimiz yok mli)'Clu? Bir inanç ya da bir
o
tanıklığı. akmayan güzy� mckıın . İnsanlar, çocuklar. Deruze hakan
&Onra avubıcu sanl.mulnr, evlcr.
teskin edemezdi. Unutuşa Bank, su, dalga, yalnız ama k.ıılahal« bU
vurduk kendimi:ti, atlanmış bir acr, göeteren öf;;leden sonra, her ter böyle başlar de�
kendini ha§ka JOOklarda. Suçluyduk, Yavaş yavoş yürür karumım yaşamaklığın
diğerleri gibi duyarsız taıUc. olunan zdı iri. ŞD§lnlll§bn· Deniz, gök ve
trajediye. Zayıf bir çocuk heklcrdi evde, yıılnuLğından gelen ııJaklnr. Muktedir değikik
kendi hıilinde -alt katın poljt; o turduğun u Naf�cyd.i, smyordu ucuz :arhın deliklct"indcn
bilebilir miydi?- Mavilik ilc avu tmuk duygusııl i<ileırkrin . lk.aeyelim de�
kendiıü, gözlerinin mavi ile birlcş� yerde miydim? ikileyd..im. Ba§langıçta bct ki§iydik.
suçun büyüdü. İşte avunı.u1nr ülkesine Sonra çoğıı1dık gün ağarana dek. Dolu nay
seldin, unubı§la baştan çıkarmayı ne za.man vardı geç. Yak.ıırn<Yılar. Dolunayın
�lin. Kirn6csizdik aslında bıı.suk1ı.rxlır gövdelerimiz dedim ağlarruş oğlan
pahuçlarırrnz kadar, ıslak, iiklcrine kadar, çoc��' inanrnııdı. Sen de inanmad.ın .
sarı �' boş evler, p«jamo.lı ndamlur, Yan.ılswnuJarı.ıruza yuluımozlar bın�lk edebilir
öksürük. Mücadde edeceğimiz hiçbir mi? Onlar yarulunar, purlak. Onlar yanıJtırlar,
purLık. On1nr yan�unar, parlak. lluyııllerimizi
ü, kişiyle b a şka arumııya gittik bir �ݧC him biçiminde içtik hir
yudumda. Başka hayaılar, hayaDer var �
t ü r lü kon u ş u lu r,
olllJUJ1tlk i;Lenen, içine almak y� k üç ük
b ir kiş iyle
büyük, doğru y� yalnız k.alal:ıalJ<, yubnak
K e n din i a 1ıklar bazen sindirrneıden .
in s a n -Hey kü ç ük kuş eve koş , yaruyor evin.
-C üve n ve kendini sevrnek demişlin
Bir va lt ş e t gib i de
()ncelikle
- Koş öylcysc,koş.
o lsa yara t ı lır
Yruuyor,çıkıyor dumanlar, bir bidon bcnzinle
o rda u m u t koşmuk yangına ? Çoğııl �ı;ın yııngııu kuş,
Hızlı b ir ili r e ye YllJ1.6Ul � da, başka evler, � yüzleri
dön e r y ü r e k s e rrwtswıuğumuzun. Yersa.yurtsuz bu-ak
mut.suzluğu; evsiz bu.rbız yalruz, yapayalnız
Ya şa m ı n ı
kendini vıırcdecek 1'11d<.ansız.
i1 e r irk en b ir
Bı.ruk. kendini geceye , teslim ol ey esrik ve
yan da n her daim suçlu kOOın . Umk.ta bir yerde buk
iş le r ö l ü m ü n ü de. King Criın;on çıılıyor bir soytan , gö:dcri
ge>�rin kadar delici(e), bin sırtına soytarının
Edip Ca nse ve r
• • •
ilene gecenin ülketöine ki orda kahve içmenin
birçok an1anu vardır. Gir o eve iler-le, durma
bakma aıkana, kaç kendi sesinden.
Kon1l§lll8k her zaman güzeldir, taılı bir hüzün
ürcı.iir ortak okı.ınmuş romanlardan. Ya da
istersen benim kölem ol ne dersem yap,
ruhumu al ve karanlıklı:ı.rında dolaş. Bir
mum1uk �ık zıunaru ne k.udnr yeter ki
karanLklanJTW.J g<)nncye. Acele ettin gooe
ülkesini geçmek için, Lc:Jcdin günün
ağarmı:ı.sou, zafer tadıdır §imdi ce2..ruı. H.aydi
k�, geri di>nmek ve kutsanınak için kendi
efendince. Ey efendim, ne muı1u ki ihtsınU
�ı.rtbm ve oyun oynndım ona, ne muılu!
Ama bcD.i olmaz koca bir gün ün nııeıl
hazınunacnğı hir duhnki ccpheye.
Giıtin c arkandan bütün y�ıklnrı
yadsıyan uzun yağmurlar y�, ne kok.u ne
yaz ne de deniz tı:ışumyor artık i:derini
yaşadıklarımmn . 1\-laviydi g<Yılerin, sarıydı
saçları, esnerdi teni, güçlüydü �eri.
Gövdt�er dcni2ıe ve rü:t� karşı yakrrwkıa
gö-.t.lcrirrü uğu- ağır. Ü:t�-ün, yalnız ve mut.suz
gibi lıis8ettirirdi kcnJ.ini uçucu kaçıcı oları, ne
r.abuk k.ayar cl.irni.ulcn "an" diyorum içimdcn.
O kendini mukı.edir lı&;c�n tenısa çık
yeniden ve �a geriye saymaya, Lir iki üç
herşe)' bitti, bu kadar yuşnyıp
göreLileccklerin . İki �� bir şeyin tadı
ckşimeye başlıyor birden. Kaçar elbet
k.ııç mah , it.kmnbildcn kuldcr yapt.Kr..a
kend.imi2den. Temizleıdim, siklim bütün
Ukrini senin duvarlardan, �iınli sadece
içimde, sadece i�..irnlc, sııdece içimdesin
soluksuz Lir günün sonunda � kulmış iblis?
A'j Wl Yavuz..G üno Bilger
Tcnunuz, 92
43
 p s i i y a 1 r i d e

Çeşi tli hastanelerden 1 990 Şubatında Ş i le'de b i r otele

asistan ların katıldığı, doğru yanlarına biraz da hayal
kendiliğind-en bir topla nt ıyla , kırıklığı alarak yola çıktılar.
ç ı k tılar yola . Toplantı 'Nasıl bir Otelin bir böl ü m ü , topl a n tı
psik iya tri isti yoruz • kon u l u , salo n u haline getirild i . Ve i çeri
yöneticisi olmayan b i r gird iler. Çıktıklarında
toplan tı ydı. Yerlerden Mersi n , arkalarında bardaklar dolusu
zam anlardan 1 989, h a d i h a vaları i ç ii m iş çay ve kahve, küllükler
da söyleyel i m , haval a rd a n ı lı k dolusu sigara izmariti ve saatler
havalard ı . dolusu kon uş u l m u ş p s i k iyatri
Ö n ce b irb irlerini ta nı dılar. bırak m ıştıla r.
Varolan , kendilerinden Bazı k a rarlar almıştı1ar,
öğrenmeleri istenen , kimi yerde kendilerince . Ne gibi mi? Şu gib i .
emred ilen psikiya triden Asis tan eğit i m i n i n olabildiğince
rahatsızd ılar. Ne ya pmaları stan d a rtize edilmesi ,
gerek tiğini kon uştular. İlkin , psikiyatrinin koruyucu ,
eği tim meseles ine el atmaya toplu msal yön ünün gel iştirilmes i ,
karar verd iler. Her şeh i rde kötüye kullanım ın ın önlenmesi
koordinatörl ükler oluşturd ular psiki ya tri dernekleri nin
ve her h a s tanede temsilcil ikler. işlevler i n i n arttırılması, tabib
iık topla n t ı tarih i n i belirledi ler. odaları i le bağlantıların
Şubat 1 990 , İstanbul . güçlen di rilmesi yol u n d a
Bu s ü re koord i na törleri n , çalaşı lması .
kongreye katılma yan 2 . topla n tılarını Nis a n l 990'da
hastanelere , asistanlara ulaşma Anka ra da yaptı l a r . Bu kez
çabalarıyla geçild i . Sonra Ş ubat yaklaşık 20 kişiydiler. Eğitim
gel d i . İsta n b u l Ş i le 'de bir otel ve veren ku ru mların durumu ve
bu otele gidecek temsilc ileri asistanların beklentilerin i
taşıyacak bir otobüs tutu l du . belirlemeye yönelik b i r anket
Otobüs, Topkapıya yak ın bir hazırlanmasını ve b ü t ü n
yere çek i l i p , d iğer il lerden asistanlara ulaştırılm asını
gelecek tem silcilerin planladılar. Kası m l990'da
karşıl anması için beklenıneye yapılacak kongreye dek anket
başl an d ı . Son u ç ta gelenlerin sonuçlarının derlen mesini ve
say ı sı toplam (şofö r dahil) on üç kongreye dek a n ket son u çl arının
k işiyd i . Olumsuz hava koşulları derlen mes i n i ve kongrede sadece
beklenmedik rah a tsızlıklar ve asistanla rın panelist olarak
benzeri makul gerekçeler i va rd ı , k a tılacağı bir panelde eği t i m
gelemeyenlerin . Anlayışla sorun u n u bu veriler çerçevesi n de
k arşılandılar. Zaten başka tartışmayı hedeflediler .
ya pacak bir şeyde yok tu . 12 k i ş i , . Kasım'da Ş ile yolcularının bir
50 kişilik b i r otob üse serpişip kısmı panelisttiler. Ve pancileri n

44
laf ebeliği ötesinde bir işe
yaraması için panelin sôn u n d a
hemen orada kurumlardan b i r
öğretim üyesi v e bir asi stan ı n
temsilci olara k ka tılacağı bir
komisyon ol uşturulmasını ve bu
komisyonun bi r daha ki
kongreye dek psikiya tri
eğitiminin biçim ve içeriğine
yönelik ana başlıkları
saptam asım önerd iler. Öğretim
üyeleri ki tamamıyle
izleyiciydiler. (Belk i de ilk kez)
bu çağrıyı ben im se d iler. Ş ilc
yolcuları pa nelden sonra bir
toplantı ya ptılar. Yaklaşık 40
k işiyd iler .
Oluşturu lan komi syon 1 99 1
Antalya kongresine dek ü ç kez
toplandı ve A ntalya'da herkes i n
elinde, ps ikiyatri eği t i m i n i n
b i ç i m ve içeriğine i lişkin tavsiye
kararlarının yer aldığı b i r meti n
tutmasını sağladı. Bir panel de
orada yapıl d ı . Metin
· çerçevesi n de bu kez asis t a nl a r ve
öğretim ü yeleri birlikte
tartıştılar, aynı konuyu. 1992
Şubatında İstanbul'da a y n ı
amaçla yeniden buluşuldu .
Tavsiye kararl a rı genel kurulca
ona ylan mıştı ve koordinasyon
kuruluna gene aynı temsil
sistemiyle doğru yön verildi
çalışmalara. 1 992 Eylülünde
Hacettepe de yapılacak ola n
kongrede her kurumun kend i
temsilcisiyle ka tıl ıp, görüş ü n ü
getirebileceği ve bu
ortaklaşalığın varolan soru nları
çözchileceği bir imkan olarak
ufukta göz ükt ü , koordinasyon
kurulu adındaki göreec
demokratik platform . Belki de
bu h a reketlilik zamanla
psikiyatri n i n kendi özel
tarihinde temsili demokrasiden
doğrudan demokrasiye d oğru
değişebilecek . En azından düşler
bu merkezde.
1989 dan 1992 ye dek alınan
yolda asista nlar motor gücü
oluşturd u l a r . Bu hareketlilik
bazı öğretim üyelerince
psikiya tri açısı ndan 'tari h i'
olarak nitelend irild i.
Şimdi diyeceksiniz k i ,
yaptığınız nedir, k ardeşim sizi n ?
Toplantı , komisyon , panel ,
kongre, karar gibi beş altı kalem
s özcüğü çek ip alsak
c ü m lelerinizden ne kalır
elin izde?
Bu bağlamda 3 yıllık
yolculuğun uğra kları neler ol d u ?
A rzu edersen iz bahsi m izin
şimdiki kısmında da kısaca bu
m ü h im meseleye biraz tem as
edey i m .
B u ü ç yıl içinde, asistanlar
kendi hastanelerindeki yıllık
eği tim progra mlarını ol uşturup,
a ksaksızbir biçimde
u ygulanm ası n ı sağladılar,
fakültelerdek i k ü rs ü
k u rullarında arkadaşların ı
temsil ettiler. (ilk kez)
Ankara da bir dernek
k urdular. Psikiya tri Asistan ları
ve Uzmanları derneği .
İsta nbul'da Nöropsikiyatri
Derneğinin yönetim kurul u n d a
yer aldılar.
B i li m sel çalaşmaların
derlendiği indexle r onlar
tarafından yayınla n d ı . Eği tim
toplantı �arı onlar tarafından
d üzenle n d i .
Sıradan insanlara yönel ik
ps ikiyatrik içerikli faaliyetler
onlar tarafı n dan planian d ı ve
y ü rü tülmeye başla n d ı . {çü n k ü
on lar da sırada ndı. B u yüzde n
de ileti şimsizl i k gibi bir sorunları
yoktu . Olm a d ı ve olmayaca k . )
Hastaneleri n deki psikiya tri
zırhı altın daki insanlık
suistimalieri ne karşı k oymaya
çabaladılar. (Herh a ngi bir
k u rumun fi ili olarak varlığını
k abul ed ip, içine gird i k te n
sonra , ona , a ncak çabala ma
tarzında karşı konulabil irdi,
ç ü nkü) yabancı paten tli bilgiyi
bütün dolayım larında
eleş tird iler. He p ku şkulandılar.
B u amaçla dergiler çıkardılar,
makaleler derlediler.
Psiki ya trin i n b ilgisini
ken dileri için bir sınıf atlama
aracı , bir ticari meta , bi r medya
kartviziti olarak görmediler.
Şimd ilerde k i m isi u zm a n old u ,
kim isi öğre tim ü yesi , kim isi
yurtdışına gitti, k i m i hala
asistan . Ama hala düş
görüyorlar. Hala ak ılları bir
karış havada. A d a m olamadılar,
n iyetleri de yok . Ucuz
lokantalarda karın doyuru p ,
sinemaların indirimli
sea nslarının iz ini sürüyorlar,
ayın sonunu güç bela getiriyorlar
ve akıl işi ol mayan tasarıla r
peş i nde, anakronik seyahatlere
çıkıyorlar.
Şile Yolcuları 3 yıldır süren
yolcu lukları boyunca belki
psikiyatri denizine sadece bir
d amla olara k düşebildiler. A m a
kendi lerini v e birbirleri n i
tanı dılar, sürekli , öl üm süz
d os tl u k lara kulaç attılar
birl i k te . Bu bile tek başı na iyi
bir şey değil m i d ir? Hiç kimseye
bi rşey olma d ığını kabul e tsek
bile, onlara 'oldu' yetmez m i ?
(Yaprakları n bile a m a n gürü l tü
olmasın diyerek k ımıldam aya
zahmet etmediği bu ölüm
sess izliğinde, son cümle b i raz d a
züğürt teseliisi gibi old u , a m a ,
yazdık b i r kere a rtık)
Bir Şile Yoleusu • • •
45
 Tüh ! Yine Beceremedik...
Dergimizin Şubat ayında yayınlanan 1 . soyısında "Bir Soru-Akabinde-Bir Yanıt" başlıklı
bir yazı yer alıyordu. Tornamen kurmaca bir yozıydı. Kendi halinde bir mizoh teşebbüsüy­
dü. Boşommomışız. Fena halde ciddiye olınmışız. Bunu 1 2 Temmuz tarihli Milliyet Gaze­
tesi' nin Pazar Mogazin ekini görünce anladık. Öyle ba kokoldık. Neclo Akgökçe "Geçer­
ken · adlı köşesinde "Yeni Dünya Düzeni ve Kadınlar" başlıklı ve kadıniann giderek daha
fazla om nda ruhsol bunalıma girmesini konu olon çok cıödi bir makale yozmışh. Yazının
sonunda ise anlattıklan nı destekler mahiyette bulduğu için herhalde, bizim mizoh teşülr
büsündeki rakamlar ve om nlardon alıntı yapıyordu.

Alınnn ın sonunda Neclo Hanım makalesini "evet kadın lar, du rumumuz çok vahim" d�
yerek bitiriyordu.

Şimdi 1 . soyımııda yer olan sözkonusu yozımızı yeniden yayın lıyor, ·vehameti n" tok­
dirini size bım kıyoruz:

$izofrengi

.. B ir S o ru-Alla b i nd e-B i r Ya n 1 t ..
· (Yani Gecilcmeli M uhabbet)
Soru- Ben 3 günd ü r Nöroz servi sinde yatma ktayı m . G e­ l a rı ta rafın dan ziya ret e d i l m e ol a sıl ığı %26' d ı r . Bu oran
leli beri kocam zi yaretime gelm e d i . Me r a k ed i yoru m . evl i l i k le 1. y ıl ını s ü renle rede %89 . 6, 20 yıl Lk evl iliklerde
i se %3 .5'tur. Çocuk sahibi ol ma ile ilk hafta i çinde ziya­
Yanıt- Ha nımefend i . Bu soru y u b izim i çi n sorun h a l ine
ret ed ilme a ra sında ise istatistiki ola rak anlamlı b i r ili şi­
getirmeyin l ü t fen . Soru şöyle ol abi l i rd i , bakınız. S a y ı n
ki saptanam a m ı şt ı r. Jou rnal of Housewife'ın 1987 Şubat
Editör h a s t a neye geleli üç g ü n ol uyor. Ben 3 4 yaşında 1 3
sayısı nd a i se Pakista nl ı beyin göçü Mazall ah ve arkad aş­
yıllık evli e v kad ını yım . 2 çocuğu m var. B ü y ü k 1 0 ya şm­
l a rı n ı n aynı konuda b i r a raştırm a sı bul u n m a ktad ı r. B u
da (Allah bağışlasın). Küçük bu yıl ilkokula başladı (Ma ­
çalışmada çocuk sahibi o l m a n ı n (özellikle 2 çocuk v e ü s­
vi önlüğü var) . Kocamın ilk bir hafta i çinde beni ziy a rete
t ü ) ziyarete gelme ol asıl uğı n ı a r tırd ığı i d d i a edil mekte­
gelme ol a sılığı istatisti ki ola ra k ned i r ?
d i r . Fa k a t bu a ra ş t ı rm a d a kontrol grubu kull anılm adı­
Şimdi bu soruya y a n ı t verebil i riz. ğından sonuçl a rın gü venili rliği ş ü pheli d i r . Aslma b a k a r­
sanız, herhangi b i r başka konu gibi bu konuda yazarlar
Hanımefend i . 1 982'de ABD'de Schwartz ve a rkad a şla rı­
arasında ta rtı şm alıd ı r . Öyle d e d i yen vard ı r . Böyle d e .
nın yapliğa çalışm a y a göre ha staneye y a t a n 30-40 y a ş
S i z en i yisi kocamza telefon edip neden h a l a ziya retinize
grubu 1 3 yıl l ı k evli e v k a d ı nl a rı nın ilk h a fta içi nde koca-
gel mediği ni sorun .

46
p s i k o h i d r o o ş i n o t e r a p i
Ps ikoh id rooş i n ot erapi
a d ı n d a yeni bir bilim dalı
k eş fed il d i . İki psik iyatr
t u ristik bir gez i için
b u l u n d u kları Japonya'da
i nsanlarm sulard a y il zerk e n
y a d a dald ıklarmda d e n izin
d ib i n d e , k e n d ileri n i i y i
h issettik lerin i h ayre tl e
görü nce (ki beş y ü z y ı l d ı r
böyley m i ş , ora lar·d a) hemen
oracık t a bu yen i bil im d a l ı n ı
k eş fettil er . Hemen h i r
a raştırma p rogra m ı
oluşturdular. Programa göre
ruh sal soru n u ol an 30 k işi ,
onarl ı 3 gruba ayrıld ı .
G ru plar yaş cinsiyet v e ruhsal
soru n açı s ı ndan birbirlerine
t ü rd eş k ı l ı n d ı . Ç a l a ş m a
ö ncesi nde denek l ere 77 çeş i t
ölçek uyguland ı . Sorulan
s oru lara dayanarnayıp
d u rumu i y ice ağı rlaşan 8 kişi ,
çalışmadan çıka rılarak
yerleri n e daha dayan ıklı 8 k iş i
a l ı n d ı 1 0' l u gru plard a n birine
p lasebo (yalancı il aç) , d i ğerine
h ak i k i ilaç başlan d ı . Son u n cu
gru p ise psikoh id rooşi notera p i
sean sları na a l ı n d ı . Seanslar
ç içeği b u r n u nd a bil im dalı n ı n
i s m i gereği okya n u s k ı yı s ı n d a
gerçek leş t i ril d i . Hastalar
m ayolarıyla ku msal d an d e n ize
gird il e r , psikiyatrlar ise d e n i z
ü st ü n d e k i b i r sald a , "hım h ı m "
efek tleri , b a ş sall a m a jestleri ,
Auod.aıed Faıilı Pre.. (AFP) k ravatları ve takım
]apon.ya 'nuı ulclc lu.uıuallaruı­ elbiseleriyle ciddi ciddi
dan bildiriyor. yerleri n i aldılar. De n ize giren
h astal a r ilk on d a k i k a kelebek
ve k u rb ağalama st i l i n d e
yü zmeye hı rak ıld a k ta n son ra ,
s a l ı n kenarına t u t u n a rak 30
dak ikalık terapi seansına
al ı n d ılar. B u s ü rede su i ç i n d e
d iledi klerince ayak l arını
oyna tmal arı ve b ir m ik tar su
y u tmaları serbes u i . Terapide
hek i m v e hasta k l asik Freud­
yen anlayıŞın ters i n e
y üzyüzeyd ilcr. Hatta sala
bü t ü n gü cüyle y ü k l e n e n iki
"ağır" h as ta y ü z ü n d e n , i k i
psikiyatr d e n geleri n i
k a ybede rek - i n a n m az s ı n ız­
el biseleriyle suya d ü ştüler.
(Durum çok k om i k ti ama
hereket versi n b u ı s i a n malar
çalışman ı n sonucunu
etkilcmed i . ) Sean slar h a ftada
iki kez tekrarla n arak otuza
tam amland ı . Çal a ş m a
sonucunda y a p a l a n t ablolar ,
gra fikler , ya tes d üz el t m eleri ,
i t t i rm eler kak tı rm alar,
Pearson , J a m eson , Mendelson
sayıl arı , t testi , t cetvel i , k i
kare v e k i mcne tes tleri ,
varyans ve a l y a n s a nalizleri ,
psikohid rooş i n otera p i n i n en
az ilaç tedavisi kadar etk i l i
ol d uğ u n u gös terd i .
A raştırmacılar, b u bilimsel
çalışmay ı , tebl iğ ettik ten
sonra , çal ışma sırasın d a
boğu larak çalışma d ış ı kalan
iki h astayı mezarları başmda
rahm e lle a n d alar . .
47
 • •

• •

UNME
LER
Şeh ri n kenarlarında uzan ı yor · Bölünm eler- Razıları hayallerini

geometrik düzende ayakal tı barlarmda küçük istekleri içi n satacak

tecrit edilmiş bir sınır arabal arı n arka koltukları n- ya da yarışı farelere kaybedip

parlak ışıklar arasından da tık ırdayan k apanl ara

v e uzaklard a ya soğukkanh o l ya da d ışlan yakalanacak

henüz aydınl atılma mış Bir kaçı ş , ve b i r ye ri n

b i r bilinmeyen çekici olmayan gerçek leri h aya l i n i gör m eye başlayıp

sind irm ene yard ı m c ı olab i l i r bit meyen uçuşlarını

B ü tü n herşey ama ra h atiatacak

o kadar tek yönlü ki varoşların cazibesi yoktur Hafızamın bir y erleri nde

tüm seçenekler sağlanmış gençliğin d izginlenemeyen sessiz geceler

gelecek önceden belirlenmiş hayallerini yatıştıracak ayd ı n lanmış sokaklar

ayrılmış ve böl ü n m üş

toplu üretim bölgesinde Pervaneler gibi yorgun

şehre s ü rükleniyoruz

Bölünmeler- zamansız eski cazibeler Söz: Neü Pea rt Rus h,

okul koridorlarında h areketienirken ortalı k HSubdivisions ". Bu pa rça ,

alışveriş m erkezlerin d e bir ateş böceği gibi topluluğun HSignals "

uyum göster y a d a dışlan parılda ya rak . alhümünde yer almaktadır.

sadece yaşayan geceyi Çeviren: ı.tehmeı Şenol

h issetmek içi n .

48