You are on page 1of 7
CO NEN DONG NHAT THAM VAN VOITU VAN VA TRI LIEU TAM LY ? Bui Thi Xuan Mai Dai hoc Lao dong - Xa héi. C6 thé ndi, cude tranh luan vé thuat ngit tham van, tu van hay tri li¢u tam Iy van Tudn [a van dé néng héi hign nay tong én dan ban vé tham van tai Vict Nam. Trong khong ft hoi thao c6 ngudi phé phan viée sit dung tw van khi tham van. Déng thdi cling c6é ngudi lai déng nhat hai khai ni¢m nay. Bén canh dé cing khong it nguvi lai ban khoan ligu co gi khdc nhau giita tham van va ui liu (am Ly. Bai vict nay xin cung cap mot s6 thong tin nham gitip ban dc cing nhu cae nha nghién citu cé quan tam hiéu 16 hon vé sy giao thoa cing nhw su khac biét giita cdc thuat ngif trén, [am co sé cho viée sit dung chting mot cach dting dan trong nhiing béi canh cé lign quan. 1. Tham van ‘Tham van trong tiéng Anh La counseling. Ching ta hay nghién city quan niém vé tham van sau day cia mt s6 tac gia. Carl Rogers (1952) da mo t4 tham van nhu 1A qué trinh tro gitip trong moi quan hé an toan véi nha tri liu, déi wrong tim thay duge su thoai mai, chia sé va chap nhén nhig trai nghiém da timg bi chi bd dé hudng t6i thay déi. D. Blocher (1966) cho ring tham van 1a su gidp dé ngudi kia nhan thie duge ban than, nhing hanh vi cé anh huong t6i moi trudng xung quanh, déng thoi ug gitp ho xay dung duge nhing hanh vi c6 ¥ nghia, thit lap muc tigu va phat trién nhiing gid ir] cho hanh vi duge mong doi. Trong khdi nigm nay, tac gid da quan tam (éi su nhan thite hanh vi va tap nhiém hanh vi méi. J. Hunchinson Haney & Jacqueline L. (1999) cing cho ring tham van 14 mdi quan he wong ap tung vao nhiing trai nghi xtic, suy nghi va gng, dé gitip ho kham phd, chap nhan va déi it v6i chi Cie tée gid nay nhaén manh khia canh kha nang ty nhan thie va uf thay di d6i tong, thong qua su trao déi chia sé trong mi quan hé tong téc cla hoat dong tham van. Gustad J.W (1953) sau khi nghién cvtu kha nhiéu khdi ni¢m vé tham van di dinh nghia: Tham van La m@t qué tinh hoe hoi duge thyc hién trong mot mdi truding x4 hdi wong tac truc tiép mot - MOL. Trong qué tinh wong tac nay, tac ma nha tham va 46 TAP CHI TAM LY HOC, Sé 4 (97), 4 - 2007 nguai tham van 1a cd nhan c6 nang luc chuyén mon, kién thitc va ky nang tam ung, nhitng phuong phap thich hgp dé gitip ngudi duge tham van hiéu bi an than, dap ting nhu cau, muc ticu trong diéu kien cho phép dé trd nén hanh phic va c6 ich hon trong x4 hdi. Cdn Perez J.F. (1965) lai cho rang, tham van 1a qué trinh tuong tac gitta mot bén 1A ngudi can ¢6 sy try gitip va mot bén la ngudi 1am tham van duge dao tao, hudn luyén cé nhi¢m vu dua ra su trg gitip. Ong xem ngudi tham van cé vai td thc day, duy ti qué trinh tuong tac bing su giao tiép néng hau, dic tinh kién wi, théi do tOn trong va chan thanh. Richard N.J (1997) cho rang tham van [a mot qué trinh can thiép giai quyét van hong qua tién trinh tuong téc mang mau sac tam ly gifta ngudi lam tham van va doi tong. Nhitng tac gid nay cht trong t6i su can thi¢p cila nha chuyén mon trong tién trinh tuong téc hudng dén giai quyét van dé cla qué trinh tham van, Mac di khéi ni¢m tham van mdi duge xuat hign 6 Viet Nam trong thoi gian gan day, nhung voi nhéng né lye nhim phat trign loai hinh hoat dong nay 6 ca binh dién ly luan va thyc tién, cdc nha khoa hoc da nghién cifu va dua ra mot sé khai niém vé tham van nhu sau. Tae gid Tréin Quée Thanh xem tham vin nhu qué tinh chuyén gia tham van dat minh vao vj tri cia duong su, higu van dé cua duong su va cing duong su chia sé, dinh huéng cho duong st cach gidi quyét van dé cita ho chit khong thay ho giai quyét van dé. Tran Thi Minh Dic dd dua ra mot khéi ni¢m vé tham van khé toan dién phan Anh nhiéu géc do. Theo téc gid, tham van 1a mOt 1iGn tinh tuong tac giita ngudi lam tham van - ngudi cé nghé chuyen mon va k¥ nang tham van, cé pham chat dao dite cia nghé tham vén va duge phap Juat thira nhan - v6i than chi: - ngudi dang 6 vain dé khd khan vé tam ly cin duge gitip dé, Thong qua cdc k¥ nang trao déi, chia sé than mat, tam tinh, gitip than cho higu va chap nhan thuc 1¢ cia minb, ty tim lay tiém nang ban than dé giai quyét van dé cla chinh minh. Trong dinh nghia nay, bén canh viée dé cap ti cae yeu 16 quan trong nhu tén tinh tuong tac, yeu cdu vé chuy¢én mon nghiép vu, téc gid con nhan manh yéu t6 phap ly déi véi loai hinh hoat dong nay trong x4 hdi. Dii tip can tham van wir nhéng gsc d6 khée nhau, song bau hét cdc tac ‘én déu nhan manh khfa canh tu giai quyét van dé cia dé tugng v6i su tre gitip cla nha chuyén mon. Diéu nay c6 nghia rang, trong qua trinh try gidip, ngudi lam tham van bang kiGn thttc va ky nang tham van, gitip d6i tugng tu nhan thite dé thay déi, qua d6 hoc hdi cach thite déi pho voi van dé trong cudc song, lam nén ting’cho vigc thc hign t6t chic nang x4 hoi cia cd nhan. Tir cdc quan niém néu trén, ching 160i thay, hoat dong tham van cé mot sd dac diém nh sau: : TAP CHI TAMLY HOC, Sé4(97),4- 2007 ~ 47 - Tham van 1a mot hoat dong dién ra trong mot qua trinh véi cdc hoat dong xay dung méi quan hé, khai thac tim hiéu xéc dinh van dé, giai quyét van dé. é ban chat, tham van JA hoat dong hay phuong phdp tro gitip déi tugng ty gi guys van dé chit khong phai la hoat dong dua ra lei khuyén nh timg dugc hiéu. Su uo gitp & day duge thé hién qua viéc gitip doi tuong higu duge chinh ho, hoan canh cia ho, khdm phé va sir dung nhiing tiém nang nguén luc dang t6n tai trong ban than ho, hay xung quanh ho dé giai quyét van dé Vai ¥ nghia nay, tham van con c6 tac dung gidp d6i tugng nang cao kha nang d6i phé voi van dé trong cudc séng. - Hoat dong tham van duge ra trén co sb mdi quan hé giao tip dac bigt, ddi hoi su tuong téc tich cue giita ngudi 1am tham van - 1A ngudi tro gitip - va d6i tugng - 1a ngudi cé van dé vé tam ly x4 hoi béi nhiéu ly do khdéc nhau M@i quan hé wrong téc nay cht yu duge thuc hign trong tuong téc truc tigp. - Nguoi lam tham van la ngudi duge trang bi cdc gid tri, thai do dao dite nghé nghicp, nhiing tri thitc higu bict vé tam L¥ con ngudi, va cde k¥ nang tham van dé thau hiéu doi tong, gitip déi tugng tw vuot lén chinh minh. - Di wgng dugc tham van do nhiing nguyén nhan khdc nhau tr’ nén ing vé tam ly, kh khan trong thich nghi, hoa nhap xa éu nguii duge tham van duge goi 1a than chi, hay kl ohi (Client). - Tham vain c6 thé 1&4 m6t hoat dong chuyén mon, hoac mét dang dich vu xa hoi, hay méi quan hé tro gidp duge sit dung bi nhitng ngudi lam tham van chuyén nghi¢p, hay ban chuyén nghi¢p, dugc xem nhy nhiig nguéi Kim cong lac trg gitip. 2. Tu van va tham van Tu van - trong tiéng Anh [a consultation - duge xem nh qua uinh tham khao vé 101 Khuyén hay su trao déi quan diém vé van dé nao dé dé di dén mou tdinh. Tu van trong tir dién tigng Viet duoc dinh nghia nhu u phat biéu y kign vé nhiing van dé duge hoi dén, nhung khong 6 quyén quyét dinh. Hoat dong nay phan nhiéu dién ra dui dang Hdi - va Dap. Tae gia Tran Tuan Lo da mo phéng hoat dong tu van nhu su tham khdo va cung cap y kién gitta mot bén A - c6 thé 1a mot cd nhan, mot t6 chite can tim cau ura li cho mOt thic mac hoac tim giai phap vi ben B - mot cd nhan, mot t6 chite khéc c6 chuyén mén, kinh nghi¢m va gitip ho gidi dap nhiing thac mac hay van dé cia ho. Tu van duge cdc td gid nude ngoai higu theo nhiéu céch véi vai tro khde nhau cia ngudi tu van. 48 TAP CHI TAM LY HOC, Sé 4 (97), 4 - 2007 Tu van c6 thé duge xem 1a méi quan he ma 6 d6 ngudi chuyén gia dua ra su trg gitip cho cA nhan hay 6 chic cd nhu cau giai quyét van dé kho khan (A.M. Douherty, 1990). Tu van duge M. Fall, (1995) dinh nghia mOt cach rat don gian rang “Tu van IA vide t6i va anh cing néi vé ngudi dé, digu dé nhim mue dich dé thay déi”. Ngudi ur van c6 thé déng vai tr nhu ngudi chi nhigm lim ra nhiing gi phap (R. Schein, 1969), hay thu thap théng tin, chan dodn van dé va dé xuat gidi phap (D.J. Kurpius & J.C. Brukbaker, 1976) hos chi la ngudi dinh hung, diéu phdi tién trinh gidi quyci van dé (R. Blake & J.S. Mouton, 1976). Mgt nghién ctu chi ra rang, cc nhan vien tham van tai cong déng tung binh sit dung 10% cong vige cho lim cong tée tr vin (L.Stone & J. Archer, 1990). Nhu vay, cing khong nén tuyét d6i héa viée khong Jam tr vai trong tham vain, Grace M. (1998) cho ring tham van IA mot ky thuat io gitip trong céng téc xa h6i cé nhan va vige cho Idi khuyén la mot ky thuat cha tham van. Tuy nhién, ba nhan manh |i khuygn d6 khong nén mang tinh &p dat, ma khach quan, phi hgp voi nhu cau cba di twong, duge x4¢ dinh uén co si thao lun va dua vao kicn thite chuyén mon, vi du nhu kién thite vé ké hoach hoa gia dinh. Tuy nhién, 0 nude ta hién nay, khi lim tham van ngudi ta thudng thign vé dua ra loi Khuyén mang tinh dp dat ¥ chi chi: quan kha nhiéu, khién cho hoat dong tham van bi lu md va ¥ nghia cia wr van bi hidu sai lech Nhitng quan diém tén cho thay, vi 10 déi ¥ wong. cung cap thong tin, va cé thé li nhiing li khuyén trong ur van da tham gia mot phan vao qua trinh gidi quyét van dé. Thye t@ cho thay t6n tai nhigu loai hinh wr van nhu ww vain hudng nghiép, ur van gido due, ut van stfe khoc, tr van phap luat, wr van kinh té, kinh doanh, Cac hoat dong ty van vé cdc vain dé tam ly x4 hdi qua bao chi, qua dai hay dign thoai, tham chi ngay tai cdc trung tam ww vain tam ly hign nay ciing phan Ién hoat dong theo phuong thife nay. Hinh thite hoi va dap, cung ip thong tin trong cdc hoat dong tu van trén da phan nao gidi dép duge nhiting fic mac cing nhu quan 1am cia nhiéu ngudi. Song, céin nhéin manh ring, chite nang cla tham viin khong phai dua ra Idi khuyén. Do vay, co sy khac bict gitta tham van va tr van & nhiing diém sau d Thit nhdt, ve mu y: Tu van cha yeu hudng ti tai, con hoat dong tham van con hudng toi muc tigu lau dai hon do 1a gidp c cf nhan nang cao kha nang ty giai quyct van dé sau khi due tham van. Thit hai, ve ign trinh: Tu van thudng 1a cung thong tin hay dua ra Idi khuyén. Do vay né didn ra trong mot thoi gian nean, gidi quyct van dé ute thoi, chn tham van c6 thé dién ra trong thoi gian c6 thé kéo dai hang tan, hang thang, tham chi hang nam. Thit ba, vé mi quan hé: Trong ur vain, 6 thé Li méi quan he irén - du ot ngudi duge xem 1 “uyén bic” vi nhitng thong tin chuyén mon, con gitta vé vain dé nao d6, hen canh moi quan he & ben kia 1A ngudi “thigu hidu bid? TAP CHI TAM LY HOC, S64 (97), 4 - 2007 49 day khong ddi hdi sy wrong tac rat tich cuc tir phia déi tugng. Trong khi 46 6 tinh huéng tham van, méi quan h¢ mang tinh ngang bang, binh dang, va doi hdi 6 suf tuong tac rat chat ché va hop tic Lich cue gitta hai bén, c6 thé néi no déng vai tr> nhu mot cong cu quan trong cho sy thanh c6ng cia ca tham van ‘Thi tu, vé cach thite tong tac: Trong wr van, cach thtte can thiép chinh Ja cung cap thong {in va Idi khuyén bé ich tir ngudi w van voi day di kién thite chuyén sau vé van dé can tu van. Trong tham van, su thanh cong phy thude vao kj nang twong tac cia nha tham van dé déi tgng wr nhan thitc, hiéu chinh minh va hoan canh cia minh, dé chi dong tim kiém giai ph4p phi hgp va thyc hién nd. Nhu vay, 13 rang tw van va tham véin Ji hai hinh thac tro giip ¢6 su khée biét nhat dinh G mot sé khia canh. Mac dit khi tu van c6 tham gia vao qua trinh ne dé gitip déi wong nang cao duge nang lue gidi quyét van dé séng thi viée str dung hinh thtte tham van 6 ra hitu hiéu hon. tam ly va tham van Tri figu - tiéng Anh 1a therapy - duge lay tir g6c Hy lap 1a therapia cd nghia 1a chita tri, lam Janh. Tri li¢u tam ly c6 nghia 1a su x6a bé réc r6i, nhiing bénh ly mang tinh tam ly. Tham véin va tri ligu tam ly c6 méi quan hé khé mat thiét véi nhau. Do c6 nhiéu céch hiéu khde nhau vé hai thuat ngit nay, nén cudc tranh ludn vé su khde bidt gitta ching da dién ra tir lau, dén nay vin chua két thic. C6 quan diém cho rang tri ligu 14m Ly bao ham tham van. Ngudi ta cho iu tam Ly nhu mot qué tinh can thi ctla nha tam ly hoc, nha cong ic khoe tam than cia doi wong (than chi /ngudi bénh) bang viéc sit dung cae ‘ u phdp tam ly nhu tham van dé digu ti nhing r6i nhiéu vé cam xtc hay tam than. Mot quan diém kh bigt 1a hinh thie déi thoai ca khdch hang hay ngubi a nhém ngui (vi dy nhu gia dinh). Trong qué trinh nay nha in ligu va khach hang (hay ngudi bénh) thao luan nhiing van dé tiém an va tim ra giai phdp tich cue. Hinh thie can thiép nay duge sit dung wong td gidp nhitng khaéch hang c6é van dé tam thin. N6 cdn duge sir dung dé gitp dé nhing ngudi cd khé khan trong moi quan hé¢ hang ngay dudi hinh thie tham van. Do vay, hai khéi nigm tham van va Ui lidu 14m ly thu@ng duge str dung thay thé cho nhau. xem tri ligu tam ly nh la tap hgp ky thuat, dac C ic khée tam than Carl Rogers xuat than tir nha tam ly hoc lam sang, mac di khi gidi thi¢u \ée phdm v6i hai khéi ni¢m Counseling and Psychotherapy (1952), ong vin xem tham van va tri ligu tam ly 14 hoan toan gidng nhau (S. Narayana, 1981). 50 TAP CHi TAM LY HOC, S6 4 (97), 4 - 2007 Hay C.H Patterson (1974, 1986) cing khong dé cap t6i su khac biét rd rét nado trong tai ligu ma 6ng da xuat ban. G. Corey (1991), C.B.Truax va R. Carkhuff (1967) sit dung hai khdi nigm tham van va tri li¢u tam ly hoén déi cho nhau. Hoi Tham van va tri li¢u tam ly Australia xem tham van va tri ligu 1a mot, boi vi theo ho, ca hai hoat dong nay déu Ja qué trinh tam ly nhan manh nhu cau cia d6i tugng, cing si dung nhitng ky nang gidng nhau nhu Hing nghe tich cuc, thau hiéu nhiing diéu déi tuong noi va thiic day kha nang ty gidp, tinh trdch nhiém cla c4 nhan. Tuy nhién, mot s6 tdc gid khéc lai bdo vé quan diém vé su khée biet giita tam ly tri ligu va tham van. Dién hinh nhu F. Robinson (1950), (1950), P. Blos (1946) L. Tyler (1958). Céc tée gid nay cho ring, ti chai trong t6i thay d6i nhan céch cn tham van hung t6i viée gitip doi wong sit dung nguén luc c6 dé d6i phd voi vain dé trong cudc s6ng t6t hon. Su phan bict dé cdn duge bién hd bési ly luan rang trong tham van, yéu t6 duge xem nhu trong tam 18 ban than déi wong, moi quan hé day tinh nhan van gitta nha tham van va déi tugng, nhung trong tm ly tri ligu, yCu t ndi tdi 1a nha tri ligu cing v6i nbiing ky thuat tri li¢u cu thé va xu hudng sit dung he théng ly thuyét ui ligu dé phan tich tam ly hay hanh vi cia d6i tuong. Hon thé nita, tham van thudng dugc dién ra trong nhiing co sO nhu trudng hoc, cong déng nhiéu hon, trong khi dé tam ly tri ligu lai thudng thay ca 6 cdc co sis y t€ mang tinh chita tri. Dé c6 thém thong tin vé su khac bigt cla hai hoat dong nay trong thuc tién, chting t6i tién hanh phéng van va thdo luan nhém v6i 9 chuyén gia lam tham van tai Canada, Uc, Singapore. Két qua cho thay, 4 chuyén pia tam ly cho rang, ho xem tri ligu tam Ly va tham van 1a nhu nhau, s6 con lai cho rang cé su khdc bidt nhat dinh giita hai thuat ngit nay. Mot s6 chuyén g: khi duge hdi da cho ring, khi thyc hi¢n tham vén ho vi cdc dong nghigp khong lam tri ligu va sir dung céc k¥ thuat test tam ly nhu mot cong cu chinh ca qua tinh can thiép. Tir nghién cifu (i licu cing nhw thuc tién, ching toi Kho c6 thé tach bach tham van va tri ligu tam Ly, song c6 dinh gitta ching & mot s6 khia canh sau: Thit nhdt, d6i tueng tre gitp trong tham van thudng 1a nhiing ngudi cé van dé lién quan t6i cudc s6ng hang ngay, cdn trong tam ly tri ligu, doi wong gém ca nhiing ngudi cé van dé r6i nhiéu 1am ly, hanh vi G mic do wong doi rs ret va mang tinh bénh ly nhiéu hon. cho rang, mac di su khde nhau nhat Thi hai, cong cu can thi¢p cua tham van cha yéu 1a méi quan hé tong tée nghé nghi¢p véi su tich cc, chi dong cia chinh déi tugng, dudi sy xtie tac ggi m6 cia nha tham van, con cong cu uu thé cua tam Ly tri ligu 1a he thong cde TAP CHi TAM LY HOC, Sé 4 (97), 4 - 2007 SI ligu php (phan tam, hanh vi, cam xdc thuan ly...) va céc tric nghi¢m tam ly Vv... Thi ba, hinh thiéc tham van duge sit dung & pham vi rong hon bdi cdc chuyen gia tam Ly hoe, ede nha cn bo xa hoi chuyén nghigp, tham chf cae nha su pham, cdn bd nganh y va mot s6 nha rg gitip khong chuyén, gitp trén co so nam ving ky nang co ban, nguyén tac dao dite cla tham van. Trong khi dé, tam ly tri li¢u thudng duge sit dung boi céc nha 1am ly hoc, cdc cdn bo x4 hdi, céc nha tham van chuyén nghiép duge phép hanh nghé. Trong boi canh nén van héa & Vict Nam, khi nhigu ngudi on chua san sé nhiing van dé ring tu, thi vide sti dung thuat ng tri ligu tam ly dé chifa tri tam ly. Nhu vay c6 thé lam tang thém tam ly e ngai va han ch i dung dich vu tham - mt cong cu bao vé stic khde tam than, tang cuting kha nang thich nghi cia ca nhan kha hitu higu. Do vay, ching tdi cho rang nén cé sy tach bigt hai thuat ngif trén d nude ta hicn nay. N6i t6m lai, t6n tai su khdc bidt nhat dinh trong tham van, tr van va ti ligu 1am ly. Song, qué tinh try gitip con ngu i quyét van dé tam ly xa hoi hon lu6n phic tap, doi hoi sy tham gia ca nhiéu hinh thifc can thi¢p. Diéu nay khién cho su déng nhat hay hon déi gitta ching & nhiéu tac gid cing 1a dé iu. Tuy nhién, tir dae diém cia nén van héa, cing nhu xuat phat diém cla cdc hinh dich vu nay hién nay 6 Vigt Nam, ching ti dé xudt nen cd su tach giifa ching, tao co s& cho su phd bicn héa vi ir dung, cing nhu ting bude chuyén mon héa cdc loai hinh uo gitip tam ly x@ hGi trén G nude tah nay. Tai ligu tham khio 1, Trin Thi Minh Date, Tu vain va Tham vain - thudt ngit vi ly hoe. s6 8 nam 2002. 2. AL, Evey Counseling and Therapy. ich tiép can. Tap chi Tam SAGI, 1993. 3. Gustad JW. “The definition of Counseling” - Minnesota Studies in student personal work Roles and Relatiénhip in counseling. Uniniversity of Minnesota press, 1953. 4.1D Neukrug. The world of counselor. Brooks/Cole 1999, 5, Perez J.P, Counseling: Theory and Practice Reading. Mas, Addison - Wesley. 1965. 6, Richard Nelson Jones. Basis counseling skills. SAGE, 2003 7, Hoang Ph 8. Ky yCu hdi thao. Xdy dung va phdt trién mang luci tham van trong trudng hoc. 10/2006, 9. §, Narayan. Counseling Psychology. Me Graw - Hill Publishing Company, 1981. lién tiéng Viel. 2000. $2 TAP CHi TAM LY HOC, S6 4 (97), 4 - 2007

You might also like