it~ WOKOE NAS ass edrowieniaWokol nas PO PROSTU NOWE zdrowienia sami przeszli przez kryzys psychiczny. | wy: Dlatego jesli oni méwia: .uda ci sig” 7 ‘a wyzdrowienie, na powrot do spoleczeristwa. Iekarzami ani terapeutami, ale pomagajq chorym. Asystenci i z tego. ’j W tym Wiarygodni. A praeciez wiara Ww powodzenie terapii to jeden z podstawowych lekw w kailej chorobie, Tekst JOANNA DERDA okazujg,2e modiwejest pokonanienawet duzego eryzysut Ze pesymistyezne prognozy, ktére mozna ‘wyczytaéw ksia?kach, nie muszq byé prawda, ~ latach chorowania, diagnoz, po miesigcach wszpi- {alu czasem po probach samobéjczych, jest cigzko. Calowiek reaygnujezsicbie. A jajestem, praeselam przertoi iyje. Funkejonyje, pracuje - méwijedna zasystentek zdrowienia, Anna Olearezuk, = Wielu naszych pacjent6w poddaje sie na starcie, maja pocaucie, e ich choroba jest nie. uleczalna ~ i oczekuja pomocy typu wyreczanie, od siebie nie wymagajq nic tlumaczy psychiatra, profesor Jacek Weidrka, ~ W ostrefazie kry7ysu ‘wsparcie zewnetrane, zeby mozia blo ruszyé do przodu. Ale potem przychodzi czas, kiedy trzeba odeyskiwaéteren iogranicayé strat t6re kryzys powoduj Trzeba wytrwalosci, pogo dzeniasig2ztym, 2eerasem todwakrokido praodu ikrokwtyl, powoli sie zyskuje te przestrzefdla siobie, ale sieda. Diatogo tak watnajest nadzieja i motywacja co wysitku. To wlasnie moga daé asystenci zdrowienia, Pracujg najczeSeiej w centrach zdrowia psy- chicanego, ktSre sq zobowigzane zatrudniaé osoby ‘takimi kompetencjami. ~ Tosprawanowa ijed- noczesnie nienowa - thumaczy prof. Weiérka. - Nowa, bo teraz, funkcjonyjgoficjalnie, tworzy sie osobny zawéd. Ale jednocze- énieod dawna cos takiego funkejonuje w systemie pomagania osobom uzaleénionym, instruktorzy terapii odwykowych to trzeéwi alkoholicy, kt6rzy poddali swoje doswiadczenie Anna Olearczuk ‘Teraz moge sig dielié tym, co mam, Doswiadezenie choroby okazalo sig caymé cennym. Daje mi pocaucie, Ze to, prac co praesdam, ilo sens, refleksji~i teraz pokazuja, e jeéli praca est wytrwala, more praynosi¢ dobre efelity. Teh najwieksza sila jest doswiadczenie kryzysu. Nie opo- \wiadajg 0 tym, co przeczytali, tylko o tym, co przedyli.~To pozwalami we)ééw koalieje pacjentem ~ méwi asystentka zdrowienia Elzbieta Jelowicka ~Janiemamnaczole wypisane,de przescedlem keyzys ~ méwi Ivan Sitsko pracujacy najednym oddzialéww Instytucie Psychiatriti Neurologi Ww Warszawie, - Méwig otym, kiedy jest okazja, tos mnie zapyta. Wydaje mi sie, e na oddziale pacjenci wiedza, 2e bylem wich sytuacjti dzieki temumoge pewnerzeczy lepiejzrozumieg. Chod nie praezylem praecie# wszysthich kryzyséw Svia ta, méjkryzysbyl moim kryzysem, mial dla mnie wyjatkow jakosé, ale to, e go praeszedlem, nie -maczy jeszcze, ie zromumiem katdego. Z drugiej strony faktycznie osoby z podobaym doswiad- czeniem latwiej miwesprzeé. Moge powiedziet: _Sluchaj, mialem tak samo’. Kiedy pewien pacjent powiedzial mi, Ze nie ufa psychologom ani psy chiatrom, co oni moga wiedzieé natemat tego, co ‘on przedywa, oni maja wiedzg z ksiqiek, Nowiec jamam wiedze z2ycia. PRACA Ivan parzy herbate na oddziale sgpitalnym, Ale nie dla siebie Dia pacjent6w. Co crwartek. ~ Wezoraj bylo wyjatkowe spo ‘tkanie ~ méwi - bo akurat wypadalo chitiskie swieto Srodka jesieni, bardzo tam waine, wyraiajace wdzigczmosé za zhiory. > awierciadlo.pl 1Opowiadalem otym podezas parzenia herbaty. Moda w ciszy nnapié sig herbaty, mozna tez w kazde chwili wyjsé, esl ktos nie czuje si¢z nami komfortowo. A jednoczesnie to okazjado byciazludémi. Do spotkania. Ma ono charakter uspokajajacy, Exviezy sig cierpliwosé, kazda czynnosé wymaga czasu,nicsie nie da prayspieszyé, To niejest wraucenie torebki do wrzatku, Cczywiscie niejest tak, to kazdemuodpowinda. Crasem tos prayjdzie raz inie wraca. Alesqitacy, ktrzy praychodza «caesto. Bo pobyty na oddziale bywaja dlugie. A Ivan zawsze sie stara prowadLzi¢ spotkanie w cho6 troche nny spos6b. ~ Wezora) na przykdad przyniostem herbate kwitngcq- totakie kuleczki, tore podezas parzenia rozwijaja sie w kwiat. Parzylismy ja ‘wszklanym, przezroczystym naczyniu, zeby to obserwowaé, Zapach, kolor naparu, faktura ligci, zapach suszu = towszystko odgrywa role wtreningu uwaénosci Ania Olearezuk od styeznia 2019 roku pracuje jako asystentzdrowienia na warszawskich Bielanach, ww Srodowishowym Centrum ZdrowiaPsychicznego. ‘Méwio sobie:.jestem gadaczem’, Pracuje, rozma- wiajgc. Izdecydowanie nie tylko ochoro! na prayklad w tej chwili uczestnicake, kt6ra nie potrzebujeakurat mojego doswiadezenia choroby.. Po prostu sobie gadamy, a kiedy widz, Ze sie robi zbyt sinutno, 2eona zaczyna plakaé, przestawiam wajche na pogodniejsze tory, na Izejsze tematy. Tutaj to, co przezylam, sprawia, ie latwie) misig ‘nig skomunikowae. Eldbieta Jelowicka potwierdza: ~ Dlamnie ted najwainiejsca jest rozmowa. Ispotkania. Towarzy- szenie. Pomoc w probach wychodzenia konkret- nego problemu. Ale to wlasnie podezas rozmowy otwierajasieSciezki, nawiqajesig kontakt, buduje zaufanie, Ocaywiseie teraz wszystko jest trudniejsze. ~ Mamy naksladke pandemiczna, to zmienia charakter pracy. Bylam w trybie kwarantanny, wige w odprawach uezestni- czylam na Zoomie ~ méwi Elabieta Jelowicka. ~ Wieks2osé kontaktéw teraz.to jednak kontakty online, ale nie wszyscy to dobrze znosza, Coraz. wigcej pacjentow zglasza potrzebe spotkania i ja sig zzadzam, jesli to tylko moiliwe, to zupelnie inna wartosé van méwi, 2e na oddziale nikt mu nie powiedzial, co kon- kkvetnie ma robié. Musial spos6b na siebie wymyslié. To nie tylko herbata. Prowadze zajgcia ruchowe, bo kiedys éwiczylem ‘kung-fu, jog pilates, teraz upravwiam tai-chi, Kolejna rzecz to bajkoterapia, ezytam jedng x bajek chiriskich ~ onajest, pretekstem, zeby porozmawiaé potem najakis glebszy temat. Totez dobreéwiczenie x koncentracji Czasem ktos powie mi, ze moje zajgcia byly fajne, juz samo to,2eludzie na nie wracaja, to dla mnie takie dobre, pozytyw ne swiatellca. Ciesze sie, ze ludziom na oddziale daje chwile oddechu. Zresztai ja sam wiele od nich dostaje 6 WOKOE NAS asystenci vdrmoienia van Sitsko Czasem ktos powie, noje Zajec fajne. To dla mnie dobre, porytywne Swiatelka, Ciesze sig, ie daje chorym na oddziale chwile oddechu, KOALIGJA ‘To, co niezwykle wadne, to jakosé kontaktu migdzy chorym aasystentem zdrowienia, Inna nié na linii pacjent-lekarz ~ Teraz, kiedy pracuje w zespole leczenia srodowiskowezo, adzie sa wsyscy: lekarze, psychologowie, psychoterapeuci, pracownicy socjalni iasystencizdrowienia, jest wspdlna prae- strzetido wymiany opiniina temat poszczegélnych pacjentow, scezerce gadamy, mogasie spotkaé rane perspektywy ~méwi Elabieta Jelowicka. ~Alejajestem osoba najblizsza pacjentowi, tooczywiste, sil rzeczy tworzeznim koalije, ale ted staram sig byé pomostem migdzy nimalekarzem. Trzeba dopuscic taka motliwosé —aztym psychiatrzy majq trudnosé— ze perspek- tywa lekarza, do tej pory uwazana za najwatniejsza, mote nig nie bye. Coraz.czeSciejzdarza se, tedochodzi do panehu na odprawach, tonowoséiskuthujetym, ‘e oferta plynie od calego zespohu, jest bardzie} kkompleksowa i uwzglednia stanowisko pacjenta Asystent adrowienia, ktory jest w czgstym kkontakcie chorym, ezesto jako pierwszy wyla- pute niepokojace sygnaly. Co wtedy? MéwiEla elowicka:- Najpierw rozmawiam otymzosoba, ‘xkt6ra pracuje. To est tez okazjado pogadania tym, jakona sigodnajduje wleczeniu. Czasem ‘widze, eniemaodwagi porozmawiaé zlekarzem, ‘enieméwi mu naprzykladotrudnych dla niej do zaakceptowania efektach ubocznych lek6w, ‘coz kolei przeklada siento, ezy chee siglecay Jato dobrze rozumiem, sama te# mialam takie trudnosci, odwohujesie wigcdo swoich doswiad- ze, daiele sig nimi wspos6b naturalny. Mysle, te daje tet odwage do tego, teby zrewidowaé relacjezlekarzem, Zeby staraésig byésrczerym. Anawet, w ostatecznosci, zdecydowaé sig na odwaany krokizmieni¢ lekarza, byky CHOROBA Zanim dosalido miejsca, wktérymsq ds, preesai preez kryzys, Ivan Sitsko: ~ W pracy asystenta zdrowienia fundamentem, Jest bolesne, druzgoczace czasem, pustoszace doswiadczenie choroby. Ale przecied fundament sklada sie rbzmych czeSci. Jestem inzynierem budowlanym iwiem, ze kaiida creée jest ‘waina,Powiedzny: hycroizolacja to doswiadczenie, azbrojenia ibeton, ktérym to potem zalewamy, to powinna byé milosé, wartosci podstawowe, cos, co daje nam sile AEElzbieta Jelowicka dodaje, 2e choroba duzozabiera, ale Jednoczesnie moze stuzyé budowaniu nowych zasob6w. Cza- sem takich, kt6rych niespodziewalismy sie znalesé.Tokanje sig, 2eto, co wyrzucilo nas poza nawias wszysthich naszych, 161, mote sta¢sig odskocanig do nowego. - Mnie sig udalocos takiego zbudowaé - opowiada. - Moje chorowanie zaczelo sig ‘eleboka depresja. Mam diagnoze ChAD (chorobyafektywne} dwubiegunowej)z przewazaiacqiloscig epizodéw depresyjnych.Depresia skoriczyla sie préba samabéjeza ito uwazam za poczatek mojego zmagania sie 2 kryzysem izamlnigcie tamtejexeSci zycia. Konfrontowalamsigsytuacjami, ktore nie przerastaly, nie korzystalam 7 modliwosei pomocy ~iostatecznie zostalam ztym sama, Wiele lat zmagalam sig z-choroba, Bylam trudna pacjenta, bo nie mialam wsobie agody na farmakoterapie. Duzo bylo hospitalizaeji, winie 2zato system, tak nie musialo byé. W kovicu udalo mi maledé lekarza,z kt6rym moglam rozmawiaé szczerze, adecydowalam signa terapigindywidualng itak sie zaczat 1éj ,kursnastofce” Opanowalam probleiny, pocautam, ze ‘wstepuja we mnie sily witalne, Moja pani psycholog zasu- gerowala,Zebymzainteresowalasig Kursem dlaasystent6w ‘2drowienia. Ito by! geniainy pomyst. Inaczej postrzegam siebie, swoje chorowanie, relacjez innymi. Udalo mi sig ‘odbudowasto, co stracilam. Anna Olearcmuk diagnoze ChAD dostalaw 2008 roku. (Choé po raz pierws7y trafla do szpitalaw 2008, diagnoza siezmieniala,~ Mialam prace, kt6razjednej strony lubilam ~méwi Anna ~zdrugiej - wielu rzeczy nie umialam zeal ceptowaé; czesto problemy psychiczneto forma niezgody narzeczywistosé, Tak chyba wlasnie byloze mna, Mialam duwie proby samobéjeze, W 2014 roku zdalam sobiesprawe “ego, de funkejonujg coraz gorze}- Zealbo cos-tym zrobig, albo to sig le skoriezy. Postanowilam, 2e bede staraé sig orente. Wielu nie rozumialo, méwili: .Masz dobra prace, nie rezygmuyj z tego” Aleja zdecydowalam, Szlam na rente zzaloieniem, ie zmienig coSw 2yciu. Zaczglam prowadzié blog o ChAD, zobaczylam, 2e jest odzew, 2e ludzie na to reaguja, Poczulam, 2e cheg pomagaé innym. I kiedy poja- vila sig idea kursu dla asystent6w zdrowienia, poczulam, aetocoSda mnie, Ivan mialdwa kryzysy psychiczne, ten drugi— jak mowi ~ byl trudniejszy. - Z pierwszego udalo sie wi, pigé lat remisji, zapomnialem, ze kiedyschorowalem, inagleto sie powtérzylo, Tomniezdruzgotalo. Bylem kompletnie rozbity Zaczalem prace psycholog. ktéra bardzo mi pomogla po pierwszym kryzysie.I podezasjednego e spotkariw zespole leczenia srodowiskowego, kiedy po razkolejny narzekalem, akijestem biedny, psycholog powiedziala: ,Zobacz,tujest ogloszenie. Sa posaukiwane osoby 2 twoim doswiadezeniem. ‘Ono moze byé nie garbem, ale wartoscia, Maze shuzyétobie iinnym, Sprobuj’. Pomyslalem: ,Wiaseiwie czemu nie Na zakoriczenie kursu kaady byl zaproszony na rozmowg podsumowujaca, Uslyszalem wtedy ~ ku swojemu zasko- czeni— ze to, co wnosze, moze by¢ cenne dla innych ie nadaje sie do pracy wroliasystenta zdrowienia. Zaczalem chodzié naoddzial szpitalny, na ktérym teraz pracuje jako ‘wolontariusz, Robilem moje spotkaniaherbaciane. Tobyl tensam oddzial, na kt6rym lezatem jako pacjent. Kursy dla agystentéw organinuja na prayktad Fundacja Leonardo’ czy Polski Instytut Otwartego Dialogu. both) Pld Zydow Polskich wwe yw) IE)B)B) IDWWy JE) VEI5Is) QI — WYSTAWA CZASOWA Tw, MURANOW 26.06.2020 - 22.03.2021 polin.olPROCES ZDROWIENIA Coy wogdledasie zmierzyé, czy inaile pomocasystentow jest, skuteczna? To trudne, bo zdrowienie to proces rozciggniety cagstonalata, sMladajacy sigzmalych element6w. ~ Pomystalam, © pewnym panu, ktérego wspieram - méwi Anna Olearczuk. — Non stop ydowal w sspitalu praywotony przezpolicj, trwalo ‘olatami, Jaki§czastemu zaczelismy pracowaénadwezesnym, rozpoznawaniem tego,co sie nim dzieje. Iniedawno on znéw ‘rafil do szpitala. Ale jak trafill Spakowal torbe ipojechal. Bo wiedzial, 4e musi. Ktos powie:, Wielkie rzeczy,co totakiego?" Dianiego wielkie. Zrobil cos, czego weresniej zrobié nie byl wstanie. Drobiazg, au niego kosmos! W chorobach duszy w ogéle trudniej oceniaéskutecanosé terapii.- Na pewno wiele rary widze, ze z kims. jest lepie), niz byto na poczathu naszej wsp6lpra- cy~ méwi Ela Jelowicka, - Choé bywajq skrajnie trudne momenty, kiedy jestem bezradna, przera- ona ogromem probleméw mimo podejmowanych réinych prob wsparcia ‘Wartojednak~ mierzae teskutecanosé - powie~ died jeszcze otym, xe pracaasystenta zdrowienia pomaga tet. .asystentowizdrowienia, —Jestwiele ‘sh, ktbre garna siedo podijecia te roli - méwi prof. Jacek Weidrka, -To zrozumiale, bo maja wtedy szan- se przekué toekstremalnie trudnedoswiadezenie ‘wwartoS Ito pelnite? funkejeautoterapeutyezna, Praca, taka,2a kt6ra dostajesie wynagrodzenie, Jestprzecied, jednym zelement6w zdrowieniai do- bbrego funkejonowania. ~ Daje nam bardzo duo. Nie pamigtam, kiedy wezeSniej mialam prace, doy Ktorej chce mi sig ge. Ktéra mobilizuje pozytywnie, nie przezstres. Teraz moge sie daieli¢tym,comam, doswiadezenie choroby i zdrowienia okazalo sig ezymé cennym. Daje mi pocrucie, 2e to, przez.co przeszlam, miato sens, 12¢ warto dbaco siebie, zeby to robié dale}, Widze to takze u os6bzmojego kursu— tow wielu pray padkach nowe#ycie, bo stare skoiezyto sig wielhim kryzysern. Tak, tak wlasnieo tym mysle: nowe Zycie OBAWY Bosqiobawy. O asystentéw. 0 to, ezy kontakt z osobami ‘wostrym kryaysie nie naruszy ich réwnowagi, okt6ra dlugo przecie? kabdy 2 nich walezyl. ~ Tak, to strach realny, ale powiedzmy sobie szczerze: crasem i psychiatrom ta praca sukodei ~méwi prof. Jacek Weiérka. - Ocaywiseieasystentom zapewnia sie pomoc, superwizje, mofliwos¢ rozladowania napieé Obawajest, ale nie moze paralizowaé. Praca. osobami wwhryzysach psychicanych, zwlaszcza psychotycanych,zawsze ‘wymaga wspareia isystematycznej refleksji nad emocjani. Oczywiscie 2daje sobie sprawe ztego, xe niektOrzy asystenci wwpadaja w kryzys. Ale wiedy sie wycofuja, poswiecaja sobie as, otraymuja pomoci czesto wraca}a us WOKOE NAS asystenci zdrowienia Elzbieta Jelowicka Choroba duzo zabiera, ale mote tez sluisé budowani zasobiw, Crasem . kidrych nie spodziewalismy w sobie mmalefé Polska psychiatria sie zmienia. Praestaje byé monocen- tryczna,z wszechmocnym i wszechwiedzqcym psychiatra, pojawiaa si ludzie oréanych kompetencjack: psycholodzy, psychoterapeuci,terapeuctzajgciowi, piclegniark pracownicy social wlasnie asystencizdrowienia. Nie wszyscy psychiatrzy prayjmujgtezmiany zentujazmem, -Napoczatkuna pewno ‘wielu nich mialo obawy ~ méwi prof. Weidrka,- Niektorzy nadal sq nieufhi niekt6rzy przeciwni, bo przeciet psychiatrzy, Jak cala populaja, sq zr6znicowani w postawach i pogladach. Jedniuwataia, 2e wystarczy wiedza, tora kiedSzdobyli—to ‘trudniejsza sprawa, Ale jest wielu takich, Kt6rzy sq otwarci, chea probowaé. I widze, 2e po pewnym crasie wszyscy sig prayzyeaajnjaidostrzegaja tym wartoS6. To pewien proces. Anna Olearcauk ted ma wratenie, ie obawy signie potwierdzily.~ Corazsvigeejonasslychaé, corar wigeej sob sig prackonuje $3 oczywiseie zespoly, w ktérych asystenci prayjmowani sq lepiej, wreczzabiega sie to, 2eby by, itakie, tedzie nie do korica wiadomo, coz nimi arobié, Ale nigdy preeciet nie jest tak, he wsryscy sq zadowoleni. Azczasem asystenci bed coraz lepiej praygotowani do pracy, wypracuje sig model szkolet, zezasem, miejmy nadzieje, bedzieich wig- cj, Zaréwno w centrach érodowiskowych, jak inaoddaialach spitalnych, Oni potrafiginaczej rozmawiatzchory maja inne kompetencje jgzykowe, nie opera Jezykiem medycyny, tylko zycia - podkresla prof Weidrka, ‘Ajeaskjest wadny. Duzozmienitojuicchocby If samo to, 2e teraz méwi sig o kryzysie psychics: nym, nieo chorobie psychiczne}.— Toistotne, bo cchorobe oswoililekarze, to ich jezyk. ich fach, ale okazuje sg, fe to, co czlowieka dotyka w trudne} sytuaci, ma jesacze wiele odslon, masek, do ktérych jezyk medyczny niedajedostepu. A Mtéreczasem maja kluczowe znaczenie dla proceséw 2drowienia, Slowo ,chorobat, welaszcza ,choroba psychicana” czy tym bardziej sumyslowa’,jeststvematyzujace Maniedobry osad, Praejéciena -kryzys"usadawia cal sprawe winne)perspektywie, Bokryzysy mogabyéréine sine, krtkie, aawaltowne - i kryzysysigkorieza, motiaje praenwycigiyé Elebieta Jelowicka ter widzi zmiany. - Na korzysé. Choé preede wszystkim w duiych miastach, po staremu jestw ma Iych miastecalach, na wsiach — to smutne, bo jednoezesnie tam wlasnie est wighsza stygmatyzacja ludzichorych. Niema psychoedukagji,aona powinnasi¢przecie? zacra¢juiw praed: sskolu, Trzeba rormawiaé oemocjach, uczyé uwaznoscina ie, zroaumienia. Ja tak postrzegam mojq prace — jak niesienie kaganka oswiaty.Jestem czastka tej zmiany, moze mala, ale Jednak, Jest moge komus poméc, jesli moje doswiadczenie rote sie praydaé, to dla mnie wartosé. . nowych