BOLETÍN XEOLOXÍA U.D.

1 - 4º ESO B
COMPOÑENTES: Enma Gómez García

1 Explica de forma resumida cal é a orixe do noso Sistema Solar.

Formouse hai uns 5000 millóns de anos a partir dunha nebulosa. Nun determinado momento unha
supernova próxima estoupou xerando unha onda expansiva que provocou que o material da nebulosa
comezara a contraerse e xirar formando un disco. A maioría da materia concentrouse no centro
orixinando unha enorme masa de hidróxeno e helio cuia temperatura interior iba aumentando. Cando se
chegou a temperatura suficiente para producir reaccións termonucleares de fusión a estrella acendeu e
naceu o Sol.

O resto da materia quedou xirando arredor do Sol formando un disco plano. As partículas de gas e pó
foron uníndose formando corpos que ían chocando uns con outros adquirindo un maior tamaño
(planetesimais). Esto continuou durante uns 400‐450 millóns de anos e deu lugar á formación dos
planetas.

2 Explica os seguintes conceptos:

a Acreción planetesimal:
Fenómeno polo cal a materia, normalmente gas, é atraída por un corpo debido á interacción
gravitatoria e pasa a incorporarse ao mesmo. Crecemento dun corpo por agregación de corpos
menores.

b Principio de superposición de estratos:

As capas de sedimentos acumúlanse quedando os máis antigos na parte inferior e os máis
modernos na superior.

c Datación por isótopos radiactivos:

desintegración de núcleos de átomos de elementos químicos inestables que se van transformando
en elementos químicos estables liberando enerxía. Esta transformación faise a un ritmo que é
posible calcular materiais de forma absoluta

d Principio de sucesión faunística:

Cada capa pode recoñecerse polos fósiles que contén de tal forma que as capas cos mesmos fósiles
son da mesma idade aínda que sexan de diferentes materiais

1
3 Que é un fósil guía? Que característica a de ter un fósil para ser considerado guía?

Son restos de organismos ou da sua actividade pasada que sufriron un proceso de fosilización
conservándose enterrados nos estratos

Carácter:

- Delimitado no tempo pero con ampla dispersión xeográfica (viviron “pouco tempo” pero nunha amplia
área xeográfica).

- Teñen unha alta probabilidade de fosilización: partes duras como esqueletes ou cunhas.

- Deber ser facilmente reconocibles ou identificables

4 Busca en internet e indica a que grupo pertence, en que época vivíron e en que tipo de ambiente o
facían os seguintes fósiles guía:

(http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/4ESO/tierra_cambia/Fosilesguia/goniatites.htm)

trilobites: Era Paleozoica, antrópodo, ambiente marino

ammonites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

belemnites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

dinosaurios: Era Mesozoica, reptiles, ambiente continental

goniatites: Era Paleozoica, cefalópodo, ambiente marino

fusilinas: Era Paleozoica, foraminíferos, ambiente marino

graptolites: Era Paleozoica, ambiente marino

ceratites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

orbitolinas: Era Mesozoica, foraminíferos, ambiente marino

nummulites: Era Cenozoica, foraminíferos, ambiente marino

Equus: Era cenozoica, mamíferos, ambiente continental

Carcharodon: Era cenozoica, tiburón, ambiente marino

2
 5 Que diferenza existe entre os métodos de datación relativos e os absolutos? Elixe un exemplo de
cada un e explica en que consiste.

DATACIÓN RELATIVA: consiste en ordenar rochas, fósiles ou acontecementos desde os máis antigos aos
modernos sen precisar a idade que ten.

- Principio de horizontalidade e principio de continuidade lateral: os sedimentos se van depositando en

capas horizontais polo que se se atopan inclinados ou curvados é porque bascularon ou se plegaron.

DATACIÓN ABSOLUTA: consiste en datar o máis exacto posible materiais ou sucesos, é dicir, precisar os
anos que ten aplicando unha serie de técnicas. Baséanse na existencia dunha serie de procesos que se
producen a un ritmo fixo. Coñecendo o ritmo de transformación e a cantidade de produto final podemos
calcular a idade absoluta.

- Datación por métodos químicos e biolóxicos: determinan a idade medindo o resultado e procesos
químicos ou biolóxicos que dependen do tempo.

6 Coloca o número correspondente de cada método de datación coa correspondente afirmación

(cada erro desconta puntuación):

Principio de superposición de 3 1 os procesos que actuaron no pasado son os mesmos que

estratos actúan agora aínda que pode variar

Principio de horizontalidade 5 2 Cada capa pode recoñecerse polos fósiles que contén de
tal forma que as capas cos mesmos fósiles son da mesma
idade aínda que sexan de diferentes materiais

Principio do uniformismo/actualismo 1 3 As capas de sedimentos acumúlanse quedando os máis

antiguos na parte inferior e os máis modernos na
superior.

Principio da sucesión faunística 2 4 un acontecemento é máis xoven que as rochas ás que

afecta e máis antiguo que as rochas que non foron
afectadas por él.

Dendroloxía 7 5 os sedimentos se van depositando en capas horizontais

Esclerocronoloxía 2 6 medindo o resultado e procesos químicos ou biolóxicos

que dependen do tempo.

Isotopos radiactivos 8 7 estudo dos aneis das árboles: cada ano a árbore xera un
par de aneis

Métodos químicos e biolóxicos 6 8 desintegración de núcleos de átomos de elementos

químicos inestables que se van transformando en
elementos químicos estables liberando enerxía. Esta
transformación faise a un ritmo que é posible calcular

3
 7 Observa o seguinte corte xeolóxico.

A) Que unidade é máis antiga, a 4 ou a 3? A 5 ou a 2? A 1 ou a 4?.

4, 2, 4

B) Ordea as unidades do corte de máis antiguo a máis moderno.

4, 3, 2, 5, 1, 6

8 Observa o seguinte corte xeolóxico:

a) o G (Plutón) é máis ou menos antigo que o estrato E? e que o C?

G menos antigo ca o estrato E xa que pasa por enriba dos outros estratos que indica que ese estaba
antes. E menos antigo ca o estrato C.

b) Hai unha falla, é anterior ou posterior ao estratos A e E? e anterior ou posterior ao estrato B?

Posterior, anterior.

4
 9 A que denominamos sismo? Que diferenza existe entre hipocentro e epicentro?
Sismos: Son tremores da terra producidos pola liberación da enerxía acumulada en forma de ondas
sísmicas nun lugar da litosfera terrestre

Hipocentro: punto de orixe dun sismo e sempre se encontra a unha certa profundidade

Epicentro: punto da superficie terrestre sobre o que se proxecta o hipocentro e onde se percibe este sismo
con maior intensidade

10 Fai un esquema dos tipos de ondas e as súas características. Cales son as que permiten coñecer o
interior terrestre?

- AS + rápidas
P o Primarias
Serven para o - lonxitudinalmente
estudo do - desplázanse en
interior terrestre INTERNAS solidos fluidos

Ondas S o Secundarias - algo + lentas

- transversalmente
sísmicas - non se desplazan en fluido detéñense

EXTERNAS lentas causantes dos destrozos dos terremotos

Non serven

11 RESPONDE ÁS SEGUINTES CUESTIÓNS:

- Que diferenzas existen entre as ondas P e S?

- p máis rápidas / s algo máis lentas

- p vibran lonxitudinalmente / s transversalmente

- p se desprazan a través de fluídos líquidos e sólidos / s en sólidos pero cando chegan ao líquido
detéñense

- A que chamamos discontinuidades sísmicas?

Zonas nas que se producen cambios bruscos na velocidade das ondas P e S. Se debe a cambios na
composición dos materiais.
5
- Que diferenzas existen entre a codia terrestre e a oceánica?
A codia terrestre é grosa, lixeira e máis ácida e granítica
A codia oceánica, é moito máis densa e delgada, e de composición basáltica.

- Que son os penachos térmicos? Explica a súa relación coa capa D, coa endosfera e cos puntos quentes.
Ascenso de material moi quente desde a capa d ata a base da litosfera, podendo chegar a atravesala.
A súa relación coa capa d é que é onde se orixina. Coa endosfera, é que nela se xera a temperatura dese
material da capa d e que ascenda. Cando os penachos chegan á litosfera é onde se producen os puntos
quentes.

- Indica a que profundidade se atopan as descontinuidades de Mohorovicic, Gutember e Lehmann.

Mohorovicic: 10-70 Km
Gutember: arredor de 2900 km de profundidade

Lehmann: arredor de 5.150 km de profundidade

6
12 Completa os seguintes modelos do interior terrestre:

MODELO MODELO
XEODINÁMICO DINÁMICO

Codia continental

Codia oceánica

RÍXIDA
R LITOSFERA
SUPERIO PLÁSTICA
MANTO
ASTENOSFERA

Discontinuidade de
MOHOROVICIC
MANTO SÓLIDA “pero
(10 – 70 Km)
INFERIOR algo PLÁSTICA”
MESOSFERA

NÚCLEO FLUIDO
Discontinuidade de EXTERNO
GUTENBERG
(2900Km)

ENDOSFERA
NÚCLEO

S O
SÓLID

Discontinuidade de
IN

LEHMANN
TERNO

(5100Km)

6371 Km

7
AS SEGUINTES CUESTIÓNS NON ENTRAN EN EXAME

13
I O ammonites é o fósil guía característico do…

a Mesozoico c Pérmico
b Cretácico d Paleozoico

II
O trilobite é un fósil guía caracterísitico do…

a Pérmico c Silúrico
b Cretácico d Paleozoico

III Que tipo de fósiles guía proporciona máis información sobre a idade dos estratos?
a Os que seguen secuencias evolutivas ao azar
b Os de caparazón recuberto de partes duras
c Os que evolucionaron lentamente
d Os que se extinguiron nun breve periodo de tempo

IV Que animais colonizan a Terra durante o Terciario aproveitando a extinción biolóxica a finais do
Mesozoico?

a Mamíferos c Réptiles
b Homínidos d Dinosaurios

V Ordea de máis antiguo a máis moderno os seguintes eones:

a Proterozoico – Fanerozoico – Arcaico
b Proterozoico – Arcaico – Fanerozoico
c Arcaico – Fanerozoico – Proterozoico
d Arcaico – Proterozoico – Fanerozoico

VI Que periodo da era Primaria caracterízase pola presencia de grandes bosques de fentos que fosilizaron
despois en combustibles fósiles?

a Silúrico c Devónico
b Carbonífero d Cámbrico

VII A finais do periodo Cretácico produciuse unha extinción masiva que afectou ao 75% das especies vivas,
incluidos os dinosaurios. Que causa é a máis probable?
a A caída dun meteorito
b Unha plaga
c O aumento da radiación solar
d Todas son correctas

VIII Sinala a afirmación falsa sobre o eón Arcaico:

a A Terra foise enfriando e formouse a codia terrestre
b A atmosfera tiña pouco osíxeno
c Aínda non había vida
d Formouse a Lúa

IX Cal é a principal característica do Cuaternario cando o Homo sapiens aparece?

a Unha extinción masiva da biodiversidade
b Unha importante actividade sísmica e vulcanolóxica
c Intensas glaciacións
d A deriva continental formou os continentes actuáis

8
MAPAS TOPOGRÁFICOS

9
CORTE 1

CORTE 2

CORTE 3

Representa/inventa un mapa topográfico que posúa unha montaña á dereita de máis de 800 m de altura e un val á esquerda

10
CORTE 4

CORTE 5

11
INVESTIGA SOBRE OS FÓSILES QUE APARECEN NOS ESTRATOS DOS SEGUINTES CORTES XEOLÓXICOS: IDADE E AMBIENTE NO
QUE VIVÍAN:

CORTES XEOLÓXICOS

1: Depósito de ARENISCAS con restos de trilobites, era paleozoica, ambiente marino

2: Depósito de BRECHAS
3: Depósito de CALIZAS
4: Depósito de ARCILLAS con restos de dinosaurios, era mesozica, ambiente terrestre, regresión
La series 1, 2, 3, 4 buzan (se inclinan)
5: Depósito de MARGAS marinas, transgresión, era mesozoica
6: Depósito de ARCILLAS con restos de Equus, pleistoceno, ambiente terrestre, regresión
7: Depósito de CALCARENITAS, erosión hasta la actualidad

B
A: arenas de playa

B: calizas continentales con restos de anxiospermas e vertebrados

C: arcillas

D: filón

E: calizas con ammonites

1. e) Deposito de calizas con ammonites, devónico medio, cretácico, ambiente marino

2. c) Deposito de arcillas

3. b) Deposito de calizas continentales con restos de anxiospermas e vertebrados, a partir del cretácico, ambiente terrestre
(regresión)

4. d) Se produce el ascenso de un filón, afectando a los materiales b, c y e. Erosión b y d

5. a) Deposito arenas de playa, comienza transgresión

12
C

1: CALIZAS
2: CONGLOMERADOS
3: MARGAS
4: ARENAS CON GONIATITES
5: ARENISCAS CON DINOSAURIOS

14352

1. Deposito de caliza

4. Deposito de goniatites, Devónico (Paleozoico), ambiente marino

3. Deposito de margas

5. Deposito de areniscas con dinosaurios, Mesozoico, ambiente terrestre, regresión.

Se produce el plegamiento de la serie 1435 y posteriormente la falla que afecta también a la misma serie. Erosión del
conjunto.

2. Deposito de los conglomerados, erosión hasta la actualidad

D - Observa o seguinte corte e responde de forma razoada:

A: ARENISCAS CON OSOS DE MAMÍFEROS

B: CALIZAS CON AMMONITES
C: MARGAS CON TEREBRÁTULA
D: BASALTOS

a) Quen é máis antiguo, B ou A? B

b) Quen é máis antiguo, B ou a falla E? B

c) Que é máis antiguo, o material D ou o A? Material D

d) Ordea as letras comezando pola máis antiga ata a máis nova (este non hai que razoalo)

e) No apartado b, como se denomina o principio que empregaste para deducir cal é máis antiguo?

13
C) Depósito de Margas con terebrátula, devónico, paleozoico, ambiente marino

B) Deposito de calizas con ammonites, mesozoico, ambiente marino

A) Deposito de areniscas con huesos de mamíferos, finales mesozoico, ambiente terrestre, regresión

D) Deposito de basaltos

E) Falla que afecta a la serie a, b, c, d

14