BOLETÍN XEOLOXÍA U.D.

1 - 4º ESO____
COMPOÑENTES:_____________________________________________________________

1 Explica de forma resumida cal é a orixe do noso Sistema Solar.

Formouse hai uns 5000 millóns de anos a partir dunha nebulosa. Nun determinado momento unha
supernova próxima estoupou xerando unha onda expansiva que provocou que o material da nebulosa
comezara a contraerse e xirar formando un disco. A maioría da materia concentrouse no centro
orixinando unha enorme masa de hidróxeno e helio cuia temperatura interior iba aumentando. Cando se
chegou a temperatura suficiente para producir reaccións termonucleares de fusión a estrella acendeu e
naceu o Sol.

O resto da materia quedou xirando arredor do Sol formando un disco plano. As partículas de gas e pó
foron uníndose formando corpos que ían chocando uns con outros adquirindo un maior tamaño
(planetesimais). Esto continuou durante uns 400‐450 millóns de anos e deu lugar á formación dos
planetas.

2 Explica os seguintes conceptos:

a Acreción planetesimal:
Fenómeno por el cual materia, normalmente gas, es atraída por un cuerpo debido a la interacción
gravitatoria y pasa a incorporarse al mismo. Crecimiento de un cuerpo por agregación de cuerpos
menores.

b Principio de superposición de estratos:

As capas de sedimentos acumúlanse quedando os máis antiguos na parte inferior e os máis
modernos na superior.

c Datación por isótopos radiactivos:

desintegración de núcleos de átomos de elementos químicos inestables que se van transformando
en elementos químicos estables liberando enerxía. Esta transformación faise a un ritmo que é
posible calcular materiais de forma absoluta

d Principio de sucesión faunística:

Cada capa pode recoñecerse polos fósiles que contén de tal forma que as capas cos mesmos fósiles
son da mesma idade aínda que sexan de diferentes materiais

1
3 Que é un fósil guía? Que característica a de ter un fósil para ser considerado guía?

Son restos de organismos ou da sua actividade pasada que sufriron un proceso de fosilización
conservándose enterrados nos estratos

Carácter:

- Delimitado no tempo pero con ampla dispersión xeográfica (viviron “pouco tempo” pero nunha amplia
área xeográfica).

- Teñen unha alta probabilidade de fosilización: partes duras como esqueletes ou cunhas.

- Deber ser facilmente reconocibles ou identificables

4 Busca en internet e indica a que grupo pertence, en que época vivíron e en que tipo de ambiente o
facían os seguintes fósiles guía:

(http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/4ESO/tierra_cambia/Fosilesguia/goniatites.htm)

trilobites: Era Paleozoica, antrópodo, ambiente marino

ammonites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

belemnites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

dinosaurios: Era Mesozoica, reptiles, ambiente continental

goniatites: Era Paleozoica, cefalópodo, ambiente marino

fusilinas: Era Paleozoica, foraminíferos, ambiente marino

graptolites: Era Paleozoica, ambiente marino

ceratites: Era Mesozoica, cefalópodo, ambiente marino

orbitolinas: Era Mesozoica, foraminíferos, ambiente marino

nummulites: Era Cenozoica, foraminíferos, ambiente marino

Equus: Era cenozoica, mamíferos, ambiente continental

Carcharodon: Era cenozoica, tiburón, ambiente marino

2
 5 Que diferenza existe entre os métodos de datación relativos e os absolutos? Elixe un exemplo de
cada un e explica en que consiste.

DATACIÓN RELATIVA: consiste en ordenar rochas, fósiles ou acontecementos desde os máis antigos aos
modernos sen precisar a idade que ten.

- Principio de horizontalidade e principio de continuidade lateral: os sedimentos se van depositando en

capas horizontais polo que se se atopan inclinados ou curvados é porque bascularon ou se plegaron.

DATACIÓN ABSOLUTA: consiste en datar o máis exacto posible materiais ou sucesos, é dicir, precisar os
anos que ten aplicando unha serie de técnicas. Baséanse na existencia dunha serie de procesos que se
producen a un ritmo fixo. Coñecendo o ritmo de transformación e a cantidade de produto final podemos
calcular a idade absoluta.

- Datación por métodos químicos e biolóxicos: determinan a idade medindo o resultado e procesos
químicos ou biolóxicos que dependen do tempo.

6 Coloca o número correspondente de cada método de datación coa correspondente afirmación

(cada erro desconta puntuación):

Principio de superposición de 3 1 os procesos que actuaron no pasado son os mesmos que

estratos actúan agora aínda que pode variar

Principio de horizontalidade 5 2 Cada capa pode recoñecerse polos fósiles que contén de
tal forma que as capas cos mesmos fósiles son da mesma
idade aínda que sexan de diferentes materiais

Principio do uniformismo/actualismo 1 3 As capas de sedimentos acumúlanse quedando os máis

antiguos na parte inferior e os máis modernos na
superior.

Principio da sucesión faunística 2 4 un acontecemento é máis xoven que as rochas ás que

afecta e máis antiguo que as rochas que non foron
afectadas por él.

Dendroloxía 7 5 os sedimentos se van depositando en capas horizontais

Esclerocronoloxía 2 6 medindo o resultado e procesos químicos ou biolóxicos

que dependen do tempo.

Isotopos radiactivos 8 7 estudo dos aneis das árboles: cada ano a árbore xera un
par de aneis

Métodos químicos e biolóxicos 6 8 desintegración de núcleos de átomos de elementos

químicos inestables que se van transformando en
elementos químicos estables liberando enerxía. Esta
transformación faise a un ritmo que é posible calcular

3
 7 Observa o seguinte corte xeolóxico.

A) Que unidade é máis antiga, a 4 ou a 3? A 5 ou a 2? A 1 ou a 4?.

4, 2, 4

B) Ordea as unidades do corte de máis antiguo a máis moderno.

4, 3, 2, 5, 1, 6

8 Observa o seguinte corte xeolóxico:

a) o G (Plutón) é máis ou menos antiguo que o estrato E? e que o C?

G menos antiguo ca o estrato E xa que pasa por enrriba dos outros estratos que indica que ese
estaba antes. E menos antigo ca o estrato C.

b) Hai unha falla, é anterior ou posterior ao estratos A e E? e anterior ou posterior ao estrato B?

Posterior, anterior.

4
 9 A que denominamos sismo? Que diferenza existe entre hipocentro e epicentro?
Sismos: Son tremores da terra producidos pola liberación da enerxia acumulada en forma de ondas
sísmicas nun lugar da litosfera terrestre

Hipocentro: punto de origen de un sismo y siempre se encuentra a una cierta profundidad

Epicentro: punto da superficie terrestre sobre el que se proyecta el hipocentro y donde se percibe este
sismo con maior intensidad

10 Fai un esquema dos tipos de ondas e as súas características. Cales son as que permiten coñecer o
interior terrestre?

- AS + rápidas
P o Primarias
Serven para o - lonxitudinalmente
estudo do - desplázanse en
interior terrestre INTERNAS solidos fluidos

Ondas S o Secundarias - algo + lentas

- transversalmente
sísmicas - non se desplazan en fluido detéñense

EXTERNAS lentas causantes dos destrozos dos terremotos

Non serven

11 RESPONDE ÁS SEGUINTES CUESTIÓNS:

- Que diferenzas existen entre as ondas P e S?

As P son as máis rápidas (as primeiras en chegar aos sismógrafos) e nelas as partículas vibran na mesma
dirección co onda mediante movementos de compresión‐descompresión. Atravesan tanto materiais
sólidos coma líquidos aínda que a súa velocidade se reduce ao pasar por estes últimos

As ondas S son algo menos rápidas e nelas as partículas vibran perpendicularmente á traxectoria da onda.
Só se propagan en medios sólidos polo que ao chegar a un medio fluido detéñense.

- A que chamamos discontinuidades sísmicas?

Zonas nas que se producen cambios bruscos na velocidade das ondas P e S.

5
- Que diferenzas existen entre a codia terrestre e a oceánica?
A corteza terrestre é a capa superficial sólida da Tierra, é unha capa moi delgada e está composta por unha
corteza continental, con un espesor medio duns 35 km
Unha corteza oceánica, é moito máis delgada, duns 6 km de espesor.

- Que son os penachos térmicos? Explica a súa relación coa capa D, coa endosfera e cos puntos quentes.
Son correntes de conveción que se forman na superficie do núcleo terrestre. Están moi quentes e
poden chegar a perforar a litosfera formando os denominados puntos quentes.

- Indica a que profundidade se atopan as descontinuidades de Mohorovicic, Gutember e Lehmann.

Mohorovicic: Está entre 5 y 10 kilómetros (3–6 mi) por debajo de la superficie del fondo oceánico, y de 20
a 90 kilómetros (10–60 mi) por debajo de la superficie en la corteza continental típica, con un promedio de
35 kilómetros

Gutember: es ladivisión entre manto y núcleo de la Tierra, situada a unos 2900 km de profundidad

Lehmann: así denominada en homenaje a la sismóloga danesa Inge Lehmann, se refiere a la

superficie de transición entre el núcleo interno, estando localizada a cerca de 5.150 km de
profundidad.

6
12 Completa os seguintes modelos do interior terrestre:

MODELO MODELO
XEODINÁMICO DINÁMICO

Codia continental

Codia oceánica

E RIOR PLÁSTICA CITOSFERA

MANTO SUP
ASTENOSFERA

Discontinuidade de
MOHOROVICIC
MANTO SÓLIDA “pero
(10 – 70 Km)
INFERIOR algo PLÁSTICA”
MESOSFERA

NÚCLEO FLUIDO
Discontinuidade de EXTERNO
GUTENBERG
(2900Km)

ENDOSFERA
NÚCLEO

OS
SÓLID

Discontinuidade de
INTERNO

LEHMANN
(5100Km)

6371

7
AS SEGUINTES CUESTIÓNS NON ENTRAN EN EXAME

13
I O ammonites é o fósil guía característico do…

a Mesozoico c Pérmico
b Cretácico d Paleozoico

II
O trilobite é un fósil guía caracterísitico do…

a Pérmico c Silúrico
b Cretácico d Paleozoico

III Que tipo de fósiles guía proporciona máis información sobre a idade dos estratos?
a Os que seguen secuencias evolutivas ao azar
b Os de caparazón recuberto de partes duras
c Os que evolucionaron lentamente
d Os que se extinguiron nun breve periodo de tempo

IV Que animais colonizan a Terra durante o Terciario aproveitando a extinción biolóxica a finais do
Mesozoico?

a Mamíferos c Réptiles
b Homínidos d Dinosaurios

V Ordea de máis antiguo a máis moderno os seguintes eones:

a Proterozoico – Fanerozoico – Arcaico
b Proterozoico – Arcaico – Fanerozoico
c Arcaico – Fanerozoico – Proterozoico
d Arcaico – Proterozoico – Fanerozoico

VI Que periodo da era Primaria caracterízase pola presencia de grandes bosques de fentos que fosilizaron
despois en combustibles fósiles?

a Silúrico c Devónico
b Carbonífero d Cámbrico

VII A finais do periodo Cretácico produciuse unha extinción masiva que afectou ao 75% das especies vivas,
incluidos os dinosaurios. Que causa é a máis probable?
a A caída dun meteorito
b Unha plaga
c O aumento da radiación solar
d Todas son correctas

VIII Sinala a afirmación falsa sobre o eón Arcaico:

a A Terra foise enfriando e formouse a codia terrestre
b A atmosfera tiña pouco osíxeno
c Aínda non había vida
d Formouse a Lúa

IX Cal é a principal característica do Cuaternario cando o Homo sapiens aparece?

a Unha extinción masiva da biodiversidade
b Unha importante actividade sísmica e vulcanolóxica
c Intensas glaciacións
d A deriva continental formou os continentes actuáis

8
MAPAS TOPOGRÁFICOS

9
CORTE 1

CORTE 2

CORTE 3

Representa/inventa un mapa topográfico que posúa unha montaña á dereita de máis de 800 m de altura e un val á esquerda

10
CORTE 4

CORTE 5

11
INVESTIGA SOBRE OS FÓSILES QUE APARECEN NOS ESTRATOS DOS SEGUINTES CORTES XEOLÓXICOS: IDADE E AMBIENTE NO
QUE VIVÍAN:

CORTES XEOLÓXICOS

1: ARENISCAS con restos de trilobites

2: BRECHAS
3: CALIZAS
4: ARCILLAS con restos de dinosaurios
5: MARGAS marinas
6: ARCILLAS con restos de Equus
7: CALCARENITAS

A: arenas de playa

B: calizas continentales con restos de anxiospermas e vertebrados

C: arcillas

D: filón

E: calizas con ammonites

12
 C

1: CALIZAS
2: CONGLOMERADOS
3: MARGAS
4: ARENAS CON GONIATITES
5: ARENISCAS CON DINOSAURIOS

D - Observa o seguinte corte e responde de forma razoada:

A: ARENISCAS CON OSOS DE MAMÍFEROS
B: CALIZAS CON AMMONITES
C: MARGAS CON TEREBRÁTULA
D: BASALTOS

a Quen é máis antiguo, B ou A?

b Quen é máis antiguo, B ou a falla E?

c Que é máis antiguo, o material D ou o A?

d Ordea as letras comezando pola máis antiga ata a máis nova (este non hai que razoalo)

13
e No apartado b, como se denomina o principio que empregaste para deducir cal é máis antiguo?

14