Lecture 4 Compression Member Introduction

ชิ้นส่ วนโครงสร้างรับแรงอัด จะต้องออกแบบให้สามารถต้านทานแรงอัดที่ปลาย

 Introduction
ของชิ้นส่ วนได้โดยทัว่ ไปได้แก่ เสา ของอาคาร , ปี กของคานรับแรงอัด เป็ นต้น
 Buckling , Column Strength Curve ข้อแตกต่างระหว่างโครงสร้างรับแรงอัดและแรงดึง คือ
 Effective Length Factor 1.) แรงดึงจะพยายามดึงโครงสร้างให้อยูใ่ นแนวตรงเสมอแต่แรงอัดจะทําให้โครงสร้างนั้น
 Compression Member Design เกิดการโก่งเดาะ

 Torsional Buckling , Local Buckling 2.) รู เจาะของตัวยึดในโครงสร้างส่ วนรับแรงดึงจะลดพื้นที่หน้าตัดในการรับแรงดึง แต่ใน

โครงสร้างรับแรงอัดจะสมมติให้ตวั ยึดแทนที่รูเจาะเต็มทั้งหมดโดยไม่ตอ้ งคิดหักพื้นที่ของ
Compact Section , Non-Compact Section , Slender Section
รู เจาะออก
Column Base Plate

Compression members Buckling , Column Strength Curve

ในปี ค.ศ. 1757 Leonhard Euler ได้เสนอ ทฤษฏีการโก่งเดาะของเสายาวตรงโดย
ที่ปลายทั้งสองข้างมีจุดรองรับเป็ นแบบจุดหมุน (pinned-ended) ภายใต้แรงตามแนวแกน P
เสาเกิดการโก่งเดาะดังรู ป
P

x
P P
y
L buckling
y
L

P
 Buckling , Column Strength Curve Boundary conditions
พิจารณาจากสมดุลและสมการเส้นโค้งอิลาสติคจะได้ จากสภาพเงื่อนไขของจุดรองรับคือ
P
 d2y 
EI  2    Py
(4.1) 1.) y = 0 ที่ x = 0 จะได้ B = 0
 dx 
M
2.) y = 0 ที่ x = L จะได้ Asin(kL) = 0 ซึ่งสามารถพิจารณาได้ดงั นี้
 d y  Py
2

 2  0
L
y
 dx  EI
2.1) A = 0 หมายความว่า เมื่อเสารับนํ้าหนัก เสานี้ไม่มีการโก่งเดาะเลย
x
 d2y  2 P 2.2) kL = 0 หมายความว่า P = 0
 2   k y  0; k 
y 2
P
 dx  EI
2.3) kL = n ซึ่ งเป็ นกรณี ที่เสาเกิดการโก่งเดาะและ n = 1,2,3,…
จะได้ P  n 2
2 2
ซึ่งจะมีคาํ ตอบอยูใ่ นรู ปทัว่ ไปคือ แทนค่า k = n /L ลงใน k2 
P
EI ซึ่ งจะพบว่า P มีค่าตํ่าสุ ดเมื่อ
EI L
y = Asin(kx) + Bcos(kx) (4.2) n = 1 ซึ่ งเป็ นกรณี ที่เสาเกิดการโก่งเดาะแบบความโค้งเดี่ยว (Single Curve) นัน่ คือ นํ้าหนัก
 2 EI
วิกฤต หรื อ นํ้าหนักบรรทุกออยเลอร์ Pe 
L2

Critical stress Basic column strength

จาก I = Ar2 เมื่อ r คือ รัศมีไจเรชัน่ และเสามีพ้ืนที่หน้าตัด เท่ากับ A ดังนั้นหน่วยแรงอัดวิกฤต สําหรับเสาที่มีความชะลูดปานกลางจะเกิดการโก่งเดาะในช่วงอินอิลาสติคของวัสดุที่
เฉลี่ย Pe  2E ค่าของ ( L/r ) เรี ยกว่า อัตราส่ วนความชะลูดของเสา(Slenderness ratio) ใช้ทาํ เป็ นเสา โดย กําลังเสามี ค่าตํ่ากว่ากําลังของเสาที่ คาํ นวณจากหน่ วยแรงของออยเลอร์

A ( L / r )2
จากการทดลองพบว่า สมการของออยเลอร์ให้กาํ ลังรับนํ้าหนักของเสาได้เฉพาะเสาที่มีอตั ราส่ วน (Euler Stress) ทั้งนี้เนื่ องมาจากหน่วยแรงกับความเครี ยดของเหล็กมิได้เป็ นตามทฤษฏีที่สมมติ
ความชะลูดมากๆ และเป็ นการโก่งเดาะในช่วงอิลาสติค ทั้งสิ้ น โดยมีหน่วยแรงวิกฤตไม่เกินกว่า ไว้ ในความเป็ นจริ งกราฟเส้นหน่ วยแรงจะเริ่ มโค้งเมื่อหน่ วยแรงดึงมีค่ามากกว่าหน่ วยแรงที่
หน่วยแรงพิกดั ยืดหยุน่ ของวัสดุ พิกดั ยืดหยุน่ กราฟแสดงกําลังของเสาจะเริ่ มเบนออกจากกราฟเส้นหน่วยแรงออยเลอร์
σcr

σpl Proportional limit

Euler’s curve

0
L/r
Buckling of Columns Buckling of Columns (Design Values)
สําหรับเสาที่มีสภาพการยึดปลายที่แตกต่างกันจะมีผลต่อกําลังรับนํ้าหนักของเสา (ก.)เมื่อปลายเป็ นแบบยึดหมุนทั้งสองข้างสามารถหานํ้าหนักวิกฤตได้ตามสมการของออยเลอร์
(ข.) เมื่อปลายเป็ นแบบยึดแน่นทั้งสองข้างจุดดัดกลับ A และ C จะห่ างจากปลายทั้งสองข้าง
เป็ นระยะ 0.25L ดังนั้นส่ วนของเสา ABC จะเหมือนกับเสาในส่ วนของ (ก.) แต่มีความยาวเสา
4 2 EI
เป็ น 0.5L หรื อ Pe  นัน่ คือ กําลังรับนํ้าหนักของเสาแบบยึดแน่นทั้งสองข้างจะเป็ น
L2
สี่ เ ท่ า ของกํา ลัง รั บ นํ้า หนัก เสาแบบยึด หมุ น ทั้ง สองข้า ง กํา ลัง รั บ นํ้า หนัก องเสานี้ สามารถ
นําไปใช้กบั รู ป (จ.) ได้ดว้ ยซึ่ งเป็ นปลายยึดหมุนทั้งสองข้างและมีการคํ้ายันด้านข้างที่ก่ ึงกลาง
ของเสา

Buckling of Columns (Design Values) Euler Critical Load

(ค.) เมื่อปลายข้างหนึ่งเป็ นแบบยึดแน่นและปลายอีกข้างเป็ นแบบยึดหมุนจุดดัดกลับ C จะห่าง ดังนั้นสมการออยเลอร์จึงเขียนอยูใ่ นรู ปสมการทัว่ ไป
 2 EI
จากจุดดัดกลับ A เป็ นระยะ 0.7L ดังนั้นส่ วนของเสา ABC จะเหมือนกับเสาในส่ วนของ (ก.) Pe  (4.3)
(kL / r ) 2
แต่มีความยาวเสาเป็ น 0.7L หรื อ 2 EI
2
นัน่ คือ กําลังรับนํ้าหนักของเสาแบบนี้จะเป็ น
Pe  โดยที่ kL คือ ความยาวประสิ ทธิผลตามสภาพการยึดปลาย (Effective Length)
L2
สองเท่าของเสาแบบ (ก.) และ k คือ ตัวคูณประกอบความยาวประสิ ทธิผล
จากการพิจารณาหากําลังรับนํ้าหนักเสาที่มีความยาวต่างๆกันสามารถนํามาเขียน
(ง.) เมื่อปลายข้างหนึ่งเป็ นแบบยึดแน่นและปลายอีกข้างเป็ นแบบปล่อยอิสระจุดดัดกลับ C จะ
กราฟระหว่างหน่วยแรงอัดวิกฤต Fcr กับ อัตราส่ วนความชะลูดของเสา kL/r
ห่างจากจุดดัดกลับ A เป็ นระยะ 2L ดังนั้นส่ วนของเสา ABC จะเหมือนกับเสาในส่ วนของ (ก.)
 2 EI
แต่มีความยาวเสาเป็ น 2L หรื อ Pe  นัน่ คือ กําลังรับนํ้าหนักของเสาแบบนี้จะเป็ น Upper bound
4 L2 Lower bound

สองเท่าของเสาแบบ (ก.)
SSRC Parabolic Equation Nominal Strength
ในความเป็ นจริ งองค์อาคารหลังจากผ่านการผลิ ตต่ างๆจนได้เป็ นชิ้ นส่ วนขององค์ นอกจากนี้ SSRC ยังกําหนดให้พฤติกรรมการโก่งเดาะของเสาเปลี่ยนจากช่วงอิลาสติคเป็ น
อาคารนั้นมีหน่ วยแรงคงค้าง เนื่ องมาจากการเย็นอย่างไม่สมํ่าเสมอของเหล็กรี ดร้อนซึ่ ง SSRC ช่วงอินอิลาสติค เมื่อ Fcr = Fy / 2 จะได้ c  2 แต่อย่างไรก็ตามมาตรฐาน AISC
(Structural Stability Research Council) ได้เสนอสมการหน่วยแรงอัดวิกฤต เลือกใช้ c = 1.5 เป็ นค่ากําหนดการเปลี่ยนพฤติกรรมของการโก่งเดาะของเสาดังกล่าว
 F ( KL / r ) 2 
Fcr  Fy 1  y 2  (4.4) แทน คือเมื่อ c > 1.5 เสาจะมีพฤติกรรมการโก่งเดาะในช่วงอิลาสติค ซึ่งหน่วยแรงอัด
 4 E   2E
วิกฤตคือ Fe  แต่มาตรฐาน AISC กําหนดให้ใช้
(kL / r ) 2
Fy kL Fy  E2
โดยที่ c   ; Fe  (4.5) (4.7)
Fe r E ( kL / r ) 2 Fcr  0.877 Fe
พิจารณาค่าเมื่อ c > 1.5 จากสมการ (4.5) จะได้
 2  F 
จะได้ Fcr  Fy 1  c   Fy 1  y  (4.6)
 4   4 Fe  kL E Fy
c 
kL Fy

Fy
 1.5 จะได้  4.71 ;  2.25 (4.8)
r E Fe r Fy Fe

Nominal Strength & Strength Curve Effective Length Factor

เมื่อ c  1.5 เสาจะมีพฤติกรรมการโก่งเดาะในช่วงอินอิลาสติค ซึ่ งหน่วยแรงอัด
มาตรฐาน AISCได้ให้ขอ้ กําหนดทัว่ ไปเกี่ยวกับการใช้ตวั คูณประกอบความยาวประสิ ทธิผลที่
วิกฤตจะหาได้จากสมการที่ (4.6) แต่มาตรฐาน AISC กําหนดให้ใช้
ต้องพิจารณาในส่ วนของการออกแบบโครงสร้างรับแรงอัด โดยค่า kทั้งตามทฤษฏีและที่ให้ใช้
Fcr  (0.658)
( Fy / Fe )
Fy (4.9)
ในการออกแบบเสาเมื่อพิจารณาเป็ นเสาเดี่ยวโดดๆทั้งที่มีการเซ(Side Sway)และไม่มีการเซ
จากสมการ (4.9)
(Non Sway) ซึ่งจะเห็นว่าค่าตามทฤษฏีมีค่าที่นอ้ ยกว่าค่าที่ใช้ในการออกแบบเพราะในทางปฏิบตั ิ
จริ งไม่สามารถยึดปลายเสาได้ตรงตามทฤษฏีนนั่ เอง
จากสมการ (4.7)
Effective Length Factor Effective Length Factor

มาตรฐาน AISC ยังได้แนะนําให้ใช้ Alignment Chart ในการหาค่าตัวคูณประกอบความยาว

ประสิ ทธิผล k ในเสาโครงเฟรมที่มีการเซและไม่มีการเซโดยมีค่าขึ้นอยูก่ บั ค่า G ซึ่งเป็ น
อัตราส่ วนระหว่างผลรวมของสติฟเนสแฟคเตอร์ของเสาต่อผลรวมของสติฟเนสแฟคเตอร์ของ
คานที่ปลายบนและปลายล่างของเสาที่พิจารณา ค่าตัวคูณประกอบความยาวประสิ ทธิผล k ได้
จากการลากเส้นตรงต่อเชื่อมระหว่างค่าของตัว G ที่ปลายบนและปลายล่าง

Sway Non-Sway
Unbraced frame Braced frame

Evaluate Effective Length Factor, K Adjustment of Stiffness Reduction Factors

เมื่อปลายเสาเป็ นแบบยึดหมุน ให้ใช้ค่า G เท่ากับ 10 และเมื่อปลายเสาเป็ นแบบยึดแน่น ให้ใช้ค่า
G เท่ากับ 1 ซึ่งในกรณี ที่ทราบการยึดปลายคานที่ดา้ นไกลที่แน่นอนให้คูณค่าสติฟเนสแฟคเตอร์
ของคานด้วยค่าดังต่อไปนี้
เมื่อโครงสร้างไม่มีการเซ
ปลายคานด้านไกลเป็ นแบบยึดหมุน คูณด้วย 1.5
ปลายคานด้านใกล้เป็ นแบบยึดแน่น คูณด้วย 2.0
เมื่อโครงสร้างมีการเซ
ปลายคานด้านไกลเป็ นแบบยึดหมุน คูณด้วย 1.5
ปลายคานด้านใกล้เป็ นแบบยึดแน่น คูณด้วย 0.67
 Restraint Factor, G Compression Member Design
สัญลักษณ์ A และ B ใช้แทนตําแหน่งที่ปลายเสาทั้งสองข้าง ในขณะที่ G มีค่าดังนี้ เกณฑ์การออกแบบด้านกําลัง
ASD : Pa  Pn / c (4.11)
G
 ( EI / L )
c
(4.10) LRFD : Pu  c Pn (4.12)
 ( EI / I )
b โดยที่ Pa = กําลังแรงอัดตามแนวแกนใช้งานที่ตอ้ งการ (กก.)
โดยที่ (EI / Lc) เท่ากับ ผลบวกของค่าสติฟเนสของเสาทุกต้นที่รวมที่จุดต่อ
Pu = กําลังแรงอัดตามแนวแกนปรับค่าที่ตอ้ งการ (กก.)
(EI / Lb) เท่ากับ ผลบวกของค่าสติฟเนสของคานทุกตัวที่รวมที่จุดต่อ (4.13)
Pn = กําลังแรงอัดตามแนวแกนระบุ = FcrAg (กก.)
Fcr = หน่วยแรงอัดวิกฤต (กก. / ตร.ซม.)
Ag = พื้นที่หน้าตัดรวม (ตร.ซม.)
c= ตัวคูณความปลอดภัย = 1.67
c = ตัวคูณความต้านทาน = 0.90

Compression Member Design Compression Member Design

โดยที่ Fcr พิจารณาจากสภาวะการวิบตั ิดงั ต่อไปนี้
1.) การโก่งเดาะในช่วงอิลาสติค(ไม่รวมกรณี ที่หน้าตัดมีชิ้นส่ วนชะลูด)
E Fy
kL
 4.71 ;  2.25 จะได้ Fcr  0.877 Fe  Fy (4.14)
r Fy Fe

2.) การโก่งเดาะในช่วงอินอิลาสติค(ไม่รวมกรณี ที่หน้าตัดมีชิ้นส่ วนชะลูด)

kL E Fy
 4.71 ;  2.25 จะได้ Fcr  (0.658)
( Fy / Fe )
Fy (4.15)
r Fy Fe

โดยที่ Fy = หน่วยแรงคราก (กก. / ตร.ซม.)

Fe = หน่วยแรงอัดอิลาสติค (กก. / ตร.ซม.) การโก่งเดาะเนื่องจากการดัด
 Slenderness ratio อัตราส่ วนชะลูด
เกณฑ์การออกแบบด้านความชะลูด
• ในการออกแบบองค์อาคารรับแรงอัด ไม่ควรใช้ค่า อัตราส่ วนชะลูด kL / r มากกว่า 200
โดยทัว่ ไปเสาเหล็ก WF มีค่าโมเมนต์อินเนอร์ เชียรอบแกน x มากกว่า โมเมนต์อินเนอร์ เชียรอบ
แกน y ดังนั้นเสาที่ถูกยึดปลายทั้งสองข้างการโก่งเดาะเนื่ องจากแรงดัดจะเกิดขึ้นรอบแกน y
เสมอ แต่หากทําการคํ้ายันระหว่างช่วงเสาในทิศที่ต้ งั ฉากกับแกน y ซึ่ งเป็ นการลดความยาวการ
โก่งเดาะรอบแกน y ให้นอ้ ยลง กําลังรับนํ้าหนักของเสาก็จะเพิ่มมากขึ้น
Example
ตัวอย่างที่ 4.1 เสามีความยาว 10 เมตร รับนํ้าหนักบรรทุกใช้งานตามแนวแกน เนื่ องจาก
นํ้าหนักบรรทุกคงที่ 50 ตัน และ นํ้าหนักบรรทุกจร 50 ตัน สภาพจุดรองรับที่ปลายบนและ
ปลายล่างเป็ นแบบธรรมดา และ มีคานเชื่ อมต่อกึ่งกลางความสู งในทิศทางของแกนรอง
เสา ไม่เกิดการเคลื่อนที่ดา้ นข้าง ใช้เหล็ก Fy = 2450 กก./ซม. ให้ตรวจสอบความสามารถ
ในการรับนํ้าหนักบรรทุกตามแนวแกนของเสา W 250x255x14x14 (82.2 kg/m.) ภายใต้
การโก่งเดาะเนื่องจากการดัด ด้วยวิธี ASD และ LRFD

Example cont’d Example cont’d P(DL) = 50 ตัน P(DL) = 50 ตัน

P(LL) = 50 ตัน P(LL) = 50 ตัน
คํานวณหากําลังรับแรงอัดตามแนวแกน
กําลังรับแรงอัดตามแนวแกนใช้งาน Pa =
กําลังแรงอัดตามแนวแกนปรับค่า Pu 5 เมตร 5 เมตร

คํานวณหากําลังรับแรงอัดตามแนวแกนที่สามารถรับได้
เสา W 250x255x14x14 มีพ้นื ที่หน้าตัด A = 104.7 ตร.ซม. rx = 10.5 ซม. ry = 6.09 ซม. 5 เมตร 5 เมตร
L = 10 เมตร , kx = 1.0 , ky = 0.5
(kxL/rx) = , (kyL/ry) =
P(DL) = 50 ตัน P(DL) = 50 ตัน
ดังนั้นจึงเกิดการโก่งเดาะเนื่องจากการดัดรอบแกน x P(LL) = 50 ตัน P(LL) = 50 ตัน
Example cont’d Example
ตัวอย่างที่ 4.2 ให้ใช้ Alignment Chart คํานวณหาค่าสัมประสิ ทธิ์ความยาวประสิ ทธิผล k
Fex  กก./ตร.ซม.
ในช่วงอิลาสติคของเสาต่างๆในโครงอาคาร
เนื่องจาก Fy / Fex
ดังนั้น เสาเกิดการโก่งเดาะในช่วงอินอิลาสติค จะได้
Fcr  กก./ตร.ซม.
กําลังรับแรงอัดตามแนวแกนระบุ Pn =
กําลังรับแรงอัดตามแนวแกนที่สามารถรับได้ และความสามารถในการรับแรง
ASD : Pn / c =
LRFD : cPn =

Example cont’d Example cont’d

คํานวณหาค่า I / L ของเสาต่างๆดังนี้ พิจารณาโครงชั้นล่าง (ABCDFGJ) พบว่าเป็ นโครงที่ไม่มีการเคลื่อนที่ทางด้านข้าง ดังนั้นค่า

เสา AB = CD = FG = ซม.3 k สามารถหาได้ดงั นี้

เสา AB : GA = , GB = จะได้ k =
DE = GH = ซม.3

คํานวณหาค่า I / L ของคานต่างๆดังนี้
คาน BD = ซม.3
DG = GJ = ซม.3
EH = ซม.3
Example cont’d Example cont’d
E E W350x41.4 kg/m.
W350x41.4 kg/m.
เสา CD : GC = , GD = จะได้ k =
เสา FG : GF = , GG = จะได้ k =

W200x49.9 kg/m.
W200x49.9 kg/m.
4 เมตร k x= 1.15

พิ จ ารณาโครงชั้น บน (DEGH)พบว่า เป็ นโครงที่ มีก ารเคลื่ อ นที่ ท างด้า นข้าง ดัง นั้น ค่ า k
สามารถหาได้ดงั นี้
W450x76 kg/m.
เสา DE : GD = , GE = D D W450x76 kg/m.

จะได้ k

W200x49.9 kg/m.

W200x49.9 kg/m.
เสา GH : GG = , GH = 5 เมตร kx = 0.76

จะได้ k

C C