Devre Analizi Dersi

Ders 4: Kirchhoff Kanunları

Prof. Dr. Oğuz Üstün

Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü
Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Abant İzzet Baysal Üniversitesi
14300 Gölköy/Bolu

e-posta: oguzustun@yahoo.com

1
Kapsam
• Devrelere ait bazı kavramlar
• Kirchhoff Kanunları
• Örnekler
• Çalışma soruları

2
Açık Devre
Açık devre: Elektrik devre elemanlarından akımın geçişine imkan
olmayan durumdur.

i=0
i=0
vs v=0 R

3
Kapalı Devre
Kapalı devre: Elektrik devre elemanlarından akımın geçişine imkan
sağlayan durumdur.

i(t) i(t)
vs v(t) R

4
Kısa Devre
Kısa devre: Herhangi bir devre elemanının uçlarının birleştirilmesidir ve bu
durumda devre elemanı direnç ise direnç değeri sıfır olur bir kaynak ya da
enerji depolayan eleman ise maksimum değerde akım geçmesine neden olur.

R=0 i2 = 0
v(t) i (t ) = max
vs v=0 R
i1 = max

5
Düğüm kavramı
Düğüm: İki veya daha fazla devre elemanının bağlantı noktasına
düğüm denir.

• Elemanlar arasındaki iletkenlerin ve bağlantıların direnci sıfır kabul

edilir.

• Bağlantılarda (düğümlerde) gerilim düşümü sıfırdır.

• Düğümler devre enerjili iken voltmetre, enerjisizken ohmmetre ile

kontrol edilebilir.

6
Örnek 1
Verilen devrede toplam kaç düğüm vardır gösteriniz.

R1

R4
vs R2 R3
R5

7
Örnek 1- Devam

1 R1 R1 2

R4 R4
vs R2 R3 vs R2 R3
R5 R5

R1 R1

R4 R4
vs R2 R3 3 v R2 R3
s
R5 R5

8
Çalışma sorusu 1
Verilen elektrik devresinde kaç düğüm vardır gösteriniz.

R2

R3
R6
is R4
R1 R5 R7

9
Göz ve çevre kavramı
• Bir elektrik devresinde herhangi bir devre elemanı çıkarmaksızın (gözü
oluşturan elemanlar dışında eleman bulunmayacak) oluşturulan kapalı
devrelere göz denir.

• Bir elektrik devresinde kapalı bir devre oluşturabilecek tüm döngülere de

çevre diyoruz.

• Her göz aynı zamanda bir çevredir.

10
Örnek 2

Verilen devre kaç gözden oluşmuştur, gösteriniz.

R1 R3 R5

R6
vs R2 R4
R7

11
Örnek 2- Devam
R1 R3 R5

R6
vs 1 R2 R4
R7

R1 R3 R5

R6
vs R2 2 R4
R7

R1 R3 R5

R6
R2 R4 3
R7

12
Örnek 3
a)Verilen devrede kaç çevre bulunmaktadır, gösteriniz.
b) Devre çözümü için kaç çeşit çevre oluşturulabilir.

R1 R3 R5

R6
vs R2 R4
R7

13
Örnek 3-Devam (a)
R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 R4 vs R2 R4
2
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs R2 R4 3 vs 4 R2 R4
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs R2 5 R4 vs 6 R2 R4
R7 R7

14
Örnek 3-Devam (b)
R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
1 R2 R4 1 R2 R4
vs 2 3 vs 2 3
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 2 R4 3 vs 1 R2 2 R4 3
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 2 R4 3 vs 1 R2 2 R4 3
R7 R7

15
Örnek 3-Devam(b)
R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
1 R2 R4 1 R2 R4
vs 2 3 vs 2 3
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
1 R2 R4 1 R2 2 R4 3
vs 2 3 vs
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 2 R4 3 vs 1 R2 2 R4 3
R7 R7

16
Örnek 3-Devam(b)
R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 R4 2 3 vs 1 R2 2 R4 3
R7 R7

R1 R3 R5 R1 R3 R5

R6 R6
vs 1 R2 2 R4 3 vs 1 R2
2 R4 3
R7 R7

• Akım kaynağı olan gözde oluşturulan çevreler yapay çevre olarak

adlandırılır.
• Seri akım kaynağı olan çevreler dikkate alınmazlar.

• Eşit gerilimlere sahip paralel gerilim kaynaklarında çevre oluşturmak

gereksizdir.
17
Çalışma sorusu 2
Verilen elektrik devresinde kaç göz olduğunu gösteriniz.
R2

R3
R6
is R4
R1 R5 R7

18
Çalışma sorusu 3
Verilen devrenin düğümlerini, gözlerini ve uygun çevrelerini gösteriniz.
R1 R4

vs R2 R5
R3 R6

R7

19
Kirchhoff Kanunları (KK)

Akımlar ve gerilimler kanunu olarak iki yöntem ortaya koyar.

Gustav Robert Kirchhoff tarafından ortaya konulmuştur.

N
Kirchhhoff’un Akımlar Kanunu (KAK) ∑i
n =1
n =0

N
Kirchhhoff’un Gerilimler Kanun (KGK) ∑v
n =1
n =0

20
Kirchhoff’un Akımlar Kanunu (KAK)
KAK: Bir düğüm noktasındaki yönlendirilmiş akımların toplamı sıfırdır.
Başka bir ifadeyle bir düğüm noktasına giren akımların toplamı çıkan
akımların toplamına eşittir. Matematiksel olarak,
N

∑i
n =1
n = 0 olarak ifade edilebilir.

Akımlar kanunu; herhangi bir kaynaktan çıkan yük miktarı o kaynağa dönen
yük miktarına eşittir ilkesine dayanır. Bu şart sağlanabilmesi için devredeki
her bir düğümde bu yük dengesinin oluşması gerekir.

21
KAK-Devam
Aşağıda verilen düğümler için KAK’na göre akım ifadeleri,

i1
Akım toplamı sıfır i2
i1 + i2 − i3 − i4 = 0 a
i3
Düğüme giren akımlar çıkanlara eşit i4
i1 + i2 = i3 + i4

Akım toplamı sıfır i1

i2
i1 + i2 + i3 − i4 = 0
a
Düğüme giren akımlar çıkanlara eşit i3
i1 + i2 + i3 = i4 i4

22
Kirchhoff’un Gerilimler Kanunu (KGK)
KGK: Kapalı bir elektrik devresinde yönlendirilmiş gerilimler toplamı sıfırdır.
Buna göre,
N

∑v
n =1
n = 0 olarak ifade edilebilir.

Gerilimler kanunu; bir elektrik devresinde kaynaktan devreye aktarılan

enerjinin devre elemanlarında harcanan enerjiye eşit olması ilkesine dayanır.

23
KGK-Devam
v2
Gerilimler toplamı sıfır
− v1 − v2 + v3 − v4 = 0
v1
v3

v4
v2
Gerilimler toplamı sıfır
v1 + v2 − v3 − v4 = 0
v1
v3
• saat yönünde alınmıştır.

v4
24
Örnek 4
Aşağıda verilen devrenin her bir elemanının güç değerlerini ve v x gerilimini
bulunuz.

vx
2Α 30Ω

15Ω

150V

25
Örnek 4-Devam

vx vx
2Α 30Ω 2Α 30Ω
v30
15Ω v15 15Ω

150V 150V

KGK na göre

− 150 + v30 + v x + v15 = 0 ,

v30 = 2 ⋅ 30 = 60V
v15 = 2 ⋅15 = 30V
− 150 + 60 + v x + 30 = 0
v x = 60 V
26
Örnek 4-Devam

vx vx
2Α 30Ω 2Α 30Ω
v30
15Ω v15 15Ω

150V 150V

p150 = v150i = 150 ⋅ (−2) = −300W

p30 = v30i = 60 ⋅ 2 = 120W
p60 = v60i = 60 ⋅ 2 = 120 W
p15 = v15i = 30 ⋅ 2 = 60 W

27
Çalışma sorusu 4
Aşağıda verilen devrenin her bir elemanının güç değerlerini bulunuz.
4v10
50Ω

v10 10Ω

100V

28
Örnek 5
Aşağıda verilen devrenin her bir elemanının güç değerlerini bulunuz.

Ω
15
Ω
45
150Α 30Α

29
Örnek 5-Devam

v
Ω Ω
15 15
Ω
45 45
Ω

150Α 30Α 150Α i45 30Α i15

KAK ya göre,

150 − i45 − 30 − i15 = 0 ,

i45 = 45 ⋅ v
i15 = 15 ⋅ v
150 − 45v − 30 − 15v = 0 ,
v = 2 V , i45 = 90 A ve i15 = 30 A

30
Örnek 5-Devam

v
Ω Ω
15 15
Ω
45 45
Ω

150Α 30Α 150Α i45 30Α i15

p150 = vi150 = 2 ⋅ ( −150)⋅ = −300 W

p45 = vi45 = 2 ⋅ 90 = 180 W
p30 = vi30 = 2 ⋅ 30 = 60 W
p15 = vi15 = 2 ⋅ 30 = 60W

31
Çalışma sorusu 5
Aşağıda verilen devrenin her bir elemanının güç değerlerini bulunuz.

Ω
10
Ω
50
100Α 4i10
i10

32
Örnek 6.

Verilen devrede,
a) Kaç düğüm olduğunu gösteriniz.
b) Göz ve çevre sayısı kaçtır.
c) ix değerini KAK ile bulunuz.
d) v x değerini KGK ile bulunuz.

2Ω
vx

10Α 2Ω 4Ω 1Α
ix 2Α

33
Örnek 6. (a)

a 2Ω b
vx

10Α 2Ω 4Ω 1Α
ix 2Α

c
Toplam 3 düğüm vardır.

34
Örnek 6. (b)

2Ω
vx

10Α 1 2Ω 2 4Ω 3 1Α
ix 2Α

Üç göz bulunur.

1 2 3
4 5
5 farklı çevre vardır.

35
Örnek 6. (c)

2Ω
vx
ix
10Α 2Ω 4Ω 1Α
2Α

10Α c 1Α

ix
2Α

10Α c 1Α

ix + 2 + 1 − 10 = 0
ix = 7 A

36
Örnek 6. (d)
2Ω
7Α vx
2Α
10Α v1 2Ω v2 4Ω 1Α

KGK ile
− v1 + v x + v2 = 0
− 7 ⋅ 2 + vx + 2 ⋅ 4 = 0
v x = 6V
bulunur.

37
Çalışma sorusu 6
Verilen devrede Ohm ve KK’larını kullanarak,
a) ix değerini bulunuz.
b) v x değerini bulunuz.

ix 1Ω 1.5Ω 1Α

1Ω
vx 3Ω 3Ω
2Ω

C: 4A, 10V

38
Çalışma sorusu 7

Aşağıda verilen devrede vab gerilimini KK’nı kullanarak bulunuz.

5Ω 6Ω
a
10Ω
4Ω
2A
5V
10Ω b 30V

C: -3V

39
Çalışma sorusu 8

Aşağıda verilen devrede I akımı ve R direncini KK’nı kullanarak

bulunuz.
I
R
3Ω
6Ω 6Ω 3V
1A
0.5A
3Ω 1.5A

C: 4A, 18Ω

40
Çalışma sorusu 9

Aşağıda verilen devrede I akımı ve vab gerilimini KK’nı kullanarak

bulunuz.
a 4Ω b

3Ω 5Ω
0.5I I 3A

C: 2A

41
Çalışma sorusu 10

Aşağıda verilen devrede I akımı ve E gerilimini KK’nı kullanarak

bulunuz.
I 3A

12Ω 2Ω

6Ω E
12V
12Ω 0.5A 4Ω 1.5A

C: 0.5A , -9V

42
Çalışma sorusu 11

Aşağıda verilen devrede R1 ve R2 değerlerini KK’nı kullanarak

bulunuz.
R1 10A

5Ω
60V
12A

6A
R2 5Ω

C: 4Ω, 6.25Ω

43
Çalışma sorusu 12
Verilen devrede,
a) Kaç düğüm olduğunu gösteriniz.
b) Göz ve çevre sayısı kaçtır.
c) ix değerini bulunuz.
d) v x değerini bulunuz.
e) R1 , R2 , R3 değerlerini bulunuz.
vx
R3 5Ω
4Α 200V

3Α 100V i 5Α
x
R1 R2

C:a) 4, b) 3,c) -8A,d) 60V, e)80Ω,28Ω,10Ω

44
Çalışma sorusu 13
Devrenin çalışmasında herhangi bir sorun olup olmadığını
yorumlayınız. Sorun yoksa verilen devrede elemanlar üzerinde oluşan
güç değerlerini bulunuz.

50V 10Ω 5Α

45
Çalışma sorusu 14
Devrenin çalışmasında herhangi bir sorun olup olmadığını
yorumlayınız. Sorun yoksa verilen devrede elemanlar üzerinde oluşan
güç değerlerini bulunuz.
20V 30V

10V
1Α 2Α

46
Çalışma sorusu 15
Devrenin çalışmasında herhangi bir sorun olup olmadığını
yorumlayınız. Sorun yoksa verilen devrede elemanlar üzerinde oluşan
güç değerlerini bulunuz.
1Α 2Α

10V
20V 30V

47
Çalışma sorusu 16
Devrenin çalışmasında herhangi bir sorun olup olmadığını
yorumlayınız. Sorun yoksa verilen devrede i akım değeri ne olur?
20V
i

10V 30V 5Ω

48
Çalışma sorusu 17
Devrenin çalışmasında herhangi bir sorun olup olmadığını
yorumlayınız. Sorun yoksa verilen devrede i akım değeri ne olur?
i 10Ω

1Α 2Α

49
Çalışma sorusu 18
Verilen devrede bağımlı kaynakların hangi tipte olduklarını ve v x = 8 V
için güç değerlerini bulunuz.

A B 0.25v
0.5vx x

ix 4Ω 2Ω

8V C 4Ω vx D
4ix 2ix

50