ÇOKESEN GÜÇ ELEKTRONİĞİ EĞİTİM SETİ DENEY KİTABI

ELEKTRONİK
SAN.TİC.LTD.
KONU: OTOMATİK KONTROLLÜ LAMBA DENEYİ-1

Giriş:
Otomatik kontrollü lamba devresi şekil 16.1’ de görülmektedir.

+Vcc

D2
R1
P1
7
3 D1 Q1
6 R2
2
LDR
4

R3
P2

-Vcc

Şekil 16.1: Otomatik kontrollü lamba devresi

Devrede ışık algılama işlemi LDR tarafından yapılmaktadır. OP-AMP ise karşılaştırıcı olarak
kullanılmıştır. OP-AMP, LDR üzerindeki gerilimle P2 trimpotu üzerindeki gerilimi karşılaştırmakta
ve buna göre çıkış gerilimi üretmektedir. P2 trimpotu, karşılaştırma için kullanılacak referans
gerilimi ayarlamaktadır. Diğer bir ifade ile lambanın yanacağı karanlık seviyesini ayarlar. P2’ nin
değeri büyüdükçe, lambanın yanması için gerekli olan karanlık seviyesi artar. P1 trimpotunun
görevi ise, LDR’ nin hassasiyetini ayarlamaktır.

Aydınlıkta, LDR’ nin içdirenci ve buna bağlı olarak üzerinde düşen gerilim azdır. P2 üzerinde
düşen gerilim LDR üzerine düşen gerilimden büyük olur. OP-AMP’ ın (-) girişindeki gerilim (+)
girişindeki gerilimden büyük olacağı için, OP-AMP çıkışında –VCC değerine yakın bir gerilim olur.
Ters polarma alan D1 diyotu kesimde olacağından, Q1 transistörü de kesimde olacak ve röle
çekmeyeceğinden lamba yanmayacaktır.

Ortam yeterince karanlık olduğunda, LDR’ nin içdirenci ve buna bağlı olarak üzerinde düşen
gerilim artarak, P2 tarafından belirlenen referans gerilimi aşar. OP-AMP’ ın (+) girişindeki gerilim
(-) girişindeki gerilimden büyük olacağı için, OP-AMP çıkışında +VCC değerine yakın bir gerilim
oluşur. Doğru polarma olan D1 iletime geçerek, Q1 transistörünü de iletken yapar. Q1
transistörünün iletime geçmesiyle röle enerjilenir ve paleti çekerek lambayı yakar.

Bir lambanın otomatik olarak kontrol edilmesinde LDR dışında farklı algılayıcılar
kullanılabilir. Bunun yanı sıra kontrol elemanı olarak OP-AMP yerine farklı bir elemandan da
faydalanabilir. Ya da kontrol edilecek lamba doğrudan ac gerilimde çalıştırılabilir.
 ÇOKESEN GÜÇ ELEKTRONİĞİ EĞİTİM SETİ DENEY KİTABI
ELEKTRONİK
SAN.TİC.LTD.
KONU: OTOMATİK KONTROLLÜ LAMBA DENEYİ-1

Deney şeması:

+12V

D1
R1 1N4001
10k
P1
1M

7
3 LM741 D1 Q1
R3
6
2 BC237
LDR 47k
1N4001
+88.8 4
Volts R4
+88.8 +88.8
22k
Volts P2 Volts

100k

-12V

DENEY MODÜLÜ
 ÇOKESEN GÜÇ ELEKTRONİĞİ EĞİTİM SETİ DENEY KİTABI
ELEKTRONİK
SAN.TİC.LTD.
KONU: OTOMATİK KONTROLLÜ LAMBA DENEYİ-1

DENEY BAĞLANTI PLANI

İŞLEM BASAMAKLARI
1) ES05-09-04 modülünü ana üniteye bağlayın.
2) Deney bağlantı planını ES05-09-04 modülü üzerinde gerçekleştirin.
3) 2.4-2.5 pinlerini kısa devre edin.
4) Devrenin +12V pinini modül üzerindeki +12V pinine ve devrenin -12V pinini modül üzerindeki
-12V pinine bağlayın. GND devreye doğrudan geldiği için herhangi bir bağlantıya gerek
yoktur.
5) Tüm bağlantıları yaptıktan ve kontrol ettikten sonra ana ünite üzerindeki güç anahtarını ON
konumuna alın.
6) LAMP CONTROL trimpotu ışık kaynağı olarak kullanılan lambanın (devrenin sol tarafındaki
lamba) parlaklığını kontrol etmektedir.
7) P1 trimpotu LDR’ nin hassasiyetini kontrol etmektedir.
8) P2 trimpotu aydınlık-karanlık seviyesini kontrol etmektedir.
9) Öncelikle LAMP CONTROL trimpotu ile ışık kaynağı olarak kullanılan lambanın maksimum
parlaklıkta yanmasını sağlayın.
10) P2 trimpotu ile devrenin yükü olan lambanın sönmesini sağlayın.
11) LAMP CONTROL trimpotu ile ışık kaynağı olarak kullanılan parlaklığını sizin belirleyeceğiniz
karanlık seviyesine kadar kısın.
12) Eğer belirlediğiniz karanlık seviyesi için devrenin yükü olan lamba hala sönmedi ise, P1
trimpotunu lamba sönene kadar hassas bir şekilde ayarlayın.
13) LAMP CONTROL trimpotu ile ışık kaynağı olarak kullanılan lambanın parlaklığını bir miktar
artırıp yük olarak kullanılan lambanın sönmesini sağlayın.
14) Devrede V sembolü görülen pinler arasına dc voltmetre bağlayarak aydınlık ve karanlık
durumları için OP-AMP’ ın giriş ve çıkış gerilimlerini ölçüp sonuçları kaydedin.
15) Aynı işlemler ışık kaynağı olarak kullanılan lamba söndürülüp devre dışı bırakılarak, ortam
ışığı için de denenebilir.
16) Devrenin enerjisini kesip, bağlantı kablolarını sökün.
 ÇOKESEN GÜÇ ELEKTRONİĞİ EĞİTİM SETİ DENEY KİTABI
ELEKTRONİK
SAN.TİC.LTD.
KONU: OTOMATİK KONTROLLÜ LAMBA DENEYİ-1

ÖLÇÜM SONUÇLARI

OP-AMP’ ın evirmeyen OP-AMP’ ın eviren OP-AMP’ın çıkış Lambanın

girişindeki gerilim girişindeki gerilim gerilimi durumu
Aydınlık

Karanlık