KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR DİZİSİ

KLASİK ÇİN ŞİİRİNDEN

SEÇMELER
Hazırlayan ve çeviren:
Erdem Kurtuldu

Yapı Kredi Yayınları

KLASİK ÇİN ŞİİRİNDEN SEÇMELER
 Ya­pı Kre­d i Ya­y ın­la­r ı - 3084
Kâ­z ım Taş­kent
Kla­sik Ya­pıt­lar Di­z i­si - 76

Klasik Çin Şiirinden Seçmeler

Hazırlayan ve çeviren: Erdem Kurtuldu

Ki­tap edi­tö­r ü: Murat Yalçın

Dü­z el­t i: Filiz Özkan

Ka­pak ta­sa­r ı­m ı: Meh­met Ulu­sel

Baskı: Pasifik Ofset

Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3/1
Baha İş Merkezi A Blok Haramidere - Avcılar / İstanbul

1. bas­k ı: İs­tan­bul, Nisan 2010

ISBN 978-975-08-1767-0

© Ya­pı Kre­d i Kül­t ür Sa­nat Ya­y ın­c ı­l ık Ti­ca­ret ve Sa­na­y i A.Ş., 2010
Sertifika No: 12334
Bütün yayın hakları saklıdır.
Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında
yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.

Yapı Kredi Kültür Merkezi
İstiklal Caddesi No. 161 Beyoğlu 34433 İstanbul
Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23
http://www.ykykultur.com.tr
e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr
İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr
 İÇİNDEKİLER

Çin Şiirinin Tarihsel Gelişimi • 13

Kaynakça • 23
Çin Hanedanlıkları Kronolojisi • 24

KLASİK ÇİN ŞİİRİNDEN SEÇMELER

Şarkılar Kitabı’ndan
Papaya • 29
Chu Beyliği’nden Bir Şarkı
Canglang Nehri Şarkısı • 29
Jing Ke
Yi Nehri Şarkısı • 30
Liu Bang
Fırtına Şarkısı • 31
Han Hanedanlığı’ndan Yue Fu’lar
Güney Çin • 32
Balad • 32
Cao Zhi
Yedi Adımlık Şiir • 33
Tao Yuanming
Tarladan Eve Dönerken • 34
Xue Daoheng
Sıladan Dönüş • 35
Luo Binwang
Şarkı Söyleyen Kaz • 35
Li Qiao
Rüzgâr • 36
 6

Wang Bo
Shuzhou’a Atanan Vali Yardımcısı Du’yu Uğurlarken • 36
He Zhizhang
Eve Dönüş • 37
Eve Dönüş II • 37
Tiyuanshi Parkı • 37
Söğüt Ağacı Şarkısı • 37
Chen Zi’ang
Youzhou Kulesi’ne Tırmanış • 38
Wang Zhihuan
Leylek Kulesi’ne Tırmanış • 39
Liangzhou Şarkısı • 39
Meng Haoran
Bahar Sabahı • 40
Wang Wei’den Ayrılırken • 40
Du Shisi’yı Güney Çin’den Uğurlarken • 41
Jiande Nehri’nde Gecelemek • 41
Bir Yaz Günü Güney Pavyonu’nda Xin Da’yı Düşünmek • 41
Erken Kış Düşünceleri • 42
Budist Rahip Yuan’e • 42
Bir Gece Tonglu Nehri’ndeyken Guangling’deki
Dostuma Yazdım • 43
Eski Bir Dostu Evinde Ziyaret • 43
Wang Changling
Furong Kulesi’nden Xin Jian’i Uğurlarken • 44
Wang Wei
Bir Arkadaşa • 45
İştiyak • 45
Çifte Dokuzlar Bayramı’nda Shandong’daki
Kardeşlerimi Hatırladım • 45
Lu Zhai • 46
Anxi’ye Atanan Yuan Er’a • 46
Kitap İşleri • 46
Vadide Ötüşen Kuşlar • 46
Uğurlarken • 47
Uğurlarken II • 47
Vali Yardımcısı Zhang’ın Şerefine • 47
 7

Xiangji Tapınağı’ndan Geçerken • 48

Göl Pavyonu’nda • 48
Kızılcık Korusu • 48
Has Kayısıdan Kulübe • 48
Huazi Tepesi • 49
Manolya Çiti • 49
Güney Tepesi • 49
Li Bai
Sessiz Gece Düşleri • 51
Quipu Şarkısı • 51
Qiupu Şarkısı II • 51
Baidi Kalesi’nden Jiangling’e Gidiş • 51
Sarı Turna Kulesi’nden Meng Haoran’ı
Guanling’e Uğurlarken • 52
Wang Lun’a • 52
Lushan Dağı’ndaki Şelaleyi İzlerken • 52
Kendime Eğlence • 53
Güz Rüzgârı • 53
Gece Ötüşen Kargalar • 53
Bir İlkbahar Gecesi Luoyang’da Flüt Sesi Duydum • 53
Laolao Pavyonu • 54
Çok Uzun Sürdü Bu Özlem • 54
Yeşim Basamağın Şikâyeti • 54
Wu’nun Gece Şarkısı • 55
Dağdaki Soru-Cevap • 55
Shaqiu Şehri’nden Du Fu’ya • 55
Jingting Dağı’nda Yalnızken • 56
Bir Dağ Tapınağında Gecelemek • 56
Yakınma • 56
Taoist Rahip Dai Tianshan’ı Ziyarete Gittim de
Göremedim • 56
Baharın Düşündürdükleri • 57
Emeishan Dağı’ndaki Ay Şarkısı • 57
Xuanchengshan’daki Yaşlı Şarapçı Ji’ye Ağıt • 57
Tianmen Dağı’na Bakarken • 57
Misafirlikte • 58
Süvari Alayı • 58
 8

Ayın Altında Yalnız İçerken’den • 58

Changgan • 58
Gao Shi
Yingzhou Şarkısı • 60
Liu Changqing
Tipide Furong Dağı’nda Gecelerken • 60
Du Fu
Dörtlük • 62
Nehir Kıyısında Tek Başına Yürürken Çiçekleri
Seyredalmak • 62
Nehir Kıyısında Tek Başına Yürürken Çiçekleri
Seyredalmak II • 62
Dörtlük • 62
Bahara Bakış • 62
Güney Çin’de Li Guinian’e Rastlayınca • 63
Yükseğe Tırmanmak • 63
Takviye Edilmiş Şehir Şiirleri’nden • 63
Mehtaplı Gece • 64
Göğün Sonunda Aklımda Li Bai • 64
Mehtaplı Bir Gece Kardeşlerimi Andım • 64
Hua Qing’e • 65
Serbest Çağrışım • 65
Serbest Çağrışım II • 65
Dörtlük • 65
Misafir Gelince • 66
Yeniden Gezerken • 66
Sarı Irmak’ın İki Yakası • 66
Bir İlkbahar Gecesi Yağmuru Sevmek • 67
Taşkın • 67
Günbatımı • 67
Gece Dolaşırken Aklımda Kalanlar • 68
Yalnız Kaz • 68
Cen Shen
Başkent Habercisi’ne Rastlayınca • 69
Meng Jiao
Ayrılan Oğul Şarkısı • 70
 9

Cui Hu
Başkentin Güneyinde Bir Köyde • 70
Wang Jian
Wangfushi Tepesi • 71
Han Yu
Baharda Kar • 72
Geç Gelen Bahar • 73
Erken Bahar Çisentisi • 73
Bai Juyi
Güney Çin’i Anımsamak • 74
Bozkır • 75
Baharda Qiantang Gölü’ne Gidiş • 75
Liu Shijiu’a Davet • 75
Gece ve Kar • 76
Dalin Tapınağı’ndaki Şeftali Çiçekleri • 76
Laozi’yı Okurken • 76
Şakayıklara Üzülmek • 76
Yi Ai Tapınağı • 76
Bir Kış Günü Geç Vakit Pingquan Yolu’ndan Dönerken • 77
Yağmurlu Bir Güz Gecesi Uykuya Dalmak • 77
Nehirde Günbatımı Şarkısı • 77
Bahar Uykusu • 77
Gölette • 77
Gölette II • 78
Bir Cariyenin Şarkısı • 78
Başlıksız (Çiçek desem çiçek değil, sis desem sis değil) • 78
Li Shen
Çapa Yapmak • 79
Liu Zongyuan
Nehir ve Kar • 80
Yaşlı Balıkçı • 80
Du Mu
Dağlarda Gezinti • 81
Dörtlük - Huaqing Sarayı • 81
Güney Çin’de Bahar • 81
Qingming Bayramı • 82
 10

Yalnız İçiyorum • 82
Sarhoş Uykusu • 82
Shangshan Dağı’na Varınca • 82
Qi’an’da Rastgele Bir Şiir’den • 82
Ayrılığa • 83
Yangzhou Baş Yargıcı Han Chou’a • 83
Qinhuai’a Demir Atmak • 83
İtiraf • 83
Li Shangyin
Yağmurlu Bir Gece Kuzeye Mektup • 84
Leyou Ovası • 84
Başlıksız (Gelirim demesi lafmış, iz bile bırakmadan gitti) • 85
Başlıksız (Birbirimizi görmek, ayrılması kadar zormuş) • 85
Li Yu
Başlıksız (Göksel bir kadını hapsetmişler) • 86
Başlıksız (Dün gece rüzgâr yağmura karıştı) • 86
Başlıksız (Nasıl kaçabilir insan hayatın pişmanlığı
ve acısından) • 87
Başlıksız (Kaç damla gözyaşı) • 87
Fan Zhongyan
Irmaktaki Balıkçı • 88
Wang Anshi
Guanzhou’a Demirlemek • 88
Zhang Yu
İpekböceği Yetiştiren Kadın • 89
Lu You
Bir 4 Ekim Gecesi Kopan Fırtına • 89
Yang Wanli
Şafakta Jingci Tapınağı’na Giderken • 90
Ma Zhiyuan
Sonbahar Düşünceleri • 90
Gao Qi
Keşiş Hu’ya Ziyaret • 91
Tang Yin
Horoz Resmi • 91
Zha Shenxing
Gece Kayıktan Gördüklerim • 92
Anneme ve babama
 ÇİN ŞİİRİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Doğa uyuyor
—Belli Çin şiirleri okuduğu.
İlhan Berk

Qin Öncesi ve Qin-Han Dönemi Öncesi

Çin edebiyat tarihçileri, Qin Öncesi ve Qin-Han Dönemi edebi-

yatını genel olarak üç tarihi dönem içinde ele alır. Şiiri de bu tarihi
dönemler içinde incelemektedirler:

1-Yin Shang öncesi (MÖ 11. yy öncesi)

2-Batı Zhou, İlkbahar-Sonbahar ve Savaşan Beylikler dönemi
(MÖ 11. yy-MÖ 2. yy)
3-Qin, Batı ve Doğu Han dönemi (MÖ 11. yy-MS 2. yy)

Yin Shang öncesi dönem mitolojik unsurlar taşır. İlk yazının Shang
Hanedanlığı döneminde (MÖ 16. yy-MÖ 11. yy) ortaya çıktığı bi-
linmektedir. İlkel toplumdan köleci topluma geçilen bu dönem, süs-
lemeli bronz kaplar ve hayvan kemikleri üzerine yazılmış fal yazıtla-
rıyla önem kazanır. Çin edebiyatının başlangıç dönemidir. Tarımsal
üretimle birlikte ortaya çıkan halk şarkıları, efsaneler ve ilk düzyazı-
lar dönemin başlıca örnekleridir. Sözlü edebiyat ürünü olmalarından
dolayı az sayıda halk şarkısı günümüze kadar gelebilmiştir. Bunlar
Değişimler Kitabı ve İlkbahar-Sonbahar Kitabı’nda bulunur.
 14

MÖ 11. yüzyılda yıkılan Shang Hanedanlığı’ndan sonra kuru-

lan Batı Zhou Hanedanlığı döneminde (MÖ 11. yy-MÖ 771) yö-
netim sistemi sırasıyla hükümdar, feodal beyler, memurlar ve köy-
lüler olmak üzere sınıfsal bir yapı oluşturmaktaydı. Zhou hüküm-
dar soyunun yönetim gücünün azalmasıyla İlkbahar-Sonbahar dö-
nemine (MÖ 771-MÖ 476) geçilmiş, daha sonra ise feodal bey-
lerin bağımsız beylikler oluşturmasıyla Savaşan Beylikler dönemi
(MÖ 475-MÖ 221) başlamıştır. Birbirleriyle güç çatışmasına giren
bu beyliklerin zayıflaması sonucu memurlar yönetimde söz sahibi
olmuştur. Sınıfsal mücadelelerin yoğun biçimde yaşandığı bu dö-
nemde, özellikle İlkbahar-Sonbahar döneminin sonlarından itiba-
ren ve Savaşan Beylikler dönemi boyunca kendilerine özgü düşün-
ce biçimleri olan birçok düşünür ve bunların temsil ettiği düşünce
ekolleri ortaya çıkmıştır. Düşünce ekollerinin ortaya çıkışıyla bir-
likte Çin düşün alanında ilk kez çok seslilik egemen olmuş, bunun
sonucunda da düşünsel ve edebi nitelikli ilk yazılı ürünler verilme-
ye başlanmıştır.
Çin edebiyatının gelişme dönemi olarak bilinen bu dönemin
edebiyatında şiir ve düzyazı ortaya çıkmaktadır. Şiirde, Batı Zhou
Hanedanlığı’nın başlarından itibaren İlkbahar-Sonbahar dönemi
ortalarına kadar olan 500 yıllık bir dönemin (MÖ 11. yy-MÖ 6.
yy) şarkılarını içeren ve ilk Çin şiiri antolojisi olan Shi Jing (Şarkı-
lar Kitabı) ile Savaşan Beylikler döneminin şairi olan Qu Yuan’in
(MÖ 340-MÖ 278) temsil ettiği yeni bir şiir biçimi olan Chu Ci1
önem taşımaktadır.
Shi Jing, Qin öncesi dönemde sadece Shi ya da 300 şiir anlamı-
na gelen “Shi Sanbai” olarak bilinmekteydi. Jing –bir eserde klasik-
lik anlamına gelir– sözcüğü ise Han döneminin Konfüçyanistleri
tarafından verildi. Shi Jing, Konfüçyanizm’in beş klasik eserinden
biridir. Zhou Hanedanlığı müzisyenleri tarafından düzenlenmiş
olan ve anonim özelliğiyle 305 şarkıyı içeren Şarkılar Kitabı MÖ
483’te Konfüçyüs tarafından kendi siyasal düşünce yapısına uygun
olarak yeniden derlenmiştir. Şarkılar Kitabı’ndaki şiirler, daha son-

1 Chu adını Chu Beyliği’nden alır, ci ise “sözcük” anlamına gelir.

 15

raki şiirlere kaynaklık ederler. Bu şiirler içerik bakımından zengin-

dir. Zhou Hanedanlığı’nın tarihiyle ilgili şiirlerin yanı sıra toplum-
sal çelişkileri anlatan yergi niteliğindeki şiirlerle savaş, aşk, tarım-
sal üretim ve halkın geleneklerini konu edinen şiirler vardır. Anto-
lojide 15 beyliğin halk şarkılarının yanı sıra baladlar ve Zhou yöne-
timindeki bölgelerin şarkıları da vardır. Bunlar toplumsal ve siya-
si içerikli olup saray yaşamını anlatmaktadır. Hükümdara övgü ni-
teliğindeki şarkılarla birlikte sunak törenlerinde söylenen dini şar-
kıları da içermektedir.
Güney Qi Hanedanlığı döneminde yazılan ve Çin edebiyatını
ilk inceleyen yapıt olan Wen Xin Diao Long’da Shi Jing’deki şiirlerin
anlatım biçimiyle ilgili olarak halk şarkısı özelliği taşıdığı, benzet-
me ve betimlemelerden yararlanıldığı belirtilmektedir. Shi Jing’de
doğa ve eşya betimlemelerinin yanı sıra yinelemeler ve uyak görül-
mektedir. Çin şiiri, Tang dönemine (618-907) kadar belirli bir na-
zım biçimi izlemez. Şarkılar Kitabı’ndaki şiirler, 4’er sözcükten olu-
şan dizeler biçimindedir. 2-3 sözcüklü dizeler olduğu gibi 5-6-7
sözcüklüler de bulunmaktadır. Şarkılar Kitabı’nda yer alan 4’ler şii-
rinin ardından Han dönemi (Batı Han MÖ 206-MS 9/Doğu Han
25-220) ve sonralarında Çin şiirinde yeni biçimler görünür. Genel-
likle halk şarkıları olan ve 4’ler şiirinden kaynaklanan biçimlerdir
bunlar. Fu şiiri, 5’ler şiiri (bir dizede 5 sözcük var), 7’ler şiiri (bir
dizede 7 sözcük var) ve Yue Fu.

Qin Hanedanlığı Dönemi (MÖ 221-MÖ 206)

Qin, Batı ve Doğu Han dönemi edebiyatı eski Çin edebiyatın-

da yeni biçimlerin geliştiği bir dönemdir. Qin Hükümdarı Shi
Huang’ın MÖ 221’de Çin’i birleştirilmesiyle Çin tarihinde ilk
kez merkeziyetçi bir hükümdarlık kurulmuştur. Qin Hanedan-
lığı kısa sürmekle birlikte yöneticileri yönetimde bir dizi de-
ğişiklikler yapmış, Batı Zhou Hanedanlığı’ndan beri süregelen
feodal beyliklerin eski sistemini kaldırarak yeni yerel yönetim
birimleri oluşturmuşlardır. Halkın düşüncesini kontrol altında
 16

tutmak için kendi yasacı görüşlerine karşı olan düşüncelere kar-

şı çıkmış, özellikle Konfüçyanizm’e karşı katı uygulamalara gi-
rişmişlerdir. İlk kitap yakılması bu dönemdedir, sadece astrono-
mi ve tarım kitapları kalmıştır. Yazıda birlik sağlanmıştır. Ede-
bi alanda büyük bir gelişme gözlemlenir, Li Si’nın (?-MÖ 208)
siyasi ve övgü niteliğindeki düzyazıları değer taşımaktadır.
Qin Hanedanlığı’nın iç çatışmalar ve köylü ayaklanmaları
sonucu yıkılmasıyla MÖ 206’da bir köylü lideri olan Liu Bang,
Çin üzerinde egemenlik sağlayarak Batı Han Hanedanlığı’nı
kurmuştur. Han Hanedanlığı, Qin’in yıktığı değerleri yeniden
benimsemiş, yönetimde daha az baskı uygulamıştır. Ekonomi-
nin gelişmesi ve nispeten sakin bir toplum yaşamı, edebiyatın
gelişmesine ortam sağlamıştır. Han dönemi başlarında Savaşan
Beyliklerin düşünce ekolleri etkisini korumuştur. Bazı yazarlar
bu ekollerin geleneğini miras alarak Han toplumunun sorunla-
rına ilgi duymuş, böylece Konfüçyanizm ağırlıklı siyasi deneme
gelişme göstermiştir. Yine bu dönemde önemli bir gelişme ta-
rih yazıcılığının başlamış olmasıdır. Si Maqian (MÖ 145-MÖ
86) tarafından yazılmış olan Shi Ji (Tarihçinin Kayıtları), çeşit-
li biyografi ve monografiler içerir. Ban Gu (MS 32-92) tarafın-
dan yazılmış olan Han Tarihi yeni bir tarih yazma yöntemi ya-
ratmıştır. Bu iki kitap, hanedanlık tarihlerini yazma geleneği-
ni başlatmıştır.

Hükümdar Wu Dönemi

Batı Han Hanedanlığı’nın yükseliş dönemiydi. Hükümdar Wu,

edebiyatta şiirsel anlatım biçimi olan Fu’nun kullanılmasından ya-
naydı. Chu şiirinden etkilenmiş olan bu şiirsel anlatım biçimini
kullanan edebiyatçılar Wu’nun hizmetinde olan memurlardır. Fu,
hükümdarın isteğine göre biçim olarak düzyazıya yönelmiş, saraya
özgü bir edebi tür olarak özelliğini korumuştur. Hükümdar Wu da
şiir yazardı. Fu şiiri, biçimsel, kuru sözcüklere dayanan serbest bi-
çimde yazılmış şiirlerdir. Daha çok en nadir sözcükleri seçip kul-
 17

lanan şairlerin bilgilerini göstermek için yazdığı şiirlerdir. Fu şiiri

halka inememiştir, Divan şiiri gibi kapalıdır.
Han dönemi edebiyatının asıl başarısı Yue Fu şiirlerinde gö-
rülmektedir. Han şiiri, Yue Fu terimiyle özdeşleşmiştir. Yue Fu,
Hükümdar Wu döneminde halk şarkılarının toplanıp düzenlendi-
ği resmi bir müzik kurumuydu. Yue Fu’nun bir diğer anlamı da mü-
zik eşliğinde söylenen şiirlerdir. Daha sonra müzik türü ve biçimsel
özelliğine bakılarak başlı başına bir şiir ekolü haline gelmiş ve Yue
Fu adını almıştır. 11. yüzyılda Guo Maqian bunları toplayıp Yue Fu
Shiji adıyla kitaplaştırmıştır.
Yue Fu Shiji –Çin halk şiirleri külliyatı– içinde Türklerle ilgi-
li şiirler de vardır. Yue Fu Shiji’de yer alan ve yabancı müzik türü
olarak nitelenen Gu Chui (davulla çalınan) ve Heng Chui (yatay
müzik aletleriyle çalınan) şarkıları, MÖ 138’de Hükümdar Wu
tarafından Çin’in batı bölgelerine elçi olarak gönderilen Zhang
Qian’in (İran’a, hatta Antakya’ya kadar gelmiştir) yanında getir-
diği yabancı müzik aletleri ve şarkılarının Çin’e adaptasyonuyla
ortaya çıkmıştır. Zhang Qian’in batı bölgelerinden getirdiği “bar-
bar şarkıları”2 Han müzisyeni Li Yannian (?-MÖ 82) tarafından
hükümdarın isteği üzerine orduda çalınmak amacıyla yeniden dü-
zenlenmiştir. Daha sonraki dönemlerde de yabancı müzik aletle-
rinin Çin ordusunda kullanıldığına ilişkin bulgular mevcuttur.
Bu müziğin asıl önemi Çin halk şiirinde yeni bir tür olarak yer al-
ması ve sonradan bu türde şiirlerin oluşturulmasıdır. Bu şiirlerde
toprak sahiplerinin halk üzerindeki baskıları, halkın yoksul yaşa-
mı, savaş ve savaşın getirdiği acılar ana konulardır. Yue Fu şiirle-
ri biçim olarak serbest olmakla birlikte dizelerdeki sözcük sayı-
sı 5-7 veya daha fazla olabilmektedir. Bu dönemin Yue Fu şiirle-
rinde Çin’in kuzey ve batı bölgelerindeki göçebe kültürlerin yaşa-
mını yansıtan ve tarihi olaylardan kaynaklanan birkaç şiir de bu-
lunmaktadır.

2 胡hu, Çince, Çinli-Han soyundan-olmayan anlamında kullanılan bir sözcük, Çinliler

kendileri dışındaki toplumları “barbar” olarak görürlerdi.
 18

Wei, Jin, Kuzey-Güney Hanedanlıkları Dönemi

Wei, Jin, Kuzey-Güney Hanedanlıkları MS 2. yüzyılın sonu ile 6.

yüzyılın sonuna kadar 400 yıllık bir dönemi kapsar. Toplumsal, si-
yasal ve düşünsel yönüyle oldukça karışık bir yapı sergilemektedir.
Çin’in parçalanma devri olarak bilinen Jin ve Kuzey-Güney Hane-
danlıkları dönemi, yabancı halkların Çin’e etkin bir şekilde sızarak
yönetimde rol oynadıkları bir dönem olarak önem kazanır. Doğu
Han Hanedanlığı’nın iç karışıklıklarının ardından Wei, Shu, Wu
olarak bilinen Üç Krallık dönemi başlar. Bu ve bunu takip eden dö-
nemler burada anlatılamayacak kadar karışıktır. İlgilenenler ekteki
Çin hanedanlıkları kronolojisinden yararlanabilirler. Kuzey ve Gü-
ney Çin’in kültürlerinin kaynaşması yeni bir Çin kültürünün orta-
ya çıkmasını sağlamış, Kuzey Çin’in yabancılar tarafından ele ge-
çirilmesiyle çevreyle olan ilişkilerde büyük bir ilerleme kaydedil-
miş, Çin’in kapıları batı ve güneybatı kültürlerine açılmıştır. Ku-
zeydeki yabancılar batı ile ilişkilerini geliştirirken, güneye inenler
yeni ticaret ilişkileri kurmuş, deniz yoluyla dışa açılmışlardır. Bun-
ların sonucunda Budizm Çin’e kadar uzanmış ve böylece ilk kez ya-
bancı bir düşünce akımı Çin’de tutunabilmiştir. Budist yazmaların
çevrilmesi ve yabancıların dillerini anlamak için yapılan çeviriler
Çincenin ses bilgisine yeni değerler katmıştır. Bu dönemde Çinli-
ler kendi dillerini yabancılara öğretme gereği duymuş, kendi dille-
rini öğretmek Çincenin ayrı ses özelliklerini fark etmelerine vesile
olmuş ve bu bir anlamda Çinlilerde dil bilincinin uyanmasını sağ-
lamıştır. Ses bilgisine yönelik araştırmalar sadece dil alanıyla sınır-
lı kalmamış, şiir dilinde de kendini göstererek yeni seslerin katkı-
sıyla uyak ve biçim arayışını zorlamıştır.
Bu döneme genel olarak bakıldığında Çinli’nin dar dün-
ya görüşü değişmiş, kültürel ve toplumsal bakımdan büyük
bir güç kazanılmıştır. Bu gelişmelerin en önemli sonucu, son-
ra doğan ve temellerinde Yabancı-Çinli sentezi yatan ünlü Tang
Hanedanlığı’nın Çin ve Uzakdoğu tarihinde yeni bir sayfa açmış
olmasıdır.
 19

4.-6. yüzyıl arası Kuzey’in sancılı dönemidir. Kuzey’de sa-

vaş edebiyatı varken Güney’de aşk edebiyatı vardır. Eğlence kültü-
rü ve fahişelik yaygındır. Kuzey-Güney Hanedanlıkları dönemin-
de özellikle Yangtze Nehri vadisinde ticaretin gelişmesi şehirle-
rin oluşmasını sağlamış ve ticari merkezler kurulmuştur. Şehirlerin
kurulmasıyla halk arasında şarkı ve danslar popüler olmuştur. Bu
şarkılar tacirlerin, gemicilerin, şarkıcı kadınların ve şehirli halkın
ağzından alt düzeydeki halkın yaşam ve düşüncesini yansıtmıştır.
Han döneminde gelenekleri korumak ve müzik eğitimini oluş-
turmak amacıyla toplanan halk şarkıları, Güney Hanedanlıkla-
rı döneminde yöneticilerin eğlence gereksinimini karşılamaktaydı.
Bu dönemde şarkılar hükümdarlara, soylulara ve zengin tacirlere
kadın şarkıcılar tarafından söylenilmiştir. Çoğunluğu aşk ve ayrılık
şarkılarıdır. Han döneminin Yue Fu şiirleriyle bu bakımdan ortak
özellik taşımamaktadır. Biçim olarak 5 sözcüklü 4 dizeden oluşur.
Kuzey Hanedanlıkları’nda Yue Fu gibi halk şarkıları fazla de-
ğildir (70 tane). Genelde Çin’in kuzeyinde yaşayan budunların da-
vul ve boynuz eşliğinde at üzerinde söyledikleri askeri şarkılardır
bunlar. Kuzeydeki Xianbi ve Ti Qiang budunlarına aittir. Çoğun-
luğu Xianbi dilinde söylenmiştir. Kuzey halkının savaşçı ruhunu
yansıtır. Aşk, zenginlik, yoksulluk gibi toplumsal konuların yanı
sıra kuzeyin doğal özellikleri, bozkırları ve kuzey rüzgârları ele
alınmıştır. Şarkıların dili yalın ve canlıdır. 5 sözcüklü dörtlükle-
rin yanı sıra 7 ve daha fazla sözcüklü dizeler de denenmiştir. Ano-
nim halk şiiiri özelliği taşırlar. Bu şiirlerin Tang şiirinin 7 sözcük-
lü şarkı dörtlüklerinin gelişmesine öncülük ettiği düşünülmektedir.

Sui-Tang Hanedanlığı Dönemi (581-907)

Temellerinde Çin-Orta Asya sentezi yatan bu dönemde Çin top-

lumsal, ekonomik ve kültürel yönden gelişmesini sağlamış, 400 yıl
süren geçiş döneminin (Kuzey-Güney Hanedanlıkları) ardından
yeni bir devir başlamıştır. Sui Hanedanlığı (581-618) kısa bir süre
 20

sonra köylü isyanları, iç karışıklıklar ve başarısız iç siyaset sonucu

hızlı bir çöküş dönemine girmiştir.
Tang yönetimi toplumsal ayrılıkları gidermede daha ılımlı bir
iç siyaset gütmüş, yeni bir toprak sistemiyle hızlı bir şekilde eko-
nominin gelişmesini sağlamıştı. Ülkenin gelişmesiyle ulaşımda da
ilerleme kaydedilmiş, Kore Yarımadası, Moğolistan, Orta Asya ve
Hindistan ile ilişkiler artarak ticari ve kültürel alışveriş hız kazan-
mıştır. Tang Hanedanlığı’nın kültürel gelişiminde Orta Asya ile
olan ilişkilerinin payı azımsanmayacak boyuttadır. Sui döneminin
sonuna doğru Çin karmaşaya sürüklenmiş, bu arada Batı ve Doğu
Türkleri güçlü konumlarını yeniden kazanmışlardı. Daha önceki
Çin yönetimlerinin de yaptığı gibi Çinliler, iç savaş ortamında dış
yardım arayışına girmişler ve Türk güçlerinden yardım almışlardır.
Tang Hanedanlığı’nın erken döneminde Türklerle olan siyasi iliş-
kiler tarih alanının kapsamına girse de kültürel ilişkilerin boyutu-
nu belirlemede bir ön saptamanın yapılmasını gerekli kılmaktadır.
Hanedanlığın sonraki dönemlerinde de Türklerle yoğun ilişkiler
kurulduğu gözlemlenir. Bu ilişkiler iki Türk kağanlığının kurul-
masına, sınır bölgelerindeki ayaklanmalar sonucu yerleştirme siya-
setinde başlayan çözülmelere, 755’teki An Lushan İsyanı’na (Türk
asıllı bir general) ve Batı Türklerinden Shatuoların geç Tang dö-
neminde yönetimde etkin bir biçimde söz sahibi olmalarına kadar
aralıksız sürmüştür. Bu, edebiyatı da etkilemiş, Kuzey ve Güney
Nazmı diye iki biçim içinde gelişmesine yol açmıştır.
Tang dönemi edebiyat ve sanatın en parlak dönemidir. Yöneti-
cileri edebiyata meraklı kişilerdi. Orta Asya şehirlerinin müziği ve
müzik aletleri Hükümdar Tai Zong’un ilgisini çekmiştir. Tai Zong
bulunabilen bütün edebiyat eserlerini toplatmış ve büyük bir devlet
kütüphanesi açmıştır. Her resmi kabul ve ziyafette şiir okunurdu.
İmparatorun kendisi de şiir yazardı. Bundan dolayı sarayda bulunan
her memurun şiir yazmasını şart koşmuştu. İyi şiir yazan herkes dev-
let işlerinde yüksek mevkilere sahip oluyordu. Bu da edebiyatın geliş-
mesi için ortam sağladı. Edebiyat saray ve soyluların tekelinden çıka-
rak orta halk kesimlerine inmiştir. Bu dönem Çin’in toplumsal istik-
rar dönemi ve klasik Çin şiirinin altın çağı olarak bilinir.
 21

Şarkılar Kitabı’ndan Han Yue Fu’larına kadar Çin şiirinde Gü-

ney Nazmı baskındır. Kuzey Nazmı’na göre daha zengin ve üstün-
dür ama ruh yönünden kuru ve yapaydır. Yalnız aynı tonların olu-
şuna önem verilmiş, sözcüklerin en güzeli seçilmiş, böylece de do-
ğallıktan uzaklaşılmıştır.
Tang döneminde Güney Çin’in etkisi altındaki Çin şiiri, bu
nazmın kalıplarını reddetmeyen ama Kuzey şiirlerinin içeriği ve
duygusallığını da şiirlerinde kullanan büyük şairlerle birlikte al-
tın dönemine girmiştir. Doğa, ayrılık, aşk, savaş, mevsimler, ka-
vuşma, imparatorlukların kurulup yıkılması ve insana dair ne var-
sa şiirlerin konusu olur. Bu yeni şiirin ilk örneklerini Chen Zi’ang
vermiştir. Sırasıyla Wang Wei, Li Bai ve Du Fu gibi şairler bu dö-
nemin en parlak şiirlerini yazmışlardır. Bu şairleri, Bai Juyi’nin ba-
şını çektiği, şiirlerinde mümkün olduğunca halk dilini kullanma-
ya çalışan şairler izler. Öyle ki Bai Juyi, şiirlerini temize çekmeden,
halktan bir kadına okur ve kadın onu anladığı takdirde şiirini mü-
kemmel addederdi.
Tang döneminde “Lü” şiiri gelişmiştir. Şiir, istenilen uzunluk-
ta yazılır, şiirin kuruluşu için sözcüğün tonu esas tutulurdu. Bu bi-
çimde şiir yazmak çok güçtü, pek az şair bunda başarılı olabilmiş-
tir. Şiirler genelde iki dörtlükten oluşmaktadır. Daha çok şarkı tü-
rüne giren “Ci” da bu dönemde ortaya çıkmıştır. Müziğe göre ad
alır, satırlar istenilen uzunlukta yazılır ve dizeleri şarkının beste-
sine göre uygun olarak yapılırdı. Bu şiirler için yüzden fazla bes-
te vardır. En çok bu dönemde yazılmıştır ama olgunlaşma dönemi
Beş Hanedanlık dönemidir (906-960).
9. yüzyılın sonlarına doğru hanedanlığın parlaklığı yavaş ya-
vaş bir anıya dönüşürken Li Shangyin başta olmak üzere birçok
şair övgüler düzen, çiçeklerle kokuları, rüzgârla bulutu anlatan sa-
ray şiirine yöneldiler. Song Hanedanlığı (Kuzey Song 960-1127/
Güney Song 1127-1279) döneminde şiir, Tang dönemindeki kadar
ilgi görmemiş, eski nazım şekillerinde şiir yazımına devam edil-
miştir. Bu dönemde Ci şiiri iki tema üzerinde gelişme gösterir. İlki
aşk ve hüzün, diğeri ise cesaret ve güçtür. Yuan Hanedanlığı (1271-
1368) Moğolların Çin’i egemenlikleri altına aldıkları bir dönemdir.
 22

Yuan edebiyatına genellikle Za Ju adıyla bilinen ve müzik eşliğinde

icra edilen şiirsel drama türü hâkimdir. Edebiyat, sonrasında Ming
(1368-1644) ve Qing (1644-1911) Hanedanlıklarında en üst düze-
yine erişecek olan romana yönelir. 1900 yılından sonra dilde sade-
leşme hareketi başlar. Birçok şairin sade dille şiirler yazmaya baş-
laması modern şiirin başlangıcı olur fakat sonradan birçoğu, Batılı
şairlerin etkisi altında kalarak taklit şiire yönelir.
Bu seçkide Çince isimlerin Latin harfleriyle yazımında “pin-
yin” transkripsiyon sistemi kullanılmıştır. Seçkide Çin şiirinin al-
tın çağı olan Tang dönemine ağırlık verilmiş, diğer dönemlerin şi-
irleriyse Çin’de ve dünyada en bilinen örneklerden seçilmiştir.

Erdem Kurtuldu
Sefaköy, 2009
 KAYNAKÇA

Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 3, Türk Tarih Kurumu
Basımevi, Ankara, 1955.
Chinese Culture A Quarterly Review, Vol. 5, NO. 2, Beijing, 1963.
Çin Şiiri, L. Sami Akalın, İstanbul, 1964.
Doğu Dilleri Dergisi, AÜ DTCF Doğu Dilleri ve Edebiyatları Araştır-
maları Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1970-1977.
Yazko Çeviri Dergisi, Sayı: 15, İstanbul, 1983.
Çin Şiirleri, Prof. Dr. Muhaddere Nabi Özerdim, Ayyıldız Matbaası
A.Ş., Ankara, 1986.
Çin Denemeleri, Çev.: Wolfram Eberhard, Nusret Hızır, M.E.B. Yayın-
ları, İstanbul, 1992.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt: 6, Milliyet Gazetecilik A.Ş.,
İstanbul, 1992.
Çin Tarihi, Dr. Wolfram Eberhard, Türk Tarih Kurumu Yayınları, An-
kara, 1995.
Çağdaş Çin Şiirleri Antolojisi, Eray Canberk, Yön Yayıncılık, İstanbul,
1996.
Peitu Gushi Jingxuan, Wang Yanbo, Zhongguo Shijieyu Chubanshe, Be-
ijing, 1996.
Zhongguo Gushi Bai Shou Du, Zhu Hongda, Xuanzhu Huayu Jiaoxue
Chubanshe, Beijing, 1996.
New Age Chinese-English Dictionary, Wu Jingrong, The Commercial
Press, Beijing, 2001.
ÇİN HANEDANLIKLARI KRONOLOJİSİ

Tarih Hanedanlık 朝代
2000-1500 MÖ Xia 夏

1700-1027 MÖ Shang 商

1027-771 MÖ Batı Zhou 西周

Doğu Zhou 东周
770-476 MÖ
770-221 MÖ 春秋时代
İlkbahar-Sonbahar Dönemi
475-221 MÖ
战国时代
Savaşan Beylikler Dönemi
221-207 MÖ Qin 秦
206 M.Ö-MS 9 Batı Han 西汉
9-24 Xin 新

25-220 Doğu Han 东汉

Üç Krallık 三国

220-265 Wei 魏
220-280
221-263 Shu 蜀
229-280 Wu 吴
265-316 Batı Jin 西晋
317-420 Doğu Jin 东晋
 25

Kuzey-Güney Hanedanlıkları 南北朝

Güney
南朝
Hanedanlıkları
420-478 Song 宋
420-588 479-501 Qi 齐
502-556 Liang 梁
557-588 Chen 陈
Kuzey
北朝
420-588 Hanedanlıkları
386-533
北魏
Kuzey Wei
534-549
东魏
Doğu Wei
386-588
535-557
西魏
Batı Wei
550-577
北齐
Kuzey Qi
557-588
北周
Kuzey Zhou
581-617 Sui 隋

618-907 Tang 唐

907-960 Beş Hanedanlık 五代

907-923 İkinci Liang 后 梁

923-936 İkinci Tang 后唐

936-946 İkinci Jin 后晋

947-950 İkinci Han 后汉

907-960
951-960 İkinci Zhou 后周
907-979 On Krallık 十国
Song 宋
960-1279 960-1127 Kuzey Song 北宋
1127-1279 Güney Song 南宋
 26

916-1125 Liao 辽
1038-1227 Batı Xia 西夏

1115-1234 Jin 金

1279-1368 Yuan 元

1368-1644 Ming 明

1644-1911 Qing 清

1911-1949 Çin Cumhuriyeti (Çin anakarasında) 中华民国

1949- Çin Cumhuriyeti (Tayvan’da) 中华民国

中华人民共
1949- Çin Halk Cumhuriyeti
和国
KLASİK ÇİN ŞİİRİNDEN
SEÇMELER
Şarkılar Kitabı’ndan

Papaya
Bana bir papaya verdin,
Ben de sana yeşimtaşı.
Değiş tokuş değil ki,
Sonsuz aşkın hediyesi.

Bana bir şeftali verdin,

Ben de sana yeşimtaşı.
Değiş tokuş değil ki,
Sonsuz aşkın hediyesi.

Bana bir erik verdin,

Ben de sana yeşimtaşı.
Değiş tokuş değil ki,
Sonsuz aşkın hediyesi.

Chu Beyliği’nden Bir Şarkı1

Canglang Nehri Şarkısı

Canglang’ın suyu berraksa ah,
Püskülümü yıkayabilir.
Canglang’ın suyu bulanıksa ah,
Ayaklarımı yıkayabilir.

1 İlkbahar-Sonbahar döneminde (MÖ 722-MÖ 481) güneye ait bir halk şarkısıdır.
 30

荆轲 Jing Ke (?-MÖ 227)

Aslında Wei Beyliği’ndendir ama Wei Beyi onu tanımadığından do-
layı buradan ayrılmış, pek çok yer gezdikten sonra Savaşan Beylikler
döneminde (MÖ 5. yy-MÖ 221) Yan Beyliği’ne varmış, burada arka-
daşlıklar kurmuştur. Beyliğin veliahtı Dan tarafından ulak adı altın-
da Qin Hanedanı Qin Shi Huang’a 2 suikast girişiminde bulunmaya
gönderilmiş fakat başarılı olamamış ve öldürülmüştür. Şiiri suikaste
giderken Yi Nehri kıyısında birkaç kadeh şaraptan sonra nehre kar-
şı bağırarak söylediği ünlü Çinli tarihçi Si Maqian (MÖ 145-86) ta-
rafından yazılan Shi Ji’de (Tarihçinin Kayıtları) geçer. Şiiri kendisi-
ne adamıştır. Bu hikâyenin çeşitlemeleri Zhang Yimou’nun “Kahra-
man” ve Chen Kaige’nın “İmparator ve Suikastçi” filmlerine konu ol-
muştur.

Yi Nehri Şarkısı 3
İç çekiyor rüzgâr ah nehrin soğuk sularında,
Kahraman gidiyor ah dönmemek üzere bir daha!

2 Qin Shi Huang (MÖ 259-210), MÖ 221’de Qin Hanedanlığı’nı kurup Çin’i birleşti-
rerek ilk Çin imparatoru olmuş, MÖ 221-210 arası hüküm sürmüştür. Gerçek adı Ying
Zheng’dır. Qin, hanedanlığın adıdır. Shi, ilk hanedanlığı başlatan anlamında kullanıl-
mıştır, Çincede “başlamak” anlamına gelir. Huang ise “imparator” demektir.
3 Hebei Eyaleti’nin Yi Şehri’nden başlayıp üç kola ayrılan nehir.
 31

刘邦 Liu Bang (MÖ 256/7-MÖ 195)

Bugünkü Xuzhou, Jiangsu doğumlu. Han Hanedanlığı’nı kurdu.
Çin’in köy kökenli birkaç kurucu imparatorundan (en önemlisi Ming
Hanedanlığı’nın kurucusu Zhu Yuanzhang’dır) biridir. Liu Bang bir
seferinde bir grup mahkûmu Shaanxi Eyaleti’ndeki Li Dağı’na gö-
türmekle görevlendirilir. Yolculuk boyunca mahkûmların çoğu kaçar,
bundan dolayı cezalandırılacağından korkan Liu Bang mahkûmların
hepsini salar. Kısa bir süre sonra hepsinin geri döndüğünü görür.
Mahkûmların dediğine göre kaçarlarken önlerine ağaç büyüklüğün-
de, nefesinden zehir saçan bir kobra çıkmış ve birkaçını öldürmüştür.
Bunun üzerine Liu Bang tek başına kobranın yanına gidip onu öldü-
rür ve mahkûmların takdirini kazanır. Bunu da tanrıların kendini li-
der olarak seçtiğine yorar. Mahkûmlar onun liderliğinde ilerlemeye
devam ederler. Gezilerinin birinde Liu Bang’ın liderliği ve cesare-
tinden etkilenen zengin biri kızını ona verir. Hangzhou’da tarım ve
ordu eğitimi üzerinde çalışır. Dönemin Generali Xiang Yu ile çarpı-
şır. Xiang Yu, her seferinde Liu Bang’ı yenmesine rağmen zalimliğin-
den dolayı halkın sevgisini kazanamaz. MÖ 202’de Gaixia Savaşı’nda
bu kez Liu Bang kazanır ve Çin’de ilk köylü ayaklanması çıkar. Xi-
ang Yu intihar eder. Liu Bang tarıma önem vermiş ve ağır vergile-
ri kaldırmıştır.

Fırtına Şarkısı
Fırtına başladı ah dağıldı bulutlar.
Çin boyuncadır ah dönmekteyim yurduma.
Nasıl korur ah dört bir yanı savaşçılar!
 32

Han Hanedanlığı’ndan Yue Fu’lar

Güney Çin
Yangtze’nın güneyinde nilüfer toplanır,
Ne kadar da çoktur nilüfer yaprakları!
Balıklar oynaşır yapraklar arasında:
Balıklar oynaşarak yüzerler doğuya,
Balıklar oynaşarak yüzerler batıya,
Balıklar oynaşarak yüzerler güneye,
Balıklar oynaşarak yüzerler kuzeye.

Balad
Yemyeşil, bahçedeki ayçiçeği,
Kurudu kuruyacak sabah çiyi.
Parlak olması bütün canlıların,
Teveccühüdür bahar havasının.
Varmak üzeredir korkunç sonbahar,
Sararıp dökülecek tüm yapraklar.
Doğudan derya’ dökülen yüz ırmak,
Ne zaman gerisingeri akacak.
Gençliğinde hiç çaba göstermezsen,
Yaşlandığın vakit acı çekersin.
 33

曹植 Cao Zhi (192-232)

Wei Hanedanı Cao Cao’ın 4. oğludur. Üç Krallık’ın kayıtlarına göre
daha 20 yaşında Şarkılar Kitabı’nı, Konfüçyüs’ün Konuşmalar’ını ve
on binden fazla şiiri ezbere biliyordu. Üstün zekâsından dolayı ba-
basının gözdesiydi fakat içkiye düşkünlüğü nedeniyle babasının ölü-
münden sonra tahta geçememiş, yerini ağabeyi Cao Pi’ye kaptırmış-
tır. Cao Pi 226’da vefat eder. Cao Zhi, dönemin Wei Hanedanı Cao
Rui’ye yetenekleri doğrultusunda sarayda bir görev alma isteğini be-
lirten mektuplar yazmıştır. 232’de özel bir buluşma bile gerçekleş-
miş fakat Cao Rui, onu taht için bir tehlike olarak gördüğünden do-
layı bütün isteklerini geri çevirmiştir. Cao Zhi çok geçmeden ölür ve
ardında basit bir cenaze töreni istediğini belirten bir mektup bırakır.
Cao Cao ve oğulları Cao Zhi ve Cao Pi birer şairdir. Şiirle-
ri, Jian’an stili denen ve halk şarkılarından uyarlanan saray ağıtla-
rının temelini atmıştır. “Yedi Adımlık Şiir”e Luo Guanzhong’un
(1330?-1400?) Üç Krallığın Hikâyesi adlı romanında da yer verilmiş-
tir. Hikâyesi şöyledir: Cao Cao’ın cenazesine gitmeyen Cao Zhi, Cao
Pi’nin adamlarınca evde sarhoş bulunur. Cao Pi, bu duruma çok kı-
zar. Anneleri İmparatoriçe Bian, kardeşini affetmesi için Cao Pi’ye
yakarır. Cao Zhi affedilir fakat Başvezir Hua Xin, Cao Pi’yi karde-
şinin şiirsel yeteneğini test etmesi için kandırır, eğer testi geçemez-
se canından olacaktır. Duvardaki kavga eden iki öküz resmi hakkın-
da yedi adımda bir şiir yazması istenir. Cao Zhi başarılı olur fakat bu
kardeşini tatmin etmez, bu kez ikisi arasındaki ilişkiyi konu alan bir
şiir yazmasını ister. Cao Zhi bir saniye bile düşünmeden bu şiiri söy-
ler ve kurtulur.

Yedi Adımlık Şiir

Fasulye haşlanırken fidanı yanar,
Süzülür mayalanmış soya suyu’çün.
Fidanı kazanın altında yanarken,
Fasulyeler kazan içinde ağlaşır:
“Aslında aynı kökten geldik hepimiz,
Birbirimize bu işkence niyedir?”
 34

陶渊明 Tao Yuanming (365-427)

Doğu Jin Hanedanlığı’ndandır. Jiujiang, Jiangxi doğumlu. Tao Qian
olarak da bilinir. Erken Tang dönemi şairlerinden sayılır. Sonradan
fakirleşmiş bir aileden gelir. Büyük büyükbabası valilik ve generallik
yapmıştır. Tao Yuanming memuriyette küçük görevler almıştır. Kız
kardeşinin ölümü ve hükûmet içindeki karışıklıklardan rahatsız ol-
ması nedeniyle inzivaya çekilmiş ve hayatının son 22 yılını “5 kile pi-
rinç için hizmetçi gibi boyun eğmem” düsturuyla Lushan Dağı etek-
lerinde geçirmiştir. Burada basit ama eğlenceli, şiire, doğaya ve şaraba
adanmış bir yaşam sürmüştür. Şiirleri kendi döneminde değil de ken-
dinden sonra gelen Tang ve Song dönemlerinde etkin olmuştur. Du
Fu, şairin büyük bir hayranıdır ve kendi pastoral hayatını anlatan bir
şiirinde şaire şöyle bir atıfta bulunur:
Sadece şarap sarhoş eder insan kalbini,
Yaralı bir ruhun şiirdir tek tesellisi.
Beni yalnız sen anlayabilirdin Tao Qian,
Keşke doğmuş olsaydım biraz daha erken!
Tao Yuanming şiirin yanı sıra denemeler de yazmıştır. Bunların ara-
sında en ünlüsü “Şeftali Baharı Pınarı”4 adlı denemesidir. Deneme-
nin adı yazıldığı günden bu yana Çincede ütopya kelimesinin karşı-
lığı olagelmiştir.

Tarladan Eve Dönerken

Güney Dağı eteğine ekerim fasulye,
Çoktur çimeni, seyrek fasulye filizleri.
Erkenden kalkar yabani otları sökerim,
Çiçeği, çapayı ve ayı alır dönerim.
Patika dardır, çimen ve fundalıklar uzun,
Gece çiyi ıslatır üzerimdekileri.
Islak giysilerim hiç acımaz halime,
Ben de dönmek istemem pek doğruca geriye.

4 Çin Denemeleri, Çev.: Wolfram Eberhard - Nusret Hızır, M.E.B. Yayınları, İstanbul,
1992.
 35

薛道衡 Xue Daoheng (540-609)

Sui Hanedanlığı’nın en büyük şairidir. Bugünkü Wanrong, Shan-
xi doğumlu. Kuzey Qi ve Kuzey Zhou Hanedanlıkları’nda memur-
luk yaptı. Sui Hanedanlığı kurulduktan sonra İmparator Yang döne-
minde Fanzhou’da görev aldı. Bu şiiri diplomatik bir görev için Chen
Hanedanlığı’na giderken Güney Çin’de yazmıştır. Bir hikâyeye göre
bu şiirin henüz ilk iki dizesini gören Chen Hanedanı, şiiri beğenme-
miş ve şaire “Bu nasıl şiir, sen de şiir mi yazıyorsun!” demiştir.

Sıladan Dönüş
Bahar geleli anca yedi gün oldu,
Evden ayrılalı çoktan iki sene.
Yaban kazlarından sonra dönsem de evime,
Hasretim tomurcuklanır çiçeklerden önce.

• ••

骆宾王 Luo Binwang (626-684)

Tang dönemi şairlerinden. Zhejiang doğumlu, Shandong’da büyü-
dü. Wang Bo’yla birlikte erken Tang döneminin en iyi şairlerinden
biri olarak anılır. Daha 6 yaşındayken şiir yazdığı söylenir. 665’te
Chang’an merkezde çalışmaya başlar. 670’te Doğu Türkistan’a sür-
gün gönderilir ve orada General Pei Xingjian’le çalışır. İmparatori-
çe Wu’yu eleştirmesi nedeniyle hapse atılır ama bir sonraki yıl ser-
best bırakılır. İmparatoriçe’ye karşı ayaklanan Li Jingye’yi destekler
ve İmparatoriçe hakkında sivri dilli bir bildiri yayımlar. Li Jingye’ni
yenilmesinin ardından şair de öldürülür. Bildiriyi okuyan İmparato-
riçe, şairin bütün eserlerinin toplatılıp yayımlanmasını sağlar. Şairin
“Şarkı Söyleyen Kaz” şiirini 7 yaşında yazdığı söylenir.

Şarkı Söyleyen Kaz

Kaz, kaz, kaz,
Boynunu uzatıp gökyüzüne şarkı söyler.
Beyaz tüyleriyle yeşil suda süzülürken,
Kırmızı ayakları suyu dalgalandırır.
 36

李峤 Li Qiao (644-715)
Tang dönemi şairlerinden. Hebei doğumlu. Memur bir aileden gel-
mektedir. Küçük yaşta edebi yeteneği keşfedildi. Daha 14 yaşında
Konfüçyanist klasikleri okudu. 19 yaşında mandarin sınavını geçerek
önce Gansu’ya, çok geçmeden başkente atandı.

Rüzgâr
Sonbahara yaprağını döktürür,
İlkbahara çiçeğini açtırır.
Nehri dalgalandırır ta bin metre,
On bin bambuyu eğer bir kerede.

• ••

王勃 Wang Bo (yaklaşık 650-676)

Erken Tang dönemi şairlerinden. Shanxi doğumlu. Guozhou valisine
danışmanlık yaptı. 26 yaşında Hainan Adası’ndaki babasını ziyarete
giderken Leizhou Yarımadası’nda boğulmuştur.

Shuzhou’a Atanan Vali Yardımcısı Du’yu Uğurlarken5

San Qin korur Qin toprağını,6
Sis sarmış beş geçiş yerini.
Aynı duygular içindeyim,
Ben de atanmış gidiyorum.

Memleketinde varsa dostun,

Yakındır bir ucu dünyanın.
Gerek yok hiç yol ayrımında,
Çocuklar gibi ağlamaya.

5 Shuzhou, bugünkü Sichuan Eyaleti’nin Chongqing Şehri’nde bir yer adı.

6 Qin-Han dönemi hükümdarlarından Xiang Yu, topraklarını “üç” kısma ayırmıştı. 三
San, Çincede “üç” demektir.
 37

贺知章 He Zhizhang (659-744)

Tang döneminin ünlü şair ve kaligraflarından. Bugünkü Xiaoshan,
Zhejiang doğumlu. Li Bai’ın yakın arkadaşıdır. İçkiye düşkünlüğü
ile tanınır. Du Fu’nun bir şiirinde Li Bai’la birlikte “Şarap Kadehinin
Sekiz Ölümsüzü”nden biri olarak geçer. Erken yaşta sarayda memur-
luk yapmaya başlamış ve geç yaşında köyüne dönmüştür. “Eve Dönüş”
şiirleriyle ünlüdür. Günümüze sadece 19 şiiri ulaşabilmiştir.

Eve Dönüş
Küçük çıktım evden, yaşlı dönüyorum.
Şivem hep aynı ama ağarmış saçım.
Gören çocuklar tanımayınca beni,
Gülerek sordular nerden geldiğimi.

Eve Dönüş II
Evden ayrılalı uzun yıllar geçmiş,
Tanıdık her şey sanki yarı eskimiş.
İlkbahar rüzgârı sadece kapımın
Önündeki Ayna Gölü’nün o eski7
Dalgalarını hiç değiştirememiş.

Tiyuanshi Parkı
Sahibini hiç tanımam etmem ama,
Bazen otururum manzaraya karşı.
Öyle acıyarak bakma bana hancı,
Cebimde var şarap alacak param.

Söğüt Ağacı Şarkısı

Yeşimler giymiş heybetli bir söğüt ağacı,
Yeşil ipek gibi dökümlü binlerce dalı.
Kim budar ağaç dallarını bu incelikte,
Elbette şubat rüzgârının keskin kılıcı.
7 Jingbohu (Ayna Gölü), Çin’in kuzeyindeki Heilongjiang Eyaleti’nin güneyinde kalan, volka-
nik bir göldür. Zhang Yimou’nun “Kahraman” filmindeki ünlü göl sahnesi burada çekilmiştir.
 38

陈子昂 Chen Zi’ang (661-702)

Tang Hanedanlığı’nın ünlü şairlerinden. Bugünkü Suining, Sic-
huan doğumlu. 24 yaşında mandarin sınavını geçti ve İmparatori-
çe Wu’nun danışmanı oldu. Gerçek yaşamı anlatan şiirler yazmıştır.
Politik ilişkilerinden dolayı çoğu şiiri sosyal içeriklidir. İmparatoriçe
Wu’nun yeğeninin zalim politikasını eleştirmesi hapse girmesine ve
702’de idamına neden oldu. 38 şiir içeren Ganyu adlı şiir toplamıyla
ünlüdür. Edebiyat kuramına katkıları büyük olmuştur. Şiirde geçen
Youzhou Kulesi, Pekin yakınlarındadır.

Youzhou Kulesi’ne Tırmanış

Önde göremiyorum o eski bilgeleri,
Arkada göremiyorum takip edenleri.
Yerin ve göğün sonsuzluğunu düşündükçe,
Ağlıyorum keder ve yalnızlık içerisinde.
 39

王之涣 Wang Zhihuan (688-742)

Tang dönemi şairlerinden. Jingyang (bugünkü Taiyuan, Shanxi) do-
ğumlu. Pek çok şiir yazmıştır fakat şiirlerinin çoğu kaybolmuş, sade-
ce 6 tanesi günümüze ulaşabilmiştir. Şairin yaşadığı dönemde popü-
ler şiirler, şarkıcılar tarafından söylenirdi. Wang Zhihuan hakkında
şöyle bir hikâye anlatılır: Wang’la şair arkadaşları Wang Zhanglin ve
Gao Shi birlikte içerlerken şarkıcı kızlar hep diğer ikisinin şiirlerini
söyler. Arkadaşları da Wang’ın kendileri kadar popüler olmamasıyla
dalga geçer. Şair de onlara en güzel kızın şarkısını beklemelerini söy-
ler. En güzel kız tabii ki Wang Zhihuan’ın bir şiirini söylemektedir.

Leylek Kulesi’ne Tırmanış 8

Güneş dağların tepesinde parlarken,
Sarı Irmak denize doğru akmakta.9
Daha ötesini görmeyi istersen,
Yukarıya çıkmalısın bir kat daha.

Liangzhou Şarkısı10
Sarı Irmak uzaktaki beyaz bulutlara kavuştu,
Yüksek dağların tepesinde yalnız bir şehir kurulu.
Qiang flütü neden söğüt ezgisini de çalmasın ki,11
Yumen Geçidi’nden öteye geçmez bahar esintisi.12

8 Leylek Kulesi, Shanxi Eyaleti’nin Yongji Şehri’nde Sarı Irmak kıyılarındadır.

9 Çin’in ikinci, dünyanın altıncı en uzun nehri, uzunluğu 5464 kilometre, Çin’in batı-
sındaki Qinghai Eyaleti’ndeki Bayan Har Dağları’ndan başlayıp dokuz eyaletten geçer
ve Bohai Denizi’ne dökülür. Çin uygarlığı bu nehrin etrafında başlayıp gelişmiştir.
10 Liangzhou, Gansu Eyaleti’nin Wuwei Şehri’nde bir bölgenin adıdır.
11 Qianglar Çin’in batı bölgesinde yaşayan azınlık bir halktır, adı geçen flüt de bu halka
ait eski bir Çin müzik aleti.
12 Yumen Geçidi, eski Çin’de Çin’in batı bölgelerine (bugünkü Uygur özerk bölgesini de
içine alan kurak bölge) geçişi sağlayan bir geçittir.
 40

孟浩然 Meng Haoran (689-740)

Tang döneminin ünlü pastoral şairlerinden. Xiangyang, Hubei do-
ğumlu. Kendinden 10 yaş daha küçük olan Li Bai ve Wang Wei’in
yakın arkadaşıdır. Memurlukta başarısız olmuştur. 39 yaşında
Chang’an’da mandarin sınavını anca geçebilmiş, ilk ve son görevin-
den de bir yıldan kısa bir sürede istifa etmiştir. Eve dönüş yolunda
Orta ve Doğu Çin’i gezmiştir. Bunun dışında doğduğu yerden ne-
redeyse hayatı boyunca dışarı adımını atmamıştır. Adı çoğunlukla
Wang Wei’le birlikte anılır. Çin şiirinde adını bu iki şairin soyadla-
rından alan “Wang Meng” adında bir ekol bile doğmuştur. Pastoral
bir şairdir, Wang Wei ve ondan ayrılması hakkında pek çok şiir yaz-
mıştır. Wang Wei şiirlerinde doğa betimlemelerine daha çok yer ve-
rirken Meng Haoran doğanın içindeki insan yaşamını anlatır. Şiirin-
de Budizm etkisi vardır.

Bahar Sabahı
Bahar uykusunda fark edemedim şafağı,
Her yerde duyuluyordu kuş cıvıltıları.
Gece gelen yağmur ile rüzgârın sesiyle,
Kim bilir açan çiçeklerin döküldü kaçı?

Wang Wei’den Ayrılırken13

Burada çok bekledim sessizce,
Artık dönmek zorundayım eve.
Rayiha peşine düşeceğim,
Ama giderken acıyor içim.
Yolda kim yardım edecek bana,
Anlayışlı dost az bu dünyada.
Kapatıp evimin kapısını,
Korumalıyım yalnızlığımı.

13 Tang döneminin ünlü şairlerinden, seçkiye alınmıştır.

 41

Du Shisi’yı Güney Çin’den Uğurlarken14

Jingzhou ve Dongwu Şehirleri suyu vatan edinmiş,15
Baharda geçiyorsun nehri, bak sular yükselmiş.
Gün batınca nereye demir atılacak kim bilir,
Kırar insanın kalbini göğün sonuna bir bakış.

Jiande Nehri’nde Gecelemek 16

Günbatımı üzüntümü yenilerken,
Teknem demir attı puslu adacığa.
Bu berrak suda ay sanki daha yakın,
Gökyüzü ağaca eğilmiş doğruca.

Bir Yaz Günü Güney Pavyonu’nda Xin Da’yı Düşünmek17

Göldeki ay yavaşça doğuya çıkarken,
Dağın ışıltısı batıya düştü birden.
Açmışım saçımı akşam serinliğine,
Avare uzandım açık camın önüne.
Rüzgâr taşır nilüferin hoş kokusuyla
Bambudan damlayan berrak çiy seslerini.
Şöyle bir çalmak isterim alıp qin’imi,18
Ama kimse yok ki paylaşacak müziği.
Eski dostlarımı düşündürür bu bana,
Rüyalarla uğraşırım gece boyunca.

14 Du Shisi, şairin arkadaşlarından. Güney Çin, Çincede nehir ve güney karakterleriy-

le ifade edilir. Nehir, Çin’in en uzun nehri olan Yangtze’yı vurgular. Dünyanın üçüncü
en uzun nehri olan Yangtze, 6300 kilometre uzunluğundadır. Qinghai Eyaleti’nden çı-
kıp Shanghai’dan Batı Çin Denizi’ne dökülür. Geleneksel olarak Çin’i kuzey ve güney
olmak üzere ikiye böldüğü varsayılır.
15 Bu iki şehir, Güney Çin’de Yangtze boyunca kurulmuş şehirlerdendir.
16 Bugünkü Zhejiang Eyaleti’nde bir nehir.
17 Xin Da, şairin arkadaşlarından.
18 Telli bir Çin müzik aleti.
 42

Erken Kış Düşünceleri

Yapraklar dökülürken kazlar göç ediyor,19
Kuzey rüzgârıdır esen, nehir buz gibi.
Evim Xiang Nehri’nin kıvrımında kalır, 20
Uzakta bulutları ile Chu Beyliği.21
Evden uzakta kalmadı akacak yaşım,
Yalnız açılmış bir tekneyi seyredaldım.
Tekne ufukta kayboldu, kimseler yok ki
Akşam güneşi kaplarken sakin denizi.

Budist Rahip Yuan’e

Sık sık bir tepeye uzanmayı düşlerken,
Üç acı patikaya saptım meteliksiz.
Bu kuzey topraklarını hiç istemedim,
Doğu ormanındaki hocamı andım hep.
Defne küllerindeki altın sarısıdır
Yıldan yıla sönen büyük ideallerim.
Güneş batarken serin bir rüzgâr eser de
Ağustosböceğinin sesini duyunca
Acım daha bir katmerlenir.

19 Yaban kazlarının göçü Klasik Çin Şiiri’nde sık kullanılan ve ayrılığı ifade eden bir sim-
gedir.
20 Xiang Nehri, Hubei Eyaleti’nde bir nehir.
21 Chu Beyliği, İlkbahar-Sonbahar dönemi (MÖ 722-MÖ 481) ve Savaşan Beylikler dö-
neminde (MÖ 5-MÖ 221) önemli bir beyliktir.
 43

Bir Gece Tonglu Nehri’ndeyken Guangling’deki

Dostuma Yazdım 22
Koyu mavi nehir telaşla geceye akıyorken,
Acı maymun sesleri duydum dağın karanlığında.
Rüzgâr yaprakları hışırdatırken iki kıyıda,
Yalnız teknemin üzerine kamer parıldamakta.
Jiande Şehri, bu şehir benim doğduğum toprak değil, 23
Yangzhou’daki eski dostlarımı düşünürüm hâlâ.
Gözümden akan iki damla yaşı alıp denize
Bırakıyorum göndermek için batı kıyısına.

Eski Bir Dostu Evinde Ziyaret

Eski dostum tavukla darı hazırlamış,
Beni çiftlikteki evine davet etti.
Köyün etrafını yeşil ağaçlar sarmış,
Tepeler ki şehrin surlarına eğilmiş.
Camı açınca karşında sebze bahçesi,
İçkiler elimizde dutla kenevirden
açtık lafı.
Güz festivalini bekliyoruz dört gözle, 24
Geri döndüğüm vakit krizantemlerin
açacağı.

22 Tonglu Nehri, Zhejiang Eyaleti’nde bir nehir.

Guangling, Jiangsu Eyaleti’nin Yangzhou Şehri’nde bir bölge.
23 Zhejiang Eyaleti’nde bir şehir.
24 Chongyang ya da Chongjiu, Çifte Dokuzlar Bayramı da denir, ay takviminin 9. ayının
9. günü kutlanan bir bayram. O gün dağa tırmanılır ve şifa verdiğine inanılan kızılcık
dalları sunulur karşılıklı.
 44

王昌龄 Wang Changling (yaklaşık 698-756)

Tang dönemi sınır şairlerinden. Batı Çin sınırındaki hayatı anlatan
7’ler şiirleriyle ünlüdür. 727’de mandarin sınavını geçti, çeşitli me-
murlukların yanı sıra doktorluk da yapmıştır. An Lushan İsyanı sıra-
sında öldürülmüştür.

Furong Kulesi’nden Xin Jian’i Uğurlarken 25

Gece Wu’ya vardım soğuk bir esinti eşliğinde, 26
Chushan Dağı yalnızdı şafakta uğurlarken seni.27
Luoyang’a döndüğün zaman beni soranlara söyle, 28
Kalbim buz parçasıdır yeşim bir çömleğin içinde.29

25 Jiangsu ve Hunan şehirlerinin ikisinde de bu isimde bir kule vardır, şairin şiirde hangi-
sini kastettiği bilinmiyor.
Xin Jian, şairin bir arkadaşıdır.
26 Bugünkü Jiangsu Eyaleti’nin ünlü liman şehri Zhenjiang’ın eski adı.
27 Heilongjiang Eyaleti’nin güneydoğusunda bulunan bir dağ.
28 Henan Eyaleti’nin batısında yer alır, Çin’in eski başkentlerinden.
29 “Yeşim bir çömleğin içindeki buzdan kalp parçası” Çin kültüründe saflığı simgeleyen
bir imgedir.
 45

王维 Wang Wei (701-761)

Tang döneminin ünlü şairlerinden. Aynı zamanda ressam, müzis-
yen ve devlet adamı. Taiyuan, Shanxi’de zengin bir ailenin oğlu ola-
rak doğdu. 721’de mandarin sınavını geçti ve başarılı bir memuri-
yet sürdü. Wang Nehri adlı şiir toplamıyla ünlüdür. Bu şiirler şai-
rin yaptığı yolculukların kayıtları niteliğindedir. Meng Haoran’dan
daha istikrarlı bir şair olduğu varsayılır. Bir sonraki kuşaktan Song
Hanedanlığı’nın ünlü şairi Su Shi tarafından “şiirinde resim, resmin-
de şiir olan” diye adlandırılmıştır. Çin resminde Güney ekolü denilen
pastoral resmi etkilemiştir. Şiirinde yoğun bir Budizm etkisi vardır.

Bir Arkadaşa
Memleketimden geliyorsun,
Orda olanları bilirsin.
Pencere önündeki kış eriği,
Geldiğin gün çiçeklendi mi?

İştiyak
Güneyde yetişen kırmızı börülce,
Ne kadar olur dersin bahar gelince?
Hasadın iyi olmasını istersin,
İşte böyle bir şeydir aşk özlemi de.

Çifte Dokuzlar Bayramı’nda Shandong’daki

Kardeşlerimi Hatırladım30
Yaban ellerde yalnız başına kaldı mı insan,
Bayramlarda sevdiklerini daha çok düşünür.
Kardeşlerim dağa çoktan çıkmıştır biliyorum,
Ama kızılcık dallarından birisi eksiktir.

30 Chongyang ya da Chongjiu, Bahar Bayramı da denir, ay takviminin 9. ayının 9. günü

kutlanan bir bayram. O gün dağa tırmanılır ve karşılıklı olarak şifa verdiğine inanılan
kızılcık dalları sunulur.
 46

Lu Zhai 31
Dağda hiçbir iz yok insandan,32
Ama bir seda duyulmakta.
Gün ışığı dal arasından,
Yosun yeşiline vurmakta.

Anxi’ye Atanan Yuan Er’a 33

Sabah yağmuru yıkadı tozunu Weicheng’ın, 34
Hanın çatısını kaplayan söğüt yemyeşil.
Bir bardak şarap daha içmelisin gitmeden,
Çünkü yanında olamayacak eski dostun.

Kitap İşleri
Yüksüz bir bulut çiseliyor pavyona karşı,
Bahçenin gündüz karanlığında içim geçmiş,
açtım kapıyı.
Oturmuş bakıyorum yosunun yeşiline
De pek bir hevesli sanki kumaş boyamaya.

Vadide Ötüşen Kuşlar

Dağlar ıssızken bu sakin bahar gecesinde.
Osmantus yapraklarını döker, ben avare.
Ay çıkıp da ürkütünce dağdaki kuşları,
Bir ötüşmedir gidiyor bahar vadisinde.

31 Lu Zhai, bir yer adı, geyiklerin toplandığı koruluk anlamına da gelir.

32 Bu şiir Çin yazınının en eski zamanlardan beri özelliklerinden biri olan paralelizme
meyillidir. Çinliler bir düşünceyi, birbirine paralel iki cümle ile ifade etmeyi sever-
ler. Öyle ki bu gibi ifade çiftlerini gösteren özel sözlükler kaleme alınmıştır. Örneğin
Lu Ci’nin şu manzumesinde bu ikilik görülebilir: “Kara bulutlar kızıl kulenin üstünde
toplanıyor, / Müthiş rüzgâr oymalı pencereleri sallıyor; / Yağmur suyu uzun dam oluk-
ları basıyor, / Çamur bataklıkları merdiven basamaklarında duruyor.” Bulutla rüzgâr
göğe ait, birbirine uygun olaylardır. Kule ve pencere evin kısımlarıdır, demek ki uygun-
durlar, bazı yazarların belirli bir kelime yahut cümleye uygun benzerini buluncaya ka-
dar günlerce düşündükleri birçok hikâyede anlatılmıştır. Şiirlerin çoğunda dikkat edi-
lirse bu paralellik görülebilir.
33 Anxi ya da Xi’an, Tang Hanedanlığı’nın başkenti. Yuan Er, şairin memur bir arkadaşı.
34 Weicheng, bugünkü Gansu Eyaleti’nde bir bölge.
 47

Uğurlarken
Attan inince içkiye buyredip
Nereye gittiğini sordum onun.
“İstediğimi bulamadım” dedi,
“Güney Dağı’na geri dönüyorum.
Şimdi git, daha fazla soru sorma,
Dur durağı yok beyaz bulutların!”

Uğurlarken II
Vedalaştık dağların arasında,
Güneş batarken saz kapıyı örttüm.
Otlar yeşerir seneye bahara
Ama Wansun geri döner mi bilmem.35

Vali Yardımcısı Zhang’ın Şerefine

Geç yaşımda anladım sessizliğin değerini,
Dünya işleri artık umrumda bile değil ki.
Kendime döndüm, yok uzun vadeli bir planım,
Tek bildiğim o eski ormana dönme isteğim.
Çam ağacından esen rüzgâr kuşağımı çözer,
Ay parlak dağların arasındayken qin çalarım.36
Sormayın bu dünyanın hali nedir diye,
Balıkçı şarkıları nehir kıyısına vardı bile.

35 Şairin arkadaşından Wansun diye söz etmesi Chu Beyliği’ne ait bir halk şarkısına gön-
derme. Şarkının ilgili yeri şöyledir: “Wansun gitti ah hiç dönmeyecek, bahar geldi ah
yeşerdi otlar.”
36 Qin, telli bir Çin müzik aletidir.
 48

Xiangji Tapınağı’ndan Geçerken37

Xiangji Tapınağı’nı bilmezdim önceden,
Birkaç li yürüdüm bulutlu tepelerde.38
Kimse yok arasında yaşlı ağaçların,
Bir zil sesi var dağın derinliklerinde.
Bir pınar sesi yüksek kayalardan gelen,
Yeşil çamlar gün ışığını serinleten.
Gölün ıssızlığında akşam yaklaşırken
Meditasyonla durdurdum vahşi ejderi.

Göl Pavyonu’nda
Mavnada buluştuk konuğumla,
Göl kenarına vardık yavaşça.
İçince tahtırevana karşı
Dört bir yanda nilüferler açtı.

Kızılcık Korusu
Meyveler kırmızı yeşilken
Çiçek yine açmışçasına.
Dağda kalacaksa bir konuk,
Koyuver bir bardak kızılcık.

Has Kayısıdan Kulübe

Kaysı çatıya kereste oldu,
Kokulu sazlardan da bir çatı.
Saçaktaki bulutun ne zaman
Yağacağını hiç bilmiyorum
İnsanların üstüne.

37 Xiangji, hoş kokuları depolayan anlamına gelir.

38 Li, yaklaşık olarak 500 metreye denk gelen bir Çin ölçü birimi.
 49

Huazi Tepesi
Sonsuza uçan bir kuş,
Güz rengi sıradağlar.
Huazi Tepesi’ndeyken
Hüzün sınır tanımaz!

Manolya Çiti
Bir kuş öndeki eşini takipteyken,
Güz tepeleri artan ışığı topluyor.
Yeşil parlamakta anbean yeşil yeşil,
Sisin bir yeri yok bu akşam güneşinde.

Güney Tepesi
Atak kayığım güneye gidiyor,
Zordur geçmek kuzey tepelerini.
Karşı kıyıya evime bakındım,
Ama uzaktan hiç seçilmiyor ki.
 50

李白 Li Bai (701-762)
Tang döneminin en büyük şairidir. Doğum yeri tam olarak bilin-
mese de bugünkü Kırgızistan ve Doğu Türkistan dolaylarında Sui
Ye şehrinde doğduğu varsayılır. Sichuan’da büyümüştür. Küçük
yaşta edebiyat alanındaki yeteneği ve şiir yazmasıyla dikkat çekti.
720’de Vali Su Ting’le tanıştı. Onun tarafından bir dahi olarak ni-
telendirilip memur olmak isteğini dile getirmişse de oturup man-
darin sınavlarına çalışacağına 25 yaşında Sichuan’daki evini bıra-
kıp Çin’i gezmek için yollara düştü, yirmi yıl hiç durmadan gez-
di. He Zhizhang tarafından şiir tanrısı olarak adlandırılan Li Bai,
Du Fu gibi parasızlıktan değil de aksine parası olduğu için haya-
tının büyük bir bölümünü gezerek geçirmiştir. 742’de Chang’an’a
gitti. Kısa bir süre saray ozanı olarak İmparator Xuan Zong’un
saygısını gördü, 744’te buradan ayrılıp yine dolaşmaya başladı.
Luoyang’da Du Fu ile ilk kez karşılaştı. 745’te Qizhou’da tekrar
karşılaştılar. Birbirlerine taban tabana zıt sosyal tabakalardan ge-
len bu iki şairin karşılaşması dünya şiirine yaramıştır. Li Bai’ın Du
Fu’ya ithaf ettiği sadece bir şiiri varken Du Fu’nun bir düzine şi-
iri ya Li Bai’a ithaf edilmiş ya da Li Bai hakkındadır. 755’te im-
paratora karşı düzenlenen An Lushan İsyanı’yla bağlantısı olduğu
gerekçesiyle Yelang’a sürgüne yollandı. Sürgün bitmeden affedil-
di. İçkiye düşkünlüğü ve sorumsuzluğu ile ün salmıştır. Söylenti-
ye göre Anhui’de çok sarhoş olduğu bir gece ayın nehirdeki yan-
sımasını kucaklamak isterken boğulmuştur. Şairin ayı kucaklayıp
kucaklayamadığını bilmiyoruz ama adı yüzeyi ayın yüzeyine çok
benzeyen Merkür gezegeninde bir kratere verilmiştir. Şiirine Ta-
oizm hâkimdir. Şiirlerini çoğu zaman tek seferde içinden geldiği
gibi yazmıştır, etkileyicilikleri de bu doğallığından gelir. On bi-
nin üzerinde şiiri vardır.
 51

Sessiz Gece Düşleri

Döşeğimin önündeki parlak ay ışığı,
Acaba sadece topraktaki kırağı mı?
Başımı kaldırınca parlak ayı görürüm,
Yurdum gelir aklıma eğince başımı.

Quipu Şarkısı
Beyaz saçlarım oldu bin metre,
Keder yüzünden uzadı böyle.
Ne zaman yerleşti bilmiyorum,
Güz ayazı aynamın içine.

Qiupu Şarkısı II
Kazandaki ateş yeri göğü aydınlatmakta,
Kızıl yıldızlar karışmış morumsu dumanlara.
Yüzleri kızarmış erkekler ay aydınlığında,
Çağıldatıyorlar donmuş nehri şarkılarıyla.

Baidi Kalesi’nden Jiangling’e Gidiş39

Sabah ayrıldım Baidi’nin rengârenk bulutlarından,
Dere tepe bin li, bir günü bulur geri gelmesi.40
Atak kayığım dağları ardında bıraktı çoktan,
İki kıyıdaki maymun sesleri hiç kesilmedi.

39 Baidi Kalesi, bugünkü Sichou Eyaleti’nde bulunan Baidi Dağları’ndadır.

Jiangling, Hubei Eyaleti’nde bir şehir, sözcük anlamı dere tepe demektir.
40 Li, yaklaşık olarak 500 metreye denk gelen bir Çin ölçü birimi.
 52

Sarı Turna Kulesi’nden Meng Haoran’ı Guanling’e Uğurlarken41

Dostum Sarı Turna Kulesi’nden ayrılmakta
Yangzhou’a doğru, çiçek açmış mart baharında.
Teknenin yalnız gölgesi mavilikte yitti,
Tek gördüğüm Yangtze’nın süzülüşü ufukta.42

Wang Lun’a43
Tam da gitmek üzere yelken açacakken,
Kıyıda bir ayak sesi şarkı söyleyen.44
Şeftali Çiçeği Gölü çok derin ama,45
Onun beni uğurlaması kadar değil.

Lushan Dağı’ndaki Şelaleyi İzlerken46

Mor buğular içre güneşin vurduğu Xianglu Tepesi,
Uzaktan bakınca, şelale asılı bir nehir sanki.
Süzülmektedir doğruca aşağıya bin kilometre,
Samanyolu göğün dokuzuncu katından iner gibi.

41 Sarı Turna Kulesi, Orta Çin’in Wuhan Şehri’nin Wuchang bölgesinde bulunan tarihi
bir kule.
Meng Haoran, Tang döneminin ünlü şairlerinden, seçkiye alınmıştır.
Guangling, Jiangsu Eyaleti’nin Yangzhou Şehri’nde bir bölge.
42 Yangtze, Çin’in en uzun, dünyanın üçüncü en uzun nehri, 6300 kilometre uzunluğun-
dadır. Qinghai Eyaleti’nden çıkıp Shanghai’dan Batı Çin Denizi’ne dökülür. Gelenek-
sel olarak Çin’i kuzey ve güney olmak üzere ikiye böldüğü varsayılır.
43 Şairin bir arkadaşı.
44 Eski bir Çin geleneği. Biri uğurlanırken ayakla ritim tutup şarkı söylenir.
45 Jing Eyalati’nde bir göl.
46 Lushan Dağı, Jiangxi Eyaleti’nin Jiujiang Şehri’ndedir.
 53

Kendime Eğlence47
İçerken akşam oluvermiş,
Üstüm başım hep düşmüş yaprak.
Sarhoşum, ayaklanıp vardım
Ayın deredeki aksine,
Kuşlar uzak, insan da pek yok.

Güz Rüzgârı
Güz rüzgârı ferahtır,
Ay güzün parlak olur.
Düşen yapraklar bi dağılır bi toplanır,
Küçük karga tüner, yaşam yeniden başlar.
Birbirimizi düşünürüz hep ne zaman kavuşacağımızı,
Bu gece bu saatte bunları düşünmek bile acı veriyor.

Gece Ötüşen Kargalar

Surlar boyunca sarı bulutlar, kargalar kule yanında,
Geri geri uçup gak gak sesleriyle öterler dallarda.
Tezgâhında sırma ipekli dokur Qin Nehri’nden gelen kız,48
Pencere örter sözlerini zümrüt işli ipten pus gibi.
Üzgünce uzaktakini düşünür durdurup mekiğini,
Odasında yalnız, gözyaşları süzülür yağmur misali.

Bir İlkbahar Gecesi Luoyang’da Flüt Sesi Duydum

Kimin evinden gizlice süzülmekte yeşim flütün sesi?
İlkbahar rüzgârına karışıp sarmalamakta bütün şehri.
Bu ezgi içinde birden işitince kesilen söğütlerin
Çatırtısını, hangi insanoğlu evini hatırlamaz ki!

47 Şiirin başlığı çift anlamlı; “terk edilmiş” anlamına da gelir. Keza Prof. Dr. Muhaddere
Nabi Özerdim bu şiiri çevirirken terk edilmişi seçmiş. Li Bai’ın dünya görüşü ve haya-
ta bakışı bence kendime eğlence başlığına daha bir yatkın, bu yüzden böyle çevirmeyi
uygun gördüm.
48 Shanxi Eyaleti’nde bir nehir.
 54

Laolao Pavyonu49
Göğün altında en çok neresi acıtır kalbi?
Laolao Pavyonu uğurlarken misafirlerini.
Bahar rüzgârı bilir ayrılmanın acısını,
Bir daha asla yeşillenmeyecek söğüt dalı.

Çok Uzun Sürdü Bu Özlem

Çok uzun sürdü bu özlem,
Chang’an’da olma özlemi.50
Kuyunun altın çıkrığında örer çekirge ezgisini,
Kırağı öyle toplanmış ki hasırımın rengi değişti.
Bitsin bu düşünceler, yalnız fenerimin kalmadı feri,
Ah, perdeyi aralamış, aya bakarken çektim içimi.
Güzel, bir çiçeği andırır bulutların ötesindeki.
Yukarıda gece mavisiyle yüce gökkubbe durmakta,
Dalga dalga kabaran çalkantılı yeşil su aşağıda.
Gökkubbe yüce, yol öyle uzak, ruhum acıyla uçmakta,
Rüyamda bile geçemiyorum dağın öte tarafına.
Çok uzun sürdü bu özlem,
Kırdı bendeki şu kalbi.

Yeşim Basamağın Şikâyeti

Yeşim basamağı saran çiy,51
Gece çorabıma işlemiş.
Ama kalkınca billur perdem,
Sonbahar ayını görürüm.

49 Jiangsu Eyaleti’nin Nanjing Şehri’nde dönemin ünlü bir pavyonu.

50 Chang’an, bugünkü Xi’an Şehri. Çin’de ondan fazla hanedanlığın başkentliğini yapmış
bir şehirdir.
51 İkili anlam. Şair “çiy” derken Çinliler’in “beyaz çiy” diye adlandırdıkları 7-8-9 Eylül’e
denk gelen dönemi de kastediyor.
 55

Wu’nun Gece Şarkısı 52

Aydan bir parçadır Chang’an Şehri,53
On bin hanede çamaşır sesi.
Sonbahar rüzgârı hiç kesilmez,
Aklımdadır hep Yuguan Geçidi.54
Ne zaman yatışır barbar Hular,
Bitsin beyin bu uzun seferi.

Dağdaki Soru-Cevap
Neden kaldığımı sorup duruyorlar bu yeşil dağda,
Gülümsüyorum cevap bile vermeden, gönlüm avare.
Şeftali çiçeği nasıl süzülüp giderse derede,
İnsanlardan ayrı bir yere göğe sahibim ben de.

Shaqiu Şehri’nden Du Fu’ya 55

Ne yapmaya geldim ben şimdi buraya?
Shaqiu Şehri’dir bu önümde yükselen.
Şehrin yanı başında yaşlı ağaçlar,
Günbatımı güz seslerine karışan.
Lu şarabı sarhoş edemez ki beni,56
Qi şarkısı düzeltemez ruh halimi.57
Seni düşünmem güney yolculuğuna
Çıkan Wen’ın suları gibi kudretli.58

52 Şiir, kocası Hular’la savaşan Wu isimli bir kadının ağzından yazılmıştır. Çinliler, ku-
zeybatıda yaşayan Çinli olmayan göçebe kavimleri “hu” diye adlandırmıştır. Araların-
da proto-Türk boyları da olan bu kavimler sık sık Çin topraklarını tehdit etmişlerdir.
53 Chang’an, bugünkü Xi’an Şehri. Çin’de ondan fazla hanedanlığın başkentliğini yapmış
bir şehirdir.
54 Yumen Geçidi de denir, eski Çin’de Çin’in batı bölgelerine (bugünkü Uygur özerk böl-
gesini de içine alan kurak bölge) geçişi sağlayan bir geçittir.
55 Shaqiu, Shandong Eyaleti’nde bir şehir.
Du Fu, dönemin ünlü şairlerinden, seçkiye alınmıştır.
56 Shandong Eyaleti’nin ünlü bir şarabı.
57 Qi Beyliği kastediliyor, İlkbahar-Sonbahar dönemi (MÖ 722-MÖ 481) ve Savaşan
Beylikler döneminde (MÖ 5. yy-MÖ 221) önemli bir beyliktir.
58 Çin’in Shandong Eyaleti’nin Tai’an Şehri’ndeki Taishan Dağı’ndan başlayan ve doğu-
dan batıya doğru birkaç şehri geçerek Sarı Irmak’a dökülen nehir.
 56

Jingting Dağı’nda Yalnızken59

Bir kuş sürüsü yüksekten uçarak geçerken,
Avare bir bulut süzülüyor tek başına.
Karşılıklı bakışıyoruz hiç usanmadan,
Şimdi yalnız Jingting Dağı var yanı başımda.

Bir Dağ Tapınağında Gecelemek

Weilou Kulesi’nin yüksekliği otuz metredir,60
Buradan hiç zorlanmadan yıldız toplanabilir.
Yüksek sesle konuşmaya hiç cesaret edemem,
Korkarım cennettekileri rahatsız etmekten.

Yakınma
Boncuklu penceresini açmış,
Kaşları çatık oturur güzel.
İzi seçilir gözyaşlarının,
Ama bilmem kalbi kime küskün.

Taoist Rahip Dai Tianshan’ı Ziyarete Gittim de Göremedim

Bir köpek bağırmadadır su sesleri arasında,
Şeftali çiçeği daha bir dolgun yağmur suyuyla.
Dere kenarındayken öğle çanını duymam ama,
Bazen bir geyik görünür ağaçların sıklığında.
Yaban bambuları mavi-yeşil pusu ayırmada,
Yeşim tepeden bir pınar süzülür uçarcasına.
Rahibin nereye gittiğini kimseler bilmiyor,
Üzgünce yaslanıyorum birkaç çam ağacına.

59 Jingting Dağı, Anhui Eyaleti’nin Xuancheng Şehri’ndedir.

60 Yüksek kule anlamına gelir.
 57

Baharın Düşündürdükleri
Yan daha yeni yeşermişken ipek gibi,61
Dut yaprakları döküldü bile Qin’deki.
Eve dönüş yolunu düşündüğünüz gün,
Kalbinin kırıldığı gündür cariyenizin.
Bahar rüzgârı seni tanımıyorum ki,
Neden giriverdin çadırımdan içeri.

Emeishan Dağı’ndaki Ay Şarkısı 62

Emeishan Dağı’ndaki sonbahar hilali,
Aksin karışıyor Pingqiang’ın sularına.63
Gece Qingxi’den Sanxia’ya yola koyuldum,64
Görmesem de aklımda sen vardım Yuzhou’a.

Xuanchengshan’daki Yaşlı Şarapçı Ji’ye Ağıt65

Yaşlı Ji öteki tarafta da,
Hâlâ Laochun şarabı yapmakta.66
Li Bai daha mezara girmedi,
Kime satacak ki o içkiyi?

Tianmen Dağı’na Bakarken67

Tianmen Dağı’nı aralayan Chujiang,68
Kuzeye doğru kıvrılır buradan.
Dağlar birbirlerine bakışırken,
Yalnız bir tekne geliyor güneşin
doğduğu yerden.

61 Qin Shi Huang, MÖ 221’de Çin’i tek bir yönetim altında toplayarak Qin Hanedanlığı’nı kur-
muştur. Yan Beyliği, MÖ 222’de Qin Hanedanlığı tarafından yıkılan beyliklerden biridir.
62 Sizhou’da ünlü bir dağdır.
63 Pingqiangjiang ya da Qing Yi Jiang da denir, Sichuan’da bir nehir.
64 Qingxi, Guangdong’dan başlayan bir nehir. Sanxia, Çin’in en uzun nehri olan Chang-
jiang ’ın üç kolunu temsil eder.
65 Anwei Eyaleti’nin güneydoğusunda kalan bir bölge.
66 Dönemin ünlü şaraplarından birinin ismi.
67 Hunan Eyaleti’nin kuzeybatısında kalan Zhangjiajie Şehri’nde yüksek bir sıradağ.
68 Çin’in en uzun nehri olan Changjiang’ın Savaşan Beylikler döneminde Chu Beyli-
ği ’nden geçen koluna verilen ad.
 58

Misafirlikte
Lanling’in bir şarabı var Yujinxiang adında,69
Amber gibi parıldar yeşimde sunulunca.
Nerede olduğunu bilmez, evinde sanır
Kendini misafir, bununla ağırlanırsa.

Süvari Alayı
Yeşim eyeri yeni kuşanmış atlar koşuldu yola,
Savaş bitince soğuk ay ışığıydı vuran alana.
Kınındaki kılıcın kan izleri kurumadı daha,
Çalınan davul sesleri şimdi bile yankılanmakta.

Ayın Altında Yalnız İçerken’den

Çiçekler arasında bir testi şarabı,
Yalnız başıma içiyorum, yok hiç kimsem.
Kadeh kaldırıp ayı da çağırıverdim,
Üç kişiyiz artık: Ay, ben ve kendi gölgem.

Changgan70
Cariyenizin, saçı alnını anca örttüğü71
Zaman, çiçek toplar kapı önünde oynardı.
Sonra beyim siz geldiniz bambu atınızla,
Eriklerle oynardık döşeğin etrafında.
İkimiz de Changgan Şehri’nde oturuyorduk,
İki küçük çocuk, ne nefret vardı ne şüphe.

On dört yaşımda iken zevceniz oldum sizin,

Yüzüm öyle utangaç, hiç açılmamış daha.
Başım eğik baktım karanlık duvarlara.
Bakamazdım, beni bin kere çağırsanız da.

69 Lanling, Savaşan Beylikler döneminde Chu Beyliği’nde bir yer adı. Yujinxiang, bir şarap adı.
70 Changgan, Jiangsu Eyaleti’nin başkenti Nanjing Şehri’nde bir bölge.
71 Eski bir Çin geleneğine göre kız çocuklarının kâkülleri kısa kesilir.
 59

On beş yaşımdayken başımı yerden kaldırdım,

Toz ve kül misali birlikte olmak istedim.
O sütuna inancınızı hep korudunuz,72
Bense bilmezdim hiç Wang Fu Tepesi’ni bile.73

On altı yaşımdayken uzaklara gittiniz,

Qutang Boğazı’ndaki Yanyudui Kayası’na.74
Ve beş ay olmuş haber alamıyorum sizden,
Gökte yaslı maymun sesleri yankılanmakta.
Giderken kapı önünde bıraktığınız iz,
Yeşil yosunlar ile kapandı günden güne.
Yosunlar öyle derin süpürülmüyor bile,
Erken güz rüzgârı döktü yaprakları yere.

Sarardı tüm kelebekler ağustos ayında,

İki tanesi batı bahçesinde uçuşmakta.
Bu hal cariyenizin kalbini acıtıyor,
Oturdum üzgün, pembesi kalmadı yüzümün.

Sabah ya da akşam, ne zaman buyurursanız,

Sanba’dan inmeden bir pusula gönderiniz.75
Ta uzun rüzgâr kumuna kadar gelirim ne76
Kadar uzak olsa da sizi karşılamaya.

72 Eski bir hikâyeye göre, sevgilisini köprü üzerindeki bir sütunun yanında bekleyen
adam, sular yükseldiğinde bile buradan ayrılmaz ve boğulur.
73 Wang Fu Tepesi, kocasının yolunu gözleyen kadınların çıktığı tepe anlamına gelir.
74 Yangtze Nehri’ndeki Qutang Boğazı’nda bulunan büyük kaya. 1958’de patlatılarak
düzleştirilmiştir.
75 Changgan yakınlarında bir bölge.
76 Changfengsha da denir, bir yer adı.
 60

高适 Gao Shi (702?-765)

Tang dönemi şairlerinden. Bohai, Hebei doğumlu. Gençlik yıllarına
dair fazla bir bilgi yoktur. İki kere girdiği mandarin sınavını kazana-
mayınca Henan’a yerleşip çiftçilik yapmıştır. 744’te Kaifeng’da Li Bai
ve yaşam boyu arkadaş kalacağı Du Fu’yla tanıştı. Gerçekçi bir şair-
dir, şiirinde sıkça kahramanlık duygularını işlemiştir.

Yingzhou Şarkısı77
Yingzhou gençleri alışıktır vahşi doğaya,
Tilki kürkü giyinmiş avlanırlar sınırda.78
Sarhoş etmez onları bin kadeh Lu şarabı,79
Daha on yaşında at biner Hu oğulları.

• ••

刘长卿 Liu Changqing (709-yaklaşık 785)

Tang dönemi şairlerinden. Hebei doğumlu. 757’de mandarin sınavını
geçti. Çeşitli memurluklarda bulundu. 5’ler şiirleriyle ünlüdür.

Tipide Furong Dağı’nda Gecelerken80

Dağlar daha bir uzak günbatımında,
Hava soğuk, saz kulübe daha yoksun.
Gece tipide biri eve dönerken,
Kapı ağzında bir köpek havlamakta.

77 Bugünkü Hebei Eyaleti’nde bir şehir.

78 Çin Seddi kastediliyor.
79 Çin’in kuzeydoğusundaki azınlık halkların bir içkisi.
80 Shandong Eyaleti’nde bir dağ.
 61

杜甫 Du Fu (712-770)
Tang döneminin ünlü şairlerinden. Luoyang, Henan doğumlu. Doğ-
duktan kısa bir süre sonra annesini yitirdi. Teyzesi tarafından yetiş-
tirildi. Genç yaşta ölen bir ağabeyiyle birlikte üvey annesinden olma
üç erkek ve bir kız kardeşi vardır. Kardeşleri şiirinde geçmesine rağ-
men üvey annesinden hiç bahsetmez. 735’te ilk mandarin sınavına
girdi fakat başarılı olamadı. Shangdong ve Hebei’i gezdi. 740’ta me-
mur olan babası ölünce onun yerine geçme hakkını kardeşlerinden bi-
rine verdi. Dört yılını Luoyang’da geçirdi. 745 yılında karşılaştığı Li
Bai’ın etkisi altında kalarak ustası için ya ona ithaf edilmiş ya da onun
hakkında bir düzine şiir yazmıştır. 754’te bölgesel açlık yüzünden ai-
lesiyle Fengxian’e (bugünkü Pucheng) taşınmıştır. 755’te oğlu açlık-
tan ölmüş ve Fuzhou’a taşınmışlardır. Aynı yıl başlayıp sekiz yıl sü-
ren An Lushan İsyanı esnasında evsiz ve bitap bir halde oradan ora-
ya sürüklendi. 706’da beş yılını geçireceği Chengdu’daki sazdan ku-
lübesine yerleşti ve burada tüm zorluklara rağmen hayatının en mut-
lu dönemini geçirip altmışın üzerinde şiir yazdı. 761’de şair arkada-
şı Gao Shi, dört aylığına Chengdu’ya vali olarak atandı. 765’te aile-
siyle birlikte doğum yeri olan Luoyang’a yerleşti. 766’da Vali Bo Ma-
olin, Du Fu’yu finansal açıdan destekledi ve onu resmi olmayan sek-
reteri yaptı. 768’de tekrar yollara koyuldu. 770’te Hunan Eyaleti’nin
Tanzhou Şehri’nde vefat etti. Hayatı boyunca çeşitli hastalıklardan
çok çekmiştir.
Çinlilerce tarihçi şair diye anılır. Şiirine Konfüçyanizm
hâkimdir. Li Bai’dan çok daha ağırbaşlı ve çağının sorunları ile daha
ilgili bir şairdi. Duyarlılığı ve düşünsel yetenekleri açısından da Li
Bai’dan üstün, bu yüzden kendinden sonra gelen kuşaklar üzerinde-
ki etkisi daha belirgindir. Çin şiirinin bütün türlerinde iyi örnekler
vermiştir. Kendinden sonra gelen Han Yu ve Bai Juyi tarafından yü-
celtilmiştir. 11. yüzyılda Kuzey Song döneminde şöhretinin doruğu-
na ulaşır. Ünlü Japon şair Matsuo Basho da Du Fu’dan etkilenen şa-
irler arasındadır.
 62

Dörtlük
İki sarıasma ötüşüyor yeşil söğütte,
Bir dizi balıkçıl süzülmekte masmavi gökte.
Pencere bakıyor Xiling’in yıllanmış karına,81
Dongwu’dan gelen gemiler demir atmış kapıya.82

Nehir Kıyısında Tek Başına Yürürken Çiçekleri Seyredalmak

Nehir doğuya doğru akıyor Huangshi Pagodası’nın önünden,
İlkbahar yorgunuyum ben, bir meltem esse şöyle hafiften.
Bir demet sahipsiz şeftali çiçeği açıldı önümde,
Koyusu mu yoksa açığı mı daha güzel kırmızının?

Nehir Kıyısında Tek Başına Yürürken Çiçekleri Seyredalmak II

Dördüncü Huang Hanım’ın evinin yolu çiçek dolu,
Binlerce çiçek ağırlıklarıyla eğer saplarını.
Ayrılmaya gönlü olmayan kelebekler dans etmekte,
Güzelim sarıasmalar ötüşüp durur özgürce.

Dörtlük
Manzara ne güzeldir bahar güneşinde,
Rüzgâr çayır çimen kokusu taşımakta.
Kırlangıçlar uçar çamur çözüldüğünde,
Mandarin ördekleri uyur ılık kumda.

Bahara Bakış
Yurdum harap, dağlar ırmaklar hâlâ ayakta,
Bahar gelince başkent yeşermeye başladı.
Açmış bir çiçek görsem başlarım ağlamaya,
Uçan kuşa üzülürüm yuvasından ayrı.
Üç aydan beri yanmakta işaret ateşi,
Evden gelen mektup on bin altından değerli.
Beyaz saçımı topladım, daha bir seyrelmiş,
O kadar ki artık toka tutmaz hale gelmiş.
81 Sichuan Eyaleti’nin Chengdu Şehri’nde bir bölge.
82 Bu şehir, Güney Çin’de Yangtze boyunca kurulmuş şehirlerdendir.
 63

Güney Çin’de Li Guinian’e Rastlayınca83

Qiwang’ın malikânesinde sık sık karşılaşırdık,84
Nedimler salonunda şarkılarınızı duydum çok.
Güney Çin’in manzarası gerçekten harikulade,
Yapraklar dökülürken yine karşılaştım sizle.

Yükseğe Tırmanmak
Sert rüzgâr karışıyor maymun çığlıklarına,
Adacık pak, kum bembeyaz, kuşlar ters uçmakta.
Ağaç yaprakları savruluyor dört bir yana,
Uçsuz bucaksız Yangtze her an çağıldamakta.
Güzün üzgün misafiri ben bunca uzakta,
Onca hastalıktan sonra yalnız çıktım dağa.
Keder ne, şakaklarımdaki kırağı yeter,
Yokluk sonunda şarabı da bıraktırdı ya.85

Takviye Edilmiş Şehir Şiirleri’nden

Yay çekilirken kuvvetli çekilmeli,
Ok atarken en uzununu atmalı.
İnsanı değil önce atı vurmalı,
Esir alırken komutan öncelikli.
İnsan öldürmenin sınırı olmalı,
Her bir ülkenin kendi sınırları.
Saldırıları püskürtmek yeterlidir,
Daha fazla öldürmenin anlamı yok.

83 Dönemin ünlü şarkıcılarından.

84 Qiwang, Tang Hükümdarı Xuan Zong’un kardeşi Li Fan’ı belirten bir isimdir.
85 Şiiri yazdığı dönem Du Fu sağlık sorunlarıyla boğuşmaktadır.
 64

Mehtaplı Gece
Parlak Fuzhou ayı altında bu gece,86
Odasında tek başına dalmış durur.
Uzaktaki çocuklarım bilmezler hiç
Anaları Chang’an’ı neden düşünür.
Hoş kokar puslu-ıslak saçları onun,
Yeşimdendir kolları soğuk gecede.
Ne zaman dayanacağız boş pervaza
Yaşları kurumuş parlayan gözlerle.

Göğün Sonunda Aklımda Li Bai87

Göğün sonunda soğuk bir rüzgâr,
Nedir ki aklını kurcalayan.
Ne zaman döner yaban kazları,88
Güz yağmuruyla nehir göl taştı.
Şiir karşı muvaffakiyete,
İblis hatalara sevinmekte.
Konuş dışlanmış ruhun diliyle,89
Bir şiir bırak Miluo Nehri’ne.90

Mehtaplı Bir Gece Kardeşlerimi Andım

Davul durdurdu ilerlememizi,
Güzün sınırdan gelen bir kaz sesi.
Beyaz çiy bu gece başlar tutmaya
Ay köyümdeki gibi parlamakta.
Kardeşlerim bütün yurda dağıldı,
Soracak yerim yok durumlarını.
Mektuplar yerlerine varamadı,
Yok askere dinlence, aynen devam.

86 Fuzhou, Chang’an’ın (bugünkü Xi’an) kuzeyinde Shaanxi Eyaleti’ne bağlı bir şehir.
87 Li Bai, şairin, şair arkadaşlarından, seçkiye alınmıştır.
88 Yaban kazlarının dönüşü, Klasik Çin Şiiri’nde kavuşmayı anlatan ve sık kullanılan bir
imgedir.
89 Dışlanmış ruh derken MÖ 3. yüzyılda hükümdar tarafından görevine son verilmiş Qu
Yuan adlı bir şair kastediliyor. Şair sonrasında kendini Miluo Nehri’ne atmıştır.
90 Çin’in Hunan Eyaleti’nin Miluo Şehri’nde bir nehir.
 65

Hua Qing’e91
Jingcheng’da ipek karışır flüt sesine gün boyunca,92
Yarısı meltemle uçar gider, yarısı bulutlara.
Böylesine güzel bir ezgi yalnız cennette olmalı,
Kaç kere dinleme şansın olur ki insan arasında?

Serbest Çağrışım
Sazdan kulübem öyle alçak öyle küçük ki,
Oldu nehir kırlangıçlarının uğrak yeri.
Sitarımla kitaplarımı taşıdıkları
Çamurla pisletmekle kalsalar neyse ama
Bir de böcek avlarken çarpıp dururlar bana.

Serbest Çağrışım II
Kavak çiçeklerinin beyaz halısı patikayı örtmüş bile,
Derenin üzerindeki nilüferler sanki birer yeşil sikke.
Bambuların arasındaki sülünleri görmemiştir hiç kimse,
Anasının yanında uyuyan bir ördekçik kumun üzerinde.

Dörtlük
Kuşlar bembeyaz, nehirler masmavi,
Dağda çiçek tutuştu tutuşacak.
Gördüm bu baharın da geçtiğini,
Peki ben ne zaman dönerim geri?

91 Şairin bir arkadaşı.

92 Jingcheng, Sichuan Eyaleti’nin Chengdu Şehri’nde bir bölge.
 66

Misafir Gelince
Bahar yağmuru sarıverdi kulübemin etrafını,
Tek gördüğüm her gün sürüler halinde gelen martılar.
Ne zamandır hiç süpürmemiştim çiçekli patikamı,
Fakirhanemin kapısı bugün sizin için açıldı.
Soframdaki yemek benzemez hiç çarşıdakilerine,
Evimin sunabildiği şu bayat şaraptır sadece.
Razıyım yaşlı komşumla karşılıklı içki içmeye,
Çitin ordan sesleniyorum, bitiriyoruz şarabı.

Yeniden Gezerken
Tanıdık bu tapınak, önceden gelmişliğim var,
Köprüyü de bildim şimdi üzerinden geçtiğim.
Bu dağlar bu nehirler birini beklemiş gibi,
Kalmamış çiçeğin söğüdün kendi kişiliği.
Tarla pus içinde, pus inceden parıldamakta,
Güneşin geç renkleri oynaşır yumuşak kumda.
Seyyahın bütün üzüntüsünü alır götürür,
Var mıdır buradan daha iyi kalacak bir yer?

Sarı Irmak’ın İki Yakası93

Irmağın kuzeyinde bir ordu Batı Deniz’inden,
Göğün altında tokmak ve zil sesleri duyulurken.
Kişniyor sayılarını bilmediğim zırhlı atlar,
Uzun burunlu Hular kalabalık, ilerliyorlar,94
Memleketim Sichuan uzanır ırmağın batısında,95
Hizmet etmektir benim görevim aşsız ocağıma.
Kalabalığı kovmak isterim kralım adına,
Veririm altınla yeşimi bir at ya da kitaba.

93 Çin’in ikinci, dünyanın altıncı en uzun nehri, uzunluğu 5464 kilometre, Çin’in batı-
sındaki Qinghai Eyaleti’ndeki Bayan Har Dağları’ndan başlayıp dokuz eyaletten geçer
ve Bohai Denizi’ne dökülür. Çin uygarlığı bu nehrin etrafında başlayıp gelişmiştir.
94 Çinliler, kuzeybatıda yaşayan, Çinli olmayan göçebe kavimleri “hu” diye adlandırmış-
tır. Aralarında proto-Türk boyları da olan bu kavimler sık sık Çin topraklarını tehdit
etmişlerdir.
95 Sichuan, Çin’in güney eyaletlerinden biridir.
 67

Bir İlkbahar Gecesi Yağmuru Sevmek

Yağmurun iyisi mevsimini bilir,
Yağmaya başlar ilkbaharın ardından.
Rüzgârın ardı sıra geceye sızar,
Islatır her şeyi hiç ses çıkarmadan.
Kır yolunu kara bulutlar sarmıştır,
Kayıkta yalnız bir ışık yanar durur.
Her yer kızıl ve ıslak sökünce şafak,
Sırma şehrin çiçekleri ağırlaşır.96

Taşkın
Nehre akseden ay birkaç adım uzağımda,
Gece üç civarı bir fener parıldamakta.
Balıkçıl sessizce kıvrılıp yatmışken kuma,
Bir balığı işittim kayığın arkasında.

Günbatımı
İneklerle koyunlar yavaşça indi aşağı,
Kapanmış çoktan bütün köyün sazdan kapıları.
Rüzgârla ay bozuyor bu berrak geceyi; bu dağ,
Bu nehir benzemiyor köyümün manzarasına.
Tepedeki kara taştan bir pınar fışkırmada,
Sonbahar çiyi köklerine iniyor otların.
Beyaz başım fenerin ışığında parlıyor da
Nedir bu kor çiçeği böylesine ışıldatan!

96 Sırma şehirle Çin’in güneybatısında kalan Chengdu Şehri kastediliyor.

 68

Gece Dolaşırken Aklımda Kalanlar

Kıyıdaki sazlara doğru bir esinti,
Gece yalnızdır teknenin uzun direği.
Yıldız kayar geniş düzlüklere, ay büyür,
Akıyordur uzun ırmak. Yazdıklarımın
Yok mu hiç değeri? Durmalıdır bir memur
İyice yaşlanıp hastalandığı zaman.
Süzülüyorum işte oradan oraya,
Bir martı misali yerle gök arasında.

Yalnız Kaz
Ne yer ne içer yalnız bir kazcık,
Haykırır özlemini uçarak.
Kim hatırlasın bu gölgeciği,
Bulut içre kaybolup gideni?
Bakar durur görecekmiş gibi,
Daha da acı işitmemesi.
Karışmış diğer kuşlarınkine
Yaban kazlarının ötüşleri.
 69

岑参 Cen Shen (715-770)

Nanyang, Henan doğumludur. Tang dönemi sınır şairlerindendir. Bu
dönemde bazı memurlar imparatora rapor sunmak için kuzey bölge-
lerine gönderilirdi. 749’da mandarin sınavını geçti ve General Gao
Xianzhi’nın yanında Orta Asya’da görev alarak Talas Savaşı’na ka-
tıldı. 751’de Chang’an’a döndü. 752’de şair arkadaşları Gao Shi, Du
Fu, Chu Kuangxi ve Xue Chu ile birlikte burada bulunan Cien-
si Tapınağı’nda Dayanta Pagodası’nı kutlayan şiirler yazdılar. 754’te
General Feng Changqing ile birlikte Orta Asya’ya geri döndü. 757’de
An Lushan İsyanı’ndan sonra Du Fu’nun yardımıyla İmparator Su
Zong’un Fengxiang’daki geçici sarayında göreve getirildi. 765-766
arası Jiaozhou, Sichuan’da valilik yaptı. Hayatının on yılını Orta
Asya’da geçirmiştir. Chengdu’da vefat etmiştir. Çoğu şiirinin konu-
sunu Çin’in kuzeybatı sınırındaki kaleler ve kahramanlık hikâyeleri
oluşturur.

Başkent Habercisi’ne Rastlayınca

Eve giden yol uçsuz bucaksız doğuya bakınca,
Gözyaşlarım kurumadı eskimiş yenimde hâlâ.
At üstünde karşılaştık yok kâğıt ve tüy kalemim,
İyi olduğumu ileteceğinize güvenmekteyim.
 70

孟郊 Meng Jiao (751-814)

Tang dönemi şairlerinden. Zhejiang doğumlu. Han Yu’nün yakın ar-
kadaşı. Yaşadığı dönemde değeri bilinmiş bir şair. 791’de Han Yu ile
aynı yıl mandarin sınavına girmiş ama kazanamamıştır. Birkaç başa-
rısız girişimden sonra 50 yaşında sınavı anca geçebilmiş. Önemli bir
görevde yer almamış, emekliliğini Luoyang’da geçirmiştir.

Ayrılan Oğul Şarkısı

Seven annenin elindeki iplik,
Urba olur ayrılan oğlu için.
Ayrılıktan önce örer daha sık,
Korkup geç döneceğinden oğlunun.
Kim der bu körpe filiz ödeyecek,
Karşılığını bu kadar baharın.

• ••

崔护 Cui Hu (yaklaşık 796-?)

Tang dönemi şairlerinden. Henan doğumlu. “Başkentin Güneyinde
Bir Köyde” adlı şiiriyle bilinir.

Başkentin Güneyinde Bir Köyde

Geçen yıl görmüştüm bu kapı önünde tam da,
Şeftali çiçeği kırmızısı yüzü olan bir kız.
O yüzün nereye gittiğini bilmiyorum ama,
Şeftali çiçekleri hâlâ gülümsüyor rüzgârda.
 71

王建 Wang Jian (yaklaşık 767-yaklaşık 830)

Tang dönemi şairlerinden. Henan doğumlu. 775’te mandarin sınavını
geçti. “Yeni Yue Fu” hareketinde önemli bir rol oynamıştır. 100 Saray
Şiiri toplamında bulunan saray yaşamını anlatan şiirleriyle ünlüdür.

Wangfushi Tepesi 97
Anbean çağıldarken etrafını saran nehir,
Taş kesilmiştir o, çeviremez başını bile.
Her gün rüzgâr esse, yağmur yağsa da üzerine,
Taş dile gelecektir elbet sevdiği dönünce.

97 Li Bai’ın Changgan şiirinde de geçen ünlü tepe. Efsaneye göre kocasının dönmesi-
ni beklerken taşa dönüşmüş bir kadını andıran taş kütlesinin bulunduğu tepe, Hong
Kong’tadır.
 72

韩愈 Han Yu (768-824)
Tang dönemi şairlerinden. Nanyang, Henan doğumlu. Babasını iki
yaşında yitirdi, ağabeyi tarafından yetiştirildi. 792’de mandarin sı-
navını geçti. Bianzhou ve Xuzhou valiliklerinde çalıştı. 802’de mer-
keze atandı fakat kısa bir süre sonra sürgün edildi. 807-809 arası Lu-
oyang ve Chang’an’da İmparatorluk Üniversitesi’nde çalıştı. 819’da
“Buddha’nın Kemikleri Üzerine Muhtıra” adlı98 Çin’deki Budizm et-
kisini yeren denemesi yüzünden görevden alındı ve Chaozhou’a sür-
güne yollandı. 66 yaşında Chang’an’da vefat etti.
Daha çok düzyazı eserleriyle bilinir. Çin’in en ünlü denemeci-
sidir. Liu Zongyuan ile birlikte eski düzyazı hareketini başlattı. İle-
tilecek mesajı öne çıkarmada, yalnızca oluşturulan düşüncenin de-
ğil, aynı zamanda açık ve özlü bir dilin de gerekliliğini ortaya koydu.
Meng Jiao’ın yakın arkadaşı ve destekçisidir. Ateşli bir Konfüçyanist
ve iyi bir eğitmendir. Han Yu en kişisel ve en dışadönük Çinli yazar-
lardandır. Kendi hayatı, duyguları, kariyeri ve arkadaşlıkları üzeri-
ne dürüstçe yazmıştır. Yazdıklarının hemen hemen tamamı tarihlen-
miştir ve dönemin politik tarihi olarak okunabilir.

Baharda Kar
Bulunmaz ki yeni yılda hiçbir çiçek,
Bir goncayla başlar anca şubat ayı.
Kar sevmez hiç baharın geç kalmasını,
Bu yüzdendir bahçemizi boyaması.

98 Çin Denemeleri, Çev.: Wolfram Eberhard - Nusret Hızır, M.E.B. Yayınları, İstanbul,
1992.
 73

Geç Gelen Bahar

Ot ağaç biliyor baharın çok geçmeden döneceğini,
Rayiha’çün çekişiyor kırmızıyla morun yüzlercesi.
Kavak çiçeğiyle karaağaç meyvesi güzel değil ki
Sadece göğü kaplarlar uçuşan kar taneleri gibi.

Erken Bahar Çisentisi

Gök Sokağı çisentiyle tereyağı gibi nemli,
Yakın olmasa da uzaktan seçilir otun rengi.
Her yıl ilkbaharın en güzel olduğu dönemdir bu,
Sis içindeki söğüt dalları kaplamış başkenti.
 74

白居易 Bai Juyi (772-846)

Tang döneminin ünlü şairlerinden. Xinzheng, Henan’da fakir bir ai-
lenin oğlu olarak doğdu. 10 yaşında eğitim için Chang’an’a gönderildi.
800’de mandarin sınavını geçti. Konfüçyüs’ün “şair-yüksek memur”
birleşimi ülküsünü gerçekleştiren ender sanatçılardandır. Hangzhou
ve Suzhou valiliği yapar. Du Fu gibi sosyal sorumluluklarının bilin-
cinde bir şairdir. İmparator Xuan Zong’un umutsuz aşklarını dile ge-
tiren, zayıfları ve ezilenleri savunan ayrıca gündelik yaşam sahneleri-
ni betimleyip bir fincan çay içmenin keyfini de dile getirmeyi başa-
ran bir şairdir. Sade bir dille, mümkün olduğunca halk dilini kulla-
narak yazar. Öyle ki Bai Juyi, şiirlerini temize çekmeden, halktan bir
kadına okur ve kadın onu anladığı takdirde şiirini mükemmel adde-
dermiş. Şiirinde Konfüçyanizm’in etkileri görülür. 2800’den fazla şi-
iri vardır. Çoğunun kopyalarını çıkartarak günümüze dek gelmesini
sağlamıştır. Çin’de olduğu kadar Japonya’da da sevilir ve Haku Ra-
kuten diye anılır.

Güney Çin’i Anımsamak

Ne güzeldir Güney Çin,
Gitmiştim, bilirim oraları.
Ateşten daha kırmızıdır çiçekleri güneşte,
Bahar gelince nehir yeşildir çivit dalı gibi,
Nasıl anımsamam Güney Çin’i?

Güneyi anımsadığımda,
Hangzhou gelir ilk aklıma.99
Ay çıkınca tapınakta defne tohumu arardım,
Pavyona uzanır medcezirleri seyredalardım,
Ne zaman giderim oralara?

99 Zhejiang Eyaleti’nin bir şehri.

 75

Bozkır
Bozkırı kaplayan çayır çimen,
Her sene bir kurur bir yeşerir.
Ateş kökünü kurutamaz hiç,
Bahar rüzgârı yine yeşertir.
Kokusu yolu istila eder,
Renkleriyle şehri sarıverir.
Wansun’u yine uğurlarken,100
Acım bir ot gibi yeşermekte.

Baharda Qiantang Gölü’ne Gidiş101

Gushan Tapınağı kuzeyde kalır, Jiating Pavyonu ise batıda,102
Suyun yüzeyi sakin şimdi, bulutların ayakları aşağıda.
Sıcak bir yer için dövüşür sabahçı sarıasmalar ağaçlarda,
Gagalarında bahar çamuru taşıyor kırlangıçlar çatılara.
Çiçekler insanı şaşırtacak karışıklıkta açmış dört bir yana,
Cılız otlar anca başlamış yerdeki nal izlerini kapatmaya.
En çok gölün doğusunu severim de pek sık gittiğim söylenemez,
Yeşil kavakların gölgesindeki beyaz kum setinin oralara.

Liu Shijiu’a Davet103

Taze içkinin yeşil tortusu,
Kırmızı kilden küçük bir soba.
Akşam olmuş, kar yağdı yağacak,
Bir bardak içki buyurmaz mısın?

100 Şairin arkadaşından Wansun diye söz etmesi Chu Beyliği’ne ait bir halk şarkısına gön-
derme. Şarkının ilgili yeri şöyledir: “Wansun gitti ah hiç dönmeyecek, bahar geldi ah
yeşerdi otlar. ”
101 Çin’in Zhejiang Eyaleti’nin Hangzhou Şehri’nde bulunan ünlü Batı Gölü’nün diğer
bir ismi.
102 Batı Gölü’ndeki ünlü yapılardan ikisi.
103 Şairin bir arkadaşı.
 76

Gece ve Kar
Şaşırdım yatak yorganımın soğumasına,
Dışarısı apaydınlık görünüyor oysa.
Gece derin, kar kalınlaşmış olmalı çoktan,
Bambu çatırtısı duyuyorum ara sıra.

Dalin Tapınağı’ndaki Şeftali Çiçekleri104

Bu nisan çiçeklerin rayihası uçmuş gitmiş ama,
Dağ tapınağında çiçekler daha yeni başlamış açmaya.
Çok hayıflandım baharın iz bırakmadan gitmesine,
Nereden bilecektim taşınmış olduğunu buraya.

Laozi’yı Okurken105
Konuşanlar bilmez, bilenler sessizdir,
Yaşlı bir bilgeden duydum bu sözleri.
Eğer yaşlı bilge bilenlerden ise,
Neden yazdı ki bu beş bin kelimeyi?

Şakayıklara Üzülmek
Üzülürüm basamağın önündeki şakayıkların
Yalnız birkaçının akşamı çıkaracak olmasına.
Onlar da kalmayacak sabah rüzgârı estiği zaman,
Gece izlerim yiten kırmızıyı fener ışığımla.

Yi Ai Tapınağı106
Elimde bir taş oturmuşum dere kenarına,
Tapınağın etrafı koklanacak çiçek dolu.
Arada kuş cıvıltıları da duyulur ama,
Her yerde bir su sesi çağıldamakta.

104 Çin’in batı kıyısında bulunan Jiangsu Eyaleti’ndeki Changzhou Şehri’nin Wujin böl-
gesindedir.
105 MÖ 4. yüzyılda yaşamış ünlü Çinli düşünür. Taoizm’in kurucusu.
106 Jiangxi Eyaleti’nin kuzeyindeki Lushan Dağı’nın Lufeng Tepesi’nde bulunan bir tapınak.
 77

Bir Kış Günü Geç Vakit Pingquan Yolu’ndan Dönerken107

Güneş batarken ilerlemesi güçtür dağ yolunda,
Köy pus, bir karga konuyor kırağı tutmuş ağaca.
Umrumda değil ki hiç anca varmak gece olunca,
İçince üç bardak sıcak şarap ev hemen karşımda.

Yağmurlu Bir Güz Gecesi Uykuya Dalmak

Güzün üçüncü ayı serin gecede,
Yalnız ve yaşlı bir adam huzur içre.
Feneri söndükten çok sonra uzanır,
Mışıl mışıl uyur yağmurun sesiyle.
Çömlekten gelen soğumamış küllerin
Kokusu ısıtır yatağı yorganı.
Şafak sökse bile kalkmaya yanaşmaz,
Kırmızı yapraklar örter basamağı.

Nehirde Günbatımı Şarkısı

Günbatımı yayılıyor üzerine nehrin,
Yarısı yeşil, yarısı kırmızı renginin.
Eylülün üçüncü gecesini çok severim,
Çiy, inci tanesi gibidir, ay ise bir yay.

Bahar Uykusu
Yastık alçak, yorgan sıcak, vücut rahat, güneş
Kapıda parlıyor, perde henüz açılmamış.
Baharın o bildik genç havası zaman zaman,
Yine de gelir bulur seni uykunda dahi.

Gölette
İki Budist rahip satranç oynarken dağda,
Düşüverdi bir bambu gölgesi tahtaya.
Etrafta gölgeyi gören kimse yok ama,
Bazen bir taşın hareketi duyulmakta.

107 Pingquan, Hebei Eyaleti’nde bir şehir.

 78

Gölette II
Küçük sandalıyla bir velet ki
Aşırır beyaz nilüferleri.
İzini dahi gizleyemezken,
Önünde sazlıklar beliriverdi.

Bir Cariyenin Şarkısı

Rüyası gerçekleşmedi diye ıslak ipek mendili,
Saray önünde gece bile duyulur çalgı sesleri.
Daha yaşlanmadan görmezden gelinmiş o yüzü pembe,
Eğilmiş oturur gün ışıyıncaya dek bir sepete.

Başlıksız
Çiçek desem çiçek değil, sis desem sis değil,
Gece yarısı gelir, gün ışıyınca gider.
Bahar hayali gibi gelir, ne kadar kalır?
Sabah bulutu gibi gider iz bırakmadan.
 79

李绅 Li Shen (772-846)
Tang dönemi şairlerinden. Bugünkü Haozhou, Anhui doğumlu. Kü-
çük yaşta babasını kaybeder, annesi tarafından klasiklerce eğitilir. 15
yaşında Huishan’a okumaya gider. 806’da orduya katılır. Bai Juyi’nin
yakın arkadaşıdır. Bai Juyi ve Yan Zhen gibi şairlerle “Yeni Yue Fu
Hareketi”ne katılır. Çeşitli memurluk görevlerinde bulunur. Genç-
liğinde yakından gözlemlediği köy yaşantısını anlattığı “Çapa Yap-
mak” şiiriyle tanınır. Bu şiir yazıldığı günden bu yana atasözü gibi
dillerde dolanır. 74 yaşında köyünde vefat eder.

Çapa Yapmak
Çapa yaparken oluverdi öğle,
Ter damlaları döküldü hep yere.
Kim bilecek soframızdaki aşın
Her bir tanesi teridir alnımın.
 80

柳宗元 Liu Zongyuan (773-819)

Tang dönemi şairlerinden. Yongji, Shanxi doğumlu. Chang’an’da ya-
şadı. Han Yu ile birlikte eski düzyazı hareketini başlattı. Memurluk
hayatı iyi başlamış fakat 805’te başarısız bir reformist hareketle bağ-
lantısı olduğu için önce 805-815 arası Yongzhou, Hunan’a, ardından
Liuzhou, Guanxi’ye sürgüne yollandı. Guanxi’de valilik de yapmıştır.
819’da burada vefat etmiştir. Şiirinde sürgün yıllarının izlerini bul-
mak mümkündür. Hem betimlemelerde hem de felsefi ve siyasal ya-
zılarında eski üslubun getirdiği olanakların parlak örneklerini yarat-
mıştır. Fabl ve seyahat yazıları da kaleme almıştır.

Nehir ve Kar
Ne uçan kuş var dağlarda,
Ne insan izi yollarda.
Sazdan giysisiyle bir adam,
Balık avlar karakışta.

Yaşlı Balıkçı
Geceyi Xiyan’de geçirmişti yaşlı balıkçı, şafakta108
Bambu yakarak kaynattı Xiang Nehri’nden taşıdığı suyu.109
Sabah sisi dağılıp güneş çıkınca balıkçı kayboldu,
Şap şup sesiyle birdenbire dağlar sular yemyeşil oldu.110
Nehrin ortasında geriye dönüp ufka bakınca gördü,
Xiyan’in üstündeki gönülsüz bulutların takibini.

108 Hunan Eyaleti’nin Yongzhou Şehri’ndeki Batı Dağı’nın diğer bir ismi.
109 Çin’in güney kıyılarındaki Vietnam sınırında bulunan Guangxi Zhuang Özerk
Bölgesi’nden başlayan bir nehir.
110 Burada küreğin su yüzeyinde çıkardığı sesi veriyor şair.
 81

杜牧 Du Mu (803-yaklaşık 852)
Geç Tang Dönemi’nin ünlü şairlerindendir. Chang’an (bugünkü
Xi’an) doğumlu. 827’de mandarin sınavını geçti. Çeşitli görevlerde
yer aldı ama yüksek bir mertebeye ulaşamadı. Konfüçyanist ve askeri
klasikleri iyi bilirdi. Gerçekçi bir şair olmasına rağmen daha çok ro-
mantik şiirleriyle tanınır. Dönemin otoritelerine yazdığı hükûmet po-
litikaları ve askeri stratejileri eleştiren mektuplarıyla da ünlüdür. Lu-
oyang ve Yangzhou’daki pavyonların gediklisidir, bu yüzden adı çap-
kına çıkmıştır.

Dağlarda Gezinti
Soğuk tepedeki taş patikada yürürken,
Köyler gördüm beyaz bulutların arasında.
Arabamı durdurup seyredaldım akşamın
Şubat çiçeklerinden daha kırmızı olan
Donmuş akçaağaç yapraklarını.

Dörtlük - Huaqing Sarayı111

Tepesinde birbiri ardına açılan bin kapısıyla
İşlemeden bir dağı andırır Chang’an uzaktan bakınca 112
İmparatoriçe gördü mü güler kızıl toz bulutunu,113
Kimse bilmez ki getirilenin taze liçi olduğunu.114

Güney Çin’de Bahar

Bin li boyunca kuş sesi, yeşile karışan kırmızı,115
Dere köyleri, surlar, dalgalanan meyhane bayrağı.
Güney hanedanlıklarından kalan yüzlerce Konfüçyüs
Tapınağından kaçı sis içre bu bahar yağmurunda?

111 İmparator Xuan Zong’un Chang’an’ın Lishan Dağı’nda yaptırdığı bir saray.
112 Eski başkentlerden, bugünkü Xi’an.
113 İmparator Xuan Zong’un karısı Yang Guifei.
114 Liçi, Uzakdoğu’da yetişen, meyvelerinden yiyecek, odunundan kereste olarak yararla-
nılan ağaç.
115 Li, yaklaşık olarak 500 metreye denk gelen bir Çin ölçü birimi.
 82

Qingming Bayramı116
Qingming geldi mi yağmur aralıksız yağar,
Üzgün bir şekilde yolu arşınlıyorum.
Meyhanenin yerini sorduğum çobancık,
Uzaktaki kayısıları gösteriyor.

Yalnız İçiyorum
Penceremin dışında fırtına kopar iken,
Bir şişe şarap daha açıyorum sobada.
Nasıl giderse balıkçı teknesi yağmurda,
Öyle dalıyorum uykunun güz ırmağına.

Sarhoş Uykusu
Şarabı mayalanmış güz yağmurlarıyla,
Yapraklarla örtünmüş soğuk odasında.
Uykusuna çok düşkün olan keşiş, bana
Mısın demedi bir bardak şaraba daha.

Shangshan Dağı’na Varınca117

Bulutlar karşıladı Shangshan’a varınca,
Köprünün altındaki mavi dere ayrılmakta.
Akan suyun sesi kulağıma çarpıyor ama,
Bir kez daha katlanamam o eski çağrısına.

Qi’an’da Rastgele Bir Şiir’den

Akşam iniyorken deredeki köprü üzerinde iki bambu direk,
Suya akseden söğütlerin arasında hafif sisten bir iplik.
Kaç yeşil nilüfer yaslanmıştır birbirine birbirini çekemeden,
Sırtımı verip batı rüzgârına karşı arkamı dönüyorum birden.

116 Her yıl 4-5-6 Nisan’a denk düşen “ölüleri anma günü”, bu günde mezar temizliği ya-
pılır. Qingming, “berrak, parlak” anlamına gelir.
117 Shaanxi Eyaleti’nin Danfeng Şehri’nde bir dağ.
 83

Ayrılığa
Öyle doluyum ki acıyla sanki hissizleştim,
Kadehimin ardında düşünürken gülemem hiç.
Mumun da canı var, ayrılığı o da sevmiyor,
Benim yerime gözyaşı döktü sabaha kadar.

Yangzhou Baş Yargıcı Han Chou’ya118

Hayal meyal seçilen yeşil tepeler, suyun yaklaşan sesi,
Güz sonu sararır otlarla ağaçlar ırmağın güneyindeki.
Tam yirmi dört köprüden geçtim geceleyin parlak ayın altında,
O flüt çalan güzelim yeşim insanlar nereye kayboldu ki?

Qinhuai’a Demir Atmak119

Sis serin suları sarıvermiş, ay sahile vurmakta,
Gece Qinhuai’a demir attım bir meyhanenin yanına.
Şarkıcı kızlar bilmez yenik bir ülkenin acısını,
Hâlâ şarkılarını söylemekteler karşı kıyıya.

İtiraf
Elimde şarap gezdim durdum göl ve nehirleri,
Chu Beyliği’nin kızları dal gibi ince belli.120
On yıllık Yangzhou rüyasından uyanınca gördüm,121
Tek kazandığım şey pavyondaki kalpsizin ismi.

118 Jiangsu Eyaleti’nde bir şehir.

119 Qinhuai, Jiangsu Eyaleti’nin Nanjing Şehri’ndeki en uzun nehirdir.
120 Chu Beyliği, İlkbahar-Sonbahar dönemi (MÖ 722-MÖ 481) ve Savaşan Beylikler dö-
neminde (MÖ 5-MÖ 221) önemli bir beyliktir.
121 Jiangsu Eyaleti’nde bir şehir.
 84

李商隐 Li Shangyin (813-858)

Geç Tang dönemi saray şairlerinden. Henan doğumlu. Erken yaş-
ta yetim kalmıştır. Daha küçükken büyük bir edebi yetenek sergile-
miş. Memuriyet yaşamında çok yükselmemiş ama başarılı olmuştur.
Shaanxi, Gansu, Shandong, Guangxi ve Sichuan’da çeşitli görevlerde
bulunmuştur. 600 kadar şiiri günümüze ulaşmıştır. Romantik şiirle-
rinin yanı sıra yergi niteliğinde mizahi şiirler de yazmıştır. Bazı eski
eleştirmenlerce Du Fu’nun şiirlerindeki erkeksiliği en iyi yakalayan
şair olarak addedilir. 20. yüzyılın genç Çinli yazarları tarafından ye-
niden keşfedilmiş ve çok sevilen bir şair olmuştur. Daha çok başlık-
sız şiirleriyle meşhur.

Yağmurlu Bir Gece Kuzeye Mektup

Ne zaman dönebilirim diye soruyorsun bana,
Bilmiyorum, Ba Dağı güz kapandı yağmurlarıyla.122
Ne zaman kesip penceredeki mumun fitilini,
Konuşacağız Ba Dağı’ndaki yağmurlu geceyi.

Leyou Ovası123
Akşamüzeri canım pek bir sıkkın,
Sürdüm arabamı eski ovaya.
Güneş haşmetiyle duruyor lakin,
Bir o kadar yakındır batması da.

122 Ba Dağı, Shaanxi Eyaleti’nde bir dağ.

123 Mutlu Gezinti Ovası anlamına da gelir.
 85

Başlıksız
Gelirim demesi lafmış, iz bile bırakmadan gitti,
Ay kuleye eğilmiş, beşi vuruyor saatin zili.
Rüyamda ayrıyız, öyle uzağız ki güç seslenmesi,
Bir tez yazmaya kalktım, kurumuş buldum mürekkebimi.
Mum ışığı vurmuş altın-zümrüt yatağın yarısına,
Bir zerre misk kokusu sinmiş işli nilüfer yastığa.
Liu pişman olmuş Pengshan Dağı’nın uzakta olmasına,124
Ama on bin tepesiyle dağ çoktan girmiş aramıza.

Başlıksız
Birbirimizi görmek, ayrılması kadar zormuş,
Doğu rüzgârı güçsüz, bütün çiçekler dökülmüş.
İpekböceği, ipeğe karışana dek durmaz,
Mum, fitili küle dönüşene kadar kurumaz.
Şafakta ayna karşısında dağılmış saçına
üzülürsün sen,
Bense mehtabın soğuğunu hissederim gece
şarkı söylerken.
Pengshan Dağı buradan fazla uzakta değil,125
Benim gayretli habercim olur musun, mavi kuş?

124 Liu, şairin sevgilisi.

125 Pengshan Dağı, Anhui Eyaleti’nin Hefei Şehri’nde bir dağ.
 86

李煜 Li Yu (937-978)
Tang Hanedanlığı’nın son imparatorudur. 975’te tahttan indirildi. Şi-
irlerinin konusunu romantizm ve yitirilmiş mutluluk oluşturur. Er-
ken dönem Güney Song Hanedanlığı şairleriyle birlikte anılır ve daha
çok bu geçiş döneminde yazdığı şiirleriyle tanınır. Ci şiirini tarih, aşk
ve felsefe konularıyla geliştirmiştir. Günümüze 45 tane şiiri ulaşmış-
tır. 978’de İmparator Taizong tarafından zehirlenmiştir. Yaşamı pek
çok Kanton operasına konu olmuştur.

Başlıksız
Göksel bir kadını hapsetmişler Penglai Dağı’nın tepesine,126
Resimli salonda gündüz uykusundayken o konuşmaz hiç kimse.
Yeşim bulutlar gibidir o parlak saçları yastıkta,
İşlemeli elbisesinden yükselen koku bir başka.
Gizlice gelip çekince sürgüsünü inci kilidin,
Hemen uyanır gümüş perde ardındaki rüyasından.
Mahmur yüzü binlerce gülücük açmışken tam karşımda,
Bakarız birbirimize sınır tanımayan bir aşkla.

Başlıksız
Dün gece rüzgâr yağmura karıştı,
Perdeler güz sesleriyle hışırdadı.
Mum söndü, akan çatı sustu, oh çektim,
Oturdum kalktım rahat olamadım.
Dünya işleri böyle akan su gibi,
Rüyada süzülen şırıltı misali.
Daha sık sarhoş olup tepmezsem köy yolunu,
Artık buna katlanamayacağım.

126 Efsanaye göre Penglai Dağı, Shandong ve Liaodong yarımadalarının arasındaki Bo-
hai Denizi’nde bulunan ve tepesinde ölümsüzlerin yaşadığına inanılan bir dağdır.
 87

Başlıksız
Nasıl kaçabilir insan hayatın pişmanlığı
Ve acısından, beni sarmış bu acının var mı
bir sınırı?
Memlekete dönmüşüm rüyamda,
Uyandım gözümde iki damla.
Kim çıkar yüksek kuleye şimdi,
Hatırlarım o eski güzleri.
Eski çamlar çoktan bardak oldu,
Rüyada gibi gözden kayboldu.

Başlıksız
Kaç damla gözyaşı,
Geçti yüzünü yanaklarından!
Gönül işinde gözyaşlarınla konuşma,
Flüt hiç eşlik etmesin gözyaşlarına,
Yoksa daha bir kırılır kalbin.
 88

范仲淹 Fan Zhongyan (989-1052)

Song Hanedanlığı’nın ünlü memur-şairlerinden. Wuxian, Suzhou
doğumlu. 1030’larda Kaifeng valiliği yapmıştır. Aynı zamanda iyi
bir stratejist ve eğitimcidir. Uzun bir memuriyet hayatının ardından
imparatorun başkâtipliğine yükselmiştir. Askeri sistem düzenleme-
leri ve rüşveti önlemek için yüksek maaş vermek gibi reformlar yap-
mıştır ama sistemin değişmesine karşı çıkanlar olmuş ve bu reformlar
1045’te İmparator tarafından yürürlükten kaldırılmıştır. Denemeler
de yazmıştır. En bilinen eseri Dongting Gölü’nün enginliğini betim-
leyen ve yasaklı memur ve şairlerin düşüncelerini anlatan “Yue Yang”
adlı denemesidir.

Irmaktaki Balıkçı
Irmağın kıyısına gidip gelenler,
Sadece levreğin tadını bilirler.
Bakın, nasıl da batıp çıkıyor tekne,
Bir yaprak gibi dalgaların içinde!

• ••

王安石 Wang Anshi (1021-1086)

Kuzey Songlar’ın ünlü devlet adamı ve edebiyatçılarından.
1069-1076 arasında bakanlık yaptı. Her alanda geniş reform-
lara girişti fakat daha sonraları bunların hiçbiri uygulana-
madı. Siyasal felsefe denemeleri ve klasik metinler üzerine
incelemeleri vardır. Doğa üstüne birçok şiirle, birkaç antolo-
ji kaleme almıştır.

Guanzhou’a Demirlemek
Tek bir ırmak ayırıyor Jingkou ile Guangzhou’u,
Zhongshan Dağı’ysa sadece birkaç tepeden ibaret.
Yeşil eser ırmağın güneyinde bahar rüzgârı,
Parlak ay dönüş yolumu ne zaman aydınlatacak?
 89

张俞 Zhang Yu (?-1170)
Song dönemi şairlerinden. Sichuan doğumlu. Başarılı bir memuri-
yet yaşamı varken görevini babasına devredip inzivaya çekilmiş ve şi-
irle uğraşmıştır.

İpekböceği Yetiştiren Kadın

Dün şehre inmişti,
Mendili yaş döndü.
Çünkü ipek giyenlerin hiçbiri,
İpekböceği yetiştirmiyordu.

• ••

陆游 Lu You (1125-1210)
Güney Song Hanedanlığı şairlerinden. Zhaoxing, Zhejiang doğum-
lu. Kayıkta doğmuştur. Memur bir aileden gelir. Jin Hanedanlığı’nın
Güney Song Hanedanlığı’nın başkenti Kaifeng’ı ele geçirmesi nede-
niyle ilk dokuz yılını ailesiyle birlikte oradan oraya göçerek geçirmiş-
tir. Bu yıllar şiirinde daha sonra kendini belli edecek olan vatansever-
liğinin temelini atmıştır. İlk evliliğinden çocuğu olmayınca annesi-
nin baskılarına dayanamayıp ayrılmış ama yine de eski karısını sev-
meye devam etmiştir. Farklı şehirlerde memur olarak çalıştıktan son-
ra memleketine dönmüştür.

Bir 4 Ekim Gecesi Kopan Fırtına

Issız köyümde uzanmışım yorgun ve yaslı,
Düşünürüm yine de Luntai’ı savunmayı.127
Karanlıkta uzanmış fırtınayı dinlerken,
Rüyama girdi donmuş nehrin demir atları.

127 Bugünkü Uygur Özerk Bölgesi’nde kalan Çin’in kuzey sınırında bir bölge.
 90

杨万里 Yang Wanli (1127-1206)

Song döneminin ünlü şairlerinden. Jishui, Jiangxi doğumlu. 1154’te
mandarin sınavını geçti. Çeşitli küçük memurluklarda bulundu. Me-
ditasyon ve Budizm’e meraklıydı. Hayatta tek ilgisi edebiyattı. Şöyle
dediği belirtilir: “Hiçbir şeyi sevmedim, sadece edebiyatı sevdim. Di-
ğer erkeklerin güzel kadınları sevmesi gibi ben de edebiyatı sevdim.”
4000’i aşkın şiiri vardır. Şiirlerinde dönemin resimlerinde olduğu gibi
doğanın gizemi ve güzellikleriyle günlük yaşamı anlatmıştır.

Şafakta Jingci Tapınağı’na Giderken

Nihayet haziran ortası Batı Gölü’nde,
Benzemiyor tabiat dört mevsimdekine.
Gök ile birleşen yapraklar sonsuz yeşil,
Bir başka kırmızı nilüferler güneşte.

• ••

马致远 Ma Zhiyuan (?-1321?)

Yuan Hanedanlığı’nın ünlü şair ve oyun yazarı. Pekin doğumlu.
Gençliğinde orduya girdi, sonra Zhejiang ve Pekin’de memurluk
yaptı. İlerki yıllarda kendini toplumdan soyutlamış bir yaşam sürdü.
Oyunlarından sadece 7 tanesi günümüze ulaşabilmiştir.

Sonbahar Düşünceleri
Kuru asma, yaşlı ağaç, günbatımı, kargalar,
Küçük bir köprü, akan su, insanlar ve evleri,
Eski bir yol, batıdan esen rüzgâr, cılız bir at.
Akşam güneşi batarken,
Kalbi kırık bir adam dünyanın öbür ucunda.
 91

高启 Gao Qi (1336-1374)
Ming Hanedanlığı’nın ilk dönem ünlü şairlerinden. Suzhou’da Wu-
song Nehri kıyısında doğup büyümüş. Yuan Hanedanlığı’nın yıkılıp
Ming Hanedanlığı’nın kuruluşuna tanık olmuştur. Yuan Hanedanlı-
ğı Tarihi adlı eserde editörlük yapmıştır. Ekonomi Bakanlığı’na atan-
mayı reddetmiş ve köyüne dönüp öğretmenlik yapmıştır. Atamasını
reddetmesinden dolayı İmparator Hongwu tarafından asi ilan edil-
miş ve idam edilmiştir.

Keşiş Hu’ya Ziyaret

Nehirleri aştım da aştım,
Çiçekleri gördüm de gördüm.
Yürüdüm nehri bahar esintisi ile,
Bir de baktım varmışım keşişin evine.

• ••

唐寅 Tang Yin (1470-1523)

Ming döneminin ünlü memur-şair, ressam ve kaligraflarından.
Suzhou’da fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Aldığı eği-
tim sayesinde Suzhou’un önde gelen isimlerinin yanında bir yer edin-
di. 1498’de Nanjing’e gidip sınavlara katıldı. Bir sonraki yıl sınav şef-
lerinden birine çıkacak soruları almak için rüşvet vermekle suçlandı
ve memuriyet yaşamı başlamadan bitti. Ünlü şair Shen Zhou’un öğ-
rencisi oldu. Resimlerini satarak para kazanmaya başladı. Şiirlerinde
o dönem kimsenin anlatmadığı kıskançlık, açgözlülük, masumiyetin
yitirilişi ve mutsuzluk gibi konuları işledi.

Horoz Resmi
Başında kırmızı şapkası,
Çalımla yürür kar beyazı.
Kısık sesle konuşmaz hayatta,
Açılır tüm kapılar bağırdı mı.
 92

查慎行 Zha Shenxing (1650-1727)

Quing dönemi şairlerinden. Zhejiang doğumlu. 1703’te orduya girdi.
Gerçekçi şiirler yazdı.

Gece Kayıktan Gördüklerim

Ay kararınca gördüm balıkçı fenerini,
Parıltısı az, yalnız bir ateşböceği.
Hafif bir rüzgâr suyu dalgalandırınca,
Akseden ışık doldurdu nehri yıldızla.
YAPI KREDİ YAYINLARI / KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR
Dante Alighieri Julien Gracq
Yeni Hayat Sirte Kıyısı
Rime Thomas Hobbes
Antonin Artaud Leviathan
Tiyatro ve İkizi J.-K. Huysmans
Francis Bacon Tersine
Denemeler Henry James
Honore de Balzac Bir Kadının Portresi
Yaşamda Bir Başlangıç James Joyce
George Bataille Ulysses
İç Deney Kıvâmî
Andrey Belıy Fetihnâme
Glossolalia Heinrich von Kleist
Gümüş Güvercin Amphitryon
Walter Benjamin Erdem Kurtuldu (haz. ve çev.)
Pasajlar Klasik Çin Şiirinden Seçmeler
Emile Bénveniste Diogenes Laertios
Genel Dilbilim Sorunları Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri
Maurice Blanchot Giacomo Leopardi
Yazınsal Uzam Hisseli Kıssalar
Louis-Antoine de Bougainville Christopher Marlowe
Kral’ın La Boudeuse firkateyni ve L’Étoile Bütün Oyunları
yük gemisiyle Dünyanın Çevresinde Yolculuk Augusto Marinoni (yay. haz.)
Lord Byron Leonardo da Vinci / Yazılar - Masallar,
Don Juan Kehanetler, Nükteler ve diğerleri
Louis Ferdinand Céline Publius Vergilius Maro
Gecenin Sonuna Yolculuk Çiftçilik Sanatı - Georgica
Geoffrey Chaucer Marcus Valerius Matialis
Canterbury Hikâyeleri Epigramlar
Samuel Taylor Coleridge Herman Melville
Denemeler Billy Budd
Nicolaus Copernicus Moby Dick-Beyaz Balina
Gökcisimlerinin Dönüşleri Üzerine Typee: Polinezya Hayatında Bir Bakış
Charles Dickens Pierre ya da Belirsizlikler
Kasvetli Ev (2 cilt) Robert Musil
John Donne Niteliksiz Adam I
Seçilmiş Şiirler Niteliksiz Adam II
Fyodor Mihayloviç Dostoyevski Publius Ovidius Naso
Bir Yazarın Günlüğü (2 cilt kutulu) Karadeniz’den Mektuplar

YAPI KREDİ YAYINLARI / KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR

YAPI KREDİ YAYINLARI / KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR
Gérard de Nerval İbn Battûta Tanci
Doğu’da Seyahat İbn Battûta Seyahatnâmesi (2 cilt kutulu)
Francesco Petrarca Tezcan – Boeschoten
Canzoniere Dede Korkut Oğuznameleri
Utku Şiirleri Paul Valéry
Gaius İulius Phaedrus Eupalinos ve Öteki Söyleşimler
Masallar John Webster
Alexander Pope Ak Şeytan
Bukleye Tecavüz William Wordsworth
Karl R. Popper Prelüd (Bir şairin zihinsel gelişimi)
Bilimsel Araştırmanın Mantığı
Aleksandr Sergeyeviç Puşkin Genç Plinius’un Anadolu Mektupları
Yevgeni Onegin Portekiz Mektupları
Rainer Maria Rilke Yanık Njáll’ın Sagası
Orpheus’a Soneler Nartlar-Asetin Halk Destanı
Thomas de Quincey Maaday Kara-Altay Destanı
İngiliz Posta Arabası Nibelung’lar Destanı
Rainer Maria Rilke Roland Destanı
Dua Saatleri
Orpheus’a Soneler
Raymond Roussel
Locus Solus
Miguel de Cervantes Saavedra
Don Quijote
Luis Martín-Santos
Sessizlik Zamanı
Marcel Schwob
Üç Roman - Altın Maskeli Kral •
Monelle’in Kitabı • Düşsel Yaşamlar
Lucius Annaeus Seneca
Ruh Dinginliği Üzerine
William Shakespeare
II. Richard
Claude Simon
Tramvay
Laurence Sterne
Tristram Shandy Beyefendi’nin Hayatı

YAPI KREDİ YAYINLARI / KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR