Տնտեսագիտության տեսություն ։

Առարկան և ֆունկցիաները

Ներածություն

Տելեգրամի գրքի 4 րդ էջի սկզբից

759 էջանոցի էջ 22 մեջտեղները

1
Տնտեսագիտության տեսությունը որպես
գիտություն։ Նրա տարբեր
մեկնաբանությունները

Յուրաքանչյուր գիտություն ունի ուսումնասիրության իր

օբյեկտը։Տնտեսագիտության տեսությունն յուրօրինակ
գիտություն է ։ Այն ունի իրեն հատուկ օրենքները,
սկզբունքները, օրինաչափություններն ու
հակասությունները։Այն բազմաշերտ գիտություն է, որն
ուսումնասիրում է տնտեսական երևույթները,
գործընթացները, ընդհանրացնում է բոլորիս կյանքի մի
մասն կազմող օրինաչափությունները։ Այո՛ , առաջին
հայացքից տնտեսագիտությունը շատ պարզ և մատչելի
գիտական առարկա է, որովհետև գործ ունի մշտապես
հանդիպող ,արտաքուստ հասկանալի , առաջին
հայացքից ըմբռնելի, բայց, ըստ էության , խորքային,
դժվարամատչելի, գաղտնիքներով լի, հանելուկային
տնտեսական երևույթների հետ։
Մարդն իր ամբողջ կյանքի ընթացքում ունենում է որոշակի
պահանջմունքներ, որոնք ժամանակի ընթացքում
ընդլայնվում են։Կյանքի սկզբնական շրջանում այդ
պահանջմունքները բավարվում են բնազդորեն,
սակայն ,ցավոք, գալիս է ժամանակ երբ մարդն արդեն
գիտակցված ձևով սկսում է բավարարել իր սեփական
պահանջմունքները։
Մարդը սովամահ չլինելու համար ստիպված է ընդունել
սնունդ, ընչը տրված պարգև չէ և շատ արագ սպառվում է,
ուստի նա պետք է այն հայթայթի , ստեղծի,արտադրի։Ահա
2
այն հարցի պատասխանը, թե ինչու է մարդն
ընդհանրապես աշխատում։ Նա աշխատում է իր
գոյությունը պահպանելու համար։Որպեսզի մարդն
խուսափեր ծանր ֆիզիկական աշխատանքից , նա
ստիպված էր մտածել և ստեղծել գործն հեշտացնող
միջոցներ և անընդհատ կատարելագործել դրանք։
Մարդու պահանջմունքների բավարարմանը
համապատասխան ձևավորվում է նրա տնտեսական
վարքագիծը։Մարդը կյանքի ընթացքում ձգտում է իր և իր
ընտանիքի անդամների համար ապահովել բարեկեցիկ
կյանք, ինչի համար անհրաժեշտ են հոգևոր և նյութական
պայմաններ։ Սրանից կարող ենք ասել, որ մարդկային
գործունեության ոլորտներից ամենակարևորը
նյութական ու հոգևոր արտադրության ոլորտն է,
որովհետև առանց այդ բարիքների անհնար է
պատկերացնել հասարակության գոյությունը։ ՈԻստի,
մարդկային գործունեության այս ոլորտում առաջանում են
որոշակի տնտեսական երևույթներ , որոնք անհրաժեշտ է
ճանաչել, գնահատել և համակարգել։Դա հնարավոր է
իրականացնել տնտեսագիտության տեսության
օգնությամբ։
Այսպիսով՝ տնտեսագիտության տեսությունը տալիս է
տեսական ճիշտ պատկերացումներ տնտեսական
երևույթների և գործընթացների , տնտեսության
գործունեության , տնտեսական հարաբերությունների
մասին՝ հիմնված տրամաբանության, պատմական փորձի
և տնտեսական հայեցակարգերի վրա։
Շուկայական տնտեսության պայմաններում , որպես
կանոն, աշխատանքը համարվում է յուրահատուկ ծախք ,

3
որը հնարավորություն է ընձեռում մարդուն ձեռք բերել
անհրաժեշտ նյութական և հոգևոր բարիքներ։
Դասականները տվել են տնտեսագիտությա տեսության
մի շարք մեկնաբանություններ, որոնց հիմնադրույթները
երկար ժամանակ եղել և մնում են տնտեսագիտության
տեսության ուսումնասիրության առարկան։
Օգտվելով Ա․Սմիթի և Դ․Ռիկարդոյի
հետազոտություններից՝ գերմանացի ճանաչված
տնտեսագետ Կ․Մարքսը տնտեսագիտության տեսության
ուսումնասիրության առարկային տվեց նոր
ուղղվածություն։Նա մերժեց մասնավոր
սեփականությունը, հասարակության տնտեսական
կյանքին վերաբերվող հարցերին ցուցաբերեց
դասակարգային մոտեցում և տնտեսագիտության
տեսության ուսումնասիրության առարկա համարեց
արտադրական հարաբերությունները։
Ալֆրեդ Մարշալը ուսումնասիրության առարկա համարեց
սահմանափակ ռեսուրսների՝ այլընտրաքային
նպատակներով բաշխման և օգտագործման
հիմնախնդիրները։
Ջ․Քեյնսը տնտեսագիտության տեսության
ուսումնասիրության առարկա համարեց արդյունավետ
պահանջարկը, զբաղվածությունը և տոկոսը։

4
Տնտեսագիտության տեսության ձևավորման
ու զարգացման հիմնական ուղղությունները

îÝï»ë³·Çï³Ï³Ý ÙïùÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ï³ñ¨áñ ÷áõÉ ¿ñ ÑáõÝ³Ï³Ý µ³ñÓñ

ù³Õ³ù³ÏñóϳÝ, å»ï³Ï³Ý ¨ ù³Õ³ù³Ï³Ý ѳٳϳñ·Ç Ó¨³íáñáõÙÁ,
áñï»Õ ½³ñ·³ó³Ý ¨ ëÏǽµ ³é³Ý µ³½Ù³ÃÇí ·Çï³Ï³Ý
áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñ: âÝ³Û³Í ³Û¹ ųٳݳϳßñç³ÝáõÙ
ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛáõÝÁ ã¿ñ ¹ÇïíáõÙ áñå»ë ³é³ÝÓÇÝ ·ÇïáõÃÛáõÝ,
³ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí, ³Û¹ ųٳݳϳßñç³ÝÇ Ù»Í Ùï³ÍáÕÝ»ñÝ Çñ»Ýó
ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³Ý¹ñ³¹³éÝáõÙ ¿ÇÝ Ý³¨ ïÝï»ë³Ï³Ý
»ñ¨áõÛÃÝ»ñÇÝ ¨ ÷áñÓáõÙ ï³É Ýñ³Ýó ÑÇÙÝ³Ï³Ý µÝáõó·ñ»ñÁ:
Ø»ñ Ãí³ñÏáõÃÛáõÝÇó ³é³ç øë»ÝáýáÝÁ (430-355)
ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ù»ç ¿ ¹ñ»É, ³å³ ²ñÇëïáï»ÉÇ (364-322)
ÏáÕÙÇó û·ï³·áñÍí»É ¿ §ûÛÏáÝáÙdz¦ բ³éÁ, áñÁ ϳ½Ùí³Í ¿ §ûÛÏáë¦
(ïáõÝ, ïݳÛÇÝ ïÝï»ëáõÃÛáõÝ) ¨ §ÝáÙáë¦ (·Çï»ÉÇù, ûñ»Ýù)
Ñáõݳñ»Ý բ³é»ñÇó: Üñ³Ýù ³Û¹ բ³é³Ï³å³ÏóáõÃÛáõÝÝ
ÇÙ³ëï³íáñ»É »Ý áñå»ë §ïݳÛÇÝ ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ í³ñ»Éáõ

5
³ñí»ëï¦:: Àëï Ýñ³նցª ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛáõÝÁ ·ÇïáõÃÛáõÝ ¿, áñÇ
ÙÇçáóáí ϳñ»ÉÇ ¿ ѳñëï³óÝ»É ë»÷³Ï³Ý ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ։
Տնտեսագիտության, áñå»ë ÇÝùÝáõñáõÛÝ ·ÇïáõÃÛ³Ý
ѳݹ»ë ·³ÉÁ ϳåí³Í ¿ ²Ýïáõ³Ý ØáÝÏñ»ïÇ»ÝÇ ³Ýí³Ý Ñ»ï`
§ù³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛáõݦ ·Çï³բ³éáí: ¸³ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ó»É XVII
¹³ñáõÙ, »ñբ ëϽբݳíáñí»É ¿ñ ϳåÇï³ÉǽÙÇ ïÝï»ë³Ï³Ý
ѳٳϳñ·Á, ¨ ³ÙբáÕç³Ï³Ý å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñ ¿ÇÝ Ó¨³íáñí»É
ïÝï»ë³Ï³Ý ï³ñբ»ñ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ բÝáõÛÃÇ áõ բáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý,
Ù³ëݳíáñ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ¨ ³ÛÉÝÇ Ù³ëÇÝ: ´Ý³Ï³Ý ¿, áñ ïÝï»ë³Ï³Ý
»ñ¨áõÛÃÝ»ñÝ ³ÝÁÝ¹Ñ³ï ½³ñ·³ó»É áõ ÷á÷áËí»É »Ý, áñÇ
³ñ¹ÛáõÝùáõÙ Ó¨³íáñí»É »Ý ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý ï³ñբ»ñ
áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñ: ՏÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ áõÕÕáõÃÛáõÝ Çñ ͳ·Ù³Ý ųٳݳϳßñç³ÝÇ
ïÝï»ë³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝù ¿:
Մերկանտիլիզմ։XVI-XVII ¹³ñ»ñáõÙ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ó»É ϳåÇï³ÉÇ
ݳ˳ëϽբÝ³Ï³Ý Ïáõï³ÏáõÙ ¨ ³é¨ïñ³Ï³Ý ϳåÇï³ÉÇ Ó¨³íáñáõÙ:
γåÇï³ÉÇ Ý³Ë³ëϽբÝ³Ï³Ý Ïáõï³ÏáõÙÁ ÷áÕ³ÛÇÝ Ï³åÇï³ÉÇ
Ï»ÝïñáݳóáõÙÝ ¿ ³é³ÝÓÇÝ ³ÝѳïÝ»ñÇ Ó»éùáõÙ։²Ûë
áõÕÕáõÃÛ³Ý Ï³ñ·³ËáëÝ ¿ñ. §Ð³ñáõëï ¿ ³ÛÝ »ñÏÇñÁ, áñÇ
·³ÝÓ³ñ³ÝáõÙ ß³ï áëÏÇ Ï³ Ïáõï³Ïí³Í¦, ÇëÏ ³Û¹ ѳñëïáõÃÛáõÝÁ
Ïáõï³ÏíáõÙ ¿ ³ñï³ùÇÝ ³é¨ïñáõÙ, ¹ñ³ ѳٳñ ¿É å»ïù
¿ áõëáõÙݳëÇñ»É ÙdzÛÝ ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý áÉáñïÁ:
Ø»ñϳÝïÇÉǽÙÝ ³Ýó»É ¿ ½³ñ·³óÙ³Ý »ñÏáõ ÷áõÉ: ì³Õ
ßñç³ÝáõÙ (15-16-ñ¹ ¹¹.) ³ÛÝ Ñ³Ý¹»ë »Ï³í ÙáÝ»ï³ñǽÙÇ Ó¨áí,
áñÇÝ µÝáñáß ¿ñ ³ñͳÃÇ ¨ áëÏáõª áñå»ë ѳñëïáõÃÛ³Ý ÙdzÏ
Ó¨Ç Ç¹»³É³Ï³Ý³óáõÙÁ: ØáÝ»ï³ñÇëïÝ»ñÝ ³é³ç ù³ß»óÇÝ
§¹ñ³Ù³Ï³Ý ѳßí»ÏßéÇ ï»ëáõÃÛáõÝÁ¦, áñÇ Ñ³Ù³Ó³Ûݪ Ýñ³Ýù
ËáñÑáõñ¹ ¿ÇÝ ï³ÉÇë ³ñ·»É»É ¹ñ³ÙÇ ³ñï³Ñ³ÝáõÙÁ »ñÏñÇó: àõß
Ù»ñϳÝïÇÉÇëïÝ»ñÝ Çñ»Ýó áõß³¹ñáõÃÛáõÝÁ 먻é»óÇÝ áã û
¹ñ³Ù³ßñç³Ý³éáõÃÛ³ÝÁ, ³ÛÉ ³åñ³Ýù³ßñç³Ý³éáõÃÛ³ÝÁ ³éÝãíáÕ
ѳñó»ñÇ íñ³: Øß³Ïí»ó §³é¨ïñ³Ï³Ý ѳßí»ÏßéÇ ï»ëáõÃÛáõÝÁ¦: Æ
ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ í³Õ Ù»ñϳÝïÇÉÇëïÝ»ñǪ áõß
6
Ù»ñϳÝïÇÉÇëïÝ»ñÁ ã¿ÇÝ ³ñ- ·»ÉáõÙ ¹ñ³ÙÇ ³ñï³Ñ³ÝáõÙÁ
»ñÏñÇó, ³é³ç³ñÏáõÙ ¿ÇÝ Ù»Í³óÝ»É ³ñ¹Ûáõݳµ»ñ³Ï³Ý ³ñï³¹ñ³ÝùÇ
³ñï³Ñ³ÝáõÙÁ, ³ñï³ë³ÑÙ³ÝÛ³Ý ³åñ³ÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ µ³ñÓñ
ïáõñù»ñ ë³ÑٳݻÉ, Ñáí³Ý³íáñ»É ³½·³ÛÇÝ ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ,
³ÛëÇÝùݪ í³ñ»É Ñáí³Ý³íáñã³Ï³Ý (åñáï»ÏóÇáÝǽÙÇ)
ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝ: Ø»ñϳÝïÇÉǽÙÇ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÝ »Ý
ÂáÙ³ë سÝÁ, ². ØáÝÏñ»ïÇ»ÝÁ, ì. êï³ýýáñ¹Á ¨ áõñÇßÝ»ñ:
ØáÝÏñ»ïÇ»ÝÁ ѳÛïÝÇ ¹³ñÓ³í Ýñ³Ýáí, áñ ³é³çÇÝÝ Çñ
§ø³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ïñ³Ïï³ï¦ ³ß˳ïáõÃÛáõÝáõÙ (1675Ã.) ·Çï³Ï³Ý
ßñç³Ý³éáõÃÛ³Ý Ù»ç ¹ñ»ó §ù³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛáõݦ ï»ñÙÇÝÁª
áñå»ë ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý ÑáÙ³ÝÇß:
лﳷ³ÛáõÙ ïÝï»ë³·»ïÝ»ñÁ ѳÙá½í»óÇÝ, áñ ³é¨ïáõñÁ
å³ñ½³å»ë ëï»ÕÍí³Í µ³- ñÇùÝ»ñÇ ÷á˳ݳÏáõÃÛáõÝÝ ¿ ¨
÷á˳ݳÏíáõÙ ¿ ³ÛÝ, ÇÝã ³ñ¹»Ý ϳ, ëï»ÕÍí»É ¿: л勉µ³ñ,
³é¨ïáõñÁ ϳ٠÷á˳ݳϳÛÇÝ Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ã¿ÇÝ Ï³ñáÕ
ÉÇÝ»É Ñ³ñëïáõÃÛ³Ý Ï³Ù ³ñÅ»ùÇ ÑÇÙùÁ: ²Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí Ç
ѳÛï »Ï³í ÙÇ Ýáñ ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛáõÝ, áñÁ ËÇëï
ùÝݳ¹³ï»Éáí Ù»ñϳÝïÇÉǽÙÁ, áõëáõÙݳëÇñáõÃÛáõÝÁ
ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÇó ï»Õ³÷áË»ó ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý áÉáñï ¨
÷áñÓ»ó ³å³óáõó»É, áñ ѳñëïáõÃÛáõÝÁ ϳ٠³ñÅ»ùÁ
ëï»ÕÍíáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ·ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý Ù»ç:
üǽÇáÏñ³ïǽÙ: ²Ûë áõÕÕáõÃÛáõÝÁ ëϽբݳíáñí»É ¿ XVII
¹³ñÇ ³é³çÇÝ Ï»ëÇÝ, »ñբ ϳåÇï³ÉǽÙÁ ëÏë»ó ½³ñ·³Ý³É
ÑáÕ³·áñÍáõÃÛ³Ý áÉáñïáõÙ, ¨ Ó¨³íáñí»É ¿ñ Ëáßáñ
ÑáÕ³ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ։²Û¹ áõÕÕáõÃÛáõÝÁ Ïáãí»ó
ýǽÇáÏñ³ïǽÙ, áñÁ Ñáõݳñ»ÝÇó óñ·Ù³Ý³µ³ñ Ý߳ݳÏáõÙ
¿ §µÝáõÃÛ³Ý Çß˳ÝáõÃÛáõݦ: ²ÝÑñ³Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ ³Û¹
Å³Ù³Ý³Ï ºíñáå³Ý ³·ñ³ñ³ÛÇÝ »ñÏÇñ ¿ñ, ³Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí ß³ï
ïÝï»ë³·»ïÝ»ñ ÝáõÛݳóÝáõÙ ¿ÇÝ ³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÝ áõ
·ÛáõÕ³ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ: ²Û¹ ¹åñáóÇ ÷³ÛÉáõÝ
Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÝ »Ý üñ³Ýëáõ³ ø»Ý»Ý ¨ ²ÝÝ ÂÛáõñ·áÝ:

7
17-ñ¹ ¹³ñáõÙ ²Ý·ÉdzÛáõÙ Ó¨³íáñí³Í ³½³ï³Ï³Ý ·³Õ³÷³ñÝ»ñÁ ¨
ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý ³é³ç³¹ÇÙáõÃÛáõÝÁ å³ï×³é ¹³ñÓ³Ý Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ Ýáñ
Ùï³ÍáÕÝ»ñÇ »ñ¨³Ý ·³Éáõ ѳٳñ, áñáÝóÇó ³é³í»É ³ãùÇ
ÁÝÏÝáÕÁ àõÇÉÛ³Ù ä»ïÇÝ ¿ñ: Üñ³ áõëÙáõÝùÁ Ûáõñ³ï»ë³Ï
ϳÙáõñç ¿ Ù»ñϳÝïÇÉǽÙÇó ÙÇÝ㨠¹³ë³Ï³Ý ¹åñáóÁ: ܳ
³é³çÇÝÝ Áݹ·Í»ó, áñ ѳñëïáõÃÛ³Ý ³ÕµÛáõñÝ ³ß˳ï³ÝùÇ ¨
ÑáÕÇ Ù»ç ¿. §²ß˳ï³ÝùÁ ѳñëïáõÃÛ³Ý Ñ³ÛñÝ ¿, ÇëÏ ÑáÕÁ`
Ù³ÛñÁ։>>
¸³ë³Ï³Ý ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛáõÝ: 17-18-ñ¹ ¹³ñ»ñáõÙ
üñ³ÝëdzÛáõÙ äÇ»é ´áõ³·Çɵ»ñÇ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÁ ѳÙÁÝÏÝáõÙ
»Ý ¹³ë³Ï³Ý ù³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý Ó¨³íáñÙ³Ý ÷áõÉÇ Ñ»ï: ܳ
÷áñÓ»ó ÑÇÙݳíáñ»É ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ïÝï»ë³Ï³Ý ³×Ç
å³ï׳éÝ»ñÁ: Àëï Ýñ³ª ³é³ç³¹ÇÙáõÃÛ³Ý Ï³ñ¨áñ ·áñÍáÝÝ
³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý Í³Ëù»ñÁ ÷áËѳïáõóáÕ ÑÇÙݳíáñí³Í ·Ý»ñÝ »Ý,
áñáÝù Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ Ïï³Ý ß³ÑáõÛà ëï³Ý³É: 18-ñ¹ ¹³ñáõÙ
²Ý·ÉdzÛáõÙ Ó¨³íáñí»ó ÙÇ Ëáßáñ ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛáõÝ,
áñÁ ѻﳷ³ÛáõÙ Ïáãí»ó ³Ý·ÉÇ³Ï³Ý ¹³ë³Ï³Ý ù³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛáõÝ:
ì»ñçÇÝÇë ³Ïݳéáõ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÝ »Ý ²¹³Ù êÙÇÃÁ ¨ ¸³íÇÃ
èÇϳñ¹áÝ: ²Ûë ¹åñáóÁ ѳÕóѳñ»ó ýǽÇáÏñ³ïÝ»ñÇ
ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÃÛáõÝÁ ¨ ¹ñ»ó ³ñÅ»ùÇ ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ï»ëáõÃÛ³Ý
ÑÇÙùÁ: Àëï ³Û¹ ï»ëáõÃ۳ݪ ѳñëïáõÃÛ³Ý ÑÇÙùÁ ³ß˳ï³ÝùÝ ¿,
áñÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ ÝÛáõÃ³Ï³Ý ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý µáÉáñ
áÉáñïÝ»ñáõÙª ³Ûë ϳ٠³ÛÝ ³ñ¹ÛáõÝùÝ ³ñï³¹ñ»Éáõ ѳٳñ, ÇëÏ
÷á˳ݳÏáõÃÛ³Ý ÑÇÙùáõÙ ³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ Í³ËëáõÙÝ»ñÝ »Ý,
³ÛëÇÝùݪ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³åñ³ÝùÇ Ï³Ù µ³ñÇùÇ ³ñÅ»ùÇ
ÑÇÙùÁ ³ß˳ï³ÝùÝ ¿, áñÇ ßÝáñÑÇí ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ ï³ñµ»ñ
ëå³éáÕ³Ï³Ý ³ñÅ»ù áõÝ»óáÕ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ
÷á˳ݳÏáõÃÛáõÝÁ: ´³óÇ ¹ñ³ÝÇó, ³Ý·ÉÇ³Ï³Ý ¹³ë³Ï³Ý
ù³Õ³ù³ïÝï»ëáõÃÛ³Ý Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÁ, ѳïϳå»ë` ². êÙÇÃÁ,
ѳٳñí»óÇÝ ³½³ï³Ï³Ý ßáõÏ³Û³Ï³Ý Ùá¹»ÉÇ ·³Õ³÷³ñ³ËáëÝ»ñÁ:
ՏÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý Ù»ç ¹³ë³Ï³Ý ¹åñáóÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñÝ
»Ý.

8
 1. àõëáõÙݳëÇñáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ûµÛ»ÏïÁ ѳٳñí»ó
³ñï³¹ñáõÃÛáõÝÁ, ³ÛÉ áã û ßñç³- ݳéáõÃÛ³Ý áÉáñïÁ:
2. ´³ó³Ñ³Ûïí»ó ³ß˳ï³ÝùÇ Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝÁª áñå»ë ³åñ³ÝùÇ
³ñÅ»ùÇ ÑÇÙùÇ ã³÷³ÝÇß:
3. ²å³óáõóí»ó, áñ ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ ϳñ·³íáñíÇ ßáõϳÛÇ
ÙÇçáóáí, áñÝ áõÝÇ Çñ ûñ»ÝùÝ»ñÁ: ì»ñçÇÝÝ»ñë ûµÛ»ÏïÇí »Ý,
³ÛëÇÝùݪ ã»Ý ϳñáÕ ÷á÷áËí»É ó³ÝÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ϳËí³Í:
4. ´³ó³Ñ³Ûïí»óÇÝ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý µáÉáñ ˳í»ñÇ »Ï³ÙáõïÝ»ñÇ
³ÕµÛáõñÝ»ñÁ
². êÙÇÃÇ ï»ëáõÃÛ³Ý É³í³·áõÛÝ ß³ñáõݳÏáÕÝ ¿ñ ¸³íǹ
èÇϳñ¹áÝ: ܳ Ùß³Ï»É ¿ ÑáÕ³ÛÇÝ é»Ýï³ÛÇ ¨ ÷áÕÇ ù³Ý³Ï³Ï³Ý
ï»ëáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, բ³ó³Ñ³Ûï»É ѳٻٳï³Ï³Ý
³é³í»ÉáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ³é¨ïñáõÙ: èÇϳñ¹áÝ
ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ëáódzÉ-ïÝï»ë³Ï³Ý í»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÁ ѳٳñ»É ¿
ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý ³é³ñϳÛÇ ³Ýբ³Å³Ý»ÉÇ Ù³ëÁ։
سñùëǽ٠: ²Ûë áõÕÕáõÃÛ³Ý Ý߳ݳíáñ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÁ
γñÉ Ø³ñùëÝ ¿: سñùëÇ ³Ýí³Ý Ñ»ï »Ý Ï³åí³Í ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý
Ù³ëݳíáñ  բ³ó³éÙ³Ý ¨ ѳÝñ³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛ³Ý íñ³
ÑÇÙÝí³Í ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ó¨³íáñÙ³Ý ÑÇÙݳ¹ñáõÛÃÝ»ñÁ: Î.
سñùëÇ ·É˳íáñ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÁ` §Î³åÇï³ÉÁ¦, áñÇ ³é³çÇÝ
ѳïáñÁ ÉáõÛë ¿ ï»ë»É 1867Ã. , Ýñ³Ý Ù»Í Ñéã³Ï ¿ բ»ñ»É, ÇëÏ
ü. ¾Ý·»ÉëÁ ³ÛÝ Ñ³Ù³ñ»É ¿ բ³Ýíáñ ¹³ë³Ï³ñ·Ç ³í»ï³ñ³ÝÁ:
§Î³åÇï³É¦ ³ß˳ïáõÃÛ³Ý Ù»ç ݳ Ëáñ³óñ»É ¿ ³ñÅ»ùÇ
³ß˳ï³Ýù³ÛÇÝ ï»ëáõÃÛáõÝÁ, Ý»ñϳ۳óñ»É ¿ ³ß˳ï³ÝùÇ »ñϳÏÇ
բÝáõÛÃÁ, ³ñÅ»ùÇ ³ÕբÛáõñ ¿ ѳٳñ»É í»ñ³ó³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÁ,
ÑÇÙݳíáñ»É ¿ í³ñÓáõ ³ß˳ï³ÝùÇ ß³Ñ³·áñÍÙ³Ý ¨ ѳí»ÉÛ³É
³ñÅ»ùÇ Çñ å³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÁ, å³ñ½³բ³Ý»É ¿ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ·ÝÇ
բáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ, ïÝï»ë³Ï³Ý ׷ݳųٻñÝ áõ ¹ñ³Ýó å³ï׳éÝ»ñÁ
¨ ³ÛÉÝ: سñùëÇ ï»ëáõÃÛáõÝÁ ÑÇÙݳϳÝáõÙ áõÕÕí³Í ¿ »Õ»É
³ÛÝ ÙïùÇ ÑÇÙݳíáñÙ³ÝÁ, áñ Ù³ëݳíáñ ë»÷³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ¨
ϳåÇï³ÉǽÙÝ áõÝ»Ý ³ÝóáÕÇÏ բÝáõÛÃ:
9
سñùëǽÙÇó Ñ»ïá Ó¨³íáñí»óÇÝ Ýáñ ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý
áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝóÇó ³ãùÇ ÁÝÏÝáÕÝ»ñÇó ¿ñ
·»ñÙ³Ý³Ï³Ý å³ïÙ³Ï³Ý ¹åñáóÁ: ä³ïÙ³Ï³Ý ¹åñáóÇ Ñ»ÕÇݳÏÝ»ñÁ
÷áñÓáõÙ ¿ÇÝ ³å³óáõó»É, áñ ïÝï»ë³Ï³Ý
ûñÇݳã³÷áõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ·áñÍáõ٠ϳñ¨áñ
Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ áõÝ»Ý ïíÛ³É ³½·Ç ϳ٠å»ïáõÃÛ³Ý å³ïٳϳÝ
½³ñ·³óÙ³Ý ³é³ÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ¨ Áëï ³Û¹ ï»ëáõÃ۳ݪ
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ³½·Ç ϳ٠»ñÏñÇ µÝáñáß »Ý ïÝï»ë³Ï³Ý
½³ñ·³óÙ³Ý Çñ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
19-ñ¹ ¹³ñÇ í»ñçÇÝ ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý Ù»ç Ó¨³íáñí»ó ÙÇ Ýáñ
áõÕÕáõÃÛáõÝ, áñÁ Ïáãí»ó Ù³ñÅÇݳÉǽÙ: سñÅÇݳÉÇëï³Ï³Ý
áõÕÕáõÃÛ³Ý ÑÇÙùáõÙ ³ÛÝ ëϽµáõÝùÝ ¿ñ, Áëï áñǪ ïÝï»-
ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ ³éϳ »Ý µ³½Ù³ÃÇí ·áñÍáÝÝ»ñ, ¨
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ·áñÍáÝÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ ³Ûë ϳ٠³ÛÝ
ïÝï»ë³Ï³Ý »ñ¨áõÛÃÇ í³ñù³·ÍÇ íñ³ áõÝÇ Çñ ë³ÑٳݳÛÇÝ
ٳϳñ¹³ÏÁ, áñÇó Ñ»ïá ³Û¹ ·áñÍáÝÇ ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÃÛáõÝÁ, Ýñ³
ѻﳷ³ ù³Ý³Ï³Ï³Ý ÷á÷áËáõÃÛ³Ý Ñ»ï¨³Ýùáí, ³ëïÇ׳ݳµ³ñ
Ýí³½áõÙ ¿: ²Ûë ï»ëáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë ѻﳷ³ÛáõÙ å³ñ½í»ó,
³é³Ýóù³ÛÇÝ ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÃÛáõÝ áõÝ»ó³í ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý ÙÛáõë
áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ¨ ÙÇÝã ³ÛÅÙ ¿É, Áëï ¿áõÃÛ³Ý,
ïÇñ³å»ïáÕ ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ¿:
سñÅÇݳÉÇëï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛ³Ý íñ³ ѻﳷ³Ûáõ٠ϳ½Ù³íáñí»ó
ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛ³Ý Ù³Ã»Ù³ïÇÏ³Ï³Ý ¹åñáóÁ:
سûٳïÇÏ³Ï³Ý ¹åñáóÇ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÁ ÷áñÓ»óÇÝ
ïÝï»ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·Ç íñ³ ³½¹áÕ ·áñÍáÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á
Ý»ñϳ۳óÝ»É Ù³Ã»Ù³ïÇÏ³Ï³Ý ³å³ñ³ïÇ ÙÇçáóáí ¨, ³Ûëå»ë Ïáãí³Í,
ûåïÇٳɳóÙ³Ý ËݹÇñÝ»ñÇ ÉáõÍÙ³Ý ×³Ý³å³ñÑáí ·ïÝ»É ïÝï»ë³Ï³Ý
å³ñ³Ù»ïñ»ñÇ ù³Ý³Ï³ÛÇÝ ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÁ` ³éϳ ë³Ñٳݳ÷³Ï
é»ëáõñëÝ»ñÇ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:
гÝÓÇÝ ². سñß³ÉǪ ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý Ù»ç ëÏëí»ó
ÙÇ Ýáñ ¹³ñ³ßñç³Ý, áñÁ Ïáãí»ó Ýáñ ¹³ë³Ï³Ý ï»ëáõÃÛáõÝ:
ì»ñçÇÝÇë Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÝ »Ýª æ. ÎɳñÏÁ, ². سñß³ÉÁ, ².
10
äÇ·áõÝ ¨ ³ÛÉÝ: Üáñ ¹³ë³Ï³Ý Ùáï»óÙ³Ý ÏáÕÙݳÏÇóÝ»ñÝ Çñ»Ýó
ѻﳽáïáõÃÛ³Ý ³é³ñÏ³Ý ¿ÇÝ Ñ³Ù³ñáõÙ §Ù³ùáõñ
ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ¦ª ³ÝÏ³Ë Ýñ³ ϳ½Ù³Ï»ñåÙ³Ý Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý Ó¨Çó,
ÇëÏ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý Ùdzíáñ ѳٳñáõÙ ¿ÇÝ §ïÝï»ë³Ï³Ý Ù³ñ¹áõ¦
ëáõµÛ»ÏïÇí ¹ñ¹³å³ï׳éÝ»ñÁ, áí ³é³çÝáñ¹íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Çñ
³ÝÓÝ³Ï³Ý ß³Ñáí, ³ÛÝ ¿ª Ù³ùëÇٳɳóÝ»É »Ï³ÙáõïÁ, Ýí³½»óÝ»É
ͳËù»ñÁ: ÜÙ³Ý Ùáï»óáõÙÁ ëï³ó»É ¿ ÙÇÏñáïÝï»ë³Ï³Ý ³Ýí³ÝáõÙÁ:
лﳷ³ÛáõÙ Ù³ñÅÇݳÉǽÙÁ ѳñëï³ó³í æ. Ø. ø»ÛÝëÇ
·³Õ³÷³ñÝ»ñáí, ѳٳӳÛÝ áñǪ ßáõÏ³Û³Ï³Ý Ï³ñ·³íáñáõÙÁ
ѳݷ»óÝáõÙ ¿ ³ÝϳÛáõÝáõÃÛ³Ý, ¨ ³é³ç³ÝáõÙ ¿ å»ïáõÃÛ³Ý
ÙÇç³ÙïáõÃÛ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝ: Æ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ Ýáñ
¹³ë³Ï³Ý ¹åñáóǪ æ. Ø. ø»ÛÝëÁ í»ñÉáõÍáõÃÛ³Ý ³é³ñϳ ¹³ñÓñ»ó
áÕç ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý ïÝï»ëáõÃÛáõÝÁ: ÜÙ³Ý Ùáï»óáõÙÁ ³Ýí³Ýí»ó
Ù³ÏñáïÝï»ë³Ï³Ý, ÇëÏ ëï»ÕÍí³Í áõÕÕáõÃÛáõÝÁ, áñÁ ß³ñ³¹ñí³Í
¿ §¼µ³Õí³ÍáõÃÛ³Ý, ïáÏáëÇ ¨ ÷áÕÇ ÁݹѳÝáõñ ï»ëáõÃ۳ݦ
Ù»çª ù»ÛÝë³Ï³ÝáõÃÛáõÝ, áñÁ 20-ñ¹ ¹³ñÇ ³Ù»Ý³Ñ½áñ
ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿ñ։
ø»ÛÝëÁ ³é³ç³¹ñ»ó ³ÛÝ »É³Ï»ï³ÛÇÝ ¹ñáõÛÃÁ, Áëï áñÇ`
ïÝï»ëáõÃÛ³Ý ß³ñÅÇã áõÅÁ å³Ñ³Ýç³ñÏÝ ¿ ¨ ³ÛÝ ¿É` ³ñ¹Ûáõݳí»ï
å³Ñ³Ýç³ñÏÁ, ÇëÏ ³ñ¹Ûáõݳí»ï å³Ñ³Ýç³ñÏ Ó¨³íáñ»Éáõ áõ
ËóݻÉáõ ѳٳñ å»ïù ¿ Ñ»Ýí»É å»ïáõÃÛ³Ý Ñ³ñϳբÛáõç»ï³ÛÇÝ
¨ ¹ñ³Ù³í³ñϳÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³: Ü»ñϳ۳óÝ»Éáí
ßáõϳÛÇ Ó³ËáÕáõÙÝ»ñÁ` ø»ÛÝëÁ ÑÇÙݳíáñ»É ¿ ïÝï»ëáõÃÛ³Ý
ϳñ·³íáñÙ³Ý ¨ ½³ñ·³óÙ³Ý ·áñÍáõÙ å»ïáõÃÛ³Ý ¹»ñÁ: ø»ÛÝëÛ³Ý
ï»ëáõÃÛáõÝÁ Ëáñ³óñ»É áõ ½³ñ·³óñ»É »Ý öáÉ ê³Ùáõ»ÉëáÝÁ
¨ æáÝ ÐÇÏëÁ։
20-ñ¹ ¹³ñÇ 50-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ Ó¨³íáñí»ó ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý Ýáñ
áõÕÕáõÃÛáõݪ ÙáÝ»ï³ñǽÙÁ: ²ÛÝ ³é³ç³ó»É ¿ ²ØÜ-áõÙ :
Àëï ÙáÝ»ï³ñÇÙǪ ïÝï»ëáõÃÛ³Ý Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ÉͳÏÁ ϳÙ
ûÕ³ÏÁ ¹ñ³Ù³ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝÝ ¿, áñÇ ÙÇçáóáí ϳñ»ÉÇ
¿ ÷á˳Ýó»ÉÇáõÃÛ³Ý ëϽµáõÝùáí ϳñ·³íáñ»É ÙÛáõë ïÝï»ë³Ï³Ý
·áñÍÁÝóóÝ»ñÁ ¨ ³å³Ñáí»É ϳÛáõÝ ïÝï»ë³Ï³Ý ³×ª ³é³Ýó
11
óÝóáõÙÝ»ñÇ: ÎÛ³ÝùÁ óáõÛó ïí»ó, áñ ÙáÝ»ï³ñǽÙÁ ϳñáÕ
¿ ¹ñ³Ï³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ï³É ³ÛÝ ¹»åùáõÙ, »ñµ ÉdzñÅ»ù ϳ۳ó³Í »Ý
ßáõÏ³Û³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç »Ýóϳéáõóí³ÍùÝ»ñÁ, ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÁ
ϳï³ñáõÙ ¿ Çñ ýáõÝÏóÇáÝ³É ¹»ñ³Ï³ï³ñáõÃÛáõÝÁª ѳٳå³ï³ë˳Ý
Çñ³í³Ï³Ý ¹³ßïÇ ³éϳÛáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ: ºÉÝ»Éáí ³Û¹åÇëÇ
¹³ïáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇóª 20-ñ¹ ¹³ñÇ 70-80-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ
Ó¨³íáñí»ó ¨ë ÙÇ Ýáñ ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý áõÕÕáõÃÛáõݪ
ÇÝëïÇïáõóÇáݳÉ-ëáóÇáÉá·Ç³Ï³Ý, áñÇ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÝ
»Ý` î. 컵ɻÝÁ, àõ. ØÇïã»ÉÁ, ì. 컵»ñÁ, ì. ¼áÙµ³ñïÁ ¨ ³ÛÉáù:
²Û¹ áõÕÕáõÃÛ³Ý »É³Ï»ï³ÛÇÝ ÑÇÙݳ¹ñáõÛÃÝ ³ÛÝ ¿, áñ Ù³ñ¹áõ
·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ ѻﳽáï»É áã ÙdzÛÝ
ïÝï»ëáõÃÛáõÝáõÙ, ³ÛÉ ³ÛÝ ÙÇç³í³ÛñáõÙ, áñï»Õ ³åñáõÙ ¨
·áñÍáõÙ ¿, ÙÇç³í³Ûñ, áñÇÝ բÝáñáß »Ý ³í³Ý¹áõÛÃÝ»ñ, áñÇÝ
³Ùñ³·ñí³Í ¿ ë³Ñٳݳϳñ· ϳ٠ϳñ·` ë³ÑÙ³Ýí³Í ûñ»Ýùáí:
ÆÝëïÇïáõóÇáݳÉǽÙÇ Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÁ ѻﳽáïáõÙ »Ý
ïÝï»ë³Ï³Ý »ñ¨áõÛÃÝ»ñÝ ³ÛÝ ÙÇç³í³ÛñáõÙ, áñï»Õ ¹ñ³Ýù
¹ñë¨áñíáõÙ »Ý: ²Û¹ ÑÇÙݳíáñáõÙáí Ýñ³Ýù §ïÝï»ë³Ï³Ý Ù³ñ¹¦
Ùá¹»ÉÇ ÷á˳ñ»Ý ³é³ç³¹ñ»óÇÝ §ëáóÇ³É³Ï³Ý Ù³ñ¹¦ Ùá¹»ÉÁ,
³ÛëÇÝùÝ` Ù³ñ¹áõ ÙṻɳíáñáõÙÁ ϳï³ñ»óÇÝ áã û »ÉÝ»Éáí
ÙdzÛÝ ïÝï»ë³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇó, ³ÛÉ ³ÛÝ ÁݹѳÝáõñ ÙÇç³í³ÛñÇó,
áñáõÙ Ù³ñ¹Á ·áñÍáõÙ ¿ ¨ ¹ñë¨áñáõ٠ѳٳå³ï³ëË³Ý í³ñù³·ÇÍ:

12
Տնտեսագիտության տեսության
ֆունկցիաները և խնդիրները
ÀݹѳÝñ³óÝ»Éáí µáÉáñ Ó¨³Ï»ñåáõÙÝ»ñÁª ϳñ»ÉÇ ¿ ï³É Ñ»ï¨Û³É
ë³ÑÙ³ÝáõÙÁ, ³ÛÝ ¿ª ïÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛáõÝÁ ·ÇïáõÃÛáõÝ ¿, áñÝ
áõëáõÙݳëÇñáõÙ ¿ (ÝÛáõóϳÝ) µ³ñÇùÝ»ñÇ ¨ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý, µ³ßËÙ³Ý, ÷á˳ݳÏÙ³Ý ¨ ëå³éÙ³Ý ÁÝóóùáõÙ Ù³ñ¹Ï³Ýó
ÙÇç¨ Í³·³Í ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁª ϳåí³Í ë³Ñٳݳ÷³Ï é»ëáõñëÝ»ñÇ
³ñ¹Ûáõݳí»ï û·ï³·áñÍÙ³Ý ¨ Ù³ñ¹Ï³Ýó ³Ýë³Ñٳݳ÷³Ï å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ»ñÇ
µ³í³ñ³ñÙ³Ý Ñ»ï: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÝ
»Ýª
1. ֳݳãáÕ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃ: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛáõÝÁ ѻﳽáïáõÙ ¿ ïÝï»ë³Ï³Ý
·áñÍÁÝóóÝ»ñÇ ¨ »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ³ÙµáÕçáõÃÛáõÝÁ ¨ ï³ÉÇë ¿ ¹ñ³Ýó
·Çï³Ï³Ý µ³ó³ïñáõÃÛáõÝÁ:
2. Ø»Ãá¹³µ³Ý³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃ: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛáõÝÁ
ѳݹÇë³ÝáõÙ ¿ µáÉáñ ïÝï»ë³Ï³Ý ·ÇïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»Ãá¹³µ³Ý³Ï³Ý
ÑÇÙùÁª ×ÛáõÕ³ÛÇÝ, ýáõÝÏóÇáÝ³É (ýÇݳÝëÝ»ñ, í³ñÏ ¨
¹ñ³Ù³ßñç³Ý³éáõÃÛáõÝ, Ù³ñù»ÃÇÝ·, ³ß˳ï³ÝùÇ ¿ÏáÝáÙÇϳ ¨ ³ÛÉÝ):
3. ¶áñÍÝ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃ: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛáõÝÁ ï³ÉÇë
¿ ·áñÍÝ³Ï³Ý ËáñÑáõñ¹Ý»ñ ¨ ѳÝÓݳñ³ñ³Ï³ÝÝ»ñ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ï³ñµ»ñ
ٳϳñ¹³ÏÝ»ñÇ ³ñ¹Ûáõݳí»ï ϳ½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ¨ ϳé³í³ñÙ³Ý, ïÝï»ë³Ï³Ý ×Çßï
ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ùß³ÏÙ³Ý ¨ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:
4. γÝ˳ï»ëÙ³Ý ·áñͳéáõÛÃ: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý ï»ëáõÃÛáõÝÁ ϳï³ñáõÙ
¿ Ñݳñ³íáñ ϳÝ˳ï»ëáõÙÝ»ñ, áñáÝó ÑÇÙ³Ý íñ³ ïÝï»ë³í³ñáÕ
13
ëáõµÛ»ÏïÝ»ñÁ ϳ½ÙáõÙ »Ý Íñ³·ñ»ñª ϳñ׳ųÙÏ»ï ¨ »ñϳñ³Å³ÙÏ»ï
½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ:

Տնտեսական մտածելակերպի ձևավորման

հիմնական սկզբունքները
سñ¹Ï³ÛÇÝ µ³½Ù³¹³ñÛ³Ý ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÷áñÓÁ
ÑÇÙݳíáñ»É ¿, áñ Ï³Ý áñáß³ÏÇ ëϽµáõÝùÝ»ñ, áñáÝó
ÏÇñ³éáõÙÁ ïÝï»ë³í³ñáÕ ëáõµÛ»ÏïÝ»ñÇ Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý ·ñ³í³Ï³ÝÝ
¿, ¨ áñáÝù áõÝ»Ý å³ñï³¹Çñ µÝáõÛà µáÉáñ ųٳݳÏÝ»ñáõÙ ¨
µáÉáñ ïÝï»ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·»ñáõÙ: ²Ûëï»ÕÇó ³é³ç³ó»É »Ý
ïÝï»ë³·Çï³Ï³Ý Ùï³Í»É³Ï»ñåÇ Ï³Ù Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ÑÇÙݳϳÝ
§ÇÙ³ëï³ÛÇݦ ѳëϳóáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñáÝù ÇÝã-áñ ã³÷áí
Ó»éù »Ý µ»ñ»É ³ùëÇáÙ³ïÇÏ µÝáõÛÃ:
1. ò³Ýϳó³Í µ³ñÇù ³ñï³¹ñ»Éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ë³Ï³í
é»ëáõñëÝ»ñÁ å³Ñ³ÝçáõÙ »Ý Ù»Í Í³Ëë»ñ։è»ëáõñëÝ»ñÇ
ë³Ï³íáõÃÛáõÝÁ ÃáõÛÉ ãÇ ï³ÉÇë áñ¨¿ բ³ñÇùÇ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý
ѳٳñ û·ï³·áñÍíáÕ é»ëáõñëÝ»ñÁ ͳËë»É Ù»Ï ³ÛÉ ó³ÝϳÉÇ
բ³ñÇù ³ñï³¹ñ»Éáõ ѳٳñ: ê³ Ý߳ݳÏáõÙ ¿, áñ ·áñÍݳϳÝáõÙ
áãÇÝã ³Ýí׳ñ ãÇ ïñ³Ù³¹ñíáõÙ: ¸ñ³ ѳٳñ ³Ù»Ý³բ³ñÓñ ·Ý³Ñ³ïí³Í
½áѳբ»ñáõÙÁ ïíÛ³É ï³ñբ»ñ³ÏÇ ³ÛÉÁÝïñ³Ýù³ÛÇÝ Í³ËëÝ ¿:
2. îÝï»ë³í³ñáÕ ëáõµÛ»ÏïÁ ó³Ýϳó³Í ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ
ͳí³É»Éáõ Å³Ù³Ý³Ï ÁÝïñáõÃÛáõÝ ¿ ϳï³ñáõÙ ËݳÛáÕáõÃÛ³Ý
Ýå³ï³Ïáí, áñÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ýù ïÝï»ëáÕ í³ñù³·ÇÍ: îÝï»ëáÕ í³ñù³·ÇÍ
Ý߳ݳÏáõÙ ¿, áñ ѳí³ë³ñ ͳËë»ñáí ³ñï³¹ñ»Éáõ ÁÝïñáõÃÛ³Ý
¹»åùáõÙ ëáõµÛ»ÏïÁ ݳ˳å³ïíáõÃÛáõÝÁ ï³ÉÇë ¿ ³Ù»Ý³Ù»Í
14
û·ï³Ï³ñáõÃÛáõÝ ³å³ÑáíáÕ ï³ñµ»ñ³ÏÇÝ Ï³Ù Ýí³½³·áõÛÝ Ñݳñ³íáñ
ͳËëáí ³é³í»É³·áõÛÝ û·áõïÇ ëï³óÙ³Ý Ýå³ï³ÏÇ ÁÝïñáõÃÛ³ÝÁ:
3. Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÁÝïñáõÃÛáõÝ Ï³ï³ñíáõÙ ¿ ïÝï»ë³Ï³Ý
ËóÝÝ»ñÇ Ï³Ù ÉͳÏÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛ³Ý ³½¹»óáõÃÛ³Ùµ:
úñÇݳÏ, »ñբ ó³ÝϳÝáõÙ »Ýù բ³ó³Ñ³Ûï»É ßáõÏ³Û³Ï³Ý ·ÝÇ
÷á÷áËáõÃÛ³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ³åñ³ÝùÇ å³Ñ³Ýç³ñÏÇ íñ³, ³å³
³Ýï»ëáõÙ »Ýù ³åñ³ÝùÇ å³Ñ³Ýç³ñÏÇ íñ³ ³½¹áÕ ³ÛÝåÇëÇ
·áñÍáÝÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãåÇëÇù »Ý` ëå³éáÕÇ
»Ï³ÙáõïÝ»ñÁ, ïíÛ³É ³åñ³ÝùÇÝ ÷á˳ñÇÝáÕ ³åñ³ÝùÇ ·ÇÝÁ,
ëå³éáÕÝ»ñÇ ëáíáñáõÛÃÝ»ñÁ, ѳÏáõÙÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ:
4. Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ »Ýóϳ
¿ ³ÝÁݹѳï ÷á÷áËÙ³Ý ¨ ¹ñ³Ý ѳٳå³ï³ë˳ݪ ³ÝÁݹѳï
·Ý³Ñ³ïÙ³Ý: ¸³ ÏáãíáõÙ ¿ ë³ÑٳݳÛÇÝ Ùï³Í»É³Ï»ñå: ê³ÑٳݳÛÇÝ
ͳËëÁ å»ïù ¿ ÷áùñ ÉÇÝÇ ë³ÑٳݳÛÇÝ »Ï³ÙïÇó, áñå»ë½Ç
ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÝ ÇÙ³ëï³íáñíÇ:
5. Úáõñ³ù³ÝãÛáõñ ïÝï»ë³í³ñáÕ ëáõµÛ»Ïï Çñ
·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ ϳñ·³íáñáõÙ ¿ Áëï ѳٳå³ï³ë˳Ý
ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý, ÇÝãÁ ϳñ¨áñ å³ñ³Ù»ïñ ¿, áñÇ Ñ³Ù³ñ ݳ å³ïñ³ëï
¿ í׳ñ»É: ê³ Ý³¨ ³ÛÝ ëϽµáõÝùÝ ¿, ѳٳӳÛÝ áñǪ ³Ýí׳ñ
áãÇÝã ·áÛáõÃÛáõÝ ãáõÝÇ: Ց³Ýϳó³Í ·Ýáõ٠ϳï³ñ»Éáõ ѳٳñ
Ù³ñ¹ÇÏ ÷ÝïñáõÙ »Ý ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ, ù³ÝÇ áñ ëå³ëíáÕ û·áõïÁ
³é³ç³ÝáõÙ ¿ ³í»ÉÇ ß³ï ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÇó:
6. ò³Ýϳó³Í ïÝï»ë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝ áõÝÇ Ñ»ï¨³ÝùÝ»ñ,
áñáÝù ϳñáÕ »Ý ÉÇÝ»É ³ÝÙÇç³Ï³Ý ¨ »ñÏñáñ¹³Ï³Ý: îÝï»ë³í³ñáÕ
ëáõµÛ»ÏïÁ å»ïù ¿ ϳñáճݳ ×Çßï ·Ý³Ñ³ï»É »ñÏñáñ¹³Ï³Ý
ѻ勉ÝùÝ»ñÁ, áñáÝù áñáß³ÏÇ Å³Ù³Ý³Ï³ßñç³ÝÇó Ñ»ïá ϳñáÕ »Ý
¹³éÝ³É ¿³Ï³Ý:
7. ´³ñÇùÇ Ï³Ù Í³é³ÛáõÃÛ³Ý ³ñÅ»ùÁ ëáõµÛ»ÏïÇí ¿: ²ÝѳïÝ»ñÇ
ݳ˳ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ï³ñµ»ñ »Ý, ¹ñ³ÝÇó ϳËí³Íª ÝáõÛÝ
µ³ñÇùÁ ï³ñµ»ñ Ù³ñ¹Ï³Ýó ѳٳñ áõÝÇ ï³ñµ»ñ ³ñÅ»ù: ²Ûë
åݹáõÙÁ µËáõÙ ¿ Ù³ñÅÇݳÉÇëï³Ï³Ý (ë³ÑٳݳÛÇÝ)
15
áõÕÕáõÃÛ³Ý ¹ñáõÛÃÝ»ñÇó, »ñµ, ÝáõÛÝÇëÏ, ÙǨÝáõÛÝ
Ù³ñ¹áõ ѳٳñ ÝáõÛÝ µ³ñÇùÝ áõÝÇ ï³ñµ»ñ ³ñÅ»ùÝ»ñª ϳËí³Í
å³Ñ³ÝçÙáõÝùÝ»ñÇ Ñ³·»óí³ÍáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳ÝÇó:
8. àõÕÇÕ ¨ ѳϳ¹³ñÓ Ï³å»ñÇ ëϽբáõÝùÁ: îÝï»ë³·ÇïáõÃÛ³Ý
ï»ëáõÃÛáõÝÁ Ñ³×³Ë ¹Çï³ñÏáõÙ ¿ áõÕÇÕ Ï³å »ñÏáõ
÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÇ ÙÇç¨: ²Û¹ ¹»åùáõÙ »ñÏáõ ÷á÷á˳ϳÝÝ»ñÝ ¿É
ß³ñÅíáõÙ »Ý ÝáõÛÝ áõÕÕáõÃÛ³Ùբ։îÝï»ë³Ï³Ý »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ
ÙÇç¨ Ï³Ý Ý³¨ ѳϳ¹³ñÓ Ï³å»ñ, »ñբ ÙÇÙÛ³Ýó íñ³ ³½¹áÕ »ñÏáõ
ïÝï»ë³Ï³Ý »ñ¨áõÛÃÝ»ñÇ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ï»ÕÇ »Ý
áõÝ»Ýáõ٠ѳϳé³Ï áõÕÕáõÃÛáõÝÝ»ñáí (³ÛÉ Ñ³í³ë³ñ
å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ): úñÇݳÏ, »ñբ ³åñ³ÝùÇ ·ÇÝÁ բ³ñÓñ³ÝáõÙ ¿`
³åñ³ÝùÇ ÝϳïÙ³Ùբ å³Ñ³Ýç³ñÏÁ Ïñ׳ïíáõÙ ¿: ÆëÏ »ñբ ³åñ³ÝùÇ
·ÇÝÁ ÇçÝáõÙ ¿` ¹ñ³ ÝϳïÙ³Ùբ å³Ñ³Ýç³ñÏÁ ³í»É³ÝáõÙ ¿:

16