Խ.

ԱԲՈՎՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ՌԵՖԵՐԱՏ

Ուսուցումը Հեռակա

Ֆակուլտետ Կրթության հոգեբանության եւ

սոցիոլոգիայի

Բաժին հոգեբանություն

Կուրս II

Առարկա Բժշկական Հոգեբանություն

Թեմա Բնավորության շեշտվածություն

Կատարող Մարտոյան Արեգ

Կիսամյակ I

Դասախոս Աբգարյան Արմեն

Ստուգման ձեւը Գիտելիքների միջանկյալ

ստուգում

Երևան 2020
 Բովանդակություն

Ներածություն………………………………………………………………………3

Ընդհանուր գաղափար բնավորության մասին………………………………..4

Բնավորության շեշտվածություն…………………………………………………5

´Ý³íáñáõÃÛ³Ý ß»ßïí³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳÛÇ Ù³ëÇÝ………………..5

Եզրակացություն․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․
․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․13

Օգտագործվող գրականության
ցանկ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․14

2
 Ներածություն

Ðá·»µ³ÝáõÃÛ³Ý ÑÇÙù³ÛÇÝ Ñ³ëϳóáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ù»ÏÁ ³ÝÓ Ñ³ëϳóáõÃÛáõÝÝ ¿:

²ÝÓÁ Ù³ñ¹áõ ·áÛáõÃÛ³Ý Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý - å³ïÙ³Ï³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ,áõëáõóÙ³Ý և
¹³ëïdzñ³ÏáõÃÛ³Ý Óև³íáñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù ¿: ²ÝÓÇ Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý ϳéáõóí³ÍùÝ »Ý
ϳ½ÙáõÙ Ýñ³ Ñá·»µ³Ý³Ï³Ý ѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ,áñáÝù ÏáãíáõÙ »Ý ݳև ³ÝÓÇ
ѳïϳÝÇßÝ»ñ: ʳéÝí³ÍùÇ, ÁݹáõݳÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, Ñáõ½³Ï³Ù³ÛÇÝ áÉáñïÇ,
ÙáïÇí³ódzÛÇ և ëáóÇ³É³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßáõÙÝÝ»ñÇ Ñ»ï Ù»Ïï»Õ ³ÝÓÇ Ï³éáõóí³ÍùáõÙ
ϳñևáñ µ³Õ³¹ñ³Ù³ë ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ µÝ³íáñáõÃÛáõÝÁ:´Ý³íáñáõÃÛáõÝÁ ³ÝÓÇ
Ñá·»Ï³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹ñëևáñáõÙÝ ¿,áñÝ ³ñï³Ñ³ÛïáõÙ ¿ Ýñ³
Ñá·»Ï³Ý Ï»ñïí³ÍùÁ,í»ñ³µ»ñÙáõÝùÁ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý, ³ÛÉ Ù³ñ¹Ï³Ýó և ë»÷³Ï³Ý
³ÝÓÇ Ýϳïٳٵ:²ÛÝ Ù³ñ¹áõ ³Ýѳï³Ï³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÑÇÙݳϳÝ
¹ñëևáñáõÙÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿ և ϳåí³Í ¿ ³ÝÓÁ µÝáõó·ñáÕ ÙÛáõë ϳñևáñ
¹ñëևáñáõÙÝ»ñÇ` ÁݹáõݳÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ,˳éÝí³ÍùÇ Ñ»ï,³ÛÉ Ï»ñå ³ë³Í` Ù³ñ¹áõ
³ÝÓÁ µÝáñáßáÕ Ñá·»Ï³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝ ¿:Ðáõݳñ»ÝÇó µ³é³óÇ
óñ·Ù³Ý³µ³ñ µÝ³íáñáõÃÛáõÝ Ý߳ݳÏáõÙ ¿ ¹ñáßÙ,Ñ»ïù, և Ñ»Ýó µÝ³íáñáõÃÛáõÝ
³ë»Éáí ¿É å»ïù ¿ ѳëÏ³Ý³É ïíÛ³É Ù³ñ¹áõÝ µÝáñáß Ûáõñ³Ñ³ïáõÏ ³ÛÝ ÏáÕÙ»ñÇ
³ÙµáÕçáõÃÛáõÝÁ,áñáÝù Çñ»Ýó ¹ñáßÙÝ »Ý ¹ÝáõÙ Ýñ³ ·áñÍáÕáõÃÛ³Ý,
³ñ³ñùÝ»ñÇ, ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ íñ³:

Այսպիսով այս աշխատանքում կներկայացնենք թե ինչ է իրենից

ներկայացնում անձի բնավորույան շեշտվածությունը և կփոձենք հասկանալ

Ընդհանուր գաղափար բնավորության մասին

´Ý³íáñáõÃÛáõÝÁ ³ÝÓÇ ³é³í»É ϳÛáõÝ ·Í»ñÇ ³ÙµáÕçáõÃÛáõÝÝ ¿,áñáÝù

¹ñëևáñíáõÙ »Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý, í³ñùÇ ¨ ß÷Ù³Ý Ù»ç ` Ý»ñ³é»Éáí ³ÛÝ
³Ù»ÝÁ,ÇÝãÁ Ù³ñ¹áõ í³ñùÇÝ ï³ÉÇë ¿ ëå»óÇýÇÏ µÝáõó·ñ³Ï³Ý »ñ³Ý·³íáñáõÙ:
´Ý³íáñáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ ·ÇïáõÃÛáõÝÁ ³é³ç³ó»É ¿ 19-ñ¹ ¹³ñÇ 1-ÇÝ Ï»ëÇÝ:Üñ³
¹³ë³Ï³ñ·Ù³Ý ³é³çÇÝ ÷áñÓÁ å³ïϳÝáõÙ ¿ äɳïáÝÇÝ, áñÇó Ñ»ïá ³ñ¹»Ý 20-ñ¹
3
¹³ñáõÙ ².ü. ȳ½áõñëÏÇÝ ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù ³é³ç³ñÏ»É ¿ ëï»ÕÍ»É µÝ³íáñáõÃÛ³Ý
Ñá·»ëáóÇ³É³Ï³Ý ¹³ë³Ï³ñ·áõÙ, áñáõ٠ѳßíÇ »Ý ³éÝíáõÙ Ù³ñ¹Ï³Ýó áã ÙdzÛÝ
ëáõµÛ»ÏïÇí,³Ýѳï³Ï³Ý ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³Ûɨ ³ß˳ñѳ۳óùÁ:¸ñ³ÝÇó Ñ»ïá
ѻﳷ³ áõëáõÙݳëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¿É ³í»ÉÇ ½³ñ·³óñ»óÇÝ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý
ѳëϳóáõÙÁ:
´նավորույունն ³ÝÓÇ ÏÛ³ÝùÇ ÁÝóóùáõÙ Ó»éù µ»ñí³Í ³é³í»É ϳÛáõÝ,
Ï»Ýë³·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÁÝóóùáõÙ Óև³íáñí³Í ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ýѳï³Ï³Ý
ѳٳÏóáõÃÛáõÝÝ ¿,áñÁ ¹ñëևáñíáõÙ ¿ Ù³ñ¹áõ í³ñùáõÙ, Çñ և ³ÛÉ Ù³ñ¹Ï³Ýó
Ñ»ï áñáß³ÏÇ í»ñ³µ»ñÙáõÝùÝ»ñáõÙ, Ýñ³ ³ñ³ñùÝ»ñÇ և Ï»Ýë³·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý
Ù»ç: ´Ý³íáñáõÃÛ³Ùµ »Ý å³Ûٳݳíáñí³Í Ù³ñ¹áõ Ý߳ݳϳÉÇ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ և
áã å³ï³Ñ³Ï³Ý ³ñ³ñùÝ»ñÁ,áñáÝù ·ñ»Ã» ÙÇßï ·Çï³Ïóí³Í և Ùï³Íí³Í »Ý µÝ³íáñáõÃÛ³Ý
ÏáÕÙÇó, Ñݳñ³íáñ ¿ ݳև` µ³ó³ïñí³Í և ³ñ¹³ñ³óí³Í` ѳٻݳÛÝ ¹»åë ·áñÍáÕ ³ÝÓÇ
ï»ë³Ï»ïÇó:
Êáë»Éáí µÝ³íáñáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ` Ù»Ýù ,ëáíáñ³µ³ñ, å³ïÏ»ñ³óÝáõÙ »Ýù Ù³ñ¹áõ`
ÇÝùÝ Çñ»Ý ÇÝùÝáõñáõÛÝ,Ñ»ïևáÕ³Ï³Ý ¹ñëևáñ»Éáõ áõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ³ÝϳË
ïíÛ³É Çñ³¹ñáõÃÛáõÝÇó, »ñµ ³ÝÓÝ Ç óáõÛó ¿ ¹ÝáõÙ ë»÷³Ï³Ý ϳÙùÝ áõ
ѳëï³ï³Ï³ÙáõÃÛáõÝÁ, Ýå³ï³Ï³ëɳóáõÃÛáõÝÝ áõ ѳٳéáõÃÛáõÝÁ:²ÝϳÛáõÝ
µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ï»ñ Ù³ñ¹ÇÏ ³Ûë ³éáõÙáí Ýñ³Ýù »Ý, áíù»ñ ã»Ý ¹ñëևáñáõÙ ÝÙ³Ý
áñ³ÏÝ»ñ á°ã ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý,á°ã ß÷Ù³Ý և á°ã ë»÷³Ï³Ý í³ñùÇ Ù»ç, ÉáÕáõÙ
»Ý Ñáë³ÝùÇ áÕÕáõÃÛ³ÝÁ ѳÙÁÝóó ` ϳé³í³ñí»Éáí ïíÛ³É Çñ³¹ñáõÃÛ³Ý,
Çñ³íÇ׳ÏÇ ÏáÕÙÇó:
²ÛëåÇëáí, Ñá·»µ³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç µÝ³íáñáõÃÛáõÝ ³ë»Éáí ѳëϳÝáõÙ »Ýù
³Ýѳï³Ï³Ý- ÇÝùݳïÇå Ñá·»Ï³Ý Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ùdz·áõÙ³ñ, áñáÝù ¹ñëևáñíáõÙ
»Ý ïíÛ³É ³ÝѳïÇÝ µÝáñáß ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý »Õ³Ý³ÏÝ»ñáõÙ , ѳÛïÝíáõÙ »Ý
ïÇå³Ï³Ý ѳݷ³Ù³ÝùÝ»ñáõÙ և áñáßíáõÙ »Ý ³Û¹ ѳݷ³Ù³ÝùÝ»ñÇ Ýϳïٳٵ
³ÝÓÇ í»ñ³µ»ñÙáõÝùáí։[1;489]

Բնավորության շեշտվածություն

´Ý³íáñáõÃÛ³Ý ß»ßï³íáñí³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ (³Ïó»Ýïáõ³ódzݻñÁ) ¹ñ³Ýù ÝáñÙ³ÛÇ

ͳÛñ³Ñ»Õ Óևեñ »Ý, áñáÝó Å³Ù³Ý³Ï µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ³é³ÝÓÇÝ ·Í»ñ ã³÷Çó ¹áõñë ëñí³Í
»Ý, áñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ դրսևորվում ¿ ÁÝïñáÕ³Ï³Ý Ëáó»ÉÇáõÃÛáõÝ

4
ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ áñáß³ÏÇ ïÇåÇ åëÇËá·»Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ Ý³և
ÝáñÙ³É և ÝáõÛÝÇëÏ µ³ñÓñ ϳÛáõÝáõÃÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï:²ñï³Ñ³Ûïí³ÍáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳ÝÇó
»ÉÝ»Éáí ϳñ»ÉÇ ¿ ³é³ÝÓݳóÝ»É 2 ³ëïÇ׳ÝÇ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ³Ïó»Ýïáõ³ódzݻñª
³ÏÝѳÛï և óùáõÝ:²ÏÝѳÛï ³Ïó»Ýïáõ³óÇ³Ý í»ñ³µ»ñíáõÙ ¿ ÝáñÙ³ÛÇ Í³Ûñ³Ñ»Õ
¹»åù»ñÇÝ:²ÛÝ ³é³ÝÓݳÝáõÙ ¿ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý áñß³ÏÇ ïÇåÇ ÇÝã-áñ ·ÍÇ µ³í³Ï³ÝÇÝ
ѳ׳˳ÏÇ ÉÇÝ»Éáí:¸»é³Ñ³ëáõÃÛ³Ý ï³ñÇùáõÙ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ³Û¹
³é³ÝÓݳѳïÏոõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ñ³×³Ë ëñíáõÙ »Ý և ϳñáÕ »Ý Ç Ñ³Ûï µ»ñ»É ³¹³åï³ódzÛÇ
ųٳݳϳíáñ ˳ݷ³ñáõÙÝ»ñÇ, í³ñùÇ ß»ÕÙ³Ý: î³ñÇùÇÝ ½áõ·ÁÝóó µÝ³íáñáõÃÛ³Ý
³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÙÝáõÙ »Ý µ³í³Ï³Ý³ã³÷ ³ñï³Ñ³Ûïí³Í, µ³Ûó ¹ñ³Ýù
ÏáÝå»ë³óíáõÙ »Ý և ëáíáñ³µ³ñ ã»Ý ˳ݷ³ñáõÙ ³¹³åï³ódzÛÇÝ:³ùÝí³Í
³Ïó»Ýïáõ³ódzݻñÁ ϳñ»ÉÇ ¿ ¹³ë»É ÝáñÙ³ÛÇ ëáíáñ³Ï³Ý Óև»ñÇÝ, ³ÛÉ áã û
ͳÛñ³Ñ»Õ, ù³Ý½Ç áñáß³ÏÇ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ·Í»ñÁ ϳ٠߳ï ÃáõÛÉ »Ý ³ñï³Ñ³Ûïí³Í ϳ٠¿É
ÁݹѳÝñ³å»ë Ç Ñ³Ûï ã»Ý ·³ÉÇë §Ýáñٳɦ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:ê³Ï³ÛÝ ¹ñ³Ýù ϳñáÕ »Ý ß³ï
³ñï³Ñ³Ûïí³Í Ç Ñ³Ûï ·³É áñáß³ÏÇ ëÇïáõ³ódzݻñÇ, Ñá·»Ï³Ý ïñ³íٳݻñÇ ¹»åùáõÙ:
¶áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ³Ïó»Ýïáõ³ódzݻñÇ 2 ¹³ë³Ï³ñ·áõÙ: առաջինը
³é³ç³ñÏí»É ¿ Î.ÈÛáÝ·³ñ¹Ç ³ÝÓÇ ³Ïó»Ýïáõ³ódz ÏáÕÙÇó, II-Áª ². ÈÇãÏáÛÇ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý
³Ïó»Ýïáõ³ódz:

´Ý³íáñáõÃÛ³Ý ß»ßïí³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹ÇݳÙÇϳÛÇ Ù³ëÇÝ

´Ý³íáñáõÃÛ³Ý ß»ßïí³ÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ դեպքում ϳñ»ÉÇ ¿ ³é³ÝÓݳóն»É ¹ÇݳÙÇÏ

÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ »ñÏáõ ÑÇÙÝ³Ï³Ý ËÙµ»ñ: ²é³çÇÝ ËáõÙµÁ ï»Õ³ß³ñÅíáÕ
(ïñ³Ý½Çïáñ) ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÝ »Ý: ¸ñ³ÝóÇó ³é³çݳÛÇÝ »Ý ëáõñ ³ý»ÏïÇí
黳ÏódzݻñÁ.

 ÆÝïñ³åáõÝÇïÇí 黳Ïódzݻñ. ³ý»ÏïÇ ¹ñëևáñáõÙներն են՝ ինքն³ա·ñ»ëdzÛÇ

׳ݳå³ñÑáí íݳë»Éáí ë»÷³Ï³Ý ³ÝÓը, Ù»Í ³ñÅ»ù áõÝ»óáÕ ³ÝÓÝ³Ï³Ý Çñ»ñը
(ë»Ý½ÇïÇí, ¿åÇÉ»åïáǹ ïÇåÇ շեշտվածություններ):
 ¾ùëïñ³åáõÝÇïÇí 黳Ïódzݻñª ³ý»ÏïÇ ÉÇóù³Ã³÷áõÙÁ՝ ³·ñ»ëÇ³Ý áõÕÕ»Éáí
áõñÇßÝ»ñÇ íñ³ (ÑÇå»ñïÇÙ, ɳµÇÉ և ¿åÇÉ»åïáյǹ):
5
  ԻÙáõÝÇïÇí 黳Ïódzݻñª ÷³Ëáõëï ³ý»Ïïածին Çñ³íÇ׳ÏÇó, ãݳ۳ծ ³Û¹
÷³ËáõëÁ áã û û·ÝáõÙ ¿ ³Û¹ Çñ³íÇ׳ÏÁ áõÕÕ»ÉáõÝ, ³ÛÉ ß³ï ųٳݳÏ
ÝáõÛÝÇëÏ Ë³Ý·³ñáõÙ է (³ÝϳÛáõÝ, ßǽáǹ):
 òáõó³¹ñ³Ï³Ý 黳Ïódzݻñ, »ñµ ³ý»ÏïÁ ÉÇóù³Ã³÷íáõÙ ¿ §Ã³ï»ñ³Ë³ÕǦÙÇçáóáí,
µáõéÝ ¹»ñ³ÛÇÝ Ë³Õ³ñÏÙ³Ý ÙÇçáóáí, ÇÝùݳëå³ÝáõÃÛ³Ý ÷áñÓÇ Óև³óÙամբ
(µÝáñáß ¿ ÑÇëï»ñáǹ, ¿åÇÉ»åïáǹ և ɳµÇÉ ß»ßïվածություններին):[2]

¸ÇݳÙÇÏ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÇ »ñÏñáñ¹ ËÙµÇÝ »Ý å³ïϳÝáõ٠ѳٻٳﳵ³ñ ϳÛáõÝ

÷ո÷ոËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ª ¦բ³ó³Ñ³Ûï§ ß»ßïí³ÍáõÃÛ³Ý ³ÝóáõÙÁ քողարկí³ÍÇ (ɳï»Ýï):
гëáõݳóÙ³Ý և ÷ոñÓ Ó»éù µ»ñելու ³½¹»óáõÃÛ³մբ µÝ³íáñáõÃÛ³Ý ß»ßïí³Í ·Í»ñÁ
հաճախ ѳñÃíáõÙ »Ý, փոխհատուóíáõÙ: Լեոնհարդի կարծիքով անձի
շեշտվածությունները նախևառաջ դրսևորվում են այլ մարդկանց հետ
հարաբերություններում: Ուստի՝ գնահատելով շփման ոճերը՝ կարելի է
առանձնացնել շեշտվածությունների որոշակի տիպեր: Լեոնհարդի
առաջարկած դասակարգման մեջ հետևյալ շեշտվածություններն են՝

1. հիպերթիմ,

2. դիսթիմ,

3. ցիկլոիդ,

4. գրգռվող,

5. խցանվող,

6. պեդանտ,

7. տագնապային,

8. էմոտիվ,

9. ցուցադրական (դեմոնստրատիվ),

10. էքզալտացված,

11. էքստրավերտ,

6
12. ինտրովերտ:[2]

1. Հիպերթիմ տիպին հատուկ է չափազանց շփվողականությունը, խիստ

արտահայտված են ժեստերը, միմիկան, պանտոմիմիկան: Այսպիսի մարդը
հաճախ ինքնաբերաբար շեղվում է խոսակցության սկզբում քննարկվող
թեմայից: Նա հաճախ ոչ այնքան լուրջ վերաբերմունքի պատճառով
կոնֆլիկտներ է ունենում շրջապատող մարդկանց հետ աշխատանքային և
ընտանեկան հարցերում: Այս տիպի մարդիկ հաճախ հենց իրենք են սկսում
կոնֆլիկտը, բայց վիրավորվում են, երբ շրջապատողները նրանց
նկատողություն են անում այդ առիթով: Նրանք շատ եռանդուն են,
գործունյա, լավատես, նախաձեռնող, սակայն հաճախ թեթևամիտ են,
հակված են հակաբարոյական արարքների, դյուրագրգիռ են, խուսափում
են պատասխանատվությունից: Դժվար են ընդունում խիստ
կարգապահությունը, միապաղաղ աշխատանքը, հարկադրված
միայնակությունը:

2. Դիսթիմ տիպը բնութագրվում է ցածր շփվողականությամբ: Այս տիպի

մարդիկ քչախոս են, նրանցում գերիշխում է հոռետեսական
տրամադրությունը: Նրանք շատ են փակվում տանը, խուսափում են
աղմկոտ միջավայրից, հազվադեպ են շրջապատողների հետ մտնում
կոնֆլիկտի մեջ, պարփակված կյանք են վարում: Նրանք բարձր են
գնահատում այն մարդկանց, ովքեր ընկերանում են իրենց հետ, և հակված
են ենթարկվելու վերջիններիս: Դիսթիմ շեշտվածությամբ մարդիկ լուրջ են,
բարեխիղճ, շատ զգայուն են անարդարության նկատմամբ, բայց շատ
պասիվ են, դանդաղկոտ, ճկուն չեն, հակված են ինդիվիդուալիզմի:

3. Ցիկլոիդ տիպի անձանց հատուկ են տրամադրության փուլային

հաճախակի փոփոխություններ, որի հետևանքով նույնքան հաճախ էլ
նրանցում փոխվում է շրջապատի մարդկանց հետ շփման ձևը: Այս անձանց
դեպքում հուզական ապրումները խոր են, նրանք հեշտությամբ կարող են
ցնծություն ապրել ցանկացած ուրախալի իրադարձությունից, իսկ տխուր
իրավիճակներում՝ խորապես վշտանալ: Բարձր տրամադրության
առկայության պահին այս տիպի մարդիկ շատ շփվող են, անմիջական, իսկ
7
ճնշված տրամադրության ժամանակ նրանք դառնում են ինքնամփոփ ու
պարփակված: Հոգեկան վերելքի պահին նրանք իրենց պահում են ինչպես
հիպերթիմ շեշտվածությամբ անձինք, իսկ անկման ժամանակ դիսթիմ
շեշտվածությամբ անձանց են նմանվում:

4. Գրգռվող տիպ. տվյալ տիպի անձանց այլ մարդկանց հետ

հարաբերություններում հատուկ է ցածր շփվողականություն, վերբալ և ոչ
վերբալ շփման մեջ հակազդումների դանդաղություն: Հաճախ նրանք
կպչուն են, մռայլ, հակված են խարդախության, կոնֆլիկտների, որոնցում
իրենք են շատ ակտիվ, կամ էլ սադրում են առանց մասնակցելու: Նրանք
կոլեկտիվում երկար չեն դիմանում, իսկ ընտանիքում իշխող են: Հուզական
հանգիստ վիճակում այս տիպի մարդիկ բարեխիղճ են, մաքրասեր, սիրում
են կենդանիներին, երեխաներին: Բայց հուզական գրգռված վիճակում
նրանք շատ բարկացկոտ են, պոռթկուն, դժվար են վերահսկում իրենց
վարքը:

5. Խցանվող տիպ. նրանց հատուկ է չափավոր շփվողականությունը,

կպչունությունը, հակված են շրջապատի մարդկանց բարոյախրատական
դասեր տալու, քչախոս են: Կոնֆլիկտներում սովորաբար այս մարդիկ
նախաձեռնողներն են, ակտիվ կողմը: Նրանց հիմնական
առանձնահատկություններից է այն, որ աֆեկտիվ հոգեվիճակները
նրանցում կայուն պահպանվում են հարաբերականորեն երկար ժամանակ:
Խցանվող տիպը ձգտում է հասնել բարձր արդյունքների ցանկացած
գործում, ունի չափազանցված պահանջներ ինքն իր անձի նկատմամբ,
հատկապես զգայուն է սոցիալական անարդարության նկատմամբ, դրա
հետ մեկտեղ շուտ վիրավորվող է, խոցելի, երբեմն ինքն 134 իր վրա
չափազանց հույս դնող, պատվասեր, խանդոտ, կասկածամիտ, վրեժխնդիր,
շատ բարձր պահանջներ է ունենում մտերիմների և ենթակա
աշխատակիցների նկատմամբ:

6. Պեդանտ տիպ. այս շեշտվածությամբ անձը հազվադեպ է կոնֆլիկտ

ունենում, իսկ եթե դա պատահում է, ապա նա ավելի հաճախ պասիվ
կողմում է: Աշխատանքի մեջ նա իրեն պահում է բյուրոկրատի պես՝
8
շրջապատին ներկայացնելով շատ ձևական պահանջներ: Դրա հետ մեկտեղ
նա հաճույքով զիջում է առաջնորդի դերը այլ մարդկանց: Երբեմն նա
ընտանիքի անդամներին հոգնեցնում է մաքրասիրությանն ուղղված
չափազանց շատ պահանջներով: Այս տիպի մարդիկ մեծ դժվարությամբ են
հաղթահարում տրավմատիկ իրադարձությունները, հաղթահարման
դեպքում էլ երկար ժամանակ դրանք պահում են հիշողության մեջ: Պեդանտ
շեշտվածությամբ անձինք բարեխիղճ են, կոկիկ, լուրջ, գործի մեջ հուսալի
են, միևնույն ժամանակ հակված են ձևականության (ֆորմալիզմ),
կպչունության:

7. Տագնապային տիպի շեշտվածությամբ մարդիկ բնութագրվում են քիչ

շփվողականությամբ, ամաչկոտությամբ, անինքնավստահությամբ,
մշտական թախծոտ տրամադրությամբ: Նրանք հազվադեպ են կոնֆլիկտ
սկսում շրջապատի մարդկանց հետ և կոնֆլիկտում հիմնականում պասիվ
դերում են: Նրանք կոնֆլիկտային իրադրության մեջ փնտրում են
աջակցություն և հենարան: Տագնապային շեշտվածությամբ անձինք
հակված են վախերի, խոցելի են, ունեն տագնապայնության բարձր
մակարդակ: Նրանք ունեն մի շարք դրական կողմեր՝ ընկերասիրություն,
ինքնաքննադատություն, կատարողականություն: Իրենց
անպաշտպանության պատճառով նրանք հաճախ հայտնվում են
«քավության նոխազի» դերում կամ շրջապատի մարդկանց կատակների
առարկա են դառնում:

8. Էմոտիվ տիպ. այս մարդիկ նախընտրում են շփման նեղ շրջանակ, որտեղ

նրանց հասկանում են «կես բառից»: Այստեղ նրանք ունակ են հաստատելու
կայուն հարաբերություններ: Հազվադեպ են նրանք կոնֆլիկտ
նախաձեռնում, որոնցում հիմնականում պասիվ դեր են կատարում:
Վիրավորանքները չեն արտահայտում: Նրանց դրական կողմերից են
բարությունը, ապրումակցումը, պարտքի ընդգծված զգացումը,
կատարողականությունը: Նրանք նաև չափազանց զգայուն են ու երբեմն՝
լացկան:

9
9. Ցուցադրական (դեմոնստրատիվ) տիպ. շեշտվածության այս տիպի
մարդիկ շատ դյուրին են շփում հաստատում այլ մարդկանց հետ, ձգտում են
լիդերության, փառքի և գովեստի ծարավ ունեն: Նրանցում առկա է
արտամղման մեծ կարողություն: Այս մարդիկ բարձր
հարմարվողականություն են ցուցաբերում շրջապատում, շփման փափուկ
ոճ ունեն և դրա հետ մեկտեղ նաև հակված են ինտրիգների: Այս
շեշտվածության մարդիկ շրջապատին նյարդայնացնում են իրենց
չափազանց ինքնավստահությամբ և բարձր հավակնություններով,
պարբերաբար կոնֆլիկտներ են սադրում և դրանցում շատ ակտիվ
պաշտպանվում: Նրանց դրական կողմերից են ճկունությունը,
թատերականությունը, զրուցակցին զբաղեցնելու կարողությունը,
մտածողության և արարքների յուրօրինակությունը: Բայց ունեն նաև վանող
գծեր, ինչպես օրինակ՝ եսասիրությունը, երկերեսանիությունը,
ինքնագովեստի հակումը, աշխատանքում ծուլությունը:

10. Էքզալտացված շեշտվածությամբ մարդիկ ունեն բարձր

շփվողականություն, շատախոս են, սիրառատ: Այսպիսի մարդիկ հաճախ
վիճում են, բայց գործը չեն հասցնում բաց կոնֆլիկտի, որում նրանք լինում
են ինչպես ակտիվ, այնպես էլ պասիվ կողմում: Միաժամանակ այս տիպի
մարդիկ կապված են իրենց մտերիմ ընկերների, հարազատների հետ և
շատ ուշադիր են նրանց նկատմամբ: Նրանք այլասեր (ալտրուիստ) են,
ունեն ապրումակցման բարձր ունակություն, լավ ճաշակ, ցուցաբերում են
վառ և անկեղծ զգացմունքներ, բայց նաև շատ խուճապային են, գործում
են՝ համաձայն տվյալ պահի տրամադրության:

11. Էքստրավերտացված տիպ. այս մարդիկ առանձնանում են բարձր

շփվողականությամբ, ունեն ընկերների, ծանոթների մեծ շրջանակ, նրանք
շատախոս են, բաց են ցանկացած ինֆորմացիայի հանդեպ, հազվադեպ են
կոնֆլիկտ սկսում շրջապատող մարդկանց հետ, իսկ ընդհարվելիս պասիվ
դերում են: Ընկերների, աշխատակիցների, ընտանիքի անդամների հետ
շփման մեջ նրանք հաճախ ուրիշին են զիջում առաջնորդի դերը,
նախընտրում են ենթարկվել և մնալ ստվերում: Նրանք ունեն այնպիսի

10
գրավիչ հատկանիշներ, ինչպեսիք են ուշադիր լսելու
ունակությունըպատրաստակամությունը անելու այն, ինչ խնդրում են,
կատարողականությունը: Նրանց վանող կողմերից են ուրիշի ազդեցությամբ
գործելը, թեթևամտությունը, չմտածված արարքները, զվարճությունների
նկատմամբ մեծ կիրքը, բամբասանքներ տարածելու մեջ վարպետությունը:

12. Ինտրովերտացված տիպին, ի տարբերություն նախորդի, բնորոշ է շատ

ցածր շփվողականությունը, ինքնամփոփությունը, իրականությունից
կտրվածությունը, փիլիսոփայելու հակվածությունը: Այսպիսի մարդիկ
սիրում են միայնությունը, ընդհարվում են, երբ ուրիշներն առանց
թույլտվության մտնում են իրենց անձնական կյանքի մեջ: Նրանք հաճախ
ներկայանում են որպես հուզապես սառը իդեալիստներ՝ մարդկանց հետ
հարաբերականորեն թույլ կապվածությամբ: Ունեն այնպիսի գրավիչ գծեր,
ինչպիսիք են զսպվածությունը, հաստատուն համոզմունքների
առկայությունը, սկզբունքայնությունը: Նրանք ունեն նաև վանող գծեր,
ինչպես օրինակ՝ համառությունը, մտածողության ռիգիդությունը, սեփական
գաղափարները համառորեն առաջ տանելը:Այսպիսի մարդիկ ունեն իրենց
տեսակետը, որը կարող է սխալ լինել կամ կտրուկ տարբերվել մյուսների
կարծիքից, բայց, դրանով հանդերձ, նրանք շարունակում են պնդել՝ ոչինչ
հաշվի չառնելով: [3]

Ավելի ուշ բնավորության գծերի դասակարգման հիման վրա

շեշտվածությունների այլ դասակարգում առաջարկեց Ա. Ե. Լիչկոն: Այդ
դասակարգումը հիմնված էր դեռահասների վարքը դիտարկելու
արդյունքների վրա: Դեռահասների շեշտվածությունների դասակարգումը,
ըստ Լիչկոյի, մասամբ համապատասխանում է Կ. Լեոնհարդի առաջարկած
դասակարգմանը: Այսպիսով, Լիչկոն առանձնացնում է հետևյալ
շեշտվածությունները. հիպերթիմ, որ համապատասխանում է Լեոնհարդի
դասակարգման հիպերթիմ շեշտվածությանը, ցիկլոիդ (ցիկլոիդ), լաբիլ,
ասթենոնևրոտիկ, սենզիտիվ (տագնապային), պսիխասթենիկ (պեդանտ),
շիզոիդ (ինտրովերտ), էպիլեպտոիդ (գրգռվող), հիստերոիդ
(դեմոնստրատիվ), անկայուն, կոնֆորմ: Կ. Լեոնհարդի տեսության հիման

11
վրա Ա. Լիչկոն զարգացրեց բնավորության շեշտվածությունների
վերաբերյալ եղած պատկերացումները՝ հավելելով նոր տերմիններ և
բացատրություններ: Ասթենոնևրոտիկ տիպ Հանդիպում է միայն
բնավորության շեշտվածության տեսքով: Ախտաբանական մակարդակը
դրսևորվում է մեծ մասամբ նևրասթենիայի զարգացումով: Գլխավոր
առանձնահատկություններն են գերհոգնածությունը, դյուրագրգիռությունը:
Հատկապես շուտ է հոգնում մտավոր աշխատանքի ժամանակ և
մրցակցության պայմաններում: Աֆեկտիվ (գերհուզային) բռնկումներն
առաջանում են չնչին պատճառներով: Միախառնված տիպեր Բավականին
հաճախ հանդիպում են ինչպես բնավորության շեշտվածության , այնպես էլ
պսիխոպաթիաների դեպքում: Սակայն ոչ բոլոր տիպերի
զուգորդություններն են հնարավոր: Միջանկյալ տիպեր Այս
զուգորդությունները պայմանավորված են ներծին (էնդոգեն), առաջին
հերթին գինետիկական գործոններով և, հնարավոր է, վաղ մանկության
զարգացման առանձնահատկություններով: Դրանցից են լաբիլ-ցիկլոիդ,
կոնֆորմ-հիպերթիմ, լաբիլասթենո-նևրոտիկ և սենզիտիվ
զուգորդությունները: Միջանկյալ կարող են լինել նաև այնպիսի տիպեր,
ինչպիսիք են շիզոիդ-սենզիտիվ, շիզոիդպսիխասթենիկ, շիզոիդ-
էպիլեպտոիդ, շիզոիդ-հիստերոիդ, էպիլեպտոիդ-հիստերոիդ: Ներծին
(էնդոգեն) օրինաչափությունների հետևանքով է հիպերթիմ տիպի
ձևափոխումը ցիկլոիդ տիպին: Ամալգամ տիպեր Այս միախառնված
տիպերը կարող են առաջանալ սխալ դաստիարակության կամ ուրիշ
անբարենպաստ գործոնների երկարատև ազդեցությունից: Ամալգամ
տիպերը ձևավորվում են որևէ տիպի բնորոշ գծերը մյուս տիպի ներծին
(էնդոգեն) միջուկի վրա շերտավորվելու հետևանքով: Օրինակ՝ հիպերթիմ
միջուկի վրա կարող են շերտավորվել անկայունություն և հիստերոիդ
տիպերը: Լաբիլին կարող են միանալ սենզիտիվը կամ հիստերոիդը: Դաժան
փոխհարաբերությունների պայմաններում կոնֆորմ հիմքի վրա
հեշտությամբ շերտավորվում է էպիլեպտոիդը:[2]

12
 Եզրակացություն

Կատարելով այս աշխատանքը եկա այն եզրահանգման ,որ ի զարմանս ինձ

մարդկային բնաորության տիպերը բացի այն ,որ շատ բազմազան են նաև որ
13
մարդկային բնավորության տիպերը բացահայտված են և տարանջատված
յուրաքանչյուն մարկանց մեջ յուրովի , չնայած այն, որ իմ սուբյեկիտ
կարծիքով այս տարբերակումները կիսատ են և կարելի է հետագայում շատ
բաներ ավելացնել ։

Օգտագործվող գրականության ցանկ

1․Պետրովսկի Ա. Վ.- Ընդհանուր հոգեբանություն,Երևան 1974թ լույս

հրատարակչություն [535 էջ․]
14
2․https://ysmubooks.am/uploads/%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF
%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_
%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%
82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%BD
%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84_
%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6.pdf

3․https://hilfmann.com/assessment/
Leonhard_Accentuated_Personality_Traits_Questionnaire_arm.pdf

15