Խ.

ԱԲՈՎՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ

ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Ուսուցումը Հեռակա

Ֆակուլտետ Կրթության հոգեբանության եւ սոցիոլոգիայի

Բաժին Մանկավարժություն եւ հոգեբանություն

Կուրս II

Առարկա Ընդհանուր հոգեբանություն

Թեմա Օժտվածություն, տաղանդ և հանճարեղություն

Կատարող Արեգ Մարտոյան

Կիսամյակ I

Դասախոս Ղազարյան Ա․

Ստուգման ձևը Էլեկտրոնային առաջադրանք

ԵՐԵՎԱՆ 2019թ.

1
 Օժտվածություն

Օժտվածությունը մարդու բնածին առանձնահատկությունների ամբողջություն է,

որը նախադրյալ է հանդիսանում ընդունակությունների զարգացման համար։
Տարբերում են ընդհանուր օժտվածություն
(որպես անձի բանականության ընդհանուր զարգացման նախադրյալ) և
մասնավոր օժտվածություն (հատուկ՝ մաթեմատիկական, երաժշտական և այլ
ընդունակությունների զարգացման նախադրյալները)։ Արտակարգ
օժտվածությունը նախապայման է տաղանդի և հանճարի զարգացման համար։
[1]

Ներկայումս դպրոցական միջավայրին հարմարվածությունը հանդիսանում է

կրթական կարևոր խդիրներից մեկը, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է
հատուկ ընդունակություններով օժտված երեխաներին , ովքեր պահանջում են
կրթական համակարգի հնարավորինս զարգացվածություն: ՕԺտվածությունը
իրենից ներկայացնում է համալիր խնդիր, որը գտնվում է տարբեր
գիտակարգերի խաչմերուկում: Ջ. Ռենզուլին համարում էր, որ օժտվածության
բնորոշման համար էական բնութագրիչներ են հանդիսանում ինտելեկտուալ
ընդունակությունները (միջին ցուցանիշից բարձր (Above Average Ability),
կրեատիվությունը (Creativity) և դրդապատճառվածությունը (առաջադրանքներին
ուղղված բարձր հետաքրքրվողականություն (Task Commitement)): Ջ. Ռենզուլիի
կողմից մշակված կոնցեպցիան ենթադրում է, որ օժտված երեխաները կարող են
լինել ավելի շատ, քան միայն ինտելեկտի, կրետաիվության կամ
հավակնությունների թեստերի արդյունքում ինդենտիֆիկացրածների թիվն է :[2]

Տաղանդ
Տաղանդը դա որոշակի գործողությունների մարդկային կարողության
բարձր մակարդակ է : Սա ունակությունների համադրություն է, որը
մարդուն հնարավորություն է տալիս հաջողությամբ, ինքնուրույն և ի
սկզբանե կատարել որոշակի բարդ աշխատանքային գործունեություն։

Տաղանդը հատուկ ունակություններ զարգացման բարձր մակարդակ

է ։Սա այնպիսի ունակությունների համադրություն է, որը
հնարավորություն է տալիս ձեռք բերել գործունեության այնպիսի
արտադրանք, որն առանձնանում է նորություններով, գերազանցության
բարձր մակարդակով և սոցիալական նշանակությամբ: Արդեն մանկական
հասակում կարող են հայտնվել երաժշտության, մաթեմատիկայի,
լեզվաբանության, տեխնոլոգիայի, սպորտի և այլ ոլորտներում դրսևորվող
տաղանդի նշաններ։ Այնուամենայնիվ, տաղանդը կարող է հայտնվել նաև
ավելի ուշ: Տաղանդի ձևավորումը և զարգացումը մեծապես կախված է

2
կյանքի և մարդկային գործունեության սոցիալ-պատմական
պայմաններից:

տաղանդը կարող է դրսևորվել մարդկային աշխատանքի բոլոր

ոլորտներում` կազմակերպչական և մանկավարժական գործունեության,
գիտության, տեխնոլո-գիայի, արտադրության տարբեր տեսակների մեջ։
Համառությունը և հաստատակամությունը մեծ նշանակություն ունեն
տաղանդի զարգացման համար: Տաղանդավոր մարդիկ բնութագրվում են
որոշակի տեսակի գործունեության մեջ ներգրավվելու
անհրաժեշտությամբ, ինչը երբեմն դրսևորվում է ընտրված բիզնեսի
հանդեպ կրքի մեջ: Հմտությունների համադրությունը, որոնք տաղանդի
հիմք են հանդիսանում, յուրաքանչյուր դեպքում առանձնահատուկ է,
բնորոշ է միայն որոշակի անհատականությանը: Տաղանդի առկայությունը
պետք է բխի մարդկային գործունեության արդյունքներից, որոնք պետք է
առանձնացվեն հիմնարար նորույթով, մոտեցման ինքնատիպությամբ:
Մարդկային տաղանդը ուղղորդվում է ստեղծագործելու
անհրաժեշտությամբ։[3]

Հանճարեղություն

Հանճար անձի շնորհալի բարձրագույն մակարդակը մարմնավորված է

ստեղծագործության մեջ, որն ունի պատմական նշանակություն
հասարակության կյանքի համար: Պատկերավոր ասած, հանճարը նոր
դարաշրջան է ստեղծում իր գիտելիքների ոլորտում: Հանճարը
բնութագրվում է ստեղծագործական արտադրողականությամբ, անցյալի
մշակութային ժառանգության վարպետությամբ և միաժամանակ հին
նորմերի ու ավանդույթների վճռական հաղթահարմամբ:[3] Նման
հատկություններ ունեցող մարդը կարողանում է խորապես տիրապետել
մշակութային ժառանգությանը և, միևնույն ժամանակ, դուրս գալ
ընկալման և մտածողության կարծրատիպային կամ ավանդական
նորմերից ու շրջանակներից:Փայլուն անհատականությունն իր
ստեղծագործական գործունեության միջոցով նպաստում է
հասարակության առաջանցիկ զարգացմանը։

Հարկ է նշել, որ գոյություն չունի առանձնահատկությունների հատուկ

փաթեթ, որը որոշում է հանճարը: Մարդիկ, ովքեր իրենց դրսևորում են
որպես հանճարներ մի ոլորտում, միգուցե այլ բնագավառներում փայլուն
չեն: Տերմինը լայնորեն կիրառվում է առօրյա լեզվով ՝ հաճախ
արտացոլելով հանճարեղության այլ, ոչ ամբողջովին գիտական
հասկացողություն: Այսպիսով, այս տերմինի օգտագործումը գիտական
համատեքստում այժմ որոշ հարցականի տակ է։[4]

3
 Օգտաագործվող գրականության ցանկ

1․․․․․․․ Ա. Ա. Նալչաջյան, Հոգեբանական բառարան, Ե., «Լույս», հրատարակչություն, 1984, էջ 211։

2․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․http://psyarm.com/wp-content/uploads/2017/03/GITAGOXOV-2013..pdf

3․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․ http://psyznaiyka.net/view-sposobnosti.html?id=odarennost-talant

4․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․ http://www.psychologies.ru/glossary/04/genialnost/