BEsiNci BOLOM SOSYAL ALANDA YAPILAN INKILAPLAR 1. Sapka Inkntabr ve Kale Kayafet Degisimt Cumburiyetin ikamyla bieikte bilimi esas alan yeniden yapilanma siireci iginde sosyal alanda da degi- sikliklere ve yeniliklere itiyag du- Yuluyordy. Kibk kiyafete yeni di- enlemelerin yapilmast gerekli_go- ikiiyordu. Dis gOrdnsle digUnce ‘yapist arasinda bir ilginin olama- yacagim dignenler olmakla bik te sosyolojik ve tah gergekler bu disincenin dogru olmadifint gbs- termektedr. Dogu ve Baty uygarhiklarnun ~ ig gbrinig bakimindan - en ayit edict Szelligini kayafet olusturu- yordu. Modem cagla birlikie Batt da her dikenin Kkendine d2gi kaya- fellerinden baska ortak bir kayafet de ‘ortaya gikmigt. Oraya gikan bu sekil veya grinds, Batrnin temsil fen, teknoloj, hr since ve bilimsel “anlaysy veya daha genig anlamda medeniyetin sembold. gibi alglanmaya baslanmiste. Bu yiz- dendir ki, Osmanlt ddnemi_ yenilik hareketlerinde Ovellikle I. Mah- smud’danitbaren Bat'nin norm ve seviyesine ulagma amact giden de- * Prof: Dr. Nuri KOSTOKLO tarafindan yang. {isim stireeinde lahk kiyafet hususu ‘862 ardi edilmemistir Osman Devietinde kihk ve Jayafetbirliginin saglanmast igin I. Mahmud devrine gelinceye kadar bir giriginde bulunulmamisur. Os- manh toplumu, degisik dinlere mensup ok uluslu bir yapr_oldu- undan, farkli dinlerdeki cemaat- Terin kendi geleneklerine gore bir fayafet kullanmas: normal goril- miistir. Bununla beraber devlet za- man zaman kayafetlerin rengini belirlemeye kalkismistir. [11. Selim devrinde (1789- 1807) Mustiman- lar baslik (serpus) ve _ayak- kabilaninin sari, Ermenilerin kar- ‘mizi, Rumlarin siyah, Yahudile- rinkinin de-mavi olmast kabul edi- mistic. Tl. Mahmud, dini yapular disinda halk arasinda bir fark gizetmeyccegini ildn ett igin bu ayafet farkhibklan devam edemez- i, Bununla beraber, Padigah yalmz memurlarla askerler iin Kiyafet birligi saglamaya galismis, ve setre pantolonu kabul etmistir. Bu degisi- ime kargi gikanlar olmakla bisikte! "Fat Ri Atay, Val Bfend'den naklen sve diyor, str paolo hak Gzerinde nasil Dbaktcagin anak ‘gla, Saray. adam rnndan Hisnd Beyle Avni Beyi yeni eyafete sokar ve gar gine suede. Bir Ramazannner nr REO TD ETT Tener ree creer ere ere reece ree ee ere re a £ 'BESINCI BOLUM : SOSYAL ALANDA YAPILAN INKILAPLAR _BESINCI BOLOM: SosYAL ALA halkin bir kismi da bu kryafeti be- Saka Huristiyanlarin bashgs oldugu disindldogi igin alt amamis ve omun yerine Tunuslu- Jann giydigi fes alinmigtir. Fes yal- nz askerler ve memusiar igin zorun- fu oldugundan hatktan her siif ve cemaat basina istedifini koymakta serbest birakilmist, Ilmiye simifina ‘mensup olaniar sank, tarikatlara bagh bulunanlar kilah, halktan bazi kimseler de kalpak, bazilari da kege Ikilah giymislerdie. Bu bashk (ser pus) farkhihgs yiadinden halla gbs- termek igin "basibozuk” tabi kulla- rilmgtr. Tl, Abdilhamid devrinde, Paniskimizm politikast gidildigi: ‘gin fos, dint dayanismanin bie sem- boll haline gelmisti. 1908"de IL ‘Megrutiyet inkilabim yapanlar, ken dilerini I. Abdilhamid devri adam- lanndan ayirt etmek igin kalpak giyiyorlard:. Bu geligmeler sirasinda bazi softalar ve ulema “fesin din ve iman alimeti_oldugunu” ileri sire- ‘ek. buna itiraz etmislerdir’. Halbuki uzak degil, yakin bir gegmiste Il Mahmud fesi getirdigi vakit aym gevrelerin fese Karst giktiklant ve hhatta bu ve benzeri kiyafet icraa- tundan dolays Padisaha “gavur pa- digah” dedikleri zihinlerde hala tazeligini koruyor id, {Find imige Hallam bu iki zamane rippin bir paralradigs Kal, Padah Kababst isn ve Avni Beylere yaklemek iin og yoke bahane ederek isn de sry" {FR Any Cankaya, nba 19848430) Fall Rik Aly, ae, 5431 Inviyag.duyulan fesin_ byte birbolima” Avustorya’ dan thal edie Tiyorde. Avusturya'nin Bosna Her sei ilhae etmest Uzerine Avus- {urye'dan ital edilen fes boykot edilmig ve bu sirada balk bir ksm: Ga fes. yerine Kalpak giymeye braslamigt. Brine! Diya savas. rasinda sapkanin zelliklesni tape yan ve Enveriye yahut Kabalak dat verilenbaghk askere giydii- mist, Bilin tere Inika Savas. Sirasindakalpak Kava-yt Mili- yecilerin, mill areketin sembold olmustr Girildig izere, Osmantilarda baullagma sree basladigmden bu yana hl kryafette de bie dediim Sireci denemeleri_ yapamis ancak, futarh ve kali bir gigiye ula lamamigti. Cumhuriyet Tirkiyes sosyal alands Batt medeniytinden tzak hata ktm, tari glenek ve redeni sgiler bie tarafabrrakarek Batinn layafetin yale Baton diniyleagklayan bir ibnyetint- tuculuk ve eehaletin etki olugu sosyal gersakleri devralmis bul yordu, Halba ki Attirk, Batt me- deniyetnin bie bitin olarak aln- masindan yana oléugu igin ba me- deniyetin etkisindeKalmgolan dim yanin kabul eimis oldu gaa Kiyafetin benimsenmesini gerekli buluyorde. Fesin tip yerine sap Enver Ziya Karal, Turkiye Cumboriy ‘Tarihi (1918. 1960), Mili Epi Bs rev, Istanbul 1964 5187-188 TORKIYE CUMBURIYETI TARIHI - 11 kann giyilmesinin —gerekgelesini ‘Atatirk, Nutul’'ta syle agnklamak- ‘adr, Efendiler, milletimiin basina sirmekie oldugu, cahilk, gaflet, taassup, yenilik ve medeniyet dis- ‘manliginin belirgin isareti gibi gd- rinen fesi atarak, onun yerine. bi fin medent dimyaca baslik olarak fullanlan sapkayt giymek ve biy- lece, Turk milletinin medent top lumlardan zifiyet bakumindan da highir- ayrgs bulunmadigine g6s- terme kaginilmaz oluyord"* ‘Auatirk’'dn bu _s@zlerinden agikga anlaghayor ki, fesin_ yerine sapkanin giyilmesi, bir ekil ve g6- iis meselesinden te, artk bu zamanda_fesin sembolize ettigi ce- halt, taassup, yenilik ve medeniyet dligmanhigina Kary! medeni dinys- tun degecerini tercih mesajt ver mekten_baska bir sey dei 1925 yilt_ve daha sonraki yi- larda sapka ve lalik kayafet kom- sunda nem gelismeler olmustur. 1925 yh iikbaharndahOktimet ordu igin “siperi gems” adi veri- Jen, ashinda sapkadan baska bir sey clmayan baslgs kabul tt. Bazi aydinfikiii doktorar bat ginesten Koruyan. bu. baslgin saghk igin faydal okdugunu sOylediler. Baza 5e- hislerde genglerden ve memur- Jardan bu baslié giyenler olmus "2000, Notuk, ATAM. yayiny, Ak 605; ve boylece Kamuoyunda — sapka aleyhindeki fikirler yumusamaya baslamisti. Boyle bir ortamda Ata- tirk, Kastamonu’ya anlaml bir zi- yaret yapmisti, Atatrk’tin bir haf- ta siren Kastamonu ve baz! ilge- lerine yaptijn ziyaret, basta sapka ve klik kryafet olmak tizere bundan sonra sosyal alanda yapilacak in- Ieilip ve degisimin habercisiydi Atatirk, 24 Agustos 1925 gtini yaninda Kétehya Milletvekili Nuri Conker, Rize Milletvekili Fuat Bulea ve diger erkanla Ankara’dan Kastamonu'ya hareket etmistir. Yo! Uzerinde bulunan Kalecik ve Gan- kan'da halk, heyeti cosku ile kargi- Jamisti. Atatirk, Kastamonu giri- sinde biiyik bir kalabalikla karstlan- ‘mig ve kendini karsilamaya gelen devlet memurlan ve halk elinde panama gapkast oldugu halde basi agik selamlamistr’. Gazinin gerek yo! boyunca hhalkt bast apik selamiamasi ve ge- rekse Kastamonu'ya variginda ilk ddefa panama gapkast ile gOrinmesi, ‘bundan sonra Ozelikle sosyal_alan- a yapilacak inkilap ve degisimin bir habercisi idi. Nitekim At trk'n bir hafta siren bu gezisinde ‘yaptigs konusmalarin esas esprisini hhep sosyal alanda yaprimast gerekti inkilap ve degisim olusturmustur. Munna Slim Ime, Atatiri°a Sapka Devriminde Kastamonu ve Seyahatler 1925, Ankara 198, 510-12BESINCI BOLUM : SOSYAL ALANDA YAPILAN INKILAPLAR Atatirk Kastamomu’ya var siminertesi gin kislay, hastaneyi ‘ye memleket kutiphanesini ziyaret etmis ve Kitphanede sizi_baslik ve kiyafet konusuna —getirere “Sang: yetkili olmayana sard smamalt. Bir de vazifelerini yaparken sardirmaliie"® der. Onun kayafetle ilgili bu tespitlei, o anda rasgele sdylenmis ifadeler olmayip, ileride 1934'te gikacek olan “Bazi Kisvelerin Giyilemeyecegine. Dair Kanun’la fade edilecek bir dedi mi haber vermekteir. ‘Atatirk aym giin Kastamonu elediyesni ziyaret etmigtr. Kasta- ‘monu'nun bitin esnafim. temsil eden bir kalabalik ktle de belediye salonunda toplanmist. Gazi ser- best konusma imkanlan bulabilece ini diginerek, hepsini ayn ayn Kabul etmeyip ‘hep birlikte salona davet etmistir. Hemen esnafin ara- sna girip, sanalariny, hatirtain $o- sup, Konusmaya basladi sirada bir terziyi gisteerek; “Bu elbiseler herhalde uewz- dur. Kumasi da diz. gadas layafet miir?" diye sorunca, “vet agdastr", diye covap veil. Mustafa Kemal devamla, ““O halde bu elbiseler hem uewz ve hem de yerti maid. Aym elbi- seye kumasindan bir de serpus ya parsinz" de. Fleece, age 514 Baska bir esnafa da “fesinj sister bakalim der. Fesinin altndan takke gk. Iginde take, izerine aba- ni sank Sonrafes.“Bunlarn epsinin paras yabanciya giiyor. Bunlan sy. Jemekten maksadim sudur” dedikten sonra ANatirk, kik kyafetten hae- ketle s@zii medeniyete getierek su anlamltkomusmayyepar, “Bie her seviyeden.medent in- san olmaliyz, Cok acilar girdik Bunun sebebi diinyann vazivetini anlamayyzimcder. Fileimiz, zl. ‘yetimis tepeden twrnaga kadar me- deni olacakar. Sunun bunun sézine ehemmivet. vermeyecefiz. Bitin Tiirk ve islém alemine bakin; zih- niyetterini, fkilerini medeniyetin emretigi degisim ve yikselmeye uydurmadiklarindan ne bik fld- ket ve izdirap igindedirler. Bizim de simdye kadar geri kalmamz ve en nihayet son feléket camuruna bat sjumez bundand. Bes alti seneigin- de kendimizi kurtarmissak zihniyet levimizdeki degigmedendir. Aru duramaytz, Behemehal ilrigidece- Hie clink mechurue. Millet acikca bilmelidir, medeniyer dle kuvvett bir esti Ki, ona ilgisiz Ralanlar yakar, mahveder. Ieinde bulundu ‘umue medeni alemde laysk oldu ‘nue mevkii bulacak ve on muha- faza ve yiicetecegiz. Refah, saadet vv insanlik bundadir"?. Timece, age, 517-18; AtatGek7Un Soyley ve Demegied! IM, Attire Arata Merkezi Yay., Ankara 1997, 216 attr Kastamonu_gezisin- de gevre ilgeleri de ziyaret etmis ve buralarda halkla ig ige.olmus onlar- Ia sohbet etmig ve bu konusma- lannds Ozellkle sosyal ve kiltirel konulara temas etmigti. Gazinin 27 Austos 1925 tarihinde Inebotu Turk Ocagindayapugt fevkalide salami ve mesa). yGkli: konusmasi led, sn Bfeniler, Trkiye Camb riyet’ni kuran Tiirk halk, mede- nidir. Tarihte medenidir, hakikate mmedenidir. Fakat ben sizin dz kar- desinis, arkadasimz babamz_ gibi sépliyorum, medeniyim diven Turkiye Cumburiveti halk fitriyle ztniyetyle mmedenioldufumu gistermek mec- buriyetindedir. Medeniyim diyen Tir- five Cumhuriyet halk eile hayat ile, yagayig tarzt tle medeni oldugun pistermek mecburiyeindedi. Velha- sil medeniyim diyen Tirkiye'nin.ha- Iakaten medeni olan hall, bastan ayaa dis gOrinisit dahi medent ve olgun insanlar oldugune filen séstermege mecburdurlar. Bit son sdulerimiagik ifade etmeliyim fi, bitin memleket ve cihan ne demek inedigimi kolayea anlasin. Bu ica- haums yice heyetnize, bitin heyete bir soru yonelimek istiyorum. Sorte yorum: Bizim kyofetinie mill mix dir? (Hayur sester), Bisim kyafetimis medeni ve seynelmilel midir? (Hayur hay se- delay) TORKIYE CUMHURIYETI TARINI - 11 Size igtirak ediyorum, Tabirimi mazur gorini, alt kaval, iisit sighane diye fade olunabilecek bir Iyafet, ne millidir, ne de beynel- mileldir. O halde kayafetsiz bir mil- let olur mu, arkadaslar? (Hay. hay, katiyyen sesler) Gok laymetli_ bir cevkeri camurla’ swvayarak diinyanin baki- sna géstermekte mind var midir? Bu camurun iginde cevher giclidir, fakat anlamyorsunuz demek wygun mur? . Arkadaglar, Turan kayafetini arastiip ihya etmege mahal yoktur Medeni ve beynelmilel knyafet bizim igin, gok cevherlt milletimiz gin iyuk bir kxyafettir. Onu givecedi. ‘Ayakta iskarpin veya fotin, bacakta ‘pantolon, yelek, gémlek, kiravat, ‘yakalik, caket ve bitiabi bunlarin ‘miitenmmimi olmak ivzere basta sipersi semsli serpus. Buu acik soylemek isterim. — Bu_serpusun ismine sapka denir.. Buna calz del diyenler vardir. Onlara derim i, cok gafilsinic ve gok cahilsiniz ve ‘onlara. sormatk isterim: Yunan_ serpusu olan fesi siymek caiz olur da gapkayt giymek nneden olmaz? .." Atatlirk bu gezisinde Inebo- lu’dan baska, Tasképril, Daday ilge- lerini de ziyaret etmistir. 30 Agustos 1925 Pazar gn Kastamonu’da imece, age, 46: Atatbek"un Séylev ve Demegier Mf, 220-221,BESINCI BOLUM : SOSYAL ALANDA YAPILAN iNKILAPLAR yaptigi ve yine Tarkiye’nin sosyal ve kiiltirel meselelerine temas eden uzun konusmalart sirasinda sbi Jayafet konusuna getirerek cok ‘nemli agiklamalarda bulunmustur: “Inebotu'da ve diger baz yerlerde sdyledim. Bu giintin mese- Tesi gibi mitaléa edileceginden, burada da bahsermek isterin. Her rilletin oldugu gibi bizim de bir millt Iayafetimiz varmus. Fakat inkar etmek ‘miimkiin degildir Ki, tasudigumne Iayafet, o degildir, Hatta milit kya- fetimizin ne oldugun bilenler igi- ‘mizde azdir bile. Meselé, kargimda kkalabaligin iginde bir zat gdrijyorum, (eliyle isaret ederek) basinda fes, fe sin tistinde bir yesil sarik, siranda bir mintan, orn stiinde benim sirtmdaki gibi bir ceket, daha alt tarafir goremiyorum, Simdi bu Iyafet nedir? Medeni bir insan, alelacayip kyafete girip diinyayt endine giidiriir mit? Deviet memurlan, bitin mile tin kayafetierini diizeltecektir. Fen, sthhat bakis acisindan_ameli obmak itibartyla her alanda tecribe edilmis medeni kyafet giyilecektir. Bunda tereddilde gerek yoktur. Asirlarca devam eden gafletin act derslerini tekrarlamaga gilciimiz yoktur. Biz rmedent insan oldugumuzu ispat ve ighar igin icabedeni gerekeni asla tereddit etmeyecegic"® * Ineee, age. 360-6; Atatirk'an Séylev ve Demeser I, 5226 TT Atatlirk, 31 Agustos ginit Kas- tamonu’dan ayrilarak Gankinisti- kkametinde Ankara'ya hareket et. mistir. Yine dénis yolunda da_he- vyetin gegtigi yerlerde halk bast agik ‘olarak Gazi’yi heyecanla karla mist. Atatirk de her firsatta on. larla sohbet etmis ve TUrkiye’nin iginde bulundugu sosyal_ gergekler ve yapilmast gerekenleri dile getir- ristir. Cankan'da iken Isklip’ten igelen heyetle konugurken baghk ve kryafet Konusuna yine temas ederek sByle demistir: “Kiyafetin medent bir sekle sokulmast igin kanun Idzim degildr, ‘Millet karar verir yapar. Yalmz bir Diyanct Isler Baskanligi ve buna ‘mensuyp mifta, imam ve hatipler vardir, Bu stafa ait kayafet! tania. Bu islerle gérevli olmayip da ha- rricte Kalanlarin ayns kryafetigiyme- leri dogru degildir. Bu gibilerini kimse tammaz ve kabul etme. Biz de medent kisvenin bidtin teferru- ‘at kabul ettik. Bunu memurlar ve ‘mebuslar geregi kadar tatbik ederek hhalka rehber olmalrtar.""” Giedayor ki, Atatirk, bu bir haftahk Kastamonu gezi programn- dda, bulun Turkiyo'ye bir mesaj ver- ‘mek istemigtiz. O da, sosyal alanda yaptlocak degigimlerdit. Siphesiz bu desi Once kendini diy gOetiniimde hissetiecektir, Tabi ki dig gOri- nimiinaltunda yatan esas gergek, salt Wmeee, ae. 86. ‘TORKIVE CUMHURIYETI TARIAI - I sekilliken Ste Baty_medeniyeini tereih anlayiidir, Baghk ve kayaftin Doiu_ve Bat medeniyetinin sem- bolleri olarak algilandi, sapka gi yenlerin_kafir_ve onlann medeniyet eserlerinin de Kir sayy bir toplumda bu anlayign -muhakkak yilalmastgerekliy Mustafa Kemal'in Inebolu ve Kastamonu nutuklan ajans ve basin vastasyla. TUrkiye’nin her tarafina ulagtganda bitin gehirlerde memurlar resi bir emir beklemeksizin sapka siymeye baslammslardr. Mustafa Ke- ‘mal_Ankaa’ya dOntsinde de halkin by bir ks Kendisni, gapka elde best agikselamlamigr. Bir gin sonra Huktimet karamamesiyle memurlar isin sapka zorunlu kannst, Bu Zonunluluk, ilk anlarda halka yayll- mad Fakat basta aydunlar ve gener ‘olmak Gzere halkan bir kes sapkayn Jabal etmistc’. Bunun zene TBMM 25 Arak 1925'te bir kanun sakararak sapkays TUrk milletinin resmf bash olarak kabul emis Kamin gikuitan sonra, bir Yu- nan serpusu olan fese din anlam veren.bazi_yobezlann tahikiyle Doju'da, bazs isyan giigimleri ol mussa da_bunlar kisasirede bastin!- gtr. Toplumun sapkayt benimseme- sini mateakip zaman igerisinde, Ata- turk'in Kastamonugezsinde her firstia temas etigi kak kayafet "TZiya Kara ge, 5149, dizenlemesine sra gelmigti, 3 Ara- dik 1934’te “Bazi kisvelerin Giyile- meyeceijine Dair Kanun" gikael- mis. Bilindigi izere toplumu yéne tenler ye toplum Uzerinde nour sahibi_olan din adamlan ve din gorevllesi Kendilerinitoplumdan farkh Klan daha gisteigi kayafe- Jer giymislerdir. Ancak bu tr fark kayafetler gorevierinin ieab: olm gerekirken zaman zaman gérevleri- nin dipnds siyasi alanda da. bir niifez ve mesa) amaciyla da kullan- diklan olmustur. Ozelikle yakinta- rihimizde bunlarin Srmekleri girl- mig idi, Esasen béyle bir kanun ‘ikaniirken bir taraftan artk evren- sellesmis. ve medenitoplumlann gi- yin alinmak istenirken bir taraf- tan da 0 zamanki toplumsal bie ge- sek olan ve kihik- kiyafet yoluyla baz ksilern toplum iizerinde nifuz kkurmasim Onlemek amaci giil- mist. Sz komusu Kanunun bezt maddeleri sunlarde; I-Hangi din ve mezhebe sahip olursa olsunlarruhanflerin mabet ve ayinler haricinde ruhani kiyafet tagmalan yasaktr. Hiktimet her din ve mezhepten uygun gbreccfi yalnz bir rubaniye mabed ve ayin havicinde dahi rohani kayafetini tasiyabilmek ign gegied — izin verebilic. Bu izinin btiminde onun aym rubani hakkinda_ yenilenmesi veya bir baska ruhaniye verilmesi cain.ie BESINCI BOLUM : SOSYAL ALANDA YAPILAN INKILAPLAR 2lacilik ve sporculuk gibi topluluklar ve cemiyet ve kullp hyetler ve mekteplere ait kyafet, almet ve levazim tasimak istedik- leri zaman yalnz nizamname veya talimatname ile gesititiplere uygun fayafet, aldmet ve levazim tasiya- bilirier. 3-Turkiye'de bulunan ‘Turk lerin ve yabaneilarin yabanct mem- leketlerin siyaset, askerlik ve milis kcuruluslan ile ilgili kayafet ve ald metlerini. ve levazimin tasimalart vyasakti, 4-Yabanci kurulug —mensup- Janinn kendi kiyafet alamet ve le vazimlan ile Turkiye'yi ziyaret ot- ‘meleri Bakanlar kurulunca tayin ‘lunacak makamlarin znine tabidir S-Turkiye devleti nezdinde me~ ‘mur bulunanlann kayafetleri uluslar arast gegerli adetlere tabidr. Bu maddelerde de gordlecegi ere sz konusu kanun_nelerin gi yileceginden ziyade nelerin giyile- ‘meyecegini agiklamaktadir. Sapka Kanunu sonrasinda oldugu gibi bu kkenundan sonra da_bazt bagnaz ve yobaz gevrelerin rahatsizigi ve tep- kisi garilmilgse de kisa zaman ige~ risinde Tirk toplumu degisimi be- nimsemistir. Ashinda gerek Jayafet konu- sunda gerekse gapka ve fes miica- delesinin altinda yatan gergek hal hhazurdaki geri kalmisligi ve stati- koyu savunanlar ile her bakumdan ieriemis Avrupa ve medent_top- Tumlaravlagmak isteyen yenilikst innietin —miicadelesinden baska bir sey deg, Bu bakamdan hak olarak bazt bilim adamlanmizin da dedigi pis sapka ve kayafet in Jaléplarinm’ "yzeysel ve sekl bulunup kugimsenmesi asvip ol namaz. Aslinda bu _inkiplen keigimseyenler, Atatick —inkilip- iarmin tamamin bile bazen dist yap devrimi diye hafife almak ste mekteisler ve her seferinde mille- timiz cziei gofunlugu ile bunlara liye oldugucevabs vermektedi. (Gil Tak miles Atte inklap- Tarn: benimsemigi. Atatik'in de- yimi ile "Tark miler cagday mede- niyein bitin medentmiletlere temin etigi haya vastlarinesasia ve geklde aynen benimsemeye karar vermigir". Bu itibarta adeta Tick erkoBinin kafasiyla egdeferde_g6- rilen fesin yasak edilmesi ve 0 Kafaya, 0 basa. sake giydiiime- siyle, basin iginde de inkléplann Sngordigi mispet iim dogrulta- sundaki digince ve kata ikilabim ‘bagarmak mimkiin olacaktr" Sapka, Atatirkgd diginceyi ‘Osmanttslahat hareketlerinden.t- vizci ve dengeci olmamak karakter ileayinr. Atak, deni kis masa- lina inanmyordu. Ya bali, ya insan vardit tate geri bir memekete medeniyet mesclesihalledilmedikge 7 Yilmaz Alta, Taek tnttap Tari, 6 ‘as, Istanbul 1985, 5270, TORKIYE CUMHURIYETI TARIHI - 11 highir_meselenin_halleilemeyece- fini biliyordu, Sarkl-Garphya inan- rmiyordu, Ya Sark, ya Garp vardr Garp medeniyetinin temeli_hur dignoedir. Sapka bir bashk tklii TBMM ZC, Deve: C25, Ankara 1935, 5 34.35, 2411, 1934 tanh gone . = “Kemal 62 adlt Turkiye Cum hur reisine 24. 11, 1934 tarih ve 2587 sayih kanunla verilmig. olan Aatisk‘soyadi tek sahsina-mah- sustur. Hig kimse tarafindan 62 ve soyadi olarak almamakullamilamaz ve kimse tarafindan higbir suretle bir kimseye verilemez. Atatirk adimin basina ve sonuna baska s6z onarak 62 ve soyedi almamaz. ve vllaamnaz”" Soyadi Kanunu ile birlikte ‘Turk milleti, devitinin kurucusuna bu gekilde bir vefa ve sayg Smegi aistermis oldu Soyadi kanunundan sonra 29 Kasim 1934" resmi_gavetede yayinlanan yeni bie kanunla da Turk Coplumundskullanlmas: adet ve aliskaalik haline gelmig ve fakat insanlar arasinda sosyal_istinlik veya sini farks anlayigina yol aga- bilecek “aia, hact, hafiz, hoca roll, efendi, bey, beyefendi, pasa, hhanim, hanimefendi, ve hazretleri gibi” baci lskap ve Gavanlann ka- hun kargisinda ve resmi belgelerde kaullanlmas: yasaklanmistie™ 524 Kasim 1934 tai ve 2622 sail Resmi guise. 3 igi Kann teklitinin mizakere ei 26 Kasim 1934 gooki giragmelrde siz lan Metis dyeledkanunun gerekses flak 52 clen uovan ve lakplann: Sani fk eyandrdi","Ustlak ve ss yal Seg", “igtimal hutusiyet ve OsUnk lade etikerni ile getiinerdr. Bla ‘TBMM ZC. Dewess, C25, Ankara 1935, dled,i. £ BESINCI BOLUM : SOSYAL ALANDA YAPILAN INKILAPLAR S.MilG Bayramlar ve Genel ‘Tatil Ginlerinin, Kabul Sosyal alandaki desisimlerden bivisi de hafta tative Bayram lnlerinin tespiti ve bu alanda yapilan dizenlemelerir. Bilindigi lizere Osmanlt Devletnde, bitin topluma yonolik. bir hafta til avram:yoktu. Osmanli Devetinin rerkez teskilatinda yalnz zaman, zaman Pazartesi_ veya Pergembe gUnlerinin hafta tatili kabul edildigi olmustur, Ote yandan Osmanlinim son yillannda Persembe ginleri 62- Jeden sonra olmak zere Cuma akjamma kadar okullarda tail uy- gulamast yapsimistr®. Baz yabanci sermayeli kuruluslarda ise. isyeri Zaten igi Kanunun gerekgesinde bu sue Gzlike vorgulanmstr Ik paragrat 4 ifedelerebaglamaktadir, “Tork okt Tabunn en ap (Gz) vas demokratk ‘lmasindad Demokrasinin temel\ usa lyelersrainda ne kanunda, necesita, ne az muamelede ig bit fark olmamasir ‘ark arn ik gaplanadseilletin fees arasinda higbir fark yoktu. Gaze girinen ‘mevki ve makam farkla herkesinubdesine verlen -vanifeleréen ibaetir ii, bu if doreelet_arainda 7 fuck olen a vazifein ferefi ve vazifeyi gireninbaysieth Dokttsindan hibir fark Yoltu. © devide tus damon yalaz adler ile amir, Ssilannim bapna hig wat ve paye ‘klenmerdi Rha olunan yesan sft Tak ‘lusundan olmaka, Bunun en parlak mis ‘ila’nn. Romabilaraverdii sade, fakat ‘ilk eevapue” TBMM ZC, ayn yer, 3a 5°. ziyn Karal, Turkiye Cumburiyet ‘Tari, 5152 sahibi yabancilar Kendilerinin uy- gun gdrdikleri bir giinde galisanlara hafta tatili izni vermislerdir, 1908 senesine gelinceye kadar Tur kiye'nin bitin glmrUkleri Pazar sgind kapal ii. Diyun-1 Umumiye ye bankalar kendi tatil ginlerini belirlemig idiler. Yani kisacas, ‘Osman sosyal ve ekonomik haya ‘onda hafta tatili Konusunda bir stan. dardizasyon yoktu®. CCumhuriyetin ilan edilmesinden sonra, hakl olarak —hiikiimerge resmi bir hafta tatili Konusu Uzerinde dorulmustur, Galisantarin hig din- enmeden devamlt galismalan on- Jann yipranmast demekti. Eski din inanglanina gore tanni bile dinyays alt: giinde yaratuktan sonra_yedinci ‘gind istirshat ctmisti, Kutsal kitap- larda ilk kez Tevrat’ta istirabat gl- ni; “alt. giin galis yedinei gin is- tirahat et ifadeleriyle belirilmis ‘di, Bats memleketlerinde bu esasa dayamilarak kabul edilmis olan haf ta tatilini, sonralart Laik hale gelen devletler de tanimislardh Hata tatlinin saglik sebep- leriyle geregine inanan TBMM 1924’te Cuma gununin bitin Tur kiye'de hafta tatili gin olmasim Kabul etmig!® fakat bir middet son- ra Cuma gntniin hafta tail olarak segilmesinde isabet olmadigy anlast!~ "THM ZC, Devres,C3, Ankara 1935, £303, 27.05.1935 goo gree, 8 Tevrat, ils (etadus), XX, 10. “Tuncer Baylis, age. 1d ‘TURKIYE CUMHURIYETI TARIMI - 11 rmgtr, CUnki Bau memleketleri Pazar gin’ tatil_yapmaktaydhlar Cumburiyetle birlikte Bat ile ilis- kilerini gitikge aruran Tirkiye’nin ua durumda, Bat ile olan Gzellikle ckonomik, mali ve ticart lis lerinde problemler yasanmaya bas- lanmsir. TBMM’nin 27 Mayis 1935 taribli oturumunda hafta tail komusu. Meclis dyeleri tarafindan waun wadiya konugulmus ve hafta tatili-giaunin bir din? sorun ol- ‘mayip, tamamen _sosyal, ckonomik ve siyast bir konu oldugu dzerinde durularak, — ulkenin menfaati_igin medeni dikelerin goBuntugunun kabul ettigi Pazar giiniiniin hafta taili olmast kabul edilmisti. Ay ca aymi gin, ayn kanun gergeve~ sinde milli ve dint bayram gin tatilleri de belirlenmistir. “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkin- daki_Kanun” a gore; Ulusal Bay- ram olarak 28 Ekim Ogleden sonra baslamak dizere 29- 30 Ekim giin- Jeri Cumhuriyet Bayram, ve diger beyram ve tatil ginleri olarak; 30 Agustos Zafer bayram, 22 Nisan @Gleden sonra ve 23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayram, 1 Mayis Bahar Bayram, 31 Arahk 6gleden sonra ve 1 Ocak gid yilbas, Seker Bayram 3 gin, Kurban Bayram 4 gin olarak tatil kabul edilmistr Higili Kkanunda belirildigi tzere; Hafta tatili Pazar glindtr. Bu tail 35 saatten eksik olmamak Uzere Cumartesi gin saat 13°te baslar Halkin yemesi igmesi, giyinmesi gibi zaruri ibtiyaglan ile ilgili aly veris dikkan ve’ magazalany hak- Kanda Cumartesi giind hafta tatili kanunu hkumleri uygulanmaz®. 1973 yihnda Cumartesi git de tam gin tal sayilmistr. 27 Mayts 1960 ihtilalinden sonra dénemin yénetimi 27 Mayis tarihini “Hurriyet ve Anayasa Bay- ram” olarak kabul etmig ve ancak zeigen gartlar ve toplumun duraumu

You might also like

• 01#giriş Ve Temel Kavramlar

  

  Document33 pages

  01#giriş Ve Temel Kavramlar

  Burak İycik

  No ratings yet
• Isı Transferi Bölüm#03

  

  Document38 pages

  Isı Transferi Bölüm#03

  Burak İycik

  No ratings yet
• Egzoz Sistemleri

  

  Document47 pages

  Egzoz Sistemleri

  Burak İycik

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Isı Transferi Bölüm#02

  

  Document62 pages

  Isı Transferi Bölüm#02

  Burak İycik

  No ratings yet
• Emisyon TR

  

  Document38 pages

  Emisyon TR

  Burak İycik

  No ratings yet
• Arıza Tespit

  

  Document23 pages

  Arıza Tespit

  Burak İycik

  No ratings yet
• Diyotlar

  

  Document45 pages

  Diyotlar

  Burak İycik

  No ratings yet
• Üniversite Reformu

  

  Document10 pages

  Üniversite Reformu

  Burak İycik

  No ratings yet
• Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar

  

  Document5 pages

  Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar

  Burak İycik

  No ratings yet
• ATA 122 Final Notları

  

  Document34 pages

  ATA 122 Final Notları

  Burak İycik

  No ratings yet