1.

Metabolizam ugljikohidrata - glikoliza

1 Opiši i skiciraj transport glukoze kroz ćelijsku membranu

Glukoza se unosi u sve ćelije tj. Transportira pomoću specifičnog transportnog proteina -
GLUT4(glukoza transporter) kojeg pokreće inzulin, i smješten je unutar plazma membrane ćelija. Ovaj
proces se odvija olakšanom difuzijuom, jer za razliku od aktivnog transporta ne zahtjeva utrošak energije.

2 Opiši proces glikogeneze

Glikogeneza je proces sinteze glikogena iz glukoze koji se odvija u jetri i mišićima na isti način, a u
mozgu ne. Inzulin stimuliše glikogenezu, jer pokreće glukokinazu i fosforilaciju glukoze.

Prvi korak je fosforilacija – tj. prelazak glukoze u glukozu 6 fosfat.

( fosforilacija se u glikolizi izvodi da bi se glukoza zadržala unutar ćelijskog citosola, jer fosforilirana
glukoza i njeni metaboliti ne prelaze ćelijsku membranu).
Enzimi za prelazak glukoze u glukozu 6 fosfat zavise od koncentracije glukoze - ako je konc. Glukoze u
krvi normalna ovaj proces katalizira heksokinaza, a kod povećane konc. katalizira ju glukokinaza.
U sljedećem koraku nastaje glukoza i fosfat.
A nastavak ove sinteze od glukoze i fosfat do glikogena izvodi se u 3 koraka: U prvom nastaje uracil
difosfat glukoza, u drugom l1,4 amilozni dio glikogena te u trecem glikogen.

3 Zašto i kako se sve dijetalne heksoze mogu prevesti u glukozu

U ljudskoj ishrani pored glukoze prisutni su i svi drugi šećeri (saharoza, fruktoza, laktoza, skorb, itd). Pri
tome se poli i di saharidi hidroliziraju u prostije šećera, najčešće heksoze. To se dešava zbog toga da bi se
većina šećera koje unosimo hranom mogla uopšte i iskoristiti, jer da se sve dijetalne heksoze ne mogu
prevesti u glukozu (koja se jedina može metabolizirati) energetski prinos dijetalnih ugljikohidrata bio bi
isuviše mal i zanemariv.
Dijetalne heksoze se ne mogu metabolizirati ili im je prinos premal, pa se prevode u glukozu te tako
uspiju metabolizirati.

Fruktoza 1,6 bifosfat------ fruktoza 6 fosfat---- glukoza 6 fosfat ---- uz heksokinazu dobijemo glukozu
Saharoza koja je disaharid uz saharazu enzim se razlaze tj hidrolizira na fruktozu i glukozu
Galaktoza se pomocu 4 enzima prevede do glukoze 6 fosfat, a dalje nastane glukoza
4 Koji su glavni putevi iskorištavanja glukoze

- Sinteza strukturnih polimera ( polisaharidi ekstracelularnog matriksa i celijskog zida)

- Rezerva ( glikogen, skrob, saharoza)
- Oksidacija preko pentoza-fosfatnog puta ( riboza 6 fosfat)
- Oksidacija preko glikolize ( piruvat )

5 Šta je glikoliza i koja je njena glavna svrha

Glikoliza je glavni metabolitički put razgradnje ugljikohidrata (katabolizam), aerobno ili anaerobno u
svim ćelijama. Dobiju se dvije molekule piruvata
Aerobno se glikoliza odvija u 10 reakcija, a krajnji produkt je pirogroždana kiselina tj. Piruvat koji se u
obliku CoA uključuje u citratni ciklus te se tu razlaže do CO2 i H2O.
Anaerobno gdje nema dovoljno O2 ne ukljucuje da se nastali piruvat ukljući u CC, nego se reducira u
mliječnu kiselinu /laktat, to je ,,mliječno kiselinsko vrenje''. Takoder ima i hipksicno ili anaerobno gdje
nastaje alkohol tj ,,alkoholno vrenje''.
Svrha je dobiti energiju za sintezu ATP-a (adenozin trifosfat) i NADH (reducirani oblik nikotinamid
adenin dinukleotid) te samo dobivanje piruvata od glukoze (2 molekule piruvata od 1 molekule glukoze).

6 Gdje se glikoliza odvija na nivou ćelije

U citosolu tj. citoplazmatskom matriksu (Tekućina koja ispunjava unutrašnjost ćelije. Sastoji se od vode u
kojoj su otopljene organske molekule i ioni).

7 Koja je svrha fosforilacije glukoze (prve reakcije glikolize)

Svrha fosforilacije je zadržavanje molekula glukoze unutar ćelijskog citosola, jer fosforilirana glukoza i
njeni metaboliti ne prolaze kroz ćelijsku membranu, jer je nepropusna za fosfatne estere šećera osim
membrane u jetri i bubrezima.

8 Od koliko reakcija se sastoji glikoliza

Glikoliza se sastoji iz dvije glavne faze: Pripremna i Energetska faza.

Pripremna faza se sastoji od 5 reakcija, a započinje tako da se dobije glukoza 6 fosfat.
Energetska faza takoder ima 5 reakcija i u ovoj rekaciji nastavu dva puta po dvije molekule ATP.

9 Koje reakcije glikolize kataliziraju regulatorni enzimi i koji su to enzimi

1. Heksokinaza, a u jetri glukokinaza- fosforilacija (tj dobivanje glukoza6 fosfata)

2. Fosfofruktokinaza- fosforilacija (dobivanje fruktoza 1,6 bisfosfata)
3. Piruvat kinaza- gdje od fosfoenolpiruvata dobivamo piruvat

10 koji hormoni reguliraju glikolizu i kako

To su pankreasni hormoni – inzulin i glukagon, te hormon srži nadbubrežne žlijezde – adrenalin.

 Glukagon- stimuliša razgradnju glikogena u jetri kada je koncentracija glukoze u krvi niska-
inhibira aktivnost enzima. Glukagon povećava koncentraciju glukoze u krvi, jer stimuliše
glikogenolizu( razgradnja glikogena do glukoze 6 fosfat) i glukoneogenezu ( stvaranje glukoze od
supstrata koji nisu ugljikohidrati).
  Inzulin- smanjuje koncentraciju glukoze u krvi, stimulira ulazak glukoze u stanice misicnog i
masnog tkiva. –stimulira aktivnost enzima . inzulin stimulira deponovanje glukoze u glikogen.

 Adrenalin- povećava razgradnju glikogena u mišićima i jetri kako bi se dobila energija za

kontrakciju mišića. Inhibira lučenje inzulina, a pospješuje lučenje glukagona.

11 Opiši aktivnost regulatornih enzima glikolize

Dva važna metabolička puta kojima se otklanja višak glukoze (pored glikogeneze) jeste sinteza viših
masnih kiselina I holesterola.
Naime aktivnošću prvog enzima glikolize(heksokinaza, glukokinaza) nastali G6P se može, aktivnošću
fosfoglukomutaze, prevesti u G1P a ovaj glikogenezom u glikogen ( glikogeneza).
Alternativno nastali G6P prevodi se glikolizom u piruvat, ovaj se, kroz metabolizam piruvata na piruvat
dehidrogenaza enzimatskom kompleksu prevodi u acetil-CoA koji ulazi u mitohondrije I Krebsovim
ciklusom daje citratnu kiselinu.
Povećana koncentracija citrata u mitohondruijama vodi njegovom prenosu u citosol gdje se desjtvom
ATP – citrat liaze prevodi ponovno u acetil-CoA i oksaloacetat.
Regenerisani acetil-CoA prvi je metabolit sinteze holesterola te viših masnih kiselina.
Svi ovi procesi, koji snižavaju koncentraciju glukoze u krvi, započinju defosforilacijom regulatornih
enzima aktivnošću inzulina.

12 Kako se kontrolira aktivnost heksokinaze/glukokinaze

Heksokinaza ubrzava tj katalizira reakciju fosforilacije gdje se dobiva glukoza 6 fosfat te ta glukoza 6
fosfat regulira tj kontrolira heksokinazu. Kada g6f prijede odeređenu koncentraciju nastaje inhibicija
heksokinaze.

13 Obrazloži svrhu regeneracije NAD+ i njegov značaj

*u matriksu za glikolizu nam je potreban NAD+. U glikolizi NAD+ prelazi u NADH i H+ tj potrosio se
NAD+. Kasnije je potrebna regeneracija NAD+ tj. dobivanje NAD od NADH da bi imali za sljedecu
glikolizu jer u suprotnom reakcija glikolize prestaje.

14 Opiši anoksičnu regeneraciju NAD+

Glikoliza u anaerobnim uslovima ukljucuje dobivanje piruvata kao i u aerbonim, ali on se ne ukljucuje
nakon glikolize u citratni ciklus nego mlijecno kiselinskim vrenjem se prestvara u mlijecnu kiselinu. U
ovom procesu piruvat se redukuje do laktata, a NADH oksidira do NAD+.

Piruvat+NADH→mlijecna kiselina+NAD+

Kod teskog misicnog napora i anaerobnih organizama.

15 opiši aerobnu regeneraciju NAD+ (površno opisati malat-aspartatni put i glicerol fosfatni put)

Aerobna regeneracija NAD+ se odvija u mitohondrijima. Potrebno je NADH nastali glikolizom

transportirati u mitohondrije. Unutrašnja membrana mitohondrija je nepropusna za NADH i za NAD+ pa
se koriste transporteri. Transporteri su elektroni. Razlikuje se malat-aspartni put i glicerol fosfatni put.
 U matriksu malat prelazi u oksaloacett uz
pomoc malat dehidrogenza a tim prijelazom
i NAD+ prelazi u NADH, nastali
oksaloacetat prelazi uz pomoc aspartat
amino transferaze u aspartat. Aspartat sada
mora prijeci u medumembranski prostor i to
uz pomoc glutamat aspartat antiportera te
onda u medumembranskom prostoru
aspartat prelazi u oksaloacetat uz pomoc
aspartat aminotransferaze te onda ponovo
prelazi u malat uz pomoc malat
dehidrogenze gdje takoder u tom putu
NADH prelazi u NAD+. Nastali malat je
potrebno ponovno poslati u matriks da bi
ponovno malat aspartatni put tekao. Malat
se prenosi u matriks uz pomoc malat
ketoglutamat antiportera.

Glicerol fosfatni put zapocinje prenosom elektrona sa NADH na dihidroksiaceton fosfat pod katalizom
citosolne glicerol3 fosfat dehidrogenaze uz nastanak NAD+ koji zaostaje u citosolu i glicerol3 fosfata koji
slobodno prolazi vanjsku membranu mitohondrija i ulazi u medumembranski prostor.
Membranska glicerol-3-fosfat dehidrogenaza reoksidira glicerol 4 fosfat u hidroksiaceton fosfat ali uz
FAD+ kao kofaktor stvarajuci FADH2. FADH2 svoje elektrone predaje ubikinonu tj koendim q10.

16 Opiši biohemijsku suštinu Diabetes mellitusa tip 1 (klinički aspekt))

kod DM1 je preuzimanje glukoze deficitarno. Metabolizam glukoze je ogranicen brzinom preuzimanja
glukoze, a glukoza se iz krvi prenosi transporterima GLUT porodice. GLUT1 i GLUT2 tj prenosioci u
hepatocitima te GLUT3 prenosioc neora mozga su stalno prisutni u plazma membranama. Glavni
prenosioc glukoze u celijama skeletnih misica, srcanom misicu te adipoznom tkivu GLUT4 okruzen je
malim intracelularnim vezikulima i krece se ka plazma membrani samo u odgovoru na signal inzulina.
Tako u skeletnim i srcanom misicu te adipoznom tkivu, preuzimanje glukoze i njen metabolizam zavise
od normalnog oslobadanja inzulina u Bcelijama pankreasa u odgovoru na poviseni nivo glukoze u krvi.

Zakljucak je da osobe sa DM1 imaju premalo B celija te se onda inzulin ne luci i ne salje signale za
preuzimanje glukoze od stran celija skeletnih, srcanog misica i adipoznog tkiva.
Tako kada osoba unese ugljikohidrate, skeletni i srcani misic te adipozno tkivo nisu u stanju preuzeti
glukozu iz krvi i dolazi do hiperglikemije, a tkiva koriste masne kiseline rezervnih triglierida kao svoje
osnovno gorivo.
Acetil-CoA nastao u jetri cijepanjem MK pretvara se u ketonska tijela- acetoacetat i B-hidroksibutirat-
koji se isporucuju u druga tkiv kao gorivo.
Ovi spojevi su veoma vazni za mozak koji ih koristi kao alternativukada glukoza nije raspoloziva, jer ne
moze koristiti MK koje ne prolaze krvnomozdanu barijeru.
Tijekom nelijecenja dDM1, naomilava se acetoacetat i B-hidroksibutirat te se akumulira u krv i dolazi do
snizenja pH krvi te se osoba nade u ketoacidozi.
Doza inznulina vraca ovaj slijed dogadaja, glukoza se preuzima u celijama i fosforilira, nivoi glukoze u
krvi padaju, sto znacajno smanjuje produkiju ketonskih tijela.
 2. Metabolizam ugljikohidrata – citratni ciklus
17 opiši katabolizam piruvata

Citratni ciklus je nastavak aerobne faze razgradnje glukoze u kojem se piruvat, nastao glikolizom, potpuno razlaze
do CO2 i H2O. Da bi se piruvat mogao ukljuciti u reakcije CC, mora se prvo prevesti u aktivnu acetatnu kiselinu
(acetil CoA) sto se desava nakon ulaska piruvata u mitohndrije. Transport piruvata kroz unutarnju membranu
mitohondrija je aktivan i desava se preko piruvat translokaze. Reakcijom oksidativne dekarboksilacije piruvat se
prevodi u acetil-CoA i to uz djelovanje piruvat dehidrogenaza kompleksa u kojem sudjeluju tiaminpirofosfat (TPP)
kao aktivni oblik vitamina B1, oksidirana liponska kiselina, koenzim A(CoA-SH), FAD i NAD.

Reakcijom oksidativne karboksilacije pirivat se prevodi u acetil CoA. Ova reakcija se vrsi djelovanjem piruvat
dehidrogenaza kompleksa u kojem sudjeluju tiaminpirofosfat tj aktivni oblik vitamina B, oksidirana liponska
kiselina, koenzima A te fad i nad.

Prvo uz pomoc E1 tj piruvat dekarboksilaze dehidrogenaze od piruvata nastaje hidroksietil derivat piruvata
privremeno vezan za TPP.
Dalje uz djelovanje E2 tj dihidrolipoil transacetilaze uz oksidiranu liponsku kiselinu LA nastaje s acetil lipoat. Uz
E2 onovno s acetil lipoat reagira sa CoA i nastaje acetil CoA i reducirana LA.
Ciklus zavrsava kada se reducirana LA oksidira dihidrolipoil dehidrogenazom i moze se ukljuciti u ciklus.

18 šta je i od čega je izgrađen koenzim A

Koenzim A tj CoASH je temeljna molekula u metabolizmu. Nastaje sintezom ATP, pantotenske kiseline i
cisteamina te ulazi u kljucne metabolicke puteve npr oksiadacija masnih kiselina i krebsov ciklus tj citratni ciklus.
Njegova je uloga prijenos acilnih skupila u obliku visoko energetskih tioestera. U vecini skupina prenosi acetilnu
skupinu pa se naziva acetil koenzim a.
Sastavljn je od jednog nukleotida-3-fosfoadenozina, pirofosfata, jednog vitamina-pantotenske kiseline ili vitamina
B5 i cisteamina. Reaktivni dio je tiolna skupina SH na cisteaminu i zato se slobodni koenzim A oznacava kao
CoASH tj. onaj koji ne prenosi nikakvu acilnu skupinu.

19 ukratko opiši građu i ulogu piruvat dehidrogenaza kompleksa

Piruvat dehidrogenaza kompleks se sastoji od E1-piruvat dehidrogenaza, E2-dihidrolipoil transacetilaza i E3-

dihidrolipoil dehidrogenaza. Piruvat uz pomoc piruvat dehidrogenaza kompleksa oksidira do acetil CoA i CO2.
Prvo se dekarboksilira uz E1 koji sadrzi TPP kao koenzim a nastaje hidroeksietil derivat piruvata vezan za TPP.
Tpp-tiamin pirofosfat.
Dalje uz E2 i oksidiranu liponsku kiselina nastaje s-acetil-lipoat te on reagira sa koenzimom A i nastaje acetil-CoA
i reducirana liponska kiselina.
Uz E3 liponska kiselina se oksidira te tada moze uci u citratni ciklus.

20 kako se reguliše aktivnost ovog enzimatskog kompleksa

aktivnost je ovisna o atp/adp, nadh/nad+, acetil CoA, CoA-SH

produkti ciklusa aktiviraju PDK(NADH I ACETIL KOENZIM A) a supstratiPDK(PIRUVAT)
inaktiviraju PDK.

Ovaj enzimatski proces se regulise pomocu piruvat dehidrogenaza kinaze i piruvat dehidrogenaza
fosfataze. Aktivirana kinaza utjece negativno na kompleks tj inaktivira ga. Inhibirana kinaza utjece
pozitivno na kompleks tj kompleks je aktiviran. Fosfataza utjece pozitivno na PDH.
21 šta je citratni ciklus i od koliko reakcija se sastoji

Citratni ili krebsov ciklus zapocinje nakon nastanka acetil-CoA.

Citratni ciklus je put oksidacije molekula ugljikohidrata,masnih kiselina i aminokiselina do ugljikovog dioksida.
Nastaje ugljikov dioksid i prikupljaju se elektroni koji se koriste u sintezi ATP.

Sastoji se od 8 reakcija i to sljedecih:

1. Prva reakcija je spajanje acetil-CoA sa oksaloacetatom gdje nastaje limunska kiselina (CA).
2. Druga reakcija je da limunska kiselina uz akonitazu gdje nastae cisakonitat a uz primanje H2O prelazi u
izo-CA
3. Oksidativnom dekarboksilacijom izo-CA nastaje alfa-ketoglutarat.
4. Djelovanjem alfa-ketoglutarat dehidrogenaznog kompleksa nastaje sukcinil-CoA.
5. Djelovanje. sukcinil-CoA-sintetaze nastaje sukcinatna kiselina i ovo je jedina reakcija u CC gdje nastaje
energija u obliku jedne molekule ATP.
6. Sukcinatna kiselina oksidira u fumarnu kiselinu (FA).
7. Hidratacijom FA nastaje malatna (jabucna) kiselina.
8. Oksidacijom malatne kiseline nastaje oksaloaetatna kiselina i tu CC zavrsava.

22 gdje se ovaj ciklus odvija na nivou ćelije i koji je njegov značaj

U mitohondrijima tj ciklus zapocinje ulaskom piruvata u mitohondrij.

U aerobnim organizmima, znacaj citratnog ciklusa osim u stvaranju energije je da njegove komponente sluze u
katabolitickim i anabolitickim putevima a to je amfiboliticki proces.
Pored uloge u oksidativnom katabolizmu ugljikohidrata, lipida i aminokiselina, ciklus osigurava prekursore za
mnoge biosinteticke puteve (CC je srediste metabolizma).

23 koji su metaboliti citratnog ciklusa

citrat, izocitrat, oksoketoglutarat, sukcinil-CoA, sukcinat, fumarat, malat, oksaloacetat

24 šta je pravi reaktant a šta pravi produkt citratnog ciklusa

Pravi reaktant je acetil koenzim A, produkt je 6 molekula NADH, 2 molekule FADH2 i 2 ATPa(nastaje
i voda i CO2)

25 šta su anaplerotske i kataplerotske reakcije – opiši na citratnom ciklusu

anabolizam-prema gore, zahtjeva energiiju

katabolizam-prema dolje, oslobadaju enerigju
Veliki broj metabolitickih puteva se priblizava cc. Ovo se ogleda u anaplerotskim i kataplerotskim
reakcijama u smislu regulacije respiratornog kapaciteta u mitohodnrijama.
Anaplerotska reakcija u cc je ona koju katalizira piruvat karboksilaza, stvarajuci oksaloacetat i to
povecava kapacitet CC u metaboliziranju acetil-CoA sto je znacajno u tkivima velike energetske
potrosnje kao so je misicno.
Anaplerotski ucinak na CC moze imati katabolizam proteina.

Katabolizam ketogenih aminokiselina moze zavrsiti acetil CoA kada drugi izvori nisu dostupni ili su
aminokiseline suvisne tj mogu se prevesti u ketonska tijela koja su iskoristiva u svim celijama izuzev
hepatocita ili mogu biti izluceni urinom ili plucima.
Nastanak ketonskih tijela je kataplerotska reakcija.
Glukogene aminokiseline se ne prevode u acetil-CoA nego daju intermedijere cc kao sto je oksaloacetat
koji se kataplerotski otklanjaju prevodenjem u malat koji se anabolizira do glukoze neogenezom.
Masne kiseline sa neparnim brojem C atoma se prevode oksidacijom u propionil CoA te dalje u sukcinil-
CoA koja ima anaplerotski ucinak na CC.
26 kako je metabolizam proteina-aminokiselina vezan sa citratnim ciklusom

Anaplerotski učinak na CC može imati katabolizam proteina( raspadanje proteina na manje peptide i na
kraju na aminokiseline) , osobito u pogledu metabolizma ugljikovodičnog skeleta aminokiselina. Naime ,
deaminacija (uz izdvajanje amonijaka koji se izlučuje ciklusom uree )glutamina i glutamata daje
oksoketoglutarat što povećava kapacitet CC da metabolizira acetil CoA.
Katabolizam ketogenih aminokiselina može završiti sa acetil CoA kada drugi izvori nisu dostupni ili se
aminokiseline suvišne , odnosno mogu se prevesti u ketonsa tijela koja su iskoristiva u svim ćelijama
izuzev hepatocita ili mogu biti izlučena urinom ili plućima . Nastanak ketonskih tijela je kataplerotska
reakcija za CC. Glukogene aminokiseline se ne prevode u acetil CoA nego daju intermedijere CC ( tipa
oksaloacetata ) koji se kataplerotski otklanjaju prevodenjem u malat koji se anabolizira do glukoze
glukoneogenezom

27 kako su biosintetski putevi vezani sa citratnim ciklusom i kako utječu na njega

Ulazak bilo kojeg od metabolita u biosintetske puteve (anaboličke reakcija ) ima kataplerotski učinak na
CC.
Za biosintezu masi I holesterola koja se odvija u citosolu potrebna je acetil CoA koja nastaje u
mitohondrijama
Acetil CoA ne može proći unutarnju membranu mitohondrija I napustiti ovu organelu ali citrat može.
Citrat napušta matriks mitohondrija preko citrat malat antiportera
U citosolu se citrat razlaže aktivnošću ATP citrat liaze na acetil CoA koristi se kao biosintetski
prekursor ) i oksaloacetat redukuje se u malat i vraća u matrix mitohondrija
Vitamin D, žučne boje i steroidni hormoni se sintetiziraju iz holesterola , holesterol iz citosolne acetil
CoA, a acetil CoA iz citosolnog citrata nastalog u matriksu mitohondrija preko CC a.
Biosinteza ugljikovodičnog skeleta aminokiselina počinje od metabolita CC a, no kako je potrebno
dodati amino grupu ovim ketokiselinama koriste se transaminaze koje kao donora amino grupe koriste
glutamat i daju oksoketoglutarat regeneracija metabolita CC).
Na isti način se iz oksoketoglutarata može dobiti glutamat ako kao donor amino grupe nastupi aspartat i
pređe u oksaloacetata. Ovim putem nastaju sve neesencijalne aminokiseline.

28 šta je Krebsov biciklus

Sinteza uree usko je povezana sa citratnim ciklusom preko fumarata koji se ukljucuje u CC i preko
oksaloacetata koji se transaminacijom prevodi u asparaginsku kiselinu.
Fumarat nastao iz argnino sukcinata je takoder meduprodukt citratnog ciklusa tako da su ova dva ciklusa
povezana krebsovim bisiklusom.
Proces koji povezuje cc i ciklus uree se naziva aspartat argininosukcinatni put. Neki enzimi CC kao to je
fumaraza i malat dehidrogenata imaju i citosolni i mitohondrijski oblik(izozim(. Fumarat nastao u
citosolu npr ciklusom uree, moze se pretvoriti u citosolni malat koji se koristi u citosolu ili se prebacuje
u mitohondrij preko malat aspartatnog puta da bi se ukljucio u CC.

29 kako se regulira citratni ciklus

izocitrat dehidrogenaza- glavni regulatorni enzim

adp- aktivira ovaj enzim, a atp inhibira ovaj enzim
ca joni aktiviraju ovaj enzim, a NADH inhibira
joni kalcija povecavaju protok metabolita kroz CC time sto je njihova koncentraija u matriksu visoka kod
povecane aktivnosti celijskog metabolizma.
Kao i kod regulacije piruvat dehidrogenaza kompleksa, ca joni aktiviraju fosfatau koja aktivira PDK te
tece proces dekarboksilacije i nastane acetil CoA a samim time on ulazi u CC i citratni ciklus tece.
 3. Metabolizam lipida

30 Objasni šemu kataboliziranja masti, proteina i ugljikohidrata do acetil-CoA

Masti se razgraduju do zajednickog meduprodukta koji se dalje moze oksidirati u krebsovom ciklusu ili
prevesti u glukozu.
Masti se razgraduju na masne kiseline i glicerol. Masne kiseline se razgraduju do acetil-CoA koji ulazi u
CC i oksidise se do CO2 i H2O, a oslobodena energija se dalje distribuira u obliku ATP.
Glicerol se prevodi u gliceraldehid 3 fosfat(intermedijet glikolize i glukoneogeneze) koji se moze
prevesti ili glikolizom u piruvat pa dalje u CC ili glukoneogenezom u glukozu koja ulazi u glikolizu
ispocetka.
Ugljenihidrati kao seceri ulaze u glikolizu te se glukoza prevodi glikolizom do gliceraldehid 3 fosfata te
u piruvat koji se prevodi u acetil-CoA i kao takav ulazi u CC da bi na kraju doslo do oksidativne
fosforilacije tj dobili CO2 i H2O.
Proteini kao aminokiseline mogu se prevesti u piruvat pa nastaviti put do oksidativne fosforilacije, mogu
se prevesti odmah do acetil-CoA pa uci u CC ili direktno uci u CC.
31 opiši razgradnju lipida u digestivnom traktu čovjeka

Mjesto razgradnje lipida je tanko crijevo.

Enzimi koji razgraduju lipide su lipaze i to lipaza/kolipaza za triacilglicerol, a fosfolipaza za fosfolipide.
Brzina razgradnje ovisi o aktivnoj povrsini jer se razgradnja odvija na granici lipidne i vodene faze, a
aktivna povrsina se povecava emulgovanjem.
Emulgovanjem se povecava peristaltickom aktivnocu crijeva i tako sto zucne kiseline koje su amfifilne
masnoce i masnoce rasprsuju na manje cestice.

32 opiši resorpciju masti iz digestivnog trakta

*u misicima masne kiseline se

oksidiraju i daju energiju, a u
adipoznom tkivu sluze kao
rezervni trigliceridi.

*hilomikroni sadrze apolipoprotein

CII.

Probava masti zapocinje u tankom crijevu.

Prisutnost masti u tankom crijevu potice lucenje kolecistikinina iz zlijezdi koje se nalaze na stijenci
tankog crijeva. Ovaj hormon daje poticaj zucnom mjehuru da dolazi do lucenja zucnih soli. Uloga zucnim
solima je emulgiranje masti sagradivajuci mjesovite micele i to je prvi korak u pripremi masti za
djelovanje nezima. Masne kiseline i drugi produkti cijepanja se preuzimaju crijevnom sluzokozom i
pretvaraju u trigliceride, a trigliceride razgraduju crijevne lipaze koje se luce sokom gusterace u
dvanaesnik i one odcjepljuju jednu po jednu masnu kiselinu. – razgrdnja lipida ovdje zavrsava tj u
tankom crijevu se masne kiseline razgrade na osnovne dijelove te dalje nastavlja tj pocinje njihova
apsorpcija.

Trigliceridi se ugraduju sa holestorolom i apolipoproteinima u hilomikrone. Hilomikroni se krecu kroz

limfaticni sistem i krvotok sve do tkiva. Lipoprotein-lipaza aktivirana sa apoC-II u krvnim sudovima
pretvara trigliceride u masne kiseline i glicerol.( sada su masne kiseline prenesene iz probavnog sustava u
krvotok a u tome su im pomogli lipoproteini u hilomikronu koji je ustvari lipid-transfer). Masne kiseline
ulaze u celije miocita ili adipozno tkivo te dalje oksidiraju kao goriva ili se reesterificiraju za rezerve.-
apsorpcija
33 opiši ulogu žučnih kiselina i hilomikrona u metabolizmu masti

Žučne kiseline - Žučne soli su amfipatični spojevi koji djeluju kao biološki deterdženti, pretvarajući
lipide hrane u mješovite micele žučnih soli i triglicerida. Nastanak micela enormno povećava udio
lipidnih molekula prihvatljivih za djelovanje vodotopivih lipaza u crijevu, a aktivnost lipaze pretvara
trigliceride u mono- i digliceride, masne kiseline i glicerol.

Hilomikron ima povrsni sloj fosfolipida sa glava grupama u vodenoj fazi. Unutrasnji dio su trigliceridi i
to oko 80%. apolipoproteini se nalaze istureni na povrdini i djeluju kao signali u preuzimanju i
metabolizmu hilomikronskih sadrzaja. Hilomikron u metabolizmu masti je vazan jer apolipoproteini sa
povrsine kada dodu u krvne sudove se spajaju sa lipazom te zajedno razgraduju trigliceride na masne
kiseline i glicerol. Nakon toga masne kiseline idu u celije i to u adipocit ili misicno tkivo. Ova
razgradnja se naziva lipoliza/hidroliza triglicerida/triacilglicerola.

34 opiši ulogu crijevne lipaze i metaboličku sudbinu glicerola

Crijevna lipaza/kolipaza tj enzim gusterace je enzim koji u krvnom sudu doceka dolazak hilomikrona
koji u sebi nosi trigliceride u unutrasnjosti,a apoCII na povrsini. Zajedno lipaza i apoCII razgraduju
trigliceride na masne kiseline i glicerol. Masne kiseline kao sto smo vec rekli idu u adipozno ili misicno
tkivo.

Glicerol se u jetri prevodi u intermedijer glikolize i glukoneogeneze i to u dihidroksi aceton fosfat, to

znaci da dalje nastavlja put glikolize ili se pretvara u glukozu.

35 opiši hormonalnu inicijaciju mobilizacije rezervnih masti i ulogu perilipina

Adipozne celije tj adipociti su glavno skladiste triacilglicerola. Uloga osim cuvanja trgilicerida im je i
mobilizacija masti u stanju gladi koje iniciraju hormoni.
Neutralni lipidi se cuvaju u adipocitima u obliku lipidnih kapljica sa jezgrol sterolnih estera i triglicerida,
okruzenih slojem fosfolipida, a na povrsini sloja fosfolipida se nalaze perilipini tj porodica proteina koja
ogranicava pristup lipidnim kapljicama sprjecavajuci prijevremenu mobilizaciju lipida. Tek kada
hormoni signaliziraju potrebu za energijom onda se trigliceridi cuvani u adipoznom tkivu mobiliziraju
do tkiva u kojima MK oksidirajuci daju energiju.

36 koja je uloga albumina u transportu masnih kiselina

Masne kiseline kada se oslobode iz lipidnih kapljica se prenose putem krvi do celija jetre i misica i to
zajedno u kompleksu sa albuminom.
Rastvoljivost slobodnih masnih kiselina je 0.001mmol/L, a potrebno je povecati rastvoljivost iznad ove
konentracije
Bez albumina u iznad gore navecedenoj koncentraciji, slobodne masne kiseline stvaraju micele koje su
toksicne jer narusavaju strukturu proteina i membrana, a zajedno sa albuminom povecava se njihova
rastvorljivost na 2mmol/L i ne stvaraju se micele.

37 opiši aktivnaciju masnih kiselina

Aktivacija masnih kiselina se desava u citosolu na spoljnoj membrani mitohodnrija. Reagiraju masna
kiselina i enzim acil-CoA sintetaza uz utrosak energije ATP. Nastaje acil-CoA od tioestera MK i
koenzima A uz izdvajanje AMP a u produktu se nalazi i 2Pi.
Aktivacija se izvodi da bi se MK mogle katalizirati jer moraju biti hidrosolubilne i reaktivnije.
Kada dobijemo tioester MK I koenzima A tj acil-CoA uz utrosak ATP on je visokoenergetan i vrlo
 reaktivan spoj.

Aktivacija je potrebna prije nego MK ude u mitohondrij da bi zapocela beta oksidacija. Prije beta
oksidacije MK mora prijeci membranu mitohondrija. MK u mitohodnrij ulazi kao acil-CoA.

38 navedi faze beta-oksidacije masnih kiselina i gdje se odvija na nivou ćelije

Beta oksidacija je razgradnja masnih kiselina koja se odvija u matriksu mitohodnrija. Nosac aktivirane
acil grupe je koenzim A. Oksidansi su NAD+ i FAD, a produkti su masne kiseline sa parnim brojem C
atoma- acetil-CoA i masne kiseline s neparnim brojem C atoma-acetil-CoA i propionil-CoA.
MK sa parnim brojem C atoma ulaze u betaoksidaciju i daju acetil-CoA te ulaze u CC i osiguravaju
energetske potrebe celija.
MK sa neparnim brojem C atoma oksidacijom daju propionil-CoA koja se prevodi u sikcinil CoA.
Beta oksidacija je postepeno skracivanje lanca MK za po 2 C atoma. Odvija se u 3 faze, u prvoj fazi
kada dobijemo acetil-CoA on ulazi u citratni ciklus dobijajuci energetski bogate intermedijere NADH i
FADH2 i oksidira do CO2 te dalje ide u trecu fazu tj respiratorni lanac. U respiratorni lanac
mitohondrija se ukljucuju H+ vodikovi atomi koji su se izdvajali u svakoj fazi. U respiratornom lancu
mitohondrija se sintetiziraju ATP pomocu O2 od otpustenih elektrona i voda.

39 opiši ulogu karnitina u metabolizmu MK

Membrana mitohondrija je nepropusna za CoA njegove derivate tj za acil-CoA, a transport acilnih

ostataka MK u mitohondrije vrsi specificni nosac karnitin koji ima svojstva dipolarnog jona.
Da bi doslo do prijenosa, potrebno je da se acilni ostatak iz acil-CoA prenese na karnitin pri cemu
nastaje njegov ester, a reakciju katlizira karnitin-acil-transferza I tj CATI.
Karnitin je potreban da bi acil-CoA presao membranu mitohondrija, ali ovo vazi samo za dugolancane
MK tj od 12 do 18 C atoma, a lanci sa manje C atoma mogu direktno proci kroz membranu. Nakon sto
se u mitohondrijima obnovi tioester acil-CoA, pocinje beta oksiadcija, a odvija se u 4 faze.

40 koliko reakcija ima beta-oksidacija masnih kiselina te šta je konačni produkt

proces beta oksidacije ima 4 reakcije. Produkt je acil-CoA koji sadrzi 2 C atoma manje od pocetnog i
acetil-CoA.
Proces beta oksidacije je ustvari skracivanje acil-CoA za 2 C atoma i ono ulazi u novi lanac reakija beta
oksidacije sve dok se molekula MK potpuno ne razlozi na odgovarajuci broj acetil-CoA. Acetil-Coa
dobiven beta oksidacijom razlaze se citratnim ciklusom do CO2 i H2O.

41 objasni daleko veći energetski bilans masti u odnosu na ugljikohidrate i šećere

Masne kiseline imaju mnogo veći broj ugljikovih atoma u odnosu npr na glukozu, odnosno imaju više
veza ugljik-vodonik i zbog toga imaju znatno veći energetski bilans (veze između Ci H su također više
redukovane, tj manje polarne u donosu na veze koje se javljaju u molekulama glukoze).

42 zašto i kako se višak ugljikohidrata prevodi i skladišti u vidu masti (nadopuniti pismeno sliku)

Višak se skladišti u obliku masti jer su masti kompaktnije (zauzimaju manje mjesta u odnosu na
glikogen, koji za sebe veže vodu, pa je izrazito voluminozan).
 Glukoza se transportira u masno tkivo jer je topljiva tj moze se lako prenijeti krvlju. Tu se prevodi u g6f
pomocu hksokinaze i ulazi u proces glikolize te nastaje piruvat koji se dekarboksilacijom prevodi u
acetil koenzima a koji je pocetni spoj za sintezu masnih kiselina. Za triglicerid mast je neophodan pored
masne kiseline i glicerol 3 fosfat koji se dobije od glukoze 6 fosfat i to pomocu enzima glicerol fosfat
dehidrogenaze. Glicerol 3 fosfat i masna kiselina udruzeni daju triglicerid.

43 opiši biosintezu masnih kiselina

Preteca u sintezi masnih kiselina je acetil CoA koji moze poticati iz AK, glukoze ili MK. Sinteza se
odvija u citosolu celija i to kod zivotinja u jetri, masnom tkivu, cnsu i mlijecnim zlijezdama za vrijeme
laktacije, a kod biljaka u plastidima.
Sinteza MK se ovija u citosolu ovih organa te u mitohondirjima i mikrozomima. Ucitosolu se vrsi
sinteza MK iz acetil CoA do palmitinske kiseline, a u koliko je stanici potrebna MK sa vecim brojem C
atoma onda se u mikrozomima i mitohondrijima vrsi produzavanje palmitinske kiseline za odgovarajuci
broj acetil-CoA.

Acetil CoA −(karboksilacija)→ malonil-CoA−(sintetaza amsnih kiselina, NADPH, nosac protein)→

palmitat→triglicerol
 4. Biološka oksidacija

Bioloska oksidacija je ćelijsko disanje tj izmjena plinova izmedu ćelija i krvnih kapilara.

44 šta je oksidativna fosforilacija

Oksidativna fosforilacija je metabolički put koji koristi energiju oslobodenu oksidacijom hranjivih tvari
za sintezu ATP-a. Gotovo svi aerobni organizmi koriste oksidacijsku fosforilaciju za proizvodnju
energije, zato sto je najucinkovitiji metabolicki put za proizvodnju visokoenergetskih molekula kao sto je
atp. Alternativni putevi kao fermentacija ili glikoliza su manje efikasni.
Zapocinje ulaskom elektrona u elektron prenosni lanac kojeg cine kompleksi od I do IV.
Mitohondrij je mjesto oksidativne fosforilacije.

45 ko sačinjava respiratorni lanac mitohondrija i gdje se ovi enzimi nalaze u ćeliji

Veliki broj enzima i prenosioca koji prenose reducirajuce ekvivalente od supstrata do molekulskog kisika
smjesteno je u unutrasnjoj membrani mitohondrija i to je mitohondrijski respiratorni lanac.
Mitohondrijski respiratorni lanac sastoji se od brojnih elektronskih prenosilaca od kojih su vecina
integrisani membranski proteini (IMP, konstantno vezani za/u plazmi) sa prostetickim grupama
sposobnim da prime ili doniraju jedan ili dva elektrona.
Unutarnja membrana mitohondrija sadrzava komponente respiratornog lanca te je ona nepropusna za
vecinu malih molekula i jona ukljucujuci i H+. Ona sadrzi nosace elektrona tj KOMPLEKSI I-IV, ADP-
ATP translokazu, ATP sintazu i druge membranske prenosioce.

46 koji su tipovi prelaza elektrona u oksidativoj fosforilaciji

 direktni prenos elektrona npr pri redukciji Fe3+ u Fe2+

 elektronski prelaz pri prenosu atoma vodika H+ + e-
 prelaz elektrona pri prenosu hidridnog aniona H-, pri cemu se prenose dva elektrona

47 navedi sve elektron prenosne molekule u respiratornom lancu

 hidrofobni kinon- ubikinon ili koenzim Q

 citohromi-proteini koji nose HEM grupu kao kofaktor
 zeljezo-sumpor proteini- dva razlicita tipa proteina sa zeljezom

48 šta je i koju ulogu ima koenzim Q10 (ubikinon)

Ubikinon je liposolubilni benokinon sa dugim izoprenoidnim bocnim lancem. Koenzim Q moze preci u
semikinonradikal QH ili dva elektrona pri cemu prelazi u ubikinol QH2 i moze djelovati u prelazima
izmedu dvoelektronskog donora i jednoelektronskog akceptora. Posto je ubikinon niskomolekularna
hidrofobna molekula, on lako difunduje unutar lipidnog dvosloja unutrasnje membrane i moze usmjeriti
reducirajuce ekvivalente izmedu drugih, manje mobilnih elektronskih prenosilaca u membrani. S obzirom
da su ti prenosioci ujedno i elektroni i protoni a proton nema elektronie ali ih mozeprimiti, ubikinon ima
kljucnu ulogu u vezivanju elektronkog protoka za kretanje protona.

49 UKRATKO opiši prenos elektrona kroz elektron transportni lanac mitohondrija

Elektron transportni lanac- kompleks I-IV. Oksidativna fosforilacija zapocinje ulaskom elektrona u
elektron transportni lanac mitohondrija.
Elektronski prenosioci su organizirani u medumembranski ugradene, fizicki odvojene, supramolekularne
 komplekse. U unutrasnjosti membrane se deterđentima omogucava razvdajanje cetiri jedinstvena
kompleksa elektronskih prenosioca. Na kraju tog tretmana dobiju se posebno razdovojeni kompleksi od I
do IV te ATP sintetaza.

Kompleksi I i II kataliziraju
prelaz elektrona sa elektron-
donora NADH za kompleks I i
sukcinata za kompleks II na Q.

Kompleks III nosi elektrone od

reduciranog Q do citohroma C te
onda kompleks IV zavrsava
prenosom elektrona od
citohroma c do O2.

50 opiši put elektrona kroz kompleks IV

Kompleks IV zavrsava prenos elektrona tako sto prenosi elektrone sa citohroma c na O2.
Cilj je da se O2 reducira u H2O a za to su potrebna 4 elektrona koje kompleks IV prenese sa citohroma c
na O2 i potrebna su jos 4H+ koja se dobiju od supstrata.
Citrohromi a i a3 cine posljednji IV kompleks respiratornog lanca tj citor+hrom oksidazu. Ovaj kompleks
se naziva warburgov enzim celijskog disanja jer ima ulogu u aktivaciji molekulskog kisika. Citohrom
oksidaza sadrzi dvije molekule hema i dva atoma bakra. Bakar iz subjedinice i citohrom oksidaze prenosi
elektrone na O2.

51 opiši mehanizam oksidativne fosforilacije

Obzirom da se uporedo sa oksidacijom organskog supstrata vrsi i fosforilacija ADP, proces je nazvan
oksidativna fosforilacija.
Oksidacija i fosforilacija su medusobno povezane reakcije koje se vrse uporedo, u toku ovih procea
postepeno se uz visoku efikasnost i kontrolu, akumulira slobodna energija koja je nastala oksidacijom
hranjivih tvari. Ta se energija koristi za fosforilaciju ADP-A-
Za nesmetano odvijanje oksidativne fosforilacije osim supstrata koji se oksidira potrebno je i prisustvo
kisika, anorganskog fofata (Pi) i ADP. Najvazniji faktor koji odreduje brzinu procesa je koncentracija
ADP. Regulacija brzine koncentracijom ADP prestavlja respiratornu kontrolu.
52 šta je hemiosmotska hipoteza

Prema ovoj hipotezi prenos elektrona i sintezu ATP ne povezuje ni visokoenergetski međuprodukt, niti
aktivirani protein, vec pH gradijent.
Prema ovom modelu, prenos elektrona kroz respiratorni lanac, odnosno energija oslobođena oksidacijom
organskih supstrata, pokrece prenosni mehanizam za izbacivanje (pumpanje) protona (H+ ) iz matriksa u
međumembranski prostor mitohondrija.
Obzirom da je unutrašnja membrana mitohondrija nepropusna za jone (posebno za H+ ), nakupljanjem
H+ na citoplazmatskoj strani unutrašnje membrane mitohondrija, stvara se elektrohemijska potencijalna
razlika kroz membranu.
Ova razlika sastoji se od hemijskog potencijala (posljedica pH gradijenta) i električnog potencijala (kao
rezultat promjene polarnosti membrane)

Ta elektrohemijska potencijalna razlika (uslovljena pH gradijentom i membranskim potencijalom),

osigurava energiju za sintezu ATP-a, tj. dovodi do aktiviranja ATPsintaze (ovaj enzim mnogi navode
kao V kompleks respiratornog lanca).
Prema ovoj teoriji, oksidacija i fosforilacija su međusobno povezane pH gradijentom kroz unutrašnju
membranu mitohondrija.
Do sinteze ATP dolazi u procesu vracanja protona natrag u matriks kroz protonski kanal unutar
kompleksa za sintezu ATP-a. Protonsko pokretacka sila upravlja povratkom protona u matriks, osigurava
energiju za ATP sintezu.

53 šta je kako je građena i koju ulogu obnaša ATP sintaza

Sinteza ATP iz ADP i Pi se vrsi na kompleksu V tj ATP sintazi. Ovaj kompleks je prostorno odvojen ali
je vrlo blizu redoks lanca. Sadrzi vise proteina koji imaju razlicite funkcije npr Fo i F1.
Vracanje protona u matriks vrsi se kroz hidrofobni transmembranski kompleks ATP sintaze tj Fo
subjedinicu, koja cini protonski kanal preko kojeg H+ joni ulaze u aktivni centar ATP sintaze tj u F1
subjedinicu koja se nalazi na povrsini unutrasnje mitohondrijske membrane.

54 koja je svrha oksidativne fosforilacije za živu ćeliju

55 šta je slobodna oksidacija

Slobodna oksidacija je oksidacijski proces kojim se kemijska energija oslobada u vidu toplote.
Pored termoregulacije ima i metabolicki znacaj pri biosintezi steorida, procesima dekarboksilacije tvari i
metaboliziranju lijekova.
Poseban tip slobodne oksidacije u celiji kataliziraju enzimi oksigenaze koje aktiviraju molekularni kisik i
omogucavaju ukljucivanje jednog (monooksigenaze) ili dva (dioksigenaze) atoma kisika u molekuli
supstrata.
Za oksigenaze je potrebno prisustvo dodatnog supstrata tj donora elektrona, a najcesce su NADPH,
tetrahidrofolat i vitamin C.
56 detaljno opiši ulogu citohroma – P450 i hidroksilaznog sistema jetre

Najbrojnije i najkompleksnije monooksigenazne reakcije su one sa hem-proteinom nazvanim citohrom P-

450.
Ovi enzimi sadrže citohrom P-450 domenu koja kao i hem domena citohrom-oksidaze
također reagira sa O2 , a veže i CO, ali za razliku od citohrom-oksidaze, kompleks reduciranog oblika
ovih enzima sa CO jako apsorbira pri 450 nm (otuda potiče naziv P-450).
Obzirom da se u oksidaciji ovog tipa vrši i hidroksilacija supstrata, monooksigenazni sistem se zove i
hidroksilazni sistem, a reakcija oksidativna hidroksilacija (ugradnja –OH grupe).

57 kako se mitohondrij štiti od slobodnih radikala

58 šta je i koja je uloga ATP – sintasoma

59 koja je veza između defektivne oksidativne fosforilacije i sekrecije inzulina u gušterači
60 šta su inhibitori ćelijskog disanja

Inhibitor celijskog disanja je supstanca/tvar/jedinjenje koje inhibira tj. zaustavlja celijsko disanje tj
oksidativnu fosforilaciju.

Npr. Oligomicin, antbiotik je koji djeluje kao inhibitor iksidacijske fosforilacije kod mnogih bakterija,
tako sto sprjecava stimulaciju ADP na sintezu ATP.
 5. Laboratorijska dijagnostika diabetes mellittusa
61 Šta je diabetes mellitus i koje vrste razlikujemo

Dijabetes ili secer je porodica poremecaja koju karakterizira hiperglikemija odnosno povecana razina
glukoze/secera u krvi.
Razlikujemo DM tip I, DM tip II, gestacijski dijabetes i drugi specificni uzroci dijabetesa
Normallna glukoza u krvi nataste je izmedu 3,2 i 5,5, a nakon jela moze dosegnuti i do 7-8mmol/L.

62 koja je klinička prezentacija diabetesa tip 1 i kako on nastaje

Dijabetes tipa 1 je okarkteriziran kao nedostatak proizvodnje inzulina i sekrecije beta celija gusterace.
Jedan od uzroka hiperglikemije je taj sto se autimuno unistavaju beta celije koje proizvode inzulin, a zbog
nedostataka inuzlina nastaje hiperglikemija. Zbog nedostatka inzulina uopce te zbog tog sto se beta celije
ne mogu stimulirati na lucenje inzulina, ovaj tip je ovisan o inzulinskom unosu u organizam.

Inzulin djeluje kemijskim reakcijama na receptore na celijama ciljnih tkiva. U misicima stimulira unos
glukoze u celije i pojacava glikogenezu. U masnom tkivu stimulise unos glukoze u celije i pojacava
lipogenezu. U jetri ima negativan efekat inhibirajuci glukoneogenezu i glikenolizu.
Osobe sa DM tip 1 su uglavnom mrsave, a to se pripisuje tome sto celije ne preuzimaju glukozu koja vrvi
u krvi, ne preuzimaju je jer inzulin ne dode do receptora koji stimulise preuzimanje glukoze.

Autoantitijela su prisutna u cirkulaciji mnogih osoba sa DM tipa 1. postoji izvjesna geneticka podloznost
razvoju ovih antitijela.
Pozitivne posljedice na osobe sa DM tip 1 imaju inzulinska terapija, upravljanje dijetom te tjelovjezba.

63 koja je klinička prezentacija diabetesa tip 2 i kako on nastaje

Dijabetes tipa 2 karakterizira pad aktivnosti inzulina zbog rezitencije celija tkiva na djelovanje inzulina.
Problem je pojacan nesposobnoscu beta celija gusterace da proizvedu dovoljno inzulina kako bi se
suprotstavili rezistenciji. Sumarno, DM tipa 2 je poremecaj rezistencije celija na inzulin te relativnog
nedostatka inzulina.

Sindrom inzulinske rezistencije, poznat je i kao metaboliticki sindrom X koji utjece na metabolizam
hranjivih sastojaka, ukljucujuci i glukozu, trigliceride i lipoproteinske visoke gustine tj HDL holesterol.
Osobe sa ovim poremecajem pokazuju abnormalnu pretilost i visok krvni pritisak te imaju povecani rizik
od kardiovaskularnih bolesti. Etiologija ovog poremecaja je vrlo slozena i viseznacna.

Inzulina ima (nedovoljno), beta celije ga luce, ali inzulinski receptor i celije ga ne raspoznaju i time
dolazi hiperglikemija jer opet krv vrvi glukozom, a ona se ne prenosi u celije. Ovaj tip nije ovisan o
inzulinu.
Faktori koji utjecu na nastanak DM tipa 2 su: gojaznosst, porodicna anamneza dijabetesa tipa 2 zbog
nedostatka fizicke aktivnosti, prethodno bolovanje gestacijskog dijabetesa, starija dob,, hipertenzija i
dislipidemija.

64 šta je i čime se odlikuje gestacijski diabetes

gestacijski dijabetes je slican po etiologdiji dijabetesu tipa 2, definiran je kao dijabetes koji se
dijagnosticira u trudnoci. Trudnoca je povezana sa povecanom rezustencijom celija tkiva na inzulin.
Trudnice nadvladaju rezistenciju celija da 'prihvate' inzulin tako sto poveca lucenje inzulina, no oni koji
to ne uspiju razviju gestacijski dijabetes. Hiperglikemija ovog dijabetesa se smanjuje nakon poroda, ali joj
ostaje rizik od razvoja DM tipa 2.
65 sta mogu biti ostali uzročnici diabetesa

 endokrinoloski poremecaji, npr. Cushingov sindrom

 egzokrinoloski poremecaju, npr. Cisticna fibroza
 odgovor na odredene lijekove, npr inhibitore proteaze i glukokortikoide
 genetski defekti koji utjecu na beta celije gusterace ili na djelovanje inzulina te rezistenciju celija
na inzulin

Zakljucak i etiologija: razine glukoze krvi u tipu 1 su obicno vece nego kod tipa 2 i samim time razviju
vise ketoacidozu. Tip 1 ovisi o inzulinu, a tip 2 ne mora. Tip 1 osobe su mladi od 18 pri dijagnosticiranju
te mrsaviji, tip 2 osobe su stariji uglavnom od 40 godina pri dijagnosticiranju i gojazni. Ove karakteristike
nisu ujednacene za sve. Tip 1 se moze otkriti tek nakon 18 godina te se tip 2 moze razviti kod gojazne
djece. Tip 2 mog+ze biti ovisan o inzulinu ukolino se hiperglikemija ne moze kontrolisati drugim
mjerama.

66 veza između endokrinoloških poremećaja i diabetesa

metabolizam guljikohidrata samim tim i metabolizam glukoze reguliran je djelovanjem endokrinog

sistema. Dva homona tj inzulin i glukagon imaju glavni utjecaj na puteve metabolizma ugljikohidrata.
Inzulin snizava glukozu u krvi, a glukagon povisava.
Inzulin se oslobada kao odgovor na povecanu glukozu u krvi. Djeluje na membranski vezani receptor
celija tkiva da omoguci kretanje glukoze kroz membranu u citosol. Stimulira glikogenezu, lipogenezu i
glikolizu te inhibira glikogenolizu.
Glukagon se oslobada kao odgovor na potrebu za povecanom glukozom u krvi. On stimulise
glikogenolizu i glukoneogenezu.
Ova dva hormona se proizvode u gusteraci, inzulin u beta celijama a glukagon u alfa celijama
langerhanskovih otocica.

Ostali hormoni takoder utjecu na metabolizam ugljikohidrata. Epinefrin tj adrenalin, hormon kojeg
oslobada nadbubrezna srz, u vrijeme stresa, inhibira lucenje inzulina i stimulira glukogenilizu i lipolizu.
Glukokortikoidi poput kortizola, otpustaju se iz kore nadbubrezne zlijezde da bi smanjili koncentraciju
glukoze u krvi inhibicijom glukoneogeneze i apsorpcije glukoze u crijevima.
Tiroksin tj T4 je hormon stitnjace, on povecava glikogenolizu i glukoneogenezu te inhibira apsorpciju
dijetalne glukoze putem crijeva.

67 detaljno opiši OGTT test

Imamo dva testa u laboratorijskoj dijagnozi DM tipa 1 i 2, a to su : test glukoze nataste i test opterecenja
glukozom.
Tri dana prije izvodenja OGTT, pacijent bi trebao unositi normalne dnevne potrebe ugljikohidrata i
vjezbati normalno. Post od 10 do 16 sati potreban je noc prije testa. Pacijent ne smije pusiti ili uzimati
lijekove ujutro prije testiranja. Tokom perioda ispitivanja dozvoljena je samo voda.

1 Krv se vadi prije uzimanja rastvora glukoze i 2 sata nakon ispijanja rastvora
2 Odbrojavanje pocinje kada pacijent pocinje piti rastvor glukoze kojeg treba popiti u roku od 5
minuta
3 Rastvor glukoze za odrasle sadrzi 75 g glukoze, a djeci se daje 1,75 g po kilogramu, ali ne vise od
75 g.
Ako ce se testiranje obaviti u roku od 1 sata od uzimanja uzorka, krv se uzima bez antikoagulanca i serum
se testira. Ako ce doci do kasnjenja u ispitivanju pa se ispitujeplazma, krv se moze sakupljati u vakutainer
sa sivim cepom, koji sadrzi natrij fluorid i natri ili kalij oksalat. Konzervansi ce smanjiti glikolizu do 24
 sata na sobnoj temperaturi.

68 šta je slučajna glikemija

drugi test na glukozu je slucajni ili nasumicni test glukoze u krvi.

Slucajna glukoza u krvi veca od ili jednaka 200mg/dl tj 11,1mmol/L kod osobe sa simptomima dijabetesa
kao sto je poliurija, polifagija i polidipsija takoder je pokazatelj dijabetesa.

69 zašto urin nije adekvatan za dijagnozu diabetesa

Dijabetes se ne moze dijagnosticirati ispitivanjem urina na glukozu. Bubrezni prag ili nivo u krvi na
kojem ce se tvar pojaviti u urinu je za glukozu priblizno 175mg/dl. Na tom niovu ispitivanje urina ne bi
moglo biti identificirano kod pojedinaca koji nataste imaju razinu glukoze u krvi 126 mg/dl. I ne bi
adekvatno razlikovali dijabeticare i nedijabeticare.

70 kako se dijagnosticira diabetes prema rezultatima OGTT-a

Pacijenticama kojima prijeti gestacijski dijabetes daje se OGTT u jednom ili dva stepena. Kao prvi korak
se daje opterecenje glukozom od 50 g. Pacijentie ne moraju postiti za ovaj tet. Krv se vadi za ispitivanje
glukoze 1 sat nakon uzimanja rastvora. Glukoza manja od 140mg/dl iskljucuje dijagnozu gestacijskog
dijabetesa. Ako je koncentracija veca od 140mg/dl onda se ide na drugi korak tj trosatni Ogtt. Krv se
analizira nataste 1,2 i 3 sata nakon konzumacije rastvora glukoze. Dijagnoza gestacijskog dijabetesa se
odreduje ako se opaze:
 glukoza nataste ≥95mg/dl
 1-satna glukoza u krvi ≥ 180 mg/dl
 2-satna glukoza u krvi ≥ 155 mg/dl
 3- satna glukoza u krvi ≥ 140 mg/dl

71 nabroj enzimatske metode određivanaj glukoze

 metod sa heksokinazom
  metod sa glukoza-oksidazom
 metod sa glukoza.dehidrogenazom
72 koja je uloga inzulina i C-peptida u dijagnostici diabetesa

Dm tipa 1 je okarakteriziran sa niskim nivoom inzulina, a dm tipa 2 sa normalnim ili visokim nivoom
inzulina. Moze se ciniti da bi rezultati testova inzulina u krvi bili dobar parametar za razlikovanje tipa 1
od tipa 2. medutim ovaj analit je zlogasan jer dvije laboratorije istom metodom dobiju drastino razlicite
rezultate.
Tocno odredivanje inzulina vrsi se indirektno iskoristavanjem biokemije ovog hormona koji se u
pankreasu skladisti kao neaktivni proinzulin tj inzulin + C peptid.
Koncentracija C peptida odrzava proizvodnju endogenog inzulina pankreasa.
Proinzulinse cijepa na aktivni hormon inzulin i neaktivni peptid C-peptid.
Tako koncentracija C peptida pokaziva koncenctraciju inzulina. Ali zbog nedostataka standardizacije
analiza, ne preporucuje se upotreba mjerenja inzulina ili c peptida za dijagnozu dijabetesa tipa 1.

73 šta je glikilirani hemoglobin i kako nastaje

HbA1c-glikilirani hemoglobin je dio crvenih krvnih stanica i on se ugraduje u eritrocite tijekom stvaranja
istih.
Odreduje se kod osoba sa dijagnozom dijabetesa radi pracenja bolesti i pri procjeni efikasnosti terapije.
Koristi se i kao pomoc kod otkrivanja i postavljanja dijagnoze dijabetesa i poremecaja tolerancije
glukoze. Sluzi za procjenu prosjecnog nivoa glukoze u krvi tokom protekla 2-3 mjeseca tj tromjesecni
secer.
Glukoza koja se normalno nalazi u krvi moze spontano da se veze za hemoglobin. Tako nastane
glikohemoglobin tj glikilirani hemoglobin HbA1c.
Sto je veca koncentracija glukoze u krvi, veca je i koncenracija HbA1c. Buduci da razina HbA1c odrzava
neenzimatsku glikozilaciju hemoglobina, promjene ove frakcije se r+promatraju u kontekstu zivota
eritrocita.
Kako je zivotni ciklus eritrocita 120 dana, a glikozilacija hemoglobina nije linearni proces, vecina se
odvija tek u drugoj polovini zivota erittrocita, ne postoji racionalna osnova za analizu nivoa HbA1c u
intervalu kracem od 60 dana. Ovaj parametar se smatra mjerom prosjecnog nivoa glikemije tokom
perioda od 8 do 12 sedmica.

Glikolizirani hemoglobin HbA1 se ssastoji od HbA1a1, HbA1a2, HbA1b i HbA1c. Ocjena kontrole
secerne bolesti sa HbA1c:
 dobra <6,5%
 granicna 6,5%-7,5%
 losa >7,5%

74 zašto je HbA1c najbolji marker dijagnostike i praćenja dugoročne glikemije

Hemoglobin je dio crvenih krvnih stanica i on se ugraduje u eritrocite tijekom stvaranja istih. Veze za
sebe glukozu i to s ezbiva u uvjetima dugotrajne hiperglikemije. Glukoza vezana za hemoglobin u stanici
eritrocita se vise ne odvaja. HbA1c se povecano stvara tokom dijabetesa pa je odredivanje HbA1c indeks
za kontrolu glukoze u krvi kroz dulje vremensko razdoblje.

Nalaz HbA1c je dobar pokazatelj prosjecne razine glukoze u posljednja tri mjeseca zato sto se eritrociti
nakon tri mjeseca od nastanka raspadnu te ih zamjenjuju novi, te taj hemoglobin od starih eritrocita vise
ne postoji i moze se ponovno mjeriti HbA1c za novi nalaz da se vidi promjena, jer sa novim eritrocitima
dolazi i novi hemoglobin. Samim tim ako je smanjena glikemija bit ce smanjen i HbA1c ili u suprotnom
povecan.
Prati se stanje kroz 2-3 mjeseca jer je zivotni vijek eritrocita 120 dana, a novim analizama dobivamo
 potpuno nove rezultate jer su se eritrociti obnovili, a samim tim i HbA1c.

75 koji faktori utičnu na mjerodavnost nalaza HbA1c

Nivo HbA1c ne zavisi samo od koncentracije glukoze u krvi nego i od zivotnog cvijeka eritrocita.
Rezultati mogu biti lazno niski ako je zivotni vijek eritrocita skracen. Na rezultat utice i prisustvo
varijanti hemoglobina, anemija, krvarenje, tranfuzije.... u trudnoci su rezultati HbA1c nizi za 0,5% zbog
hemodilucije i drugih faktora.

76 nabroj metode određivanja HbA1c

 jonoizmjenjivacka hromatografija
 izoelektricno fokusiranje
 imunohemijske metode- enzimski imunoloski test-elisa
 afinitetna hromatografija

77 opiši upotrebu afinitetne hromatografije u određivanju HbA1c

Ova metoda se temelji na razlikama u strukturi. Hemolizar prolazi kroz afinitetnu kolonu koja se sastoji
od inertne celuloze ili matrice agaroze kovalentno vezane za ligand kao sto je m-amino-fenilboronska
kiselina. Glikirani hemoglobin reagira na boronsku kiselinu reverzibilno. Neglikilirani hemoglobin se
prvo eluira. Drugi pufer disocira HbA1c iz kolone. Glikilirani hemoglobin izracunava se kao procenat
ukupnog hemoglobina.

78 šta je uzorak za određivanje HbA1c

Uzorak za HbA1c je puna krv sakupljena sa EDTA, heparinom ili fluoridnim antikoagulantom. Za neke
analize moze se koristiti kapilarna krv npr za ELISA.
Testira se hemolizat ispranih erittrocita
Cijela krv moze se cuvati 1 sedmicu na 4 stupnja. Hemolizat se moze cuvati od 4 do 7 dana na 4 stupnja
ili 30 dana na -70 stupnjeva.

79 etiologija ketonskih tijela i rothera test

Ketoacidoza je jedan oblik metaboličke acidoze koji se javlja kao odgovor na nesposobnost pacijenta
da metabolizira glukozu za energiju.
U većini ćelija su prisutni enzimi koji metaboliziraju glukozu ali ne i u izvanćelijskoj tečnosti.
Bez djelovanja insulina, glukoza ne može ući u ćeliju.
U nedostatku ćelijske glukoze, masne kiseline su oksidirane za proizvodnju
energije. Ketoni su nusproizvodi prekomjerne beta-oksidacije masnih kiselina.
Ketoni beta-hidroksimaslačna kiselina, acetoacetat i aceton su proizvodi ovog procesa.
Beta-hidroksi-maslačna kiselina prisutna je u najvećoj količini: 78% ketona koji su prisutni u krvi čini
beta- hidroksi-maslena kiselina.
Acetoacetat čini 20%, a aceton 2% izmjerenih ketona.
Opseg ketoze dobro korelira sa stepenom acidoze (ketoacidoze).

Rothera test- test za ketonska tijela

Ova metoda koristi natrijum nitroprusid reagens koji takođe sadrži glicerin,dinatrijum fosfata i laktozu.
Produkt pozitivnog testa je prsten boje lavande ili šljive!
Test se može koristiti u kvantitativnoj izvedbi (spektrofotometrijski).
 Lažno pozitivne reakcije nastaju zbog lijekova kao što su L-dopa, metil-dopa, 8-hidroksikinolin i
fenolftaleini. Lažno nizak nalaz nastaje prekoračenjem linearnosti reakcije.

80 šta je glikozurija i kako se može odrediti

Glukoza u urinu može se mjeriti bilo kvalitativno ili kvantitativno (patološki je nalaz!)
Kvalitativni test (prisustvo!)
Glukoza se može mjeriti kao reducirajuća supstanca pomoću Benediktove reakcije-redukcije bakra.
Glukoza reducira jone bakra Cu(II) na Cu(I) ione dajući žuti ili crveni bakar spoj.
Lažno pozitivan rezultat daju svi reducirajući šećeri i ostale
reducirajuće materije.

Trake za urin koriste reakciju glukoza oksidaze.

Test traka je impregnirana glukoza oksidazom (GOD), peroksidazom (POR) i hromogenom.
Reakcija je specifična za glukozu.
Askorbinska kiselina i urati mogu inhibirati reakciju i izazvati lažno negativne rezultate.
Kontaminacija mokraće sa vodonik-peroksidom ili oksidacionim sredstvom kao što je izbjeljivač-lažno
pozitivna reakcija.
 6. Abnormalni metabolizam lipoproteina
81 šta su glavni uzroci abnormalnog metabolizma lipoproteina

Abnormalni metabolizam lipoproteina moze biti rezultat genetskog ili stecenog uzroka.
Genetski nedostaci obicno ukljucuju defekte na povrsinskim apoproteinima molekule lipoproteina,
receptora celijske povrsine etre i perifernih celija ili enzimi koji regulisu sintezu ili katabolizma.
Genetski faktori su primarni kao kod nekih nasljednjih boleti. Tu osoba ne mora unositi mnogo masti da
bi imala npr 'povecanu masnocu' tj. ne mora ih unositi nikako.
Stecni faktori su sekundarni faktori kod hiperliidemije gdje zbog male fizicke aktivnosti, unosenja
velikog broja kalorija, masti itd osooba stekkne ovu bolest. Faktori rizika za ovu bolest su i neke druge
bolesti kao sto je dijabetes, hipotiroidizam, cushingov sindrom... takoder mogu biti i lijekovi poput
kontracepcijskih piula, hormona estrogena i kortikosteroida..
Bolest je cesca kod muskaraca nego kod zena.
Zbog hiperlipidemije dolazi do ateroskleroze i kardiovaskularnih bolesti i cilj je da se smanje rizici za ova
oboljenja.

82 šta su dislipidemije

U lipide koje nazivamo msnocama se svrsatavju kolesterol i trigliceridi. Njihova uloga je pohranjivanje
energije, sudjelovanje u signalizacijskim procesima te su gradevne jedinice stanica tijela. Najpoznatiji
llipidi su HDL i LDL kolesterol te trigliciridi. LDLD se smaatra losim kolesterolom jer ima ulogu u
procesu nastanka ateroskleroze tj naslaga na krvnim zilama. HDL ima zastitnu ulogu.

Abnnormalne vrijednosti nekih od lipida naziva se dislipidemija/hiperlipidemija tj povisene vrijednosti

LDL i triglicerida ili snizene vrijednosti HDL.

83 šta je Friedricksonova klasifikacija primarnih hiperlipoproteinemija i kako se dijele

Fridriksonova klasifikacija primarnih hiperlipoproteinemija je podjela hiperlipidemija sa genetskih

uzrocnikom. Dijeli se u 6 tipova. Najcesci tipovi su IV, IIa i IIb.
Klasifikacija je odredena prema koncentraciji kolesterola i triglicirida u serumu, izgleda seruma i
elferograma lipoproteina.
Elferogram je graficki prikaz rezultata elektroforeze.

84 opiši endogeni i egzogeni metabolizam lipoproteina

egzogeni put: lipoproteini su nastali iz hrane (hilomikron) te se djelomicno razgraduju u krvi (HDL sluze
kao katalizatori tj izmjenjivaci apolipoproteina) iz cega nastavu tzv. Ostatni hilomikroni s manje lipida
(VLD,IDL) koji ulaze u jetru
endogeni put: VLDL i IDL se dalje metaboliziraju u jetri, dijelom prelazeci u LDL, a dijelom se potpuno
razgraduju.
HDL-lipoprotein velik gustove
IDL- lipoprotein srednje gustoce
LDL iporptein male gustoce
VLDL- lipoprotein vrlo male gustoce

85 klinička slika nedostatka aktivnosti lipoprotein lipaze

 Karakteristike deficitarne aktivnosti LPL ukljucuju oznacenu hiperhilomikronemiju i
hipertrigliceridemiju.
Odsustvo LPL dovodi do nemogucnosti katabolizacije dijetalnih masti i do nakupljanja ogromnih kolicina
hilomikrona u krvi.
VLDL je obicno normalana, HDL se smanjuje, a LDL povecava.
Ovo stanje se obicno dijagnosticira u djetinjstvu.
Kada nivo triglicerida dostigne 2000mg/dl, pojavljuju se eruptivni ksantomi, kada dostignu 4000mg/dl
pojavljuje je lipemia retinalis.
Ozbiljnost simptoma je vezano za nivo triglicerida. Ovo stanje je rijetko-autosomni recesivni poremecaj.
Osobe nisu predisponirane za aterosklerozu.

86 šta je porodična kombinirana hiperlipidemija

Povecan je nivo ukupnog LDL holesterola (tipIIa)

Povecan nivo triglicerida (tip IV)
Povecan LDL i trigliceridi (tip Iib)
Razina LDL je priblizno 190mg/dl, a triglicerida izmedu 200 i 300mg/dl.
HDL je obicno smanjen
Ova bolest je izrazena u adolescenciji i relativno je cesca. Obiteljska kombinirala hiperlipidemija je
povezana sa koronarnom bolescu srca i ateroskleroza je obicno jedini simptom.

87 šta je porodična hiperholesterolemija

povecan LDL
povecan ukupni holesterom 500 do 1200mg/dl
povecani trigliceridi
smanjen HDL
nasljeduje se autosomno dominanim obrazcom i uzrokovan je genetskom mutacijom u genu LDL
receptora, naslage holesterola nastaju u kozi, tetivama i arterijama.
Zuto narancsti kozni ksantomi se javljaju u dobi prije 30
Homozigoti obicno umiru prije 40 godine zivota od infarkt miokarda.

88 šta je porodična hipertrigliceridemija

normalan LDL
smanjen HDL
povecani trigliceridi
autosomno dominantni oblik nasljez+divanja s odgodenim izrazavanjem
VLDL velik sa abnormalno visokim trigliceridima
Akutni pankreatitis ako trigliceridi dosegnu 4000mg/dl

89 šta je Tangier-ova bolest

defekt katabolizma Apo A-I- tangierova bolest je dobila ime po ostrvu gdje je prvi put otkrivena.
Karakteristike ukljucuju smanjen HDL, smanjen ukupni holesterol (heterozigot 170,homozigot 70),
normalan LDL, normalni VLDL i normalni trigliceridi.
Autosomni dominantni obrazac
Rezultira akumulacijom estera holestrola u tjelesnom tkivu, a imptomi su hiperplasticni narancasti
krajnici, splenomegalija, periferna neuropatija, hepatomegalija i zamuenje roznice
Homozigoti pokazuju sklonost koronarnim bolestima
90 kako se određuje ukupni holesterol

ukupni holesterol se moze naruciti kao jedan test, ali i kao dio lipidnog profila: ukupni kolesterol, HDL,
LDL,VLDL i trigliceridi.
Lipidni paneli obicno zahtjevaju 12satni post zbog triglicirida jer na nivo utjece unos hrane
Serum se koristi kao lipidni panel. Za najbolje uzorke treba testirati na dan sakupljanja, ali ih se moze
cuvati na 4 stupnja 3 do 4 dana ili na -20 stupnjeva tokom nekoliko mjeseci.
Odredeni primjerak mora se temeljito izmijesati prije testiranja

Vecina laboratorija mjeri ukupni kolesterol koristeci enzimske metode, koje su brze i sigurnije od starijih
metoda.
Ostali sastojci u zorku ne uzrokuju toliko ometanja enzimskih metoda. Obojeni proizvod (okinineminska
boja) mjeri se na 480 do 520 nm, a intenzitet boje je direktno proporcionalan kolicini holesterola u
uzorku. Enzimske metode su obicno linearne do 500mg/dl. Ako uzorak pokazuje vise od 500mg/dl
uzorak treba biti razrjeden fizioloskom otopinom i ponovo testiran za tocniji rezultat.

91 kako se određuju ukupni trigliceridi

ispitivanja triglicerida izvode se na prozirnim, nehemoliziranim uzorcima seruma. Uzorke treba sakupljati
nakon sto je pacijent postio najmanje 12 sati.ćako testiranje ne moze biti izvedeno istog dana, uzorak
cuvajte na temperaturi od 2 do 8 stupnjeva tokom 1 nedjelje ili na .20 do 3 mjeseca. Uzorke treba
domrznuti na sobnoj temperaturi i temeljito promijesati prije testiranja. Enzimske metode su linearne do
1000mg/dl. Ako je vrijednost veca, uzorak se ispire f.o i ponovo testira.

92 kako se dobije vrijednost LDL-a

LDL= ukupni holesterol-[HDL+(triglliceridi/5)] FRIEDELWALDOVA formula za LDL

Primjer:
Trigliceridi=200mg/dl
HDL=50mg/dl
Ukupni kolesterol=200mg/dl
LDL=200- [50mg/dl+(200mg/dl/5)]=200-(50+40)=200-90=110mg/dl

93 šta su apo A i apo B kako se određuju i koji klinički značaj imaju

Lipoproteini su molekule koje su nastale udruzivanjem lipida i proteina, jer su lipidi nerastvorljvii u vodi,
udruzili se sa proteinima kako bi se mogli transportirati krvotokom.
Proteinski dio lipoproteina se sastoji od apoproteina/apolipoproteina koji se mogu podijeliti u 6 klasa, a
neke klase u jos podklasa.
Apolipoproteini su proteinski dio lipoproteina koji veze lipide da bi se stvorio lipoprotein. Oni prevoze
lipide u krv, limfu itd… lipidne komponente lipoproteina nisu rastvorljvie u vodi.
Glavni apolipoprotein je apo A i on ima ulogu uklanjanja prekomjernog kolesterola iz tkiva. Moze doci
do poremecaja koji vodi do niske konc. HDL kolesterola. Smanjena razina apo 1 moze se naci kod aidsa,
reume, inzulin ovisnog dijabetesa…
Klinički značaj Apo B ogleda se u tome što se njegova koncentracija snižava kad je prisutna velika
koncentracija “loših lipida” u krvi, pa se može koristiti kao zanačajan parameter u određivanju nivoa
holesterola i triglicerida u krvi.
Odreduju se imunohemijski.
 7. Urinaliza i bubrežna funkcija
94 šta je urinaliza i od koji pregleda se sastoji
95 opiši fizički pregled urina - normalan i abnormalan urin
96 opiši mikroskopski pregled urina
97 šta su voštani odljevci – šta je uromodulin
98 koji kristali se javljaju u normalnom urinarnom sedimentu (skiciraj dva po izboru)
99 koji kristali se javljaju u abnormalnom urinarnom sedimentu (skiciraj dva po izboru)
100 koji elektroliti i zašto se određuju u urinu
101 šta je BUN i koja je mu je veza sa bubrežnim bolestima
102 opiši jednu metodu određivanja BUN-a
103 šta je kreatinin i koji klinički značaj ima
104 opiši Jaffeovu metodu
105 šta je klirens kreatinina
106 za šta se koristi omjer BUN/kreatinin
107 koji je klinički značaj urične kiseline
108 šta je proteinurija i kako se dokazuje
109 kako se kvalitativno određuju proteini u urinu
110 šta je osmolarnost urina
 8. Klinički testovi jetrene funkcije I
111 Navedi tipične testove jetrene funkcije

Klinička laboratorija nudi nekoliko testova za procjenu funkcije jetre. Za testiranje bolesti jetre postoje
brojni paneli lab. Pretraga koji se rutinski koriste u kliničkoj praksi. To su:
 Enzimi alkalna fosfaza (ALP)
 Alanin aminotransferaza (ALT)
 Aspartat aminotransferaze (AST)
 Gama glutami transferaza (GGT)
 5 nuklotidaza su korisni u procjeni pravilnog funkcionisanja i upalnog statusa jetre
Jetra se može procjeniti mjerenjem ukupnog i direktnog bilirubina, ukupnih proteina i albumina,
holesterola, triglicerida, uree i amonijaka.

112 detaljno opiši metabolizam bilirubina

Bilirubin je produkt razgradnje hemetskog dijela hemoglobina.

Kada se bilirubin ispusti u krv veže se za albumin, koji ga transportuje pa se ovaj kiovalentno vezani
bilirubin naziva Delta bilirubin. Kada oblik bilirubin – albumina dospije u jetru on gubi albumin i ulazi u
hepatocit. Unutar hepatocita, enzim jetre uridildifosfat glukaroniltransferaza prenosi molekule
glukoronata (vrsta šećera) na molekulu bilirubina. Dodatak šećerne grupe povećava topivost bilirubina u
vodi i serumu. Konjugirani bilirubin prolazi u crijevo kroz žučni kanal, gdje crijevne bakterije redukuju
bilirubin na urobilinogen. Preostali urobilinogen se izlučuje u urin ili oksidira formirajući sterkobilin i
izlučuje s u fecesu. Sterkobilin je jedna od komponenata koje su odgovorne za smeđu boju fecesa.

113 šta čini direktni indirektni i ukupni bilirubin

 Direktni bilirubin se sastoji od: konjugiranog bilirubina i albumin-vezani bilirubin (delta)

 Dodatkom akceleratora se odredi ukupni bilirubin.
 Indirektni bilirubin računa se kao razlika ukupnog i direktnog bilirubina.

114 kako se vrši određivanje direktno a kako ukupnog bilirubina

 Ukupni bilirubin:
Metoda jendrassik – Grof izvedena na pHB, mjeri plavu boju ptoizvoda na 600nm. Alkalna
reakcija daje intezivniju boju nego kad reakciju vodimo pri neutralnom pH.

 Direktni bilirubin:
Metoda Malloy – Evelyn, izvedena pri pH 1.3 mjeri crveno obojeni proizvod na 560 nm. Kao
aktivatori za ukupni bilirubin koriste se metanol, ili mješavina Kofein + Natrij benzoat.

115 šta može puslužiti kao uzorak za određivanje bilirubina

Serum plazma cerebrospinalna tečnost i urin mogu se koristiti za određivanje bilirubina navedenim
metodama.
 Urin se može kvalitetno mjeriti pomoću trakica.
 Primjećuje se promjena boje – procjena povećanog bilirubina
  Ictotest(komercijalne trake) zasnovan je na ovoj metodi

Hemoliza može lažno smanjiti mjerenje bilirubina. Lipemija može lažno povisiti rezultate mjerenja.
Bilirubin se može razgraditi svjetlošću ili toplotom i treba ga ga zaštititi od svih uslova okoline.

116 šta je gdje se i kako određuje urobilinogen

Urobilinogen je bezbojni nusprodukt smanjenja bilirubina.

Laboratorijsko određivanje urobilinogena u fecesu ili urinu temelji se na Echrlickovoj reakciji, koja
koristi para-dimetilaminobenzaldehid za stvaranje crvene boje.
Askorbinska kiselina može biti dodana uzorku za određivanje urobilinogena u reduciranom stanju i
sprečavanju njegovog prelaska u urobilin.
Za test je potreban svjež uzorak, urobilinogen stajanjem može oksidirati u urobilin.
117 šta je i kakva može biti hiper bilirubinemija

Hiperbilirubinemia je povećana koncentracija bilirubina u serumu, kao rezultat nekoliko poremećaja ili
patoloških stanja.
Može biti:
 Prehepatična hiperbilirubinemija
 Hepatična
 Posthepatična

118 šta je i koji je klinički nalaz kod prehepatične hiperbilirubinemije

Prehepatična hiperbilirubinemija je uzrokovana povećanom hemolizom i povećanom razgradnjom hema.

Javlja se kod pacijenata sa anemijom spastih ćelija i drugim hematolitičkim oboljenjima koja uzrokuju
pojačano uništavanje crvenih krvanih zrnaca i oslobađanje hemoglobina. Tipični nalaz bilirubina u
serumu prehepatične hiperbilirubinemije je povećano nekonjugirani bilirubin (indirektni) i norm.
konjugirani bilirubin.

119 šta je i koji je klinički nalaz kod hepatične hiperbilirubinemije

Hepatična hiperbiliruniemija uglavnom je posljedica transporta u jetru ili konjugacija bilirubina u

hepatocitima.
Tipičan nalaz za hepatičnu hiperbilirunemiju jeste povećan konjugirani i nekonjugirani bilirubin.
Enzimi u serumu koji ukazuju na hepatocelularnu upalu i ćelijska oštećenja jetre, uključujući ALT i
AST također su često povišeni.

120 šta je i koji je klinički nalaz kod posthepatične hiperbilirubinemije

Posthepatična hiperbilirunemija uglavnom je posljedica oštećenja u transportu konjugiranog bilirubina i

žuči iz jetre. Često se naziva i opstruktivna žutica.
Tipični nalaz bilirubina u serumu posthepatične hiperbilirunemije je povećan konjugirani bilirubin, ali
normalni nekonjugirani bilirubin.
Enzimi u serumu koji ukazuju na oštećenja bilijarnih (žućnih) ćelija, uključujući alkalnu fosfotazu i
GGT, također su često povišeni.

121 šta je i kako se klinički prezentuje obstruktivna žutica

Opstruktivna žutica je posljedica začepljenja žučnih vodova što sprječava odvod bilirubina iz jetre.
Opstrukciju žuči iz jetre mogu uzrokovati žučni kamenci u žučnom kanalu ili tumor koji ometa tok žuči
u crijeva. Povećan ukupni bilirubin u krv pacijenta sa opstruktivnom žuticom obično je odraz povćanog
 konjugiranog bilirubina. Opstruktivna žutica povezana je sa povećanim nivom alkalne fosfotaze i GGT i
povrćanim ukupnim i direktnim bilirubinom u serumu. Ponekad su i drugi enzimi jetre (AST i ALT)
povišeni što ukazuje na upalu jetre.

9. Klinički testovi jetrene funkcije II

122 Šta je neonatalna hiperbilirubinemija

Neontalna hiperbilirubinemija predstavlja žutu prebojenost kože i sluznica kod novorođenčeta a

posljedica je prekomjerne koncentracije bilirubina u krvi.

123 koji su uzroci patološke neonatalne hiperbilirubinemije

Hiperbilirubinemija kod novorodencadi moze biti ili bezazlena ili skroz stetna.
Uzrok moze biti fizioloska zutica novorodencadi ili hemoliticka bolest bilijarne atrezje te u rijetkim
slucajevima idiopatski neonatalni hepatitis,
Fizioloska zutica je prolazna uglavnom kod novorodencadi, a trajna hiperbilirubinemija je rijetka.
Hemoliticka bolest bilijarne atrezije ili idiopatski neonatalni hepatitis uzrokuju dugotrajnu
hiperbilirubinemiju i ukazuju na ozbiljno stanje kod novorodencadi.
Bilijarna atrezija je rijetka urodena anatomska opstrukcija zucnih kanala i uzrokuje posthepaticnu zuticu.
Idiopatski neonatalni hepatitis je upalno stanje jetre nepoznatog uzroka i pokazuje se kao zutica jetre s
pivisenim jetrenim enzimima. I prilicno je rijetko.

124 Šta je kako nastaje i kako se klinički prezentuje hemolitička bolest novorođenčeta

Hemoliticka bolest novorodenceta ili fetusna eritroblastoza je bolest ploda ili novorodenceta koja nastaje
kada krvne celije majke dodu u kontakt sa nekompatibilnim celijama fetusa transufizjom ili kontaktom s
krvlju fetusa. Tada majcin imunoloski sistem prepoznaje nekompatibilne celije kao strane i razvija
antitijela protiv njih.
Ako je proces zapoceo kada je dijete rodeno, nece utjecati na dojence.
Antitijela su i nakon poroda zadrzana u sistemu majke te kada se desi sljedeca trudnoca, antitijela mogu
napasti plod ako je ista nekompatibilnost.
Ako je hemoliza ozbiljna, ova bolest moze iziskivati izmjenicnu tranasfuziju krvi novorodenceta.
Bolest nastupa ako je majka rh-, a otac rh+. Kada je majka zatrudnjela i fetus je rh+, nastaju antitijela kod
majke protiv rh+. U sljedecoj trudnoci ce antitijela napasti fetus ako je on rh+.

125 kako se tretira neonatalna hiperbilirubinemija

Fototerapija je cesto glavni izbor terapije kada nivo bilirubina prijede 10 mg/dl jer kada se nivo bilirubina
pribilizava 20 mg/dl pojavljuje se kernikterus.
Fototerapija je metoda lijecenja hiperbilirubinemije novorodencadi u kojoj se dijete povemeno izlaze
izvoru svjetlosti koji emituje talasnu duzinu od 450 nm.

126 zašto fototerapija pomaže eliminaciji bilirubina

Svjetlost bilirubina difundira kroz slojeve koze i pretvara nekonjugirani bilirubin u stabilne vodotopive
izomere koji se izlucuju putem urina ili zuci.
Tokom fototerapije, bebi su oci zasticene od stetnih ultraljubicastih UV i blih UV zraka.

127 šta je kernikterus

 Kernikterus je stanje u kojem se jezgre moždanih ćelija boje žuto i oštećuju se zbog bilirubina ili drugih
molekula.
To može rezultirati celebralnom paralizom, gluhoćom ili mentalnom retardacijom.
128 šta je fiziološka neonatalna hiperbilirubinemija

Fiziološka novorođenačka žutica obično je posljedica kratkotrajne ili prolazne nezrelosti jetre.

129 kako se određuje neonatalni bilirubin

 Ukupni bilirubin u novorođenčadi može se izmjeriti na osnovu njegove apsorpcije na 454 nm u

rastvoru fosfatnog pufera pH 7,4.
 Oksihemoglobin, uobičajeni molekul u neonatalnom serumu, upija svjetlost na 454 i 540 nm.
 Ako se mjeri apsorbancija sa dvosnopnim spektrofotometrom, ukupni bilirubin novorođenčeta
određuje se iz razlike u apsorbanciji na ove dvije talasne dužine.

Ili: Ukupni bilirubin kod novorodencadi se izmjeri na osnovu njegove apsorpcije na 454 nm u rastvoru
fosfatnog pufera na pH7,4. oksihemoglobin, molekul u neonatalnom serumu upija svjetlost na 454 i 540
nm. Ako se mjeri sa dvosnopnim spektrofotometrom, ukupni bilirubin odreduje se iz razlike u apsorpciji
na 454 i 540nm.

Serum se razrijedi fosfatnim puferom na 7.4 pH i odredi se aprosbanca na 454 i 540nm. Konc se odreduje
iz kalibracione krive koja sr takoder pripremi iz standarda poznate koncentracije kao razlika njihove
apsorbance na 454 i 540 nm.

Za uzorak se koristi serum i plazma. Uzorak tj bilirubin u uzorku treba cuvati od svjetlosti jer de
degradira na svjetlosti pa s emoze umanjiti koncentracija u rezultatima. Ova metoda se koristi samo kod
novorodencadi, jer kod starijih pedijatrijskih pacijenata i odraslih osoba dolazi do interferencije
pigmenata kroz krv kao sto je provitamin A-betakaroten.

130 koji enzimi jetre imaju klinički značaj u njenoj patofiziologiji

AST-aspartat aminotransferaza, ALT-alanin aminotransferaza, ALP-alkalna fosfataza, GGT-gama

gllutamiltransferaza, LDH-laktat dehidrogenaza

131 navedi značaj AST-a i ALT-a u dijagnostici jetrenih poremećaja

AST i ALT se nalaze uglavnom u strukturnim (parenhimskim) celijama jetre.

Izvor AST I ALT je hepatocelularno tkivo. Izvor AST je i misicno tkivo, eritrociti te skeletni misici.
U slucaju blage upale jetre, reverzibilno se povecava prou+pustljivost celijske membrane i oslobadaju se
citoplazmatski enzimi AST, ALT te LDH i ALP.
Celijska smrt tj nekroza ce osloboditi mitohondrijske izozime AST i ALT te GLDH.

Porast aminotransferaza su uglavnom prvi pokazatelji bolesti jetre. Blago povisenje ovh enzima moze biti
uzrok ciroze, celijakije, wilsonove bolesti, bolesti stitnjace, hemoliza, akutni ili kronicni virusni
hepatitis... izrazito poviseni enzimi uzrok su akutni virusni hepatitis, ishemijska ozljeda jetre, akutna
opstrukcija, autoimuni hepatitis, ozljeda jetre lijekovima.

Kod dijagnoze prehapaticne zutice, konjugirani bilirubin je normalan, nekonjugirani povisen, a povisen
urinarni urobiilinogen, a za potrvdu dijagnoze su potrebni normalni jetreni enzimi hepatocelularnog i
hepatobilijarnog tkiva(AST,ALT,LDH,ALP,GGT) uz izuzteak LDH i AST jer se u serumu nalaze zbog
hemolize. Kod hepaticne zutice je povecan konjugirani i nekonjugirani bilirubin i urobilinogen te
 hepatocelularni enzimi AST, ALT, i LDH.

132 navedi značaj ALP-a i GGT-a u dijagnostici jetrenih poremećaja

ALP i GGT su vise koncentrirani u bilijarnim kanalina ili tkivima malih kanala (conaiculi).
Izvor ALP je hepatobilijarno tkvio, ostoblast, sluznica crijeva, placenta, ali takoder i sve citoplazmatske
membrane svih tjelesnih celija posebno osteoblasti, sluznice crijeva, posteljice i bubreznih tubula. Izvor
GGT je hepatobilijarno tkivo.
ALP se nalazi u visokoj koncentraciji u hepatobilijarnim ćelijama.
Upala ili opstrukcija bilijarnih kanala može uzrokovati poremećaj u radu ovih ćelija, što uzrokuje
puštanje ALP u cirkulaciju.
Nivo ALP u serumu kod pacijenata koji imaju holestazu (začepljenje žučovoda) se može povećati 3
do10 puta od normalnog nivoa.
GGT raste vise od 10 puta u slucaju uzimanja lijekova koji ostecuju jetru te u slucaju alkoholne ciroze.

Kod dijagnoze prehepaticne zutice, konjugirani bilirubin je normalan, nekonjugirani povisen, a povisen
urinarni urobiilinogen, a za potrvdu dijagnoze su potrebni normalni jetreni enzimi hepatocelularnog i
hepatobilijarnog tkiva(AST,ALT,LDH,ALP,GGT) uz izuzteak LDH i AST jer se u serumu nalaze zbog
hemolize.
133 navedi značaj LDH-a i 5̕-nukleotidaze u dijagnostici jetrenih poremećaja

LDH se uglavnom nalazi u strukturnim (parenhimskim) celijama jetre.

Izvor LDH je hepatocelularno tkivo, misicno tkivo, eritroc iti, skeletni misici.
LDH se prije koristio kao marker infarkta iokarda , danas se koristi kao marker hemolize. Na temelju
povisenog LDH mozemo razlkovati ishemijski hepatitis od virusnog. Kod ishemijskog je ALT I LDH
manji od 5, a kod virusnog su veci ili jednaki 5.
5NT je glikoprotein koji se nalazi u cijelom tijelu, u citoplazmatskoj membrani, katalizirajuci konverziju
u neorganske fosfate iz nukleozid 5.fosfata.
Njegov se nivo poveava u uvjetima kao sto su opstruktivna zutica, parenhimska bolest jetre, metastaze u
jetri i bolesti kostiju. Razine 5NT su vece tokom 2 i 3 tromjesecja trudnoce.

Kod dijagnoze prehepaticne zutice, konjugirani bilirubin je normalan, nekonjugirani povisen, a povisen
urinarni urobiilinogen, a za potrvdu dijagnoze su potrebni normalni jetreni enzimi hepatocelularnog i
hepatobilijarnog tkiva(AST,ALT,LDH,ALP,GGT) uz izuzteak LDH i AST jer se u serumu nalaze zbog
hemolize. Kod hepaticne zutice je povecan konjugirani i nekonjugirani bilirubin i urobilinogen te
hepatocelularni enzimi AST, ALT, i LDH.

134 značaj albumina i ukupnih proteina u ocjeni jetrene funkcije

 Albumin je protein koji posebno proizvodi jetra i može se mjeriti jeftino i jednostavno.
 Glavni je sastojak ukupnih proteina. Razine albumina smanjene su kod hroničnih bolesti jetre,
poput ciroze.
 Također se smanjuje kod nefrotskog sindroma, gdje se gubi urinom.

Albumin se moze koristiti zajedno sa rezultatima elektroforeze proteina kao pokazatelj da funkcija jetre
opada iz razloga jer albumin, a takoder i vecinu proteina, ukljucujuci i faktore koagulacije, serinske
proteaze, protrombinsko vrijeme, sintetizira jetra iz aminokiselina.
Albumin se u serumu smanjuje, a protrombinsko vrijeme produzava u slucaju otkazivanja jetre.
Glavni sastojak ukupnih proteina je albumin, a ostali su globulini.
Razina albumina se smanjuje kod hronicne bolesti jetre kao sto je ciroza. Takoder se smanjuje kod
 nefrotskog sindroma jer se gubi urinom.
Albumin se mjeri jednostavno ijeftino, a alternativa u mjerenju je prealbumin koji se bolji u otkrivanju
akutnih promjena.
Albumin se analizira imunoloskim testovima kao sto je nefelometrija, koja je metoda za albumine u
likvoru.
135 šta je i koji je klinički značaj ceruloplazmina i alfa-fetoproteina

 Ceruloplazmin je protein akutne faze koji se sintetiše u jetri. Nosilac je jona bakra. Njegova
razina je povećana kod infekcija, reumatoidnog artritisa, trudnoće i opstruktivne žutice. Kod
Wilsonove bolesti nivo ceruloplazmina je smanjen.
 Alfa-fetoprotein je protein koji se nalazi u fetalnoj krvi. Povišene vrijednosti ukazuju na
karcinom jetre, karcinom gušterače, karcinom želuca, karcinom testisa, fiziološki kod trudnica.

Ceruloplazmin- Protein je akutne faze koji se sintetise u jetri

nosilac je jona bakra
njegovia razina je povecana kod infekcija reumatoidnog artritisa, trudnoce, newilsonove bolesti jetre i
opstruktivne zutice.
Kod wilsonove bolesti nivo ceruloplazmina je smanjen sto dovodi do nakupljanja bakra u tjelesnim
tkivima.
Alfa fetoprotein, AFP- znacajno je izrazen u fetalnoj jetri. Medutim, mehanizam koji je doveo do
suzbijanja sinteze AFP kod odraslih nije potpuno poznat.
Izlozenost jetre uzrocnicima raka i zaustavljanje sazrijevanja jetre u djetinjstvu mogu dovesti do porasta
AFP.
AFP moze doseci do 400-500ug/L u hepatocelularnom karcinomu. Koncentracija AFP veca od 400
povezana je s vecom kolicinom tumora, zahvacenoscu oba reznja jetre, invazijom portalne vene i nižom
medijanom stopom prezivljavanja.

136 Upotreba testova koagulacije u ocjeni jetrene funkcije

 Kod pacijenata sa bolestima jetre, međunarodni normalizirani omjer (INR) može se koristiti kao
marker sintetske funkcije jetre, jer uključuje faktor VII (prokonvertin), koji ima najkraći
poluživot (2–6 sati) od svih faktora koagulacije izmjerenih u INR.
 Međutim, povišeni INR kod pacijenata sa bolestima jetre ne mora nužno značiti da pacijent ima
tendenciju krvarenja, jer mjeri samo prokoagulanse, a ne antikoagulanse.
 Kod bolesti jetre, sinteza oba je smanjena, a čak se utvrđuje da se kod nekih pacijenata krv
hiperkoagulira (povećana sklonost zgrušavanju) uprkos povišenom INR.

Jetra je odgovorna za proizvodnju velike vecine faktora koagulacije,

Kod pacijenata sa bolestima jetre, međunarodni normalizirani omjer (INR) može se koristiti kao marker
sintetske funkcije jetre, jer uključuje faktor VII (prokonvertin), koji ima najkraći poluživot (2–6 sati) od
svih faktora koagulacije izmjerenih u INR.
Međutim, povišeni INR kod pacijenata sa bolestima jetre ne mora nužno značiti da pacijent ima
tendenciju krvarenja, jer mjeri samo prokoagulanse, a ne antikoagulanse.
Kod bolesti jetre, sinteza oba je smanjena, a čak se utvrđuje da se kod nekih pacijenata krv hiperkoagulira
(povećana sklonost zgrušavanju) uprkos povišenom INR.
 10. Endokrinološka dijagnostika
137 Koje su žlijezde sa unutarnjim lučenjem

Epifiza, Hipofiza, Štitna žlijezda, Prsna žlijezda (Timus), Nadbubrežna žlijezda, Gušterača, Jajnik,
Testis

138 Kakvi poremećaji lučenja mogu biti i koji su im uzroci

Poremećaji lučenja mogu biti dvojaki; ili se luči previše hormona ili premalo.
Uzroci također mogu biti dvojaki – poremećaj može izazvati primarni defekt u samoj endokrinoj
žlijezdi; ili sekundardni zbog poremećaja u kontrolnom mehanizmu lučenja nekih hormona.

139 navedi hormone svih žlijezda sa unutarnjim lučenjem

 Epifiza – Melatonin (reguliše budnost i spavanje)

 Hipofiza: - hormon rasta (GH)

- adrenokortikotropni hormon (ACTH)
- tireostimulišući hormon (TSH)
- prolaktin (PRL) Hormoni adenohipofize
- folikostimulišući hormon (FSH)
- luteinizirajući hormoni (LH)
- melanostimulišući hormon (MSH)
- Vazopresin/ Antidiuretski hormon (ADH)
- Oksitocin Hormoni neurofipofize

 Štitna žlijezda: Tiroksin i Trijodtironin

 Timus: Timozin, Melatonin, Inzulin, Hormon rasta i Prolaktin
 Nadbubrežma žlijezda: - Mineralokortikoidi (Aldosteron i Kortikosteron)
- Glukokortikoidi (Kortizol) Kora
- Androgeni i estrogeni hormoni
- Adrenalin
- Noradrenalin Srž

 Gušterača: Inzulin, Glukagon i Somastatin

 Jajnici: Estrogen i Progesteron
 Testisi: Testosteron i Androstedion

140 hipofiza i hipotalamus – sve

Hipofiza – najznačajnija endokrina žlijezda. Proizvodi mnoge hormone i upravlja radom svih drugih
žlijezda. Nalazi se s donje strane mozga, i ona je žlijezda s unutrašnjim izlučivanjem (Endokrina
žlijezda). Građena je od tri temeljna dijela: prednjeg, srednjeg i stražnjeg režnja, koji se razlikuju po
svom razvoju, građi i f-iji:
- Prednji režanj (adenohipofiza): izlučuje ...
- Srednji režanj – izlučuje MSH
 - Stražnji režanj (neurohipofiza): izlučuje Oksitocin i Vazopresin

Prema svom položaju najzaštićeniji je dio tijela. Smještena je na bazi velikog mozga. Djeluje na: rast
tijela, krvni pritisak, rad bubrega, promet materija.
Hipotalamus – dio CNS koji je zadužen za kontrolu i f-iju endokrinog sistema čovjeka. Jedna od
njegovih najvažnijih f-ija je veza nervnog i endokrinog sistema. Hipotalamus je smješten iznad
talamusa. Hipotalamus je odgovoran za pojedine metaboličke procese, također kontroliše
termoregulaciju, glad/sitost, značajne aspekte roditeljstva i za njega važnog ponašanja, žeđ, umor, san.
Spaja i luči određene neurohormone - ,,Oslobađajući hormoni''.
Hipotalamus preko hipofize kontroliše lučenje svih žlijezda sa unutrašnjim izlučivanjem (Endokrine
žlijezde). On spaja endokrini i Centralni nervni sistem.

141 Koje hormone luči kora nadbubrega

- Mineralokortikoide – Aldosteron i Kortikosteron

- Glukokortikoidi – Kortizol
- Androgeni i Estrogeni hormoni

142 Šta je posljedica hiperfunckije a šta hipofunkcije kore nadbubrega

Hiperfunkcija (prekomjerno izlučivanje):

 Cushingov sindrom (kortizola)
 Connov sindrom/ primarni aldostenorizam (aldosterona)
 Sindrom nadbubrežne kore, Kongenitalna adrenalna hiperplazija (Androgena)
Hipofunkcija:
 Primarni adrenalni poremećaji (nedostatak aldosterona i kortizola)
 Adisonova bolest
 Kongenitalna adrenalna hiperplazija
 Nedostatak ACTH i sekundardni nedostatak kortizola

143 Opiši simptomatologiju i klinički nalaz osobe sa Cushingovim sindromom

Cushingov sindrom - teška bolest, zbog dugotrajno visokih razina kortizola i srodnih kortikesteroida.
Okruglo, rumeno lice nalik na pun mjesec, pretilost trupa sa izraženim masnim jastučićima (posebno
podlaktice, potkoljenice i prste). Smanjuje se masa i snaga mišića. Koža je tanka i atrofična, sklona
modricama, a rane sporo zarastaju. Po stomaku se javljaju ljubičaste strije. Česta je osteoporoza,
rezistencija na inzulin i mentalni poremećaji. Žene onično imaju nepravilne menstrualne cikluse.
Klinički nalaz - karakteristični simptomi brzo upućuju na dijagnozu:
1. Mjerenjem slobodnog kortizola u mokraći (normalno 20 – 100 µg/24h; >120 µg Cush. Sindrom ugl)
Blago povišene vrijednosti navode na daljnju obradu.
2. Tad se obično ide na Deksametazonski test – daje se 2mh Deksametazona PO u 23h, a ujutro se u 9h određuje
kortizol u krvi. U većini slučajeva bolesnici s Cush. sindromom imaju povišene vrijednosti.
3. Test s visokom dozom Deksametazona izvodi se 2 dana počevši od 9h ujutro svakih šest sati po 2mg
Deksametazona PO. Trećeg dana izvadi se uzorak krvi i u njemu odredi Kortizol

144 Opiši simptomatologiju i klinički nalaz osobe sa Addisonovom bolešću

- Simpromi: Slabost, umor - prvi simptomi; pojačana hiperpigmentacija, vitiligo, anoreksija, mučnina,
vrtoglavice. Mršavljenje i dehidracija – kasnije faze.

- Ako postoji hipoNatrijemija, HIPERkalijemija i uremija, ugl. Se radi o Addisonovoj bolešću, ali pošto
takvih nalaza ima kod mnogih bolesti treba odrediti konc. Kortizola. Ako je konc. Vrlo visoka -
 isključenja je Addisonova bolest, a ako je vrlo niska ili se kortizol ne može dokazati – Addisonoa bolest.

145 Hormoni gonada

 Testosteron (iz Leydigovih ćelija testisa)

 Estradiol (iz folikularnih ćelija jajnika)

146 kako se klinički razlikuje primarna hiper/hipofunkcija date žlijezde od sekundarne

hiper/hipofunkcije iste

Ako je koncentracija kortizola snižena, ili na donjoj granici normalnih vrijednosti, uz visok ACTH
potvrđuje se dijagnoza PRIMARNE nadbubrežne funkcije, a uz nizak ACTH upućuje se na
SEKUNDARDNU nadbubrežnu HIPOFUNKCIJU.

147 Štitna žlijezda - sve

Endokrina žlijezda, nalazi se na prednjoj stranhi vrata, ispod grkljana. Glavni hormoni štitne žlijezde su:
Tiroksin (T4) i Trijodtironin (T3). T3 i T4 regulišu intezitet metabolizma u tijelu. Pri manjku hormona
bazalni metabolizam se smanjuje 40%. Uz T3 i T4 štitna žlijezda izlučuje i Kalcitonin (hormon koji
sudjeluje u regulaciji koncentracije kalcijevih iona u tjelesnim tekućinama).
Za sintezu hormona štitne žlijezde potreban je JOD. Jod dobivamo ugl. iz hrane.
 Hipertireoza – poremećaj štitne žlijezde zbog kojeg se stvara previše hormona u krvi. Najčršće
kod žena 20-50 g. Simptomi: nervoza, lupanje srca, opadanje kose i umor. Bolesnici jedu
normalno, ali stalno mršave, imaju čestu stolicu i često mokre. Javljaju se i poremećaji
menstrualno ciklusa, i dolazi do problema s očima... Liječenje: u početku lijekovima, a kasnije
ako je potrebna operacija. Nekad se liječi i radioaktivnim jodom.
 Hipotireoza – poremećaj zbog kojeg se nedovoljno stvara hormon štitne žlijezde. Češće se javlja
kod žena. Ova bolest može nastati nakon liječenja hipertireoze ili nakon operacije, ali i nakon
korištenja radioaktivnog joda. Simptomi: zadebljani nokti, suhoća kože, rijetka i tanka kosa,
neplodnost, iscrpljenost, problemi s pamćenjem, depresija, spontani, poremećaji
menstruacije..Liječenje: nadomještaj hormona – LEVOTROKSIN (tbl- doživotna).
 Bolest tiroidne autonomije
 Netoksična guša
 Akutna upala štitne
 Tumori štitne