PLANTEN BIOGRAFIEËN VAN EETBARE BOMEN EN STRUIKEN

IN VOEDSELBOSSEN

ANASTASIA LIMAREVA
IN OPDRACHT VAN FOODFORESTRY NETHERLANDS
 Mensen zullen armzalig worden zonder liefde voor planten en dieren.
Bescherm bomen en bossen. Elke boom zal ooit een menselijk leven redden.
Cosmas van Aetolia (1779)
“BEKNOPTE PLANTEN BIOGRAFIEËN VAN EETBARE BOMEN EN
STRUIKEN IN VOEDSELBOSSEN ”

ANASTASIA LIMAREVA
FOODFORESTRY NETHERLANDS
IN OPDRACHT VAN
www.foodforestry.nl

DECEMBER, 2014

MEER INFORMATIE OVER AUTEUR:

www.lucavera.wordpress.com
 Wie is Anastasia Limareva
Mijn naam is Anastasia Limareva. Ik ben op 29 april
1986 geboren. Anastasia is mijn geboorte naam. Mijn
mama heeft mij naar een meisje uit een Russisch
sprookje genoemd – Nastenka -, wat een koosnaam is
voor Anastasia. Ik ben geboren in een klein stadje
Dubno, in West Oekraïne. Maar mijn genetische roots
zijn vanuit Polen, Hongarije en Rusland. Vanaf mijn
15e leef ik in Nederland, waar ik de Havo met het profiel
Natuur en Techniek heb afgerond. Nu (2014) ben ik
bezig de opleiding Milieukunde (Hogeschool van Hall
Larenstein te Leeuwarden) af te ronden met specialisatie
in permacultuur en foodforestry. Ik vind het fijn, dat ik
mijn studie in deze richtingen heb kunnen laten gaan. Ik
heb groene vingers en liefde voor de Natuur.

Graag met kleine projecten beginnen en doorgroeien

naar het ontwerpen en creëren van oneindige hectares
van Natuur in combinatie met permacultuur en
voedselbossen. En dat overal ter wereld, waar wij en
onze kinderen een gezond en vreugdevol leven kunnen
leiden. Ik hoop van harte dat meer en meer mensen
kennis verkrijgen van permacultuur en voedselbossen,
zodat wij allemaal kunnen leven en genieten van eetbare
landschappen om ons heen!

U kunt mij bereiken door een email te sturen naar anastasia.limareva@gmail.com en mijn website
www.lucavera.wordpress.com te volgen.

Dankwoord

Graag wil ik de volgende mensen bedanken voor hun proeflezingen van dit boek:
Truus Rigters, Arien Baken en Ester Huitema. Dank aan jullie lieve vrienden, voor alle verbeteringen, jullie
tijd en grote inzet! Het is nu echt mooi geworden 
 Inhoud
1 Actinidia arguta * Kiwibes * .......................................................................................................................... 8
2 Akebia quinata * Schijnagurk/klimbes * ......................................................................................................... 9
3 Araucaria araucana * Slangenden of Apenboom * ...................................................................................... 10
4 Asimina triloba * Amerikaanse pawpaw * .................................................................................................... 11
5 Castanea sativa / Castanea x Maraval (C. sativa x crenata) * Tamme kastanje Maraval * ........................... 12
6 Cephalotaxus harringtonia * Knoptaxus *..................................................................................................... 13
7 Chaenomeles cathayensis / Chaenomeles japonica * Chinese kwee/Japanse dwergkwee * ......................... 14
8 Cornus kousa * Chinese kornoelje * ............................................................................................................ 15
9 Corylus avellana * Hazelaar * ...................................................................................................................... 16
10 Crataegus spp. * Meidoorn * ......................................................................................................................... 17
11 Cydonia oblonga * Kweepeer *.................................................................................................................... 18
12 Diospyros x Rossseyanka * Rosseyanka kaki * ........................................................................................... 19
13 Elaeagnus umbellata * Olijfwilg * ............................................................................................................... 20
14 Ficus carica * Vijg * ..................................................................................................................................... 21
15 Hibiscus syriacus * Hibiscus * ..................................................................................................................... 22
16 Hippophae rhamnoides * Duindoorn * ......................................................................................................... 23
17 Juglans regia * Walnoot * ............................................................................................................................ 24
18 Lonicera caerulea * Siberische honingbes *................................................................................................. 25
19 Malus domestica * Appel * .......................................................................................................................... 26
20 Mespilus germanica * Mispel * .................................................................................................................... 27
21 Morus alba x rubra ‘Capsrum’ * Capsrum-moerbei * ................................................................................... 28
22 Phyllostachys aureosulcata * Reuzenbamboe Aureosulcata * ..................................................................... 29
23 Phyllostachys Shanghai 3 * Bamboe Shanghai 3 * ....................................................................................... 30
24 Phyllostachys vivax ´Aureocaulis´ * Gele reuzenbamboe Vivax * .............................................................. 31
25 Pinus koraiensis * Koreaanse pijnboom * .................................................................................................... 32
26 Prunus persica * Perzik *.............................................................................................................................. 33
27 Prunus armeniaca * Abrikoos * .................................................................................................................... 34
28 Prunus avium * Zoete kers * ........................................................................................................................ 35
29 Prunus domestica * Pruim * ......................................................................................................................... 36
30 Prunus dulcis * Amandel * ........................................................................................................................... 37
31 Prunus salicina * Japanse pruim * ................................................................................................................ 38
32 Prunus tomentosa * Nanking cherry * .......................................................................................................... 39
33 Pyrus communis * Peer * ............................................................................................................................. 40
34 Pyrus pyrifolia * Aziatische zandpeer “Nashi” * ......................................................................................... 41
35 Rhus typhina * Fluweelboom * .................................................................................................................... 42
36 Ribes divaricatum * Worcesterbes * ............................................................................................................ 43
37 Ribes nigrum * Zwarte bes * ........................................................................................................................ 44
38 Ribes odoratum * Buffelkrent * ................................................................................................................... 45
39 Ribes rubrum * Rode bes *........................................................................................................................... 46
40 Ribes uva-crispa * Kruisbes * ...................................................................................................................... 47
41 Ribes x nidigrolaria (R. nigrum x R.uva-crispa) * Jostabes * ....................................................................... 48
42 Rubus fruticosus x idaeus * Taybes * .......................................................................................................... 49
43 Rubus idaeus * Framboos * .......................................................................................................................... 50
44 Sambucus nigra * Vlier * ............................................................................................................................. 51
45 Schisandra chinensis * Vijfsmakenbes * ...................................................................................................... 52
46 Tilia cordata * Winterlinde * ........................................................................................................................ 53
47 Toona sinensis * Chinese Mahonieboom * .................................................................................................. 54
48 Viburnum lentago * Schapenbes * ............................................................................................................... 55
49 Vitis vinifera * Druif * ................................................................................................................................. 56
50 Zanthoxylum simulans * Szechuanpeper simulans * ................................................................................... 57
Gebruikte Literatuur.............................................................................................................................................. 58
 1 Actinidia arguta
* Kiwibes *
Engels Hardy kiwi Bloeitijd Late lente, mei-juni
Plantenfamilie Actinidiaceae Oogsttijd Rijp vanaf september tot
Herkomst Noord China, Korea, Siberië en november.
mogelijk Japan Gebruik Vers om op te eten, voor pers-
Winterhardheid 4-8 sap of fruitleer. Zaadjes zijn
Vruchtbaarheid Mannelijke en vrouwelijke heel klein.
planten nodig (in verhouding 1 Secundair Bijenplant, met opvallende
op 8) ‘Issai’ is wel zelf gebruik vruchten.
bestuivend. Onderhoud Bescherm jonge planten tegen
Hoogte 2-4 m. Maar kan ook tot 30 m katten (zij worden
hoog klimmen, als je het aangetrokken door de
toelaat. chemicaliën in de plant) en
Breedte Woekerend naakt- en andere slakken. Alle
Planten laag Klimmer soorten zijn gevoelig voor vorst
Standplaats Lichte (zand), medium (lemige) in de lente.
en zware (klei) bodems. Vermeerdering Door “zacht hout” te stekken
Halfschaduw of volle zon.
Blad type Bladverliezend
Bodem Neutraal (geen lage pH)

Foto 1 Kiwibes bloesem Foto 2 Rijpe vruchten van kiwibes

www.99roots.com www.newplantsandflowers.com
8
 2 Akebia quinata
* Schijnagurk/klimbes *
Engels Chocolate vine Gebruik Zachte pulp heeft een
Plantenfamilie Lardizabalaceae watermeloen smaak en de
Herkomst Japan, China, Korea welriekende violette bloemen
Winterhardheid 5 smaken naar chocolade.
Vruchtbaarheid Eenslachtige bloemen, De zaadjes kunnen uitgespuugd
kruisbestuiving door een andere of meegegeten worden;
plant nodig voor de De korstjes van vruchten
vruchtzetting. smaken naar aubergine bij het
Hoogte 6-10 m bakken
Breedte 40 cm Secundair Omheining, bijenplant en
Planten laag Klimplant gebruik van de gedroogde jonge
Standplaats Volle schaduw (diepe bossen), bladeren kan thee worden gezet.
halfschaduw (licht bos) of volle Onderhoud Jonge planten moeten in strenge
zon winters iets worden toegedekt,
Bloeitijd April-mei (bloeit op Lichte oudere planten zijn volledig
(zand), medium (lemige) en winterhard
zware (klei) bodem, met Vermeerdering Door zaad
voorkeur aan goed gedraineerde
grond. 'oud hout')
Oogsttijd September-oktober

Akebia quinata is een vroegbloeiende half-wintergroene klimplant. Na de bloei worden 8 tot 10 cm lange gekromde
blauw purperen eetbare vruchten gevormd.

Foto 4 Rijpe vruchten van schijnaugurk

www.firstworldfacts.com

Foto 3 Eetbare bloemen van schijnaugurk

www.appeltern.nl
9
 3 Araucaria araucana
* Slangenden of Apenboom *
Engels Monkeypuzzle tree
Plantenfamilie Araucariaceae
Herkomst Zuiden van Chili en het
zuidwesten van Argentinië
Winterhardheid 6
Vruchtbaarheid Tweehuizig, d.w.z. mannelijk
en vrouwelijke plant nodig voor
vruchtzetting, sommige
exemplaren zijn echter
eenhuizig.
Hoogte 40 m
Breedte 1,5 m
Planten laag Kroon
Standplaats Lichte (zand), medium (lemige)
en zware (klei) bodem,
Halfschaduw (licht bos) of geen
schaduw
Oogsttijd Als de boom 25 jaar is!
Vruchten worden rijp in
midden van september
Foto 6 Opvallende boomstructuur van slangenden
Gebruik Elke den bevat 200-300 www.plantstoknow.blogspot.com
nootjes;
den is tot 6-12 maanden te
bewaren; nootjes zijn eetbaar
door ze te roosteren of te
koken.
Vermeerdering Door zaad

De naam 'apenboom' is een vertaling uit het Engels. In

het Engels heet de boom 'Monkeypuzzle tree', omdat
één van de eerste Westerlingen die de vreemde boom
met scherpe naalden zag, zei: 'Climbing this tree would
puzzle a monkey...'

Foto 7 Noten van slangenden

www.bomengids.nl

Foto 5 Zaad van Slangenden

10

www.efratnakash.com
 4 Asimina triloba
* Amerikaanse pawpaw *
Engels American pawpaw Gebruik Het aroma van de verse rijpe
Plantenfamilie Annonaceae vrucht doet denken aan
Herkomst Oost Amerika banaan, mango, meloen,
Winterhardheid 5-7 ananas, vanille…een droom
Vruchtbaarheid Tweeslachtige bloem, maar dus . Het vruchtvlees kan
voor vruchtzetting is vnl. ook worden ingevroren voor
kruisbestuiving met een ander later gebruik.
ras nodig. Onderhoud Voor een goede vruchtzetting
Hoogte 6m is handbestuiving wenselijk,
Breedte 6m gezien de pawpaw normaal
Planten laag Understory/struik door aasvliegen bestoven
Standplaats Volle zon van 4-5 uur per dag wordt. Verder zijn de bloemen
Bodem Vochtige, vruchtbare en goed erg vorstgevoelig.
doorwortelbare licht zure tot Vermeerdering Door zaad
neutrale bodem. Allergie Sommige personen schijnen
Bloeitijd Maart-mei informatie allergisch te kunnen reageren
Oogsttijd augustus-september op de vruchten van de
pawpaw, net zoals bepaalde
personen ook allergisch zijn
voor aardbeien of kiwi's.

De pawpaw is de enige tropische vrucht die zo ver noordelijk te vinden is. De naam "pawpaw" is afkomstig
van één van de Noord Amerikaanse indiaanse talen. De vruchten van de pawpaw zijn echter een onbekende
schat. Zodra de vruchten los laten, zijn ze nog niet meteen eetrijp. Bij kamertemperatuur bereiken ze het
eetrijpe stadium enkele dagen na de oogst. Tijdens het afrijpen wordt het vruchtvlees iets zacht en verkleurt
de schil van groen naar licht geelgroen. Rijpe vruchten verspreiden ook een nadrukkelijke en fruitige geur.

Foto8 Bloem van pawpaw Foto 9 Fruit van pawpaw Foto 10 Open gesneden fruit van
www.cals.ncsu.edu www.eattheweeds.com pawpaw
www.benotforgot.com
11
 5 Castanea sativa / Castanea x Maraval (C. sativa x crenata)
* Tamme kastanje Maraval *
English Maraval Gebruik Eetbaar rauw, na het roosteren,
Plantenfamilie Fagaceae koken of gemalen tot meel.
Habitat Middellandse-Zeegebied, het Drogen van verse noten maakt
Zwarte-Zeegebied en in de ze jaren houdbaar, mits goed
Alpen uitgevoerd.
Winterhardheid 5 Secundair Bijenplant. Uitstekende
Vruchtbaarheid Eenhuizig met eenslachtige gebruik houtsoort, vergelijkbaar met
bloemen, kruisbestuiving robinia. Het strooisel van de
Hoogte 15-30 m tamme kastanje verteert veel
Breedte 2m beter dan dat van de nauw
Planten laag Kroon verwante beuk en eik.
Standplaats Volle zon/lichte schaduw Onderhoud Grote bomen met veel oogst
Bodem Zonnige tot licht beschaduwde, hebben bijvoeding nodig
warme plaatsen op matig droge Vermeerdering Afleggen en enten op zaailingen
tot matig vochtige, voedselarme Allergie Pollen van de tamme kastanje
tot matig voedselrijke, zwak informatie zijn een van de grootste
zure grond (zand en leem). bijdragers aan hooikoorts
Bloeitijd Mei, juni en juli verschijnselen.
Oogsttijd Late herfst, sept- november.
Eerste noten na 3-4 jaar

De zaden zijn de bekende eetbare kastanjes (ook wel marronen of marrons). Door het hoge koolhydraat
gehalte, hebben de noten een groot potentieel als graanvervanger voor Europa. Met name in het zuidoosten
van Nederland zijn vrij veel oudere bomen te vinden. Monumentale exemplaren zijn te vinden bij Beek-
Ubbergen (de Kabouterboom in het Kastanjedal), in Arnhem en op diverse plaatsen in Limburg 1

Foto 11 Blad en katjes van tamme kastanje Foto 12 Oogst van tamme kastanjes uit Foodforest
www.es.wikipedia.org Ketelbroek (Facebook pagina)
12

1www. wilde-planten.nl / www. wikipedia.nl /www.wageningenur.nl/rassenlijstbomen

 6 Cephalotaxus harringtonia
* Knoptaxus *
Engels Plumyews Oogsttijd November. Eerste vruchten na
Plantenfamilie Taxaceae 4-5 jaar na de aanplant
Habitat Japan, noordoost China en Gebruik Rijpe donkergroene lijfachtige
Korea vruchtjes zijn vers rauw eetbaar.
Winterhardheid 6-9 Ze zijn heel sappig en smaken
Vruchtbaarheid Mannelijk & vrouwelijk zout en zeer onderscheidend
windbestuiving Secundair Oliehoudend zaad van de vrucht
Hoogte 3m gebruik is ook eetbaar, heeft een
Breedte 5m harsachtige smaak. Blaadjes en
Planten laag Struik scheuten hebben sterke
Standplaats Zand-,lemige en kleibodems. medicinale werking. Zij hebben
Enkel schaduw antikanker stoffen in zich
Blad type Wintergroene conifeer Vermeerdering Door zaad- vereist 3 maanden
Bodem Meeste bodemsoorten stratificatie

Aanvulling: harintonia is toegewijd aan Earl of Harrington, die een eerste enthousiasteling was, na de
introductie van de plant in Europa in 1820. Maar grappig genoeg komt het ook overeen met het Nederlandse
woord haring, wat van een knoptaxus een soort “haringboom” maakt!

Foto 13 Blad van een knoptaxus Foto 14 Fruit van eetbare knoptaxus
www.carolinanature.com www.dendrome.ucdavis.edu
13
 7 Chaenomeles cathayensis / Chaenomeles japonica
* Chinese kwee/Japanse dwergkwee *
Engels Chinese quince / Gebruik Chinese dwergkwee heeft
Japanesequince vruchten tot 7-10 cm in de
Plantenfamilie Rosaceae diameter.
Habitat Oost Azië en China Japanse dwergkwee vormt na
Winterhardheid 5 de bloei vruchten, meestal gele
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend of geelbruine. Ze zijn heel goed
Hoogte C. cathayensis 3 m te gebruiken om jam of gelei
C. japonica 1 m van te maken of om ze in de
Breedte C. cathayensis 3 m linnenkast te leggen als
C. japonica 2 m luchtverfrisser. De geur is
Planten laag Struik heerlijk.
Standplaats Diepe schaduw tolerant Secundair Bijenplant, heggen
Bodem Meeste bodemtypes gebruik
Bloeikleur Wit-roze tot donkerrood Vermeerdering Zomerstek, winterstek,
Bloeitijd Late lente wortelopslag
Oogsttijd September-oktober

Foto15 Bloesem en rijpe vruchten van Foto 16 Bloesem van Chaenomeles japonica op
Chaenomeles cathayensis Voedselbos Ketelbroek ( Facebook pagina)
www.rogerstreesandshrubs.com
14
 8 Cornus kousa
* Chinese kornoelje*
Engels Japanese dogwood Oogsttijd Vruchtdragend na paar jaar;
Plantenfamilie Cornaceae vruchten rijpen in late herfst
Habitat Japan, Korea, China, Taiwan Gebruik Heel aparte eetbare vruchten,
Winterhardheid 5-7 die lijken op de lychees. Het
Vruchtbaarheid Zelf bestuivend vruchtvlees smaakt exotisch en
Hoogte 4-6 m zoet, maar is wel wat melig.
Breedte 3-5 m Eetbaar rauw of gekookt, pas als
Planten laag Struik de vrucht heel zacht is.
Standplaats In de volle zon tot halfschaduw; Vermeerdering Door zaad- stratificatie vereist,
beschutting tegen de wind enten en stekken
Bodem Alle grondsoorten als deze maar
niet kalkrijk is Allergie Het wordt niet aangeraden veel
Bloeikleur Wit informatie vruchten achter elkaar te eten. In
Bloeitijd Vroege zomer elk geval niet de schil

Als de bloemen van Cornus kousa zijn uitgebloeid, blijven de schutbladeren staan, waardoor het lijkt dat de
plant nog heel lang bloeit. Als de vruchten aan de struik hangen, begint het blad te verkleuren naar
2
purperrood. Zo blijft de plant het hele jaar door interessant .

Foto 17 Bloesem van Chinese kornoelje Foto 18 Eetbare vruchten van Chinese kornoelje
www.tuinen.nl www.epitkezes-kert.vatera.hu
15

2 www.tuinieren.nl
 9 Corylus avellana
*Hazelaar*
Engels Hazel
Plantenfamilie Betulaceae
Herkomst West Europa
Winterhardheid 4-5
Planten laag Kroon
Vruchtbaarheid Mannelijke en vrouwelijke
bloemen, eenhuizige bestuiving
m.b.v. wind
Hoogte 5m
Breedte 6m
Standplaats Goed water doorlatende
zanderige, leem of klei bodem.
Schaduw tolerant, maar vrucht
gevend aan de zonnige zijde
Bloeitijd Late winter of vroege lente
Oogsttijd Eerste oogst na 2-3 jaar.
Vruchten zijn rijp vanaf
september. Jaarlijkse opbrengst
5 kg/boom
Gebruik vrucht Noten zijn rauw of geroosterd
op zijn best Foto 19 Van links naar rechts: onrijpe hazelnoten,
rijpe en geopende hazelnoten
Secundair Uitlopers van het snoeien zijn www.habitas.org.uk
gebruik nuttig voor vlechtwerk, maar je
krijgt één of twee jaar geen
vruchten na de snoei
Onderhoud Bescherming tegen eekhoorntjes
:)
Vermeerdering Door “hard hout” zaad, dat 16
weken stratificatie nodig heeft
(enten/occuleren), en zaad
Allergie Noten allergie
informatie
Ziekten en De hazelnootknopmijt zorgt
plagen ervoor dat de knoppen zeer dik
opzwellen en afsterven.
De hazelnootboorder legt zijn
eitjes in de jonge hazelnoten
waar de larven het vruchtvlees
opeten.
De bladsnuitkever vreet het blad
aan en rolt het op.

Foto 20 Hazelnootblad
www.mesarbustes.fr
16
 10 Crataegus spp.
* Meidoorn *
Latijnse naam Crataegusarnoldianan /
Crataegusellwangeriana/
Crataeguspinnatifilda (major)
Nederlands Canadese vruchtmeidoorn /
Amerikanse vruchtmeidoorn/
Chinese vruchtmeidoorn
Engels Arnoldianahawthorn/
Ellwangerianahawthorn/
Chinese hawthorn
Plantenfamilie Rosaceae
Habitat Europa, Azië, Noord-Amerika
en Noord-Afrika
Winterhardheid 5
Planten laag Struik Foto 21 Rijpe vruchten van Crataegus arnoldianan
www.rslandscapedesign.blogspot.com
Vruchtbaarheid Zelf bestuivend
Hoogte 4-6m
Breedte 3-4m
Standplaats Goed water doorlatende
zanderige, leem of klei bodem.
Schaduw tolerant, maar
vruchtdragend aan de zonzijde.
Bloeikleur Wit
Bloeitijd Mei-juni. Bloemen zijn
vorstbestendig en sterk geurend
Oogsttijd Vruchtdragend na 2-4 jaar;
vruchten zijn rijp in september-
oktober
Gebruik Vruchten zijn vers rauw,
Foto 22 Rijpe vruchten van
gekookt of bewerkt eetbaar. Na Crataegus ellwangeriana
de oogst, tot 2 weken houdbaar. www.pepiniere-brochetlanvin.com
Kookwijze: zachtjes koken en
door een zeef doorlaten voor
het maken van jam of gedroogd
fruitleer.
Jong blad is ook eetbaar: mild
van smaak en is lekker zacht
Secundair Bijenplant. Vanwege de
gebruik doornen op de takken veel
gebruikt in hagen als
afscheiding voor het vee.
Vermeerdering Door zaad (stratificatie) of
stekken of door oculeren op de
onderstam van andere soorten.
Foto 23 Rijpe vruchten van Crataegus pinnatifilda
(major) www.mezhenskyjv.narod.ru
17
 11 Cydonia oblonga
* Kweepeer *
Nederlands Kweepeer Oogsttijd Oogsten in oktober, als de
Engels Quince vruchten zacht beginnen te
Plantenfamilie Rosaceae worden. Vruchten kunnen 1 tot
Habitat West- en Centraal-Azië 2 maanden bewaard worden.
Winterhardheid 4 Begin oogst hoogstam: na 4-5
Planten laag Kroonlaag jaar, tot max. 15 kg/boom.
Vruchtbaarheid Kruisbestuiving Begin oogst laagstam: na 3-4
Hoogte Hoogstam 3 m; laagstam 2,5-4 jaar, tot max.15 kg/boom.
m Gebruik Het beste te koken met andere
Breedte Hoogstam 5 m; laagstam 4 m vruchten.
Standplaats Goed water doorlatende Secundair Bijenplant
zanderige, leem of klei bodem. gebruik
Halfschaduw wordt getolereerd, Onderhoud Bij grote oogst is bijvoeding
maar zonnige plek is beter. nodig
Hoogstam doet het goed op Vermeerdering Door enten of door stekken
meeste bodemsoorten, laagstam
heeft voorkeur voor vruchtbare
bodem.
Algemeen: verlangt naar goed
doorlatende, vochthoudende
bodem en verdraagt kalk.
Bloeitijd Mei-juni

Foto 24 Kweepeer bloesem Foto 25 Kweeperen

www.voiceofthetrees.blogspot.nl www.hobbygarten.com
18
 12 Diospyros x Rossseyanka
* Rosseyanka kaki *
Engels Rosseyanka kaki Oogsttijd Vruchtdragend na 3-6 jaar.
Plantenfamilie Ebenaceae Oogst zo laat mogelijk, meestal
Habitat Soorten kruising succes door nadat alle bladeren gevallen
Russen zijn. Dan zijn de vruchten
Winterhardheid 5-6 lekker zoet. Bewaar op een
Planten laag Kroonlaag of understorey koude plek voor 1-2 maanden.
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Om na te rijpen op een warme
Hoogte Tot 12 m plek brengen.
Breedte Tot 7m Gebruik Vruchten op zijn best rauw
Standplaats Goed water doorlatende eten. Invriezen kan ook, maar
zanderige, leem of klei bodem. dan gaat een deel van het aroma
Halfschaduw (licht bos) of geen verloren.
schaduw. Secundair Bijenplant. Niet rijpe vruchten
Blad type Bladverliezend gebruik zitten vol met looizuur en
Bloeitijd Zomer kunnen worden gebruikt als
verfstof.
Vermeerdering Door zaad (2-3 maanden
gelaagdheid vereist)
of door enten op een ent of
zaailing van dezelfde soort,
door stekken of wortelopslag.

Foto 26 Onrijpe kaki vruchten Foto 27 Rijpe kaki vruchten

www.bluestarrgallery.blogspot.com www.sublimart.blogspot.com
19
 13 Elaeagnus umbellata
* Olijfwilg *
Engels Autumn olive Gebruik Vruchten zijn eetbaar rauw,
Plantenfamilie Elaeagnaceae gekookt of bewerkt in jam of
Herkomst Oost-Azië en Himalaya fruitleer.
Winterhardheid 3 Goed recept voor fruitleer is
Planten laag Struik verhouding van 1:1
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend van verse vruchten t.o.v.
Hoogte 5m suiker/suikervervanger.
Breedte 5m Secundair Goede plant voor wilde bijen en
Standplaats Goed water doorlatende gebruik hommels. Goede nitrificerende
zanderige, leem of klei bodem. plant en past goed in hagen.
Gedijt goed op nutriënten arme Vermeerdering Door zaad (3 maanden
grond. Niet in de schaduw. stratificatie vereist) of stekken
Blad type Bladverliezend van hardhout.
Bloeitijd Vroege lente
Oogsttijd Vruchtdragend na 2-3 jaar.
Vruchten zijn rijp in september-
oktober

Foto 28 Bloesem van olijfwilg Foto 29 Rijpe olijfwilg bessen

www.nhgardensolutions.wordpress.com www.foragersharvest.com
20
 14 Ficus carica
* Vijg *
Engels Fig Oogsttijd Vruchtdragend na 3-4 jaar.
Plantenfamilie Moraceae Jaarlijks opbrengst van 5-15
Herkomst Midden-Oosten en West-Azië kg/boom.
Winterhardheid 6 Gebruik Vruchten zijn rauw of gedroogd
Planten laag Kroonlaag eetbaar
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Vermeerdering Hardhout stukjes van 1-2 cm in
Hoogte 3-6 m dwarsdoorsnede in zanderige
Breedte 2-4 m grond stekken, waarna de
Standplaats Goed water doorlatende stukjes wortelen
zanderige, leem of klei bodem. Allergie Eten van niet rijpe vruchten kan
Gedijt goed op nutriënten arme informatie tijdelijke irritatie in de mond
grond. Niet in de schaduw. veroorzaken. Zo zegt de boom:
Bloeitijd Late lente, mits geen late vorst “Wacht totdat vrucht volrijp
is!”

Foto 30 Karakteristiek vijgenblad met onrijpe vijgen Foto 31 Rijpe (bruin gekleurde) vijgen
www.mijntuin.org www.fruitbomen.net

21
 15 Hibiscus syriacus
* Hibiscus *
Engels Rose of Sharon Gebruik blad en Eetbaar blad en bloem als snack
Plantenfamilie Malvaceae bloem of in salades
Herkomst Groot gedeelte van Azië Secundair Bijenplant
Winterhardheid 6 gebruik
Planten laag Struik Onderhoud Regenachtige omstandigheden
Vruchtbaarheid Kruisbestuiving zijn van slechte invloed op de
Hoogte 3m bloei. De plant kan last krijgen
Breedte 3m van kaliumgebrek. Symptomen
Standplaats Goed water doorlatende hiervan zijn gele plekken op de
zanderige, leem of klei bodem. oudere bladeren, later ook
Halfschaduw (licht bos) of geen verwelkende bladranden en
schaduw. Wel gematigd voortijdige bladval. Een
zonlicht, het liefst tegen een bijvoeding kan dan helpen.
warme zuidelijke muur Vermeerdering Vaak zaait de struik zichzelf
Blad type Bladverliezend uit, en kunnen de kleine
Bloeikleur Wit, blauw, paars, rood of roze plantjes verder opgekweekt
Bloeitijd juni tot ver in oktober worden. Anders, middels het
Oogsttijd Als blad en bloemen nemen van een houtstek of door
verschijnen afleggen.

Foto 32 Eetbaar blad van hibiscus Foto 33 Eetbare hibiscus bloemen in Voedselbos Ketelbroek
www.radfordpl.org (Facebook pagina)
22
 16 Hippophae rhamnoides
* Duindoorn *
Engels Sea buckthorn Vrucht gebruik Vruchten zijn gekookt of
Plantenfamilie Elaeagnaceae bewerkt meestal eetbaar. Ze
Herkomst Duinen en zeekustlijn van zijn te zuur om in grote
Europa en Azië hoeveelheden rauw te eten.
Winterhardheid 3-7 Oogst en opslag Oogsten als de vruchten oranje
Planten laag Kroonlaag vruchten van kleur en zacht worden.
Vruchtbaarheid Kruisbestuiving Eenmaal geoogst, niet lang
Hoogte 3-4 m houdbaar, tenzij ingevroren of
Breedte 5+ m bewerkt
Standplaats Goed water doorlatende Secundair Goede bijenplant en
zanderige, leem of klei bodem. gebruik stikstofbinder. Past goed in de
Gedijt goed op nutriënten arme haag als bescherming tegen
grond. Niet in de schaduw. vee/reeën.
Bloeitijd Lente, vorstbestendig Vermeerdering Stekken
Oogsttijd Late zomer- herfst

Foto 34 Duindoornbloesem Foto 35 Rijpe vruchten van duindoorn

www.luontoportti.com www.kuleuven-kulak.be

23
 17 Juglans regia
* Walnoot *
Engels Common walnut Secundair Hout is waardevol. Omhulsel
Plantenfamilie Juglandaceae gebruik van de noten kan worden
Herkomst Balkans, Himalaya, China gebruikt als natuurlijke bruine
Winterhardheid 4 verf. Sap van de boom kan
Planten laag Kroonlaag getapt worden en gebruikt als
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend, sommige rassen esdoornsiroop.
(gedeeltelijk) kruisbestuivend Onderhoud Allelopathische
Standplaats Goed water doorlatende (groeivertragende) effect op
zanderige, leem of klei bodem. andere plantensoorten. Na een
Niet in de schaduw. rijke oogst heeft de boom
Hoogte 20 m bijvoeding nodig.
Breedte 15 m Bescherming tegen de
Bloeitijd Late lente eekhoorntjes is effectief door
Oogsttijd Geënte variëteiten dragen vrucht een levensgrote nepslang in de
na 4-5 jaar. Het duurt 10-15 jaar boom te plaatsen. Leuk voor
totdat de boom een grote vrucht kinderen, eng voor vogels en
opbrengst kan geven. eekhoorntjes!
Vrucht gebruik Noten zijn het best rauw of Vermeerdering Enten of uit zaad (= noten)(3
geroosterd eetbaar. maanden stratificatie is vereist).
Oogst en Droog de vruchten, nadat ze van
opslag de boom op de grond vallen.
vruchten Gedroogd zijn noten 2-3 jaar
houdbaar.

Foto 36 Onrijpe walnoten Foto 37 Rijpe en gepelde walnoten

www.onlyfoods.net www.onlyfoods.net
24
 18 Lonicera caerulea
* Siberische honingbes *
Engels Honeyberry Vrucht gebruik Verse vruchten, gekookt,
Plantenfamilie Caprifoliaceae bewerkt, etc. Smaak is
Herkomst Noordelijk halfrond blauwebes-achtig, maar wat
Winterhardheid 2 zuurder.
Planten laag Struik Oogst en opslag Oogst als de vruchten donker
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend vruchten en zacht worden en als ze
Hoogte 1,5 m makkelijk loslaten van de
Breedte 1,5 m struik.
Standplaats Goed water doorlatende Secundair Bijenplant
zanderige, leem of klei bodem. gebruik
Niet in de schaduw. Vermeerdering Door half geharde stekjes in
Blad type Bladverliezend late zomer of gesnoeid hardhout
Bloeitijd Maart-april in de winter. Tevens d.m.v.
Oogsttijd Zomer. Vruchten zijn klein, scheuren en uitlopers.
lang en donkerblauw.

Foto 38 Bloesem van Siberische honingbes Foto39 Rijpe Siberische honingbessen

www.tcpermaculture.com www.blueskynursery.ca
25
 19 Malus domestica
* Appel *
Engels Apple Oogsttijd Hangt af van de ras
Plantenfamilie Rosaceae Vrucht gebruik Rauw of gekookt/gebakt
Herkomst Centrale Azië eetbaar
Winterhardheid 3 Oogst en opslag Oogst als de vrucht rijp is.
Planten laag Kroon of understory vruchten Bewaren in koude plaats
Vruchtbaarheid Meeste rassen hebben Onderhoud Als je niet snoeit blijft de
kruisbestuiving nodig, maar vruchtopbrengst per boom
sommigen zijn zelfbestuivend. hetzelfde; de vruchten worden
Hoogte Hangt van de soort af kleiner, maar blijven smakelijk.
Breedte Hangt van de soort af Vermeerdering Vegetatief. Omdat de appels al
Standplaats Goed water doorlatende eeuwen gekweekt worden, is
zanderige, leem of klei bodem. het aan te raden om gekozen
Halfschaduw (licht bos) of geen variëteit te halen bij de kweker.
schaduw. Daarnaast is het mogelijk om
Bloeitijd Vroege april en midden van zaden te zaaien en op de
mei. Niet echt vorstbestendig zaailing een cultivar te enten.

Foto 40 Appelbloesem
www.deeproot.co.uk

Foto 41 Rijpe appel uit Voedselbos Ketelbroek

(Facebook pagina)
26
 20 Mespilus germanica
* Mispel *
Engels Medlar Bloeitijd Late lente – mist alle vorst
Plantenfamilie Rosaceae Oogsttijd Vruchtdragend na 2 jaar mits
Herkomst Zuidwest-Azië en Zuidoost een goede variëteit. Voor
Europa, speciaal gebied rond zaailingen kan het 15 jaar
Zwarte zee en Turkije. duren.
Winterhardheid 5-8 Vrucht gebruik Oogst naarmate vruchten rijp
Planten laag Kroon worden. Vruchten zijn niet lang
Vruchtbaarheid Vaak tweehuizig, houdbaar
parthenocarpe vruchtzetting of Oogst en opslag Vruchten behandelen net als
zelfbestuivend vruchten/blad frambozen.
Hoogte 5m Secundair Bijenplant. Bladeren zijn
Breedte 10 m gebruik eetbaar: in lasagne, gekookt of
Standplaats Goed water doorlatende gestoomd.
zanderige, leem of klei bodem. Vermeerdering Afleggen of enten
Halfschaduw (licht bos) of geen
schaduw.
Blad type Bladverliezend

Foto 43 Mispels
Foto42 Mispelbloesem
www.imagejuicy.com www.en.wikipedia.org 27
 21 Morus alba x rubra ‘Capsrum’
* Capsrum-moerbei *
Engels Capsrummulberry Oogsttijd Vruchtdragend na 2 jaar mits
Plantenfamilie Moraceae een goede variëteit. Voor
Herkomst Noord-China zaailingen kan het 15 jaar
Winterhardheid 5-9 duren.
Planten laag Kroon Vrucht gebruik Oogst naarmate vruchten rijp
Vruchtbaarheid Parthenocarp- vruchtzetting worden. Vruchten zijn niet lang
zonder bestuiving houdbaar.
Standplaats Goed water doorlatende Oogst en opslag Vruchten net als frambozen
zanderige, leem of klei bodem. vruchten/blad behandelen.
Halfschaduw (licht bos) of geen Secundair Bijenplant. Bladeren zijn
schaduw. gebruik eetbaar: in lasagne, gekookt of
Hoogte 5m gestoomd.
Breedte 10 m Vermeerdering Winterstek of zomerstek van
Blad type Bladverliezend meerjarig hout, afleggen, enten.
Bloeitijd Late lente- mist alle vorst

Foto 44 Bloesem van moerbei Foto 45 Deels rijpe (zwarte) en deels onrijpe moerbeien
www.cals.ncsu.edu www.tcpermaculture.blogspot.com

28
 22 Phyllostachys aureosulcata
* Reuzenbamboe Aureosulcata *
Engels Yellowgroovebamboo Vrucht gebruik Scheuten die rijk aan mineralen
Plantenfamilie Poaceae zijn, worden gekookt gegeten.
Herkomst Azië Oogsten als plant net uit de
Winterhardheid 6 grond komt en tot 1 meter hoog
Planten laag Understorey is. Maar alleen de eerste 30 cm
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend is eetbaar. Vrij van bitterheid.
Hoogte 7-9 m Secundair Bouwstof
Breedte 5 cm in diameter, woekerend gebruik
Standplaats Goed water doorlatende Onderhoud Bij regelmatige oogst is
zanderige, leem of klei bodem. stikstofrijke bijvoeding nodig.
Halfschaduw (licht bos) of geen Om ongewenste verspreiding te
schaduw. voorkomen is een rhizoom
Blad type Wintergroen /Bladverliezend barrière nodig
Oogsttijd Late lente Vermeerdering Door delen van plant of
wortelstek

Foto 46 Jonge scheuten van Foto 47 Volgroeide reuzenbamboe Aureosulcata

reuzenbamboe Aureosulcata www.tvnursery.com
www.commons.wikimedia.org
29
 23 Phyllostachys Shanghai 3
* Bamboe Shanghai 3 *
Engels Bamboe Shanghai 3 Gebruik Scheuten die rijk aan mineralen
Plantenfamilie Poaceae zijn, worden gekookt gegeten.
Herkomst Azië Oogsten als plant net uit de
Winterhardheid 6 grond komt en tot 1 meter hoog
Planten laag Understorey is. Maar alleen de eerste 30 cm
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend is eetbaar.
Hoogte 7-9 m Onderhoud Bij regelmatige oogst is
Breedte Woekerend stikstofrijke bijvoeding nodig.
Standplaats Goed water doorlatende Om ongewenste verspreiding te
zanderige, leem of klei bodem. voorkomen is een rhizoom
Halfschaduw (licht bos) of geen barrière nodig.
schaduw. Vermeerdering Door delen van plant of
Blad type Wintergroen /Bladverliezend wortelstek.
Oogsttijd Vroege herfst tussen 2-3
maanden

Foto 48 Jonge scheuten van bamboe Shanghai 3 Foto49 Volgroeide bamboe Shanghai 3
www.bamboe-eiland.nl www.dmkert.hu
30
 24 Phyllostachys vivax ´Aureocaulis´
* Gele reuzenbamboe Vivax *
Engels Big gold bamboo Gebruik Scheuten die zijn rijk aan
Plantenfamilie Poaceae mineralen, worden gekookt
Herkomst Azië gegeten. Oogsten als plant net
Planten laag Understorey uit de grond komt en tot 1
Winterhardheid 6 meter hoog is. Maar alleen de
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend eerste 30 cm is eetbaar. Beetje
Hoogte 7-9 m bitter van smaak.
Breedte Woekerend Secundair Uitstekende bouwstof!
Standplaats Goed water doorlatende gebruik Zaden zijn eetbaar net als rijst,
zanderige, leem of klei bodem. maar komen zelden voor.
Halfschaduw (licht bos) of geen Onderhoud Bij regelmatige oogst is
schaduw. stikstofrijke bijvoeding nodig.
Blad type Wintergroen Om ongewenste verspreiding te
Oogsttijd Vroege herfst tussen 2-3 voorkomen is een rhizoom
maanden barrière nodig.
Vermeerdering Door delen van plant of
wortelstek.

Foto 50 Jonge scheuten van gele Foto 51 Volgroeide gele reuzenbamboe Vivax
reuzenbamboe Vivax www.shweeashbamboo.com
www.bamboodirect.com
31
 25 Pinus koraiensis
* Koreaanse pijnboom *
Engels Koreanpine Vrucht gebruik Noten zijn vers of gekookt
Plant familie Pinaceae eetbaar.
Herkomst Oost-Azië, verre Oosten van Oogst en opslag Oogst van de noten als je ziet
Rusland en centraal Japan vruchten dat de noot opengaat in de late
Winterhardheid 5-7 herfst. Snij de noten van de taak
Planten laag Kroonlaag af en bewaar deze 2 jaar zodat
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend ze kunnen narijpen. Bruine
Hoogte 3m notendop verwijderen voor het
Breedte 5m eten (noten zijn crème-wit van
Standplaats Goed water doorlatende binnen)
zanderige, leem of klei bodem. Secundair Kruidenthee kan worden
Niet in de schaduw. gebruik gemaakt van de boomnaalden.
Blad type Wintergroen Vermeerdering Makkelijk uit het zaad vanuit
Bloeitijd Zomer kwekerij (niet uit de
Oogsttijd Noten kunnen tot 2 jaar nemen voedselwinkel!). 1-3 maanden
om te rijpen. Daarnaast levert stratificatie is vereist.
een boom niet te veel noten. Allergie Sommige mensen kunnen
Daarom zijn de pijnboompitten informatie allergisch voor pijnboompitten
zo duur. zijn.

Omdat de boom pas na 8-10 of zelfs 40 jaar vruchtdragend wordt, bent u pas dan van harte
welkom uw Koreaanse pijnboompitten te zoeken 

Foto 52 Onrijpe dennenappel van Koreanse

pijnboom
www.bluerivernersery.com Foto 54 Ongepelde (boven) en
Foto 53 Rijpe dennenappel gepeelde(onder) Koreaanse
Koreaanse pijnboom pijnboom pitten
www.waldeneffect.org/blog www.terebess.hu
32
 26 Prunus persica
* Perzik *
Engels Peach Vrucht gebruik Vruchten rauw, gedroogd
Plantenfamilie Rosaceae (ontpit en gehalveerd),
Herkomst Noordwest China geconserveerd eetbaar
Winterhardheid 4 Oogst en opslag Oogst, als de vrucht heel zacht
Planten laag Kroonlaag of understorey vruchten is of als het al zacht op de
Vruchtbaarheid Meeste rassen zijn grond ligt. Vruchten zijn niet
zelfbestuivend lang vers houdbaar
Hoogte 3m Secundair Bijen plant
Breedte 5m gebruik
Standplaats Goed water doorlatende Vermeerdering Zaaien, oculeren en enten
zanderige, leem of klei bodem. Allergie Meeste variëteiten hebben een
Niet in de schaduw. informatie hoog gehalte blauwzuur in hun
Bloeitijd Vroege lente pit. Niet van de pit eten! (net
Oogsttijd Late zomer, herfst als bij abrikozen).

De naam “perzik” betekent: “Perzisch”, omdat de vruchten via Perzië in Europa terecht zijn gekomen.
Echter het is een plant die oorspronkelijk afkomstig is uit China3

Foto 55 Perzikbloesem
www.gardensandplants.com

Foto 56 Rijpe perziken

www.havlis.cz
33

3 www.wikipedia.com
 27 Prunus armeniaca
* Abrikoos *
Engels Apricot Vruchten rauw, gedroogd
Vrucht gebruik
Plantenfamilie Rosaceae (ontpit en gehalveerd) en
Herkomst Armenië, Azië geconserveerd eetbaar.
Winterhardheid 5 Oogst, als de vrucht heel zacht
Planten laag Kroonlaag of understory Oogst en opslag is of als het al zacht op de
Veel rassen zijn in meer of vruchten grond ligt. Vruchten zijn niet
Vruchtbaarheid lang vers houdbaar.
mindere mate zelfbestuivend
Hoogte 4m Secundair
Bijenplant
Breedte 4m gebruik
Goed water doorlatende Vermeerdering Zaaien, oculeren en enten
zanderige, leem of klei bodem. Meeste variëteiten hebben hoge
Standplaats Halfschaduw (licht bos) of geen Allergie dosis blauwzuur in hun pit. Niet
schaduw. Wind en vorst informatie het binnenste van de pit eten!
beschutte plek (net als bij perziken)
Vroeg in februari-maart.
Gevoelig voor vorstschade,
Bloeitijd
maar sommige variëteiten
minder.
Vruchtdragend na 4-5 jaar.
Jaarlijkse opbrengst: zaailingen
Oogsttijd
5-14 kg/boom, volgroeide
bomen 14-55 kg.

Foto 57 Abrikoosbloesem
www.blog.katherineplumer.com

Foto 58 Rijpe abrikoos

www.soljardi.com
34
 28 Prunus avium
* Zoete kers *
Engels Sweetcherry Oogsttijd Vruchtdragend:
Plantenfamilie Rosaceae halfstam na 3-4 jaar ;
Herkomst Europa: vanuit Noorwegen tot laagstam na 2-3 jaar.
Marokko,Tunesië; West-Azië Jaarlijks opbrengst: halfstam
Winterhardheid 3 (jonge boompje) 5-14 kg;
Planten laag Kroonlaag of understorey halfstam (opgegroeid) 15-55
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend kg; laagstam 10-20 kg
Hoogte Halfstam 8-10 m; Vrucht gebruik Vruchten rauw, gedroogd
laagstam 2,5-3 m (ontpit en gehalveerd),
Breedte Halfstam 6 m; geconserveerd eetbaar (voeg
laagstam 2 m ook enkele kersenblaadjes toe
Standplaats Goed water doorlatende voor het aroma)
zanderige, leem of klei bodem. Oogst en opslag Oogst, als de vrucht heel zacht
Halfschaduw (licht bos) of geen vruchten is of als het al zacht op de
schaduw. grond ligt. Vruchten zijn niet
Bloeitijd April-beetje gevoelig voor late lang vers houdbaar
lente vorstschade Secundair Bijenplant. Blad is rauw en
gebruik gekookt eetbaar, heeft
nootachtige aroma.
Jong blad is zachter. Oud blad
wordt taaier
Vermeerdering Stekken, oculeren en enten

Foto 59 Zoete kers bloesem Foto 60 Rijpe zoete kersen

www.treesplanet.blogspot.com www.digituin.tuinadvies.be
35
 29 Prunus domestica
* Pruim *
Engels European plum Oogst en opslag Oogst, als de vrucht heel zacht
Plantenfamilie Rosaceae vruchten is of als het al zacht op de
Herkomst Staat niet vast grond ligt. Vruchten zijn niet
Winterhardheid 5 lang vers houdbaar.
Planten laag Kroonlaag of understorey Secundair Bijenplant
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend gebruik
Hoogte 4m Onderhoud Probeer de populatie van
Breedte 4m vliegmuizen in stand te houden
Standplaats Goed water doorlatende (door vliegmuizen huisjes te
zanderige, leem of klei bodem. plaatsen) om populatie van
Halfschaduw (licht bos) of geen motten te beperken.
schaduw. Plant stikstof en kalium
Oogsttijd Augustus, september accumulerende planten in de
Vrucht gebruik Vruchten rauw, gedroogd buurt van de pruimenboom
(ontpit en gehalveerd), voor bijvoeding.
geconserveerd eetbaar Vermeerdering Stekken, oculeren en enten

Foto 61 Pruimbloesem Foto 62 Rijpe pruimen

www.commons.wikimedia.org www.luirig.altervista.org
36
 30 Prunus dulcis
* Amandel *
Engels Almond Bloeitijd Vroege lente, gevoelig voor
Plantenfamilie Rosaceae vorstschade
Herkomst Azië Oogsttijd Eenmaal rijp, vallen de noten
Winterhardheid 6 op de grond. Verzamel en
Planten laag Kroonlaag of understorey droog ze.
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Vrucht gebruik Rauw of geroosterd eetbaar.
Hoogte 4-10 m Opbrengst per boom is niet
Breedte 4-6 m groot.
Standplaats Goed water doorlatende Oogst en opslag Eenmaal gedroogd kunnen de
zanderige, leem of klei bodem. vruchten noten tot 2 jaar houdbaar zijn.
Halfschaduw (licht bos) of geen Vermeerdering Stekken, oculeren en enten
schaduw.

Foto 63 Amandel in bloesem op Voedselbos Ketelbroek

(Facebook pagina)

Foto 64 Rijpe amandelen in schil

www.mdidea.com

37
 31 Prunus salicina
* Japanse pruim *
Engels Japaneseplum Standplaats Goed water doorlatende
Plantenfamilie Rosaceae zanderige, leem of klei bodem.
Herkomst China Halfschaduw (licht bos) of geen
Winterhardheid 3 schaduw.
Planten laag Kroonlaag of understorey Oogsttijd Oogst vruchten als ze rijp zijn
Vruchtbaarheid Meeste rassen zijn niet Vrucht gebruik Rauw vers eetbaar
zelfbestuivend en moeten
bestoven worden door een Oogst en opslag Vruchtdragend na 3-4 jaar.
ander geschikt Japans pruimras vruchten Vruchten zijn niet lang
Hoogte 3m houdbaar na het oogsten.
Breedte 5m Secundair Bijenplant
gebruik
Vermeerdering Stekken, oculeren en enten

Japanse pruimen zijn compacter en meer immuun tegen ziekten en plagen dan gewone pruimen. Maar omdat
ze vroegere bloeien hebben, zijn ze gevoeliger voor vorstschade in het voorjaar. Daarnaast hebben ze ook
veel zon nodig om hun hout “af te rijpen”. Fruit is groot en hartvormig en kan rijken tot 3-5 cm doorsnede.
Smaak van echt rijpe vruchten is zeer bijzonder - niet te vergelijken met geïmporteerd fruit omdat die onrijp
is geplukt.

Foto 65 Bloesem van Japanse pruim Foto 66 Rijpe Japanse pruimen

www.ew9z.com www.plant-shed.com
38
 32 Prunus tomentosa
* Nanking cherry *
Engels Nanking cherry Oogsttijd Vruchten zijn rijp in late zomer
Plantenfamilie Rosaceae Vrucht gebruik Vruchten zijn vers of gekookt
Herkomst Centraal-Azië eetbaar.
Winterhardheid 2 Oogst en opslag Oogst, als vruchten donkerrood,
Planten laag Understorey of struik vruchten rijp en zacht zijn (of als de
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend, maar voor meer vogels interesse beginnen te
vruchten is kruisbestuiving tonen). Z.s.m. na de oogst
gewenst. bewerken.
Hoogte 1,5 m Secundair Bijenplant
Breedte 2,5 m gebruik
Standplaats Goed water doorlatende Vermeerdering Door zaad (3 maanden
zanderige, leem of klei bodem. gelaagdheid vereist), stekken of
Halfschaduw (licht bos) of geen enten
schaduw.
Bloeitijd Lente, gevoelig voor late-lente
vorst

Zoete kleine kersen die vrijwel tot augustus op de boom kunnen blijven hangen. Makkelijke boom voor
kinderen - ze kunnen er altijd bij en er zijn altijd genoeg vruchtjes. Boom geeft maximale oogst na 3 jaar.

Foto 67 Nanking cherry bloesem Foto 68 Volle boom met Nanking cherry’s
www.toptropicals.com www.acanadianfoodie.com
39
 33 Pyrus communis
* Peer *
Engels Pear Secundair Waardplant voor totaal 15
Plantenfamilie Rosaceae gebruik soorten organismen:
Herkomst Centraal-Azië bijen, wespen, veel soorten
Winterhardheid 4 nachtvlinders, paddenstoelen en
Planten laag Kroonlaag of understorey kevers.
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Vermeerdering Stekken
Hoogte Tot 18 m
Breedte Tot 4
Standplaats Goed water doorlatende
zanderige, leem of klei bodem.
Halfschaduw (licht bos) of geen
schaduw.
Bloeitijd April-mei. Gevoelig voor late
vorstschade in de lente
Oogsttijd Laat in oktober
Vrucht gebruik Vers rauw of gekookt eetbaar.
Drogen kan ook.
Oogst en opslag Oogst als de vruchten zachter
vruchten worden. Bewaar in koele plaats
en kijk regelmatig op rijping

Foto 70 Rijpe peren

Foto 69 Peerbloesem www.chewvalleytrees.co.uk
www.jwmauritz.nl
40
 34 Pyrus pyrifolia
* Aziatische zandpeer “Nashi” *
Engels Sand pear Oogsttijd Augustus – september
Plantenfamilie Rosaceae Vrucht gebruik Wordt vers gegeten en is ook
Herkomst Japan, China lekker in salades.
Winterhardheid 6 Oogst en opslag Geplukte vruchten zijn op een
Planten laag Kroonlaag of understorey vruchten koele plaats nog wel 3 tot 4
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend weken te bewaren. Stoven,
Hoogte 2-4 m vriezen of verwerken in gelei.
Breedte Tot 4 m Secundair Waardplant voor vele soorten
Standplaats Goed water doorlatende gebruik bijen, vlinders en kevers.
zanderige, leem of klei bodem. Onderhoud Plant stikstof en kalium
Halfschaduw (licht bos) of geen accumulerende planten in de
schaduw. buurt, voor de bijvoeding.
Bloeitijd Maart – april Vermeerdering Stekken, oculeren en enten

Pyrus pyrifolia Nashi wordt ook wel, appelpeer, Japanse peer, Aziatische zandpeer, meloenpeer, waterpeer,
slapeer of Nashi peer genoemd. De appelpeer is nauw verwant aan de gewone peer, maar de vruchten
hebben meer de vorm van een appel. Deze fruitsoort geeft ook met één boom zeer veel vruchten. De smaak
is heerlijk fris en het heeft wat weg van een combinatie van zoete peer, watermeloen en lychee4.

Foto 71 Bloesem van Aziatische zandpeer “Nashi” Foto 72 Rijpe vrucht van Aziatische zandpeer “Nashi”
www.powellgardens.blogspot.com www.en.wikipedia.org

4www.permacultuurnederland.org / www.palmaverde.nl
41
 35 Rhus typhina
* Fluweelboom *
Engels Staghornsumac Vrucht gebruik Vruchten zijn eetbaar en
Plantenfamilie Anacardiaceae hebben citroensmaak.
Herkomst Noord-Amerika Oogst en opslag Maak vruchtdrank direct na de
Winterhardheid 2 vruchten oogst (recept hieronder).
Planten laag Understorey of struik Secundair Bladeren zitten vol met tannine
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend gebruik en zijn goed voor verven (geel
Hoogte 3m en bruin) en als uitbijtmiddel.
Breedte 4m Onderhoud Woekerend. Snoeien alleen om
Standplaats Goed water doorlatende onwenselijke verspreiding te
zanderige, leem of klei bodem. voorkomen.
Gedijt goed op nutriënten arme Vermeerdering Door zaad (2-3 maanden
grond. Niet in de schaduw. stratificatie vereist), stekken en
Bloeitijd Zomer wortelopslag.
Oogsttijd Oogst de vruchten als ze rood
worden

Fluweelboom vruchtendrankje volgens oud recept:

Pluk rijpe vruchten en week ze een nacht in het water, zeef dan het water. Om meer smaak eruit te halen,
klein deel van vruchten(zonder takjes) kan worden gemixt met wat water in blender, gezeefd en dan
bijgevoegd aan minder sterke drank.

Foto 73 Fluweelboom in de herfst Foto 74 Bloemende vrucht van fluweelboom in de zomer

www.kwietnik.com.pl www.ru.wikipedia.org
42
 36 Ribes divaricatum
* Worcesterbes *
Engels Coastal black gooseberry Vrucht gebruik Zoals bij kruisbes
Plant familie Grossulariaceae
Herkomst Midden-Oosten Oogst en opslag Zoals bij kruisbes
Winterhardheid 4 vruchten
Planten laag Struiklaag Secundair Bijenplant en als haag
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend gebruik beplanting
Hoogte 2-3 m Onderhoud Snoeien alleen om
Breedte 1,5 m onwenselijke verspreiding te
Standplaats Goed water doorlatende voorkomen.
zanderige, leem of klei bodem. Vermeerdering Gewone stek, hielstek,
Halfschaduw (licht bos) of geen aanaarden, afleggen en
schaduw. scheuren of stek-enten.
Bloeikleur Van wit tot rood
Bloeitijd Lente. Vorst tolerant
Oogsttijd Juli- augustus

Foto 75 Bloesem van worcesterbessen Foto 76 Rijpe worcesterbessen

www.nwplants.com www.rvroger.co.uk
43
 37 Ribes nigrum
* Zwarte bes *
Engels Blackcurrant Vrucht gebruik Vers rauw of verwerkt tot jams,
Plantenfamilie Grossulariaceae fruittelers, sausen (goed met
Herkomst Midden-Oosten yoghurt, cakes etc.)
Winterhardheid 5 Oogst en opslag Oogst kan oplopen tot
Planten laag Struiklaag vruchten 4kg/struik. Verse vruchten tot
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend één of twee weken houdbaar op
Hoogte 2m een koele plek.
Breedte 1m Secundair Bijenplant. Blaadjes als thee te
Standplaats Goed water doorlatende gebruik gebruiken. Vruchten geven
zanderige, leem of klei bodem. natuurlijke paarse kleur bij het
Halfschaduw (licht bos) of geen verven.
schaduw. Onderhoud Niet in de buurt van hazelaar
Bloeitijd Midden lente. Gemiddelde planten i.v.m. ziekte
resistentie voor vorstschade verspreiding.
Oogsttijd Tussen mid-juni en mid- Vermeerdering Gewone stek, hielstek,
september. Vruchtdragend in de aanaarden, afleggen en
loop van 15-20 jaar. scheuren of stek-enten.

Foto 77 Bloesem van zwarte bessen Foto 78 Rijpe zwarte bessen

www.commons.wikimedia.org www.baseformula.com
44
 38 Ribes odoratum
* Buffelkrent *
Engels Buffalo currant Vrucht gebruik Vers rauw of verwerkt tot jams,
Plantenfamilie Grossulariaceae fruittelers, sausen (goed met
Herkomst Midden-Oosten yoghurt, cakes etc.)
Winterhardheid 3 Oogst en opslag Oogst kan oplopen tot 4
Planten laag Struik vruchten kg/struik. Verse vruchten zijn
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend tot een week of twee houdbaar
Hoogte 1-1,5 m op een koele plek.
Breedte 1-1,5 m Secundair Bijenplant. Blaadjes als thee te
Standplaats Goed water doorlatende gebruik gebruiken. Bloemen hebben
zanderige, leem of klei bodem. kruidnagel aroma.
Halfschaduw (licht bos) of geen Onderhoud Snoeien alleen om
schaduw. onwenselijke verspreiding te
Bloeitijd Lente voorkomen.
Oogsttijd Juli- augustus Vermeerdering Door middel van winterstekken
of houtstekken, afgesneden in
late herfst.

Foto 79 Bloesem van buffelkrenten Foto 80 Rijpe buffelkrenten

www.awaytogarden.com www.wildsuburbia.blogspot.nl

45
 39 Ribes rubrum
* Rode bes *
Engels Redcurrant Vrucht gebruik Vers fruit (ietsjes zuur) of gelei
Plantenfamilie Grossulariaceae (eerst zeven). Zaadjes zijn te
Herkomst Midden-Oosten groot om van de vruchten jam
Winterhardheid 6 te maken.
Planten laag Struiklaag Oogst en opslag Draagt tot 4 kg vruchten per
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend vruchten struik. Verse vruchten zijn 1 of
Hoogte 2m 2 weken houdbaar.
Breedte 1m Secundair Bijenplant
Standplaats Goed water doorlatende gebruik
zanderige, leem of klei bodem. Onderhoud Snoeien alleen om
Halfschaduw (licht bos) of geen onwenselijke verspreiding te
schaduw. voorkomen.
Bloeitijd Vroege of mid-lente. Vorst Vermeerdering Gewone stek, hielstek,
resistent aanaarden, afleggen en
Oogsttijd Mid-juni tot en met vroege scheuren of stek-enten.
september, afhankelijk van
variëteit.

Foto 82 Rijpe rode bessen

Foto 81 Bloesem van rode bessen www.baumschule-horstmann.de
www.walthers.de
46
 40 Ribes uva-crispa
* Kruisbes *
Engels Gooseberry Oogst en opslag Draagt tot 4 kg per struik,
Plantenfamilie Grossulariaceae vruchten minder in schaduw. Verse
Herkomst Midden-Oosten vruchten zijn 1-2 weken
Winterhardheid 5 houdbaar op een koele plek.
Planten laag Struiklaag Onderhoud Snoeien alleen om
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend onwenselijke verspreiding te
Hoogte 1-1,5 m voorkomen.
Breedte 1-1,5 m Vermeerdering Gewone stek, hielstek,
Standplaats Goed water doorlatende aanaarden, afleggen en
zanderige, leem of klei bodem. scheuren of stek-enten.
Halfschaduw (licht bos) of geen Ziektes en Vatbaar voor Podosphaera (syn.
schaduw. plagen Sphaerotheca) mors-uvae –
Bloeitijd Lente. Vrijwel vorst resistent echte meeldauw. Kies voor
Oogsttijd Midden juni tot eind augustus, immune variëteiten of knip
afhankelijk van variëteit. regelmatig zieke takjes af.
Vruchtdragend tot 25 jaar!
Vrucht gebruik Verse rijpe vruchten zijn zoet
rauw eetbaar, of verwerkt in
fruittelers sausen, gebakken
taarten etc. Groene zure (dus
onrijpe) bessen kunnen worden
gebruikt voor het koken als
citroen vervanger.

Foto 83 Bloesem van kruisbessen Foto 84 Rijpe kruisbessen

www.commons.wikimedia.org www.botanicum-spb.ru
47
 41 Ribes x nidigrolaria (R. nigrum x R.uva-crispa)
* Jostabes *
Engels Jostaberry Oogsttijd Begin tot half juli kun je
Plantenfamilie Grossulariaceae heerlijke zacht-zure bessen
Herkomst Midden-Oosten oogsten met aromatische
Winterhardheid 4 kruisbessensmaak
Planten laag Struiklaag Vrucht gebruik Vers te eten, of als gelei, jam en
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend als sap te gebruiken.
Hoogte 1,5 m Oogst en opslag 2-3 weken houdbaar op een
Breedte 1,5 m vruchten koele plek
Standplaats Goed water doorlatende Onderhoud Jostabessen geven vruchten op
zanderige, leem of klei bodem. kort vruchthout.
Halfschaduw (licht bos) of geen Vermeerdering Gewone en hielstek, aanaarden,
schaduw. Plant niet op een laag afleggen en scheuren.
gelegen, vorstgevoelige plaats Ziektes en Niet snoeien! Niet vatbaar voor
Bloeitijd April. Late nachtvorst tijdens plagen Amerikaanse meeldauw,
de bloei is soms nadelig voor de bladvalziekte en andere
vruchtzetting. bessenziekten.

Ribes x nidigrolaria, best bekend als Jostabes, is een kunstmatige, vruchtbare hybride die ontstaan is in
Duitsland. De Jostabes lijkt op de Zwarte bes maar bloemkronen zijn groen-paars en duidelijk behaard (een
teken van de Worcesterbes). In tegenstelling tot de Worcesterbes en kruisbes, ontbreken bij de Jostabes de
doornen.

Foto 85 Bloesem van jostabessen Foto86 Rijpe jostabessen

www.alienplantsbelgium.be www.rasadniksevar.com
48
 42 Rubus fruticosus x idaeus
* Taybes *
Engels Tayberry Secundair Bijenplant en/of als omheining.
Plantenfamilie Rosaceae gebruik Blaadjes kunnen in de thee
Herkomst Schotse kruising succes tussen worden gebruikt.
framboos en braam Onderhoud Bemesting is af te raden. In
Winterhardheid 6 droge perioden wel extra water
Planten laag Struiklaag geven.
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Laat de rijen het liefst in
Hoogte 1,5-2 m Noord-Zuid richting lopen en
Breedte Woekerend zet de tayberry een meter (of
Standplaats Goed water doorlatende meer!) uit elkaar. Bescherming
zanderige, leem of klei bodem. tegen vogels is meestal nodig.
Halfschaduw (licht bos) of geen Vermeerdering Zomerstekken onder glas,
schaduw. Plant niet op een laag afleggen van scheuttoppen,
gelegen, vorstgevoelige plaats wortelopslag, wortelstekken en
Bloeitijd April – juli. Vorstbestendig scheuren.
Oogsttijd Augustus –oktober Ziektes en Vruchtrot (Botrytis spp.),
Vrucht gebruik Eetbaar rauw en vers of plagen honingzwam. Maar geen last
verwerkt in marmelade of gelei van frambozenkever.
Oogst en opslag Vers te eten, of als gelei, jam en
vruchten als sap te gebruiken.

De tayberry of taybes is een kruising tussen de framboos en braam (Rubusidaeus x fruticosus). De taybes is
aanzienlijk groter dan een framboos. De bes is vernoemd naar de Schotse rivier de Tay. De bessen zijn niet
gemakkelijk te plukken, maar wel lekker. Mits het goed begeleid is kan de taybes zowel in bomen als tegen
5
de muur opklimmen

Foto 87 Bloesem van taybes Foto 88 Rijpe taybessen geoogst op Voedselbos Ketelbroek
www.en.wikipedia.org (Facebook pagina)
49

5www.permacultuurnederland.org / www.digituin.tuinadvies.be /www.bakker-hillegom.nl / www.houtwal.be

 43 Rubus idaeus
* Framboos *
Engels Rasberry Oogsttijd Late juni tot november
Plantenfamilie Rosaceae Vrucht gebruik Vers rauw, gekookt, ingemaakt
Herkomst Europa en Azië als jams, sap etc. Voor het
Winterhardheid 3 maken van fruitleer, mixen met
Planten laag Struiklaag iets stroperigs (bijv. pruimen)
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Oogst en opslag Kort houdbaar na de oogst
Hoogte 2m vruchten
Breedte Woekerend Secundair Bijenplant. Blaadjes zijn te
Standplaats Goed water doorlatende gebruik gebruiken als thee.
zanderige, leem of klei bodem. Onderhoud Geen
Halfschaduw (licht bos) of geen Vermeerdering Winterstek, wortelstek,
schaduw. scheuren en wortelopslag
Bloeitijd Mei-juli. Vrijwel vorsttolerant verdeling.

Er zijn bij frambozen zomervariëteiten en de herfstvariëteiten. Zomerframbozen dragen op scheuten van

6
vorig jaar. Herfstframbozen dragen in september en oktober vruchten op de jonge scheuten .

Foto 89 Bloesem van framboos Foto 90 Rijpe frambozen

www.aphotoflora.com www.mesarbustes.fr
50

6www.tpvc.be
 44 Sambucus nigra
* Vlier *
Engels Elderberry Vrucht gebruik Bloesem wordt gebruikt voor
Plantenfamilie Adoxaceae de bereiding van limonade,
Herkomst Europa, de Kaukasus, West- thee; Bessen voor
Siberië en Noord-Afrika vlierbessensap, een heerlijke
Winterhardheid 3-10 jam en/of bessenjenever.
Planten laag Understorey of struik Secundair Bijenplant. Bladeren kunnen
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend gebruik gebruikt worden als
Hoogte 3-8 m wondmiddel.
Breedte 3-5 m Onderhoud Geen
Standplaats Goed water doorlatende Vermeerdering Gewone en hielstek, scheuren
zanderige, leem of klei bodem. en enten.
Halfschaduw (licht bos) of geen Allergie Rauwe bessen, blad en groene
schaduw. takjes zijn niet eetbaar - ze zijn
Bloeitijd Juni-augustus licht giftig. Giftigheid gaat door
Oogsttijd Augustus-september het koken verloren.

Heel veel onderdelen van de struik werden gebruikt in vroegere tijden door de boeren. Daarom waren de
vlierstruiken populair om bij boerderijen en woningen te plaatsen. Van het witte hout werden kleine
gebruiksvoorwerpen gemaakt. In verschillende landen en culturen wordt er gesproken over Vrouw Holle, de
Hylde-Moer of Vrouw Holda. Zij was de godin of beschermster van de vlier. Aan haar moest je vragen of je
vlierbessen mocht plukken of hout mocht kappen7.

Foto 91 Eetbare vlierbloessem Foto 92 Rijpe vlierbessen

www.plant-identification.co.uk www.florafinder.com
51

7www.floravannederland.nl / www.ecolonie.org / www.houtwal.be

 45 Schisandra chinensis
* Vijfsmakenbes *
Engels Wu Wei Zi Bloeitijd Mei - juni
Plantenfamilie Schisandraceae Oogsttijd Augustus - oktober
Herkomst Japan en Korea Vrucht gebruik Vers en gedroogd eetbaar
Winterhardheid 4 Oogst en opslag Bessen rauw, verwerkt of
Planten laag Klimmers vruchten gekookt eetbaar.
Vruchtbaarheid Mannelijke en vrouwelijke Secundair Omheining, bijenplant,
planten nodig gebruik geneeskrachtig. De jonge
Hoogte 7m+ bladeren kunnen gekookt als
Breedte Woekerend groente worden gebruikt.
Standplaats Goed water doorlatende Vermeerdering Met zaad of wortelopslag
zanderige, leem of klei bodem.
Schaduw (diepe bossen) of
halfschaduw (licht bos).

Vruchten van vijfsmakenbessen zou zuur, zoet, zoutig, 'heet' en bitter smaken, vandaar ook de naam-
Schisandra chinensis. Deze plant heeft buitengewone geneeskrachtige effecten, waaronder lever en de lever
8
weefselregeneratie. Het wordt daarom als een belangrijke plant in Chinese geneeskunde beschouwd

Foto 93 Bloesem van vijfsmakenbes Foto 94 Rijpe vijfsmakenbessen

www.de.wikipedia.org www.seedscollector.com
52

8www.permacultuurnederland.org / www.digituin.tuinadvies.be
 46 Tilia cordata
* Winterlinde *
Engels Small leaved lime Blad gebruik Jong blad en jonge takken
Plantenfamilie Tiliaceae topjes kunnen rauw worden
Herkomst Europa, Azië gebruikt in salades.
Winterhardheid 2-5 Van ouder gedroogd blad
Planten laag Kroonlaag maakte men in het oude
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend Oostenrijk een bakmeel!
Hoogte 20-40 m Oogst en opslag Vers geoogst en binnen 2 dagen
Breedte 6-20 cm doorsnede vruchten geconsumeerd.
Standplaats Goed water doorlatende Secundair Bijenplant
zanderige, leem of klei bodem. gebruik Verse en/of gedroogde bloemen
Halfschaduw (licht bos) of geen hebben geneeskrachtige
schaduw werking en worden in de thee
Oogsttijd Van maart tot september gebruikt
Goede houtsoort
Blad als mineraal rijke mulch
Onderhoud Als je te veel snoeit krijgt de
boom nooit bloemen.
Vermeerdering Door zaad (lange stratificatie)

Foto 95 Eetbaar blad van linde Foto 96 Lindebloesem

www.arborix.be www.pendulousplants.com
53
 47 Toona sinensis
* Chinese Mahonieboom *
Engels Chinese cedar Oogsttijd Oogst jong blad voordat het
Plantenfamilie Meliaceae uitvouwt en gebruik dit direct.
Herkomst China, India, Nepal, Birma, Blad gebruik Jong blad smaakt naar Franse
Thailand, Maleisië en Java uiensoep en is rauw of gekookt
Winterhardheid 5 eetbaar.
Planten laag Kroonlaag of understorey Secundair Hout is waardevol, duurzaam
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend gebruik en goed bewerkbaar en het ruikt
Hoogte 15 m als ceder.
Breedte 10 m Vermeerdering Door zaad (heeft 2 maanden
Standplaats Goed water doorlatende stratificatie nodig)
zanderige, leem of klei bodem.
Niet in de schaduw.

Foto 97 Jong blad van Chinese Mahonieboom Foto 98 Chinese Mahonieboom in herfst
www.greergardens.com www.tuinenmag.wordpress.com

Foto 99 Jonge scheuten van Chinese

Mahonieboom
www.davesgarden.com
54
 48 Viburnum lentago
* Schapenbes *
Engels Scheepberry Vrucht gebruik Fruit, vers eetbaar, verwerkt
Plantenfamilie Adoxaceae eetbaar, meerjarig
Herkomst Noord-Amerika Oogst en opslag Grote bessen kunnen rijp
Winterhardheid 2-8 (Kan extreme koude vruchten geoogst worden of aan de boom
weerstaan) gelaten, totdat ze droog
Planten laag Understorey of struik worden. Vogels tonen geen
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend interesse tot de winter.
Hoogte Tot 9 m Secundair Prachtige herfstkleuren. Plant
Breedte Tot 5 m gebruik wordt ook als anti-spasmisch
Standplaats Goed water doorlatende middel gebruikt
zanderige, leem of klei bodem. Vermeerdering Door zaad (vereist 6 maanden
Halfschaduw (licht bos) of geen stratificatie) of stekken.
schaduw.
Bloeitijd Mei - juni
Oogsttijd September - oktober

Foto 100 Bloesem van schapenbes Foto 101 Rijpe schapenbessen

www.plantdatabase.co.uk www.onlyfoods.net
55
 49 Vitis vinifera
* Druif *
Engels Grape Vrucht gebruik De rijpe bessen zijn eetbaar
Plantenfamilie Vitaceae vers of gedroogd tot krenten of
Herkomst Landen rond de Zwarte Zee rozijnen, of verwerkt tot
Winterhardheid 5 alcoholhoudende dranken
Planten laag Klimmers (wijn, aperitiefwijnen zoals
Vruchtbaarheid Zelfbestuivend sherry, vermout en port of
Hoogte 30 m omhoog gedistilleerd tot brandewijn).
Breedte Woekerend Oogst en opslag Direct gebruiken na de oogst of
Standplaats Goed water doorlatende vruchten verwerken.
zanderige, leem of klei bodem. Secundair Eetbaar sap, blad en
Volle zon, tolerant tot lichte gebruik olie uit de zaadjes
schaduw (4-5 uur zonlicht/dag) Vermeerdering Door winterstek, afleggen en
Bloeitijd Midden of late lente enten.
Oogsttijd September-oktober

De wilde druif is oorspronkelijk afkomstig uit de landen rond de Zwarte Zee. In het Vroeg-Pleistoceen was
de wilde druif waarschijnlijk wijdverspreid in Europa. Het klimaat in Nederland was destijds warmer dan nu
en voor de warmte-minnende druif goed om te groeien. Gedomesticeerde druivenplanten zijn door de mens
9
naar alle mogelijke plaatsen op de aarde meegenomen en aangeplant om druiven te kunnen kweken .

Foto 102 Bloesem van druif Foto 103 Rijpe druiven

www.creationwiki.org www.99roots.com
56

9www.mijntuin.org / www.natuurinformatie.nl
 50 Zanthoxylum simulans
* Szechuanpeper simulans *
Engels Szechuan peper Vrucht gebruik Lucht-gedroogde besjes worden
Plantenfamilie Rutaceae gebruikt als vervanging van
Herkomst Noord- tot Midden-China tropische zwarte peper.
Winterhardheid 6 Gedroogde besjes zijn 1 jaar
Planten laag Struiklaag houdbaar.
Vruchtbaarheid Tweehuizig, je hebt een Oogst en opslag Pluk per hele bessentros, droog
mannelijke en vrouwelijke vruchten het en zeef daarna de takjes
plant nodig. weg.
Hoogte 3-4 m Droog bewaren op een koele
Breedte 3-4 m plek. Bij vochtige opslag
Standplaats Goed water doorlatende verliezen de bessen hun peper
zanderige, leem of klei bodem. smaak binnen een paar
Schaduw (diepe bossen) maanden!
halfschaduw (licht bos) of geen Secundair Bijenplant.
schaduw. gebruik Jonge blaadjes en vruchten
Bloeitijd Juni schilletjes worden ook als
Oogsttijd Oktober. Vruchtdragend na 4-5 peperspecerij gebruikt (ook bij
jaar. 10 jarige struik kan tot 1,5 het inmaken van groente)
kg/jaar gedroogde bessen Vele medicinale toepassingen
opleveren. (m.n. darmaandoeningen en
Oogst als het vruchtschilletje vochtafdrijving).
openbreekt en zwarte bessen Onderhoud Wees voorzichtig bij het
tevoorschijn komen oogsten- plant heeft doornen
Vermeerdering Door zaad (3 maanden
stratificatie vereist)

Foto 104 Eetbaar jonge blad van Foto 105 Rijpe bessen van Szechuanpeper simulans
Szechuanpeper simulans www.florama.fr
www.forum.garten-pur.de
57
 Gebruikte Literatuur
Dit werk is een verzameling van informatie met gebruik van de onderstaande bronnen.
Fotomateriaalbronnen zijn vermeld onder elke foto. Titelblad fotocollage is uitgevoerd door de auteur, aan
de hand van het gebruikte fotomateriaal.

Mocht u aanmerkingen of aanvullingen willen geven voor wat betreft de inhoud van dit rapport, neem dan
contact met de auteur: anastasia.limareva@gmail.com

Boeken

Dave Jacke & Eric Toensmeier “ Edible Forest Gardens”(in 2 volumes)

Volume 1: Ecological Vision and Theory for Temperate Climate Permaculture”

Volume 2: Ecological Design and Practice for Temperate Climate Permaculture.
Chelsea Green Publishing,2005

Martin Crawford “Creating A Forest Garden. Working with Nature to Grow Edible Crops”, Green
Books,2010

Online bronnen

http://treesplanet.blogspot.nl

www.alienplantsbelgium.be

www.appeltern.nl

www.halesia.nl

www.houtwal.be

www.neerlandstuin.nl

www.onlinetuinieren.nl

www.permacultuurnederland.org

www.pfaf.org

www.waarneming.nl

www.wikipedia.nl

www.wilde-planten.nl
58
 ‘De beste tijd om een boom te planten was
20 jaar geleden.
Het beste eerstvolgende moment om dit te doen is NU’

Chinees gezegde