You are on page 1of 7
TAC PHAM TAY HO CH/QUA KET QUA KHAO SAT CAC DI TICH KHU VUC XUNG QUANH HO TAY” Hé ché - nhu tén goi - 1A tip dia chi it vé sy tich Hé Tay cing nhing lang xf lan cn, vé san vat, di tich, su kién va nhan vat lich sit... Tai Vign Nghién citu Hin Nom, Tay Hé chi hign 06 2 ban viét tay chit Han (ky higu A.3192/1 va A.3192/2) Vé mat ndi dung, ngodi mye Dia du, nhiing ghi chép trong Tay Ho chi duge chia thanh 14 mue: hinh thé, nguon géc, niii sng, 6 tich (di tich cit), phan m6, tit vién (cae dén. miéu, quan thé). ty am (chia va am thd). dé trach (nha 4). sin vét, nghé nghiép, tiéu truyén, nhdn vat, tién thich (ghi chép vé cae vi tién va su tang dao Phat) va vdn chuong (gom tho, pha vé Hé Tay), mot sé Tae phim Tay H6 chi da duge nhigu tac gid, thuge nhiéu linh vue khée nhau tham khao, trich din khi nghién citu vé lich sit va vain héa khu vue Hé Tay néi riéng, vé Thang Long - Ha Noi néi chung. Tuy nhién, gin day lai c6 ¥ kién phi nhan gia tri cha Tay Hé chi. di mét tai ligu di duge nhiéu nha khoa hee biét dén va sit dung trong cde cong trinh nghién eitu cia minh. vige xuat hién ¥ kigh néu trén di héi edn phai duge lam rd. Theo 6, 6 hai viée quan trong phai lam: thit nha? 1a nghién ctu van ban tac phim Tay H6 chi va thi hai la kiém ching trén thuc dia nhiing théng tin duge phan Anh trong Téy Hé chi. NGUYEN NGOQC PHUC PHAM DUC ANH™ Vige lam this hai, theo ching tdi lA rt 06 § nghia, bdi néu ching minh duge nhiing ghi chép trong Téy Hé chi la phan anh ding tinh hinh thye té thi ty né khang dinh gid tri cua tae phim va nguge lai. Nhiing thong tin c6 thé kiém chimg trén thyc dia truée hét va chi yéu Ia cée di tich tén gido va tin ngudng. Qua khdo sat ndi dung tac pham, day cing 1a phén chiém mot dung lugng lén trong Tay Hé chi, bao gém cae . dign, migu, am, quan, lang... khong chi dude thé hién trong cée myc nhu tit vién, tw am va ¢6 tich ma con dude thé hién qua gidi thigu vé cdc nhan vat, céc truyén thuyét, su tich, cainh quan ty nhién... gin véi cae di tich dé trong cic phan khéc nhu tiéu truyén, nhan vat, tién thich, phan m6, dé trach... Chiing t6i chon dia ban khao sat 1a khu vye xung quanh Hé Tay (cing hé Trac Bach va khu vue truée day 1a hé Ma Canh) diing nhu chi din trong Tay Hé chi. Tir thdi diém bién soan Téy Hé chi, dui co mugn nhu § kign cho 1a vao déu thé ky XX, thi dén nay, tuc 14 6 thdi diém khao sat, thang 9 va thang 10 nam 2005, mét khoang théi dai da ti qua. Biét bao bién déi da dién ra, ti cdnh quan, dién céch hanh chinh dén nhiing bién dong dan cu, dae bigt 18 qué trinh 6 thi héa. Trong thai gian nay, trén khap dat cde dén, chi Khoa Lich sit. Trung Dai hoc KHXH&NV, DHQGHN. 56 nude ta. nhiéu di tich ton gido. tin ngudng bi pha huy, bi hu hai, hode bién dang va thay déi chit nang, xudt phat tir nhiéu nguyén nhan khéc nhau. ‘Tit Tay Ho chi ching téi da théng ké va lap duge mgt danh myc gdm 60 di tich ton gido, tin ngudng cé théng tin mé ta (2) (xem Phu luc). Céc di tich nay, theo chi din cia Tay Ho chi, nam rai trong pham vi 16 phudng, x thudc 4 quan, huyén ndi, ngoai thanh Ha Noi (Tay Hé, Ba Dinh, Cau Gidy va ‘Tit Liém), nhung phan Idn 1a thude hai quan ‘Tay Hé va Ba Dinh. ‘Ti nhiing thong tin mo ta trong Tay Hé chi, qua khao sat thuc dia (3) (xem Phu luc), cho két qua nhu sau (Bang 1): 1. C6 ba nhém két qua thu duge qua khao st thye dia: Nhém thi nhdt, 1a nhitng di tich hign cdn tén tai trén thue dia, Nhém nay gdm 46/60 di tich, chiém ty lé 76,7%. Nhém thit hai, 1 nhiing di tich chua tim thay dau vét trén thye dia nhung duge phan 4nh trong mét s6 nguén thy tich khae, Nhém Rghien ctu Lich sir. sé 7.2006 nay gém 5/60 di tich, chiém ty 1¢ 8,5%. Nhém thi ba, 1a nhing di tich chua tim thay thng tin trong thuc dia va trong cdc thu tich kde, Nhém nay gém 9/60 di tfch. chiém ty 18 15%. Nhiing di tich thude nhém thit nhat cho dén nay da phén déu cén kha nguyén ven. van duge sit dung vao cic mue dich sinh hoat tén gido, tin ngudng cia cong déng. Nhém thit hai va nhém thit ba, 18 nhdng di tich chua tim thay thong tin trén thuc dia. Dé khae phuc, chting t6i két hop khao sét cée nguén thu tich va théng qua nhiing di tich khae hign edn. Két qua, c6 thém 5 di tich tim thay théng tin trong cae nguén thu tich khée (nh6m thi hai). Duéi day 1a vi du: Truong hgp chia Chan Gido, Tay Hé chi chép: “Chita Chan Gido Iie truée 6 trong La thanh, trén dinh nui Phyc Tugng trong day nti Van Bao. Maa thu nam Thuan Thién thi 15 nha L¥ mdi xay, dé tién cho vua ra choi va tung kinh; chua nay van cn, chi cé mét gian, bién dé ci da mat. cho nén it ngudi biét. Tuc chi ggi la chia Nui Voi. Ca ndi va chia nay d Bang 1: Két qua khao sat thye dia céc di tich ton gido, tin nguéng ving ven Hé Tay déi chiéu voi ghi chép trong Tay H6 chi Két qua khio sat Chia, | Dé, | Miguam | Cons | Lingmd | Géc,dong | Cong: vien | dita | ay . ote quan tie Hign edn di tichle6 thong tin | 22 68 4 i a 1 16; 76,7 tren thye dia Chi e6 théng tin qua khiio si | 1 1 3 : 5,83 fe nguén thu tich Chua tim thay théng tin qua] 3 4 1 1 9515 thu tich va thye dia Cong 26 19 5 5 3 2 60; 100 ‘Tac pham Tay id chi qua... phia tay, ngogi thanh, thude trai Van Bao huyén Vinh Thuan’, Vé ngéi chia nay, Dai Viet sit ky toan thw chép: nam 1024, vua Ly ‘Thai Té cho “sta chifa kinh thanh Thang Long. Mita thu, thang 9 lam chita Chan Giéo dé vua tién ngu xem tung kinh” (5). Thién dp anh con cho biét thém: “Nam Trinh Phi 4 (1179) cha Chan Giéo 6 nai Van Bao lam xong, vua trigu ede bac danh ting c6 dite vong vé du héi khanh thanh” (6), Nam 1224, vua Ly Hué Tong nhutding ngoi cho con gai va “xudt gia d chia Chan Giéo trong dai néi”. Két qua khao sat khu vue nay cho phép khang dinh nhiing ghi chép trén. Nui Voi nam trong khu vue Céng ty rugu nude giai khat Ha Noi. Nam 1892, khi chinh quyén Phap 3 Ha Néi c6 ké hoach xay dung nha may Rugu bia Hommel thi chée chin chia Nai Voi 18 déi tugng phai di ddi, Khao sat chia Bat Thép phd Dgi Cain, phuting Doi Céin, chiing t6i thily ¢6 tim bia Son Thdp tw bi ky lap ngay 18 thang 12 nim Thanh Thai thi 9 (1897), n6i r6 viée dan trai Van Phi da chuyén chia Tudng Son (tite chia Nii Voi) vé chua Bat Thép vao thang 3 nam 1897 dé nhudng d&t x4y dung nha may Rugu bia theo Nghi dinh cita tinh toa Ha Noi. Ngodi téim bia va chudng chia Bat ‘Thap, trong chia hién vin git qua chuéng Son Twong ty chung (dvc nam Ty Dite thit 13 - 1860) 4 minh ching khang dinh thém cho sy di dai nay, C6 thé hinh dung viée di déi chia Nui Voi 4 hoan tat vao thang 3 nam 1897, trong khi Tay Hé chi vin khao ta mét céch cu thé ngoi chia 6 trén nti Phuc Tugng: “Chia nay vin cén, chi e6 mét gian, bién dé ci da mat, cho nén it nguii biét, tye goi IA chia Niti Voi” tuyét nhién khong biét dén cue di dai nay, thi chdc chdn van ban phai xuat hién truée thang 3 nam 1897 ma BI Nguyén nhan mgt sé di tich khong 06 théng tin qua khao sat thu dia, ¢6 thé do khi tac gid viét sach thi ban than nhiing di tich 6 da khong cdn hoe da thay déi chic nang, mue dich thd ty ban dau, Nhu trung hgp cia quan Hau Ly Nam Dé, Tay H6 chi chép: “Quan é phia tay nam hé, xua 6 bén canh nui Vinh Yén cia ni Van Bao thuéc trai Vinh Yen ... Quan nay da dé nat, nén ca 6 Vinh Yén, nay 1a trai Vinh Phitc thuée téng Noi huyén Vinh Thuan dang lam dan dé tho”, Nhu vay, ngay tif thdi diém bién soan sach, tac gid cho biét quan da bj dé nat, trai Vinh Phtic da ding lam dan thé. Con 1a dan thd ai, chinh xéc 4 dau thi hign vin chuta khao citu duge. Hoge nhu trudng hgp gc Thién Thuy va dén quan Dé uy ho Triéu 4 Nghia Dé, Tay Hé chi chép: “Dén ong Trigu, nguyén 1A nén ci gée Thién Thuy cia déi Tran, nay dang 1am miéu thé. La ngi thd chung cd hai ba phu nhan nifa. Quan Do uy ngudi ho Trigu (khong biét tén) la tuéng ddi Hé (nude Dai Ngu) dude phong tude Dd ug, theo Iénh di danh quan Lam Ap, dénh khéng duge, tré vé dén thon ‘Trung Nha tam nghi chan. Sd tai sai ngudi giét trau dé lam cdm khao quan, lic moi ngudi dang an udng, dng vao trong xém ty tit. Com xong quan si tim khong thay, réi ai vé nha nay, phao truyén 1a Ong tudng hoa mat réi, triéu dinh cing khong héi dén nita. Vé sau, c6 hién linh nén dan lap dén thd 6 d6, tai thon Trung Nha, xa Nghia Do". O lang Trung Nha thugc phudng Nghia Dé hién nay chua tim thay di tich dén thd quan D6 uf ho Trigu, nhung d day lai e6 dén thd tudng quan Trén Cong Tich va hai vi phu nhan cia ong la Lé Hong Nuong va Lé Qué Nuong. Trude day trong ngay hdi lang cing t6 chic théi com thi dé tudng nhé vige tudng quan khao thudng quén sikhi di danh tran. 58 2. Voi nhéing thong tin mé ta vé nhiing su kién, nhan vat gan vdi cdc di tich ton giao, tin ngudng trong Tay Hé chi, ching téi c6 nhan xét 2.1. Vé ed bin, déi vdi nhiing di tich hign cdn, théng tin ca Tay Ho chi tring khép véi Khdo sat thye té. Tham chi trong nhiéu trudng hgp, Taéy Hé chi cdn bé sung thém nhiéu chi tiét phong phi khée. Chang han: - Chia Tao Sach vén truée thd nguéi con thi bay cia vua Nhan Téng nha Trdn 1a Linh Lang vung. Itc tré 1am nha doe séch tai day, goi la Tao sich. Nay thanh chia. + Myc chuyén vé dén thé va ling Chiéu ting vudng (tite ng Va Phuc), Tay Hé chi ghi viée trigu dinh ha Iénh cho giai Héng Tan lap miéu thd ngay 6 bén mé (sach cdn cho biét thém vige nha Ly goi Ia giai, nha Tran goi 18 phung. dén nha Lé méi déi Héng Tan a Yen. ‘Thai, trén m9 lp mét migu con, bén canh lip mét dén ln), Dia danh Héng Tan nay ggi nhd Sn su kign chép trong Dai Viet sit ky toan thw: “thang 5 nam 1255, trong 500 trugng toan cay mudm tit bén Héng Tan dén dé quai vae Céu than” (7). Khu vye cho Budi xa theo truyén thuyét 1a ché hgp luu cia séng TO Lich va Thién Pha, ky tte dan gian ving nay nay van cho rang quing dée chg Budi xua 1a bén song goi 1 Giang Tan, cn lang Tién ‘Thugng (nay thuge phuding Nghia D6) ¢6 tén nom 1a lang Tan (nghia 1a bén, bén nuéc)... 2.2. Tay Ho chi con cai chinh mét 36 thong tin, sy kign bi coi ja nhém lan: - Trong muc vé dén Sée Thién vuong 6 Quan La, Téy Hé chi chép: “Vuong 1A ngudi lang Sée Son, Dai nha Ly dip tugng dat cue cao Ién, Khi hodin thanh truy ton, goi la Xung thién than vuong. Vuong la do than Train Bac Thién Dai than héa ra, cho nén goi 1a Séc Rghién ciru Lich sit, sé 7.2006 thanh, Cé ngudi cho 1 Déng thién vuong la lim’. - Chita Chau Long hign nay 8 sé 112 pho Tran Va, chia nim trén khu go cao, sat véi hé Truc Bach. Tay Hé ché chép gd nay c6 hinh, tron ln nén goi 1A Chau Lang. thuge thn Chau Yén; vi vi chia dyng trén gd nén lay tén go ggi ludn cho tén chia 1a Chau Lang. tuy nhién sau dé di goi lam thanh Chau Long. 2.3. Qua két qui khio sat thye dia cho thay, Tay Hé chi cing c6 nhitng chi tiét phan nh chuta chinh xe, nhut vige tac gid d nhdm ngéi dén trén mii Sua (nay ndm trong khuén vién vudn Bach Théo) thd Huyén Thién Hac Dé thanh ngéi dén thd Mai Hac Dé. Huyén ‘Thién Hac Dé tha 6 da ‘au bé da den, vi c6 cng “am phi” danh gide nén duge cée thon, trai Ngoe Ha, Khan Xuan va Hitu Tigp ton Lam thiinh hoang. Tuy nhién, nh nhin xét eda mét sé nha nghién ctu. van ban Tay Hé chi con dang 6 dang ban thao va chua hoan chinh. Nhiing khiém khuyét nhu trén 1A khé trénh khéi. Mat khéc nia, qua khdo sat thye dia. cang con mét sé di tich ma Tay Ho chi chua dé cap tdi (vi du nhut dén Déng Cé, dén Co Le, phi ‘Tay Hé...). 3 chi mé ta cin Vdi 46/60 di Lich ma Tay tén tai trén thye dja, phiin lén edn kha nguyén ven, 5/60 di tich chua tim thay dau tich trén thye dia nhuing da duge kiém ching qua cic nguén thu tich khie, ching ta da c6 di co sd dé tin cay vio nhing thong tin ma Tay Hé chi cung céip. RO rang. khi bién soan Tay Ho chi tac gia da phai dua vao nhiing quan sat trén thye dia két hgp véi viée khdo citu tit nhiéu nguén tu liu khée. Néu khong Tac phdm Tay Dé chi qua... phai 1a ngudi Ha Ngi. da timg sinh séng nhiéu nam d khu vue nay, thi tae gia cing phai 1a ngudi am hiéu, di dinh nhiéu thai gian, cong site va tam huyét dé nghién citu, tim hiéu thi mdi cé thé hoin thanh duge mét tap sach nhu Tay Hé chi. Nhiing bi thién trong ving hon mot thé ky qua da lim cho mt s6 di tich hign nay khéng cdn tron thyc dia (citing c6 thé do viée khio sat cia n CHU THICH thanh trén cd 36 két ng 9-10/2005 tai khu vue Hé Tay, hé Tre Bach etia 12 can b6, sinh vin: Nguyén Ngoc Phuic, Pham Dife Anh - Khoa Lich si, Truéng Dai hoc Khoa hoc xf héi va nhén van (DHQGHN); Va Dudng Luan - Vién Viet Nam hoc va Khoa hoe phat trién (DHQGHN); Dinh Die Tién - Tap chi Van héa nghé thuat (B6 VHTT); Neuyén Héng Nhung - Vign Van héa Thong tin (BO VHTT); Nguyén Bao Trang - Khoa Lich sit (DHQGHN); Dio Thanh Thuy, Huong, Trin Minh An, Phan Thi Hoan - sinh vién Khoa Lich st) (DHQGHN); Cong Phuong Khuong, Vién Lich sit Quan su (B6 Quée phong); Nguyén 7 nh, Van phong dai dién Vién Vién Déng Bac 6 tai Hi (), Bai vigt nay duge ho: qua dgt khdo sat thue dia t Neuyén Diu (2). Chiing ti sit dung bin dich Tay 16 chi cia dich gid Hoang Tao (06 adi chiéu Iai vdi nguyén bin chit Han, ban A.3192/1) dé so sfinh khi tién 59 ching tdi chua duge triét dé): cing cé mét vai chi tiét ma ngay nay ching ta bidt 1a tae gid da nhédm Ln: eding 06 doi ché ma ching ta con bin khoan... Song. mét tie phém duge bién sogn nhu vay gitp chting ta thém hiéu biét vé lich sit van hos Thing Long - HA Noi néi chung, vé ving daft xung quanh Hé Tay néi riéng. hanh khdo sit thue dia, Bin dich Tay Hé ché nay hoin thanh tir nim 1969 theo phim chup lai nguyén bin 8 Thi vign Khoa hoe Trung ong khi 46. Hign bin dich nay duge Iuu gidl tai Thu vign Khoa Lich sit - Trung Dai hoe Khoa hoe xa hoi va Nhan van (DHQGHN), ky higu LS-TL 0083. (3). Do khudn khé bai viét, chting t6i chi théng ké ket quit dudi dang bing bidu, thong tin vé hé khio sit duge danh difu 06 thong tin va chia tim thély théng tin trén thye dia bang du o théng di (4), Tay Hé chi thudng goi chung cfc di tich th’ Ja dén, khi khito sft thye dia, nbiéu dén nhu Tay Hé chi goi thue té li nh, a nhang ngdi (8), (7). Dai Viet sit ky todn tue, Nxb, KHXH, H,, 1993, tr, 247, 26. (©). Thién uyén tép anh, Nxb. Van hoc, H., 1990, tr. 185, 60 Rghién ctu Lich str, sé 7.2006 hdng ké cAc di tich mé ta trong Tay H6 chi hiéu véi két qua khao sat thye dja IRét qui Kio sit hye dia str | Ditich duge ghi chép trong Tay Hé chi Kno sit | Chon tim thiy trong dnrsich | thing tin 1_| Am Phé Quang, + 2__| Chia Chin Gidéo + 3_| Chia Chau Lang (Long) + 4_| Chia Chic Thanh + 3_| Chita Cé Lam + 6_| Chia Dia Linh + 7_| Chia Dy An + 8_| Chia Duyén Ninh + 9 _| Chita Hoang An + 10_| Chita Khan Son + U_| Chita Linh Dién + 12_| Chia Linh Son + 13_| Chia Mat Dung 14__| Chita Phic An + 15_| Chita Phic Khanh + 16__| Chita Phiic Quang + 17_| Chita Tam Bao + 18 _| Chia Tao Sach + 19_| Chia Thanh Lau + 20_| Chita Thién Nién + 21_| Chia Ti Chau + 22_| Chita Van Nién + 23 | Chia Vinh Khanh + [24 | Cung Thuy Hoa + 25_| Chia Khai Quéc + 26 _| Cung Tir Hoa + 27_| Chiva Kim Lign + 28 | Dén 2 céng chia Phi Dung va Kim Chau 29 _| Dén ba vi Phiic, Léc, Tho fe 30_| Dén Cao Son + Tac phém Tay Rd chi qua... Dén Chigu Minh phu nhin 31 + 32_| Dén Duc Thanh tuéng quan + 33_| bén Huydén not + 34_| Dén Kim Newu (thude lang Tay H8) + 35] Dén Kim Nguu (thuge lang Vong, + Thi) 36__| Dén Mai Hac Dé + 37_| Dén Myc Thai dy + 38__| Dén Phing Tay vrong + 39_| Dén Quang ite vuong + 40_| Dén Séc Thien Vuong + 41_| Bén Uy Linh Vuong + 42_| Dén Chigu Ung vuong + 43_| M@ Chiéu Ling wong + 44_| bén Va Chuong hau + 45_| M@ Vit Churong hau ' 46__| Dén Vé Quée Twéng quan 4 47_| Bign Thuy Chuong + 48_| Dong Thong Thién + 49 _| Gac Thign Phi (de Thign Thuy) e 50_| bén Trigu DS & + 51_| Lang bao si Mye Than + 52_| Miéu Bach Ngge phu nhan + 53_| Miéu tho Than Cau miu + $4 | Miéu thé Than Cau nhi (Cau nhi + Than migu) 35_| Miéu Thuy Tinh céng chia + 56_| Quin Hau Ly Nam Bé + $7_| Quan Khai Nguyén + 58__| Quan Tran Vi + 59 _| Vign Lang Linh + 60__| Vignichia Chau Lam + a 60) 46 Ss 9 100,0 76,7 83 1s 61

You might also like