See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/337532935

Zırhlı kara araçlarını tehdit eden asimetrik saldırıların sayısal yöntemler ile
benzetimi

Conference Paper · November 2019

CITATIONS READS

0 171

3 authors, including:

Atil Erdik
Otokar Otomotiv ve Savunma Sanayi A.S.
27 PUBLICATIONS   93 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Reducing runtime of the simulation View project

All content following this page was uploaded by Atil Erdik on 26 November 2019.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

ZIRHLI KARA ARAÇLARINI TEHDİT EDEN ASİMETRİK

SALDIRILARIN SAYISAL YÖNTEMLER İLE BENZETİMİ

Songül Köse(a), Said Bedir(a), Atıl ERDİK(a)

(a)
Otokar Otomotiv ve Savunma Sanayi A.Ş., Atatürk Caddesi No: 6 54580 Arifiye
Sakarya {skose,sbedir,aerdik}@otokar.com.tr

ÖZ
Günümüzde giderek yaygınlaşan asimetrik saldırılar, askeri operasyonlarda
mürettebatın ciddi bir şekilde yaralanmasına veya hayatını kaybetmesine neden
olmaktadır. Kayıpların büyük çoğunluğu, kara mayını, el yapımı patlayıcılar,
patlayıcıyla şekillendirilmiş deliciler ve parçacık tesirli patlayıcılar gibi tehditlerden
kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada zırhlı araçların maruz kaldığı asimetrik tehditlerden
kara mayınları ve patlamayla şekillendirilmiş deliciler ile ilgili literatür araştırmaları
yapılarak sonlu elemanlarla modelleme teknikleri incelenmiştir. Bahsi geçen tehditlerin
hedef yapılar üzerindeki farklı etkilerinin LS-DYNA sonlu elemanlar yazılımı ile
benzetimi araştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kara Mayını, Patlamayla Şekillendirilmiş Deliciler (PŞD), LS
DYNA, Sonlu Elemanlar Yöntemi, Patlama Simülasyonu

NUMERICAL SIMULATIONS OF ASYMMETRIC THREATS ON

ARMORED VEHICLES
ABSTRACT
Today, increasing asymmetric attacks result in serious injuries or deaths of occupant in
military operations. Most of losses are caused by threats such as land mines, handmade
bombs, explosively formed penetrators and fragmentation bombs. In this paper,
literature research on the asymmetric threats such as land mines and explosively formed
penetrators is conducted as well as the finite elements modelling techniques are
discussed. Different effects of these threats on structures were investigated by using LS-
DYNA finite element software.

55
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

Keywords: Blast Simulation, Explosively Formed Penetrators, Finite Elements Method,

Land Mine, LS Dyna

1. GİRİŞ
Mayın patlamaları, el yapımı patlayıcılar, patlayıcıyla şekillendirilmiş deliciler ve
parçacık tesirli patlayıcılar gibi tehditlerin zırhlı araçlar ve mürettebat üzerindeki etkileri
ciddi bir risk oluşturmaktadır. Bu tehditlerden mürettebatı korumak için gerçekleştirilen
zırhlı araçları tasarlama süreci, bir dizi fizik olayını göz önünde bulundurma
gerekliliğinden dolayı karmaşıklaşmaktadır. Bahsedilen fiziksel oluşumlar; patlatma
kimyası, şok fiziği, katı mekaniği, yapısal dinamikler, doğrusal olmayan malzeme
davranışı, insan fizyolojisi ve yaralanma mekaniği gibi pek çok farklı disiplini içerir. Bu
farklı disiplinlerin yarattığı etkilerin saha testleri ile incelenmesi ve sonuçların
doğrulanması hem zaman alıcı hem de maliyetlidir [1].
Zırhlı araç tasarımı sırasında zaman ve maliyet kaybını asgariye düşürmek için sayısal
benzetim yöntemlerinden faydalanılmaktadır. Nonlineer sonlu elemanlar kodu olan LS-
DYNA yazılımı ile patlama simülasyonları yapılabilmektedir [2].

2. KARA ARAÇLARINI TEHDİT EDEN FAKTÖRLER

Kara mayınları, el yapımı patlayıcılar (EYP), patlayıcıyla şekillendirilmiş deliciler
(PŞD) ve parçacık tesirli patlayıcılar (PTP) gibi tehditler zırhlı araca ve mürettebatına
zarar verebilmek üzere tasarlanmıştır.
Zırhlı araçlar için yaygın tehditlerden biri toprak altına yerleştirilen kara mayınları olup,
muharebe araçlarını ve içindeki mürettebatı etkisiz kılmak için sıklıkla kullanılmaktadır.
Mayının patlama olayı sadece birkaç milisaniye sürer ve çok yüksek sıcaklık ve
basınçların üretilmesine neden olur. Patlama sırasında ortaya çıkan şok dalgası, hedef
yapılar üzerinde asıl etkiye sebep olup, bu dalgaya direkt maruz kalan yüzeylerde hasar
daha yüksektir. Son yılllarda kabiliyetleri gelişen sonlu elemanlar yazılımları ile zırhlı
araç altında mayın patlama sayısal benzetimleri yapılarak testler ile doğrulanmıştır.
Buna yönelik yapılan bir çalışmada zırhlı bir aracın ön sol tekeri altında mayın patlama
simülasyonları yapılarak testler ile uyumlu sonuç elde edilmiştir [3].
Bir başka tehdit unsuru olarak EYP’ler zırhlı araçlar ve mürettebatı için risk
oluşturmaktadır. EYP’ler, çeşitli kimyasal maddelerin bir araya getirilerek oluşturulan
patlayıcılar olabileceği gibi savaş başlıkları kullanılarak da hazırlanabilmektedir [4].
Zırhlı araçlarda, özellikle zırhını delerek içerideki personele zarar vermek üzere
tasarlanmış olan bir başka tehdit unsuru patlayıcı ile şekillendirilmiş delicilerdir (PŞD).
PŞD’ler genel olarak konik bir astara sahiptir. Şekil 2.1’de [5] örnek olarak gösterilen

56
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

PŞD patlatıldığında yüksek basınç ve ısı etkisiyle konik astar yapısı plastik
deformasyona uğrar ve bir mermiye dönüşerek hedef yapı içerisine nüfuz eder [6].

Şekil 2.1 : PŞD’de astarın zamana bağlı formasyonu [5]

Öte yandan, parçacık tesirli patlayıcılar ise zırhlı araçtan ziyade mürettebata yönelik bir
tehdit oluşturmaktadır. Tarihi 14. yüzyıla kadar uzanan bu patlayıcılara ilk olarak Ming
Hanedanlığı’nda rastlanmıştır. Parçacık tesirli patlayıcılar, demir topaklar ve kırık
porselen parçaları birleştirilerek oluşturulmuştur. Patlama sonrası ortaya çıkan şarapnel
etkisi cildi delici ve düşman askerini körleştirebilme etkisine sahiptir [7].
Bu çalışmada, bahsedilen tehditlerden kara mayını ve patlayıcıyla şekillendirilmiş
deliciler (PŞD) daha detaylı ele alınıp sayısal yöntemler ile modelleme tekniklerinden
bahsedilmiştir.

3. SAYISAL YÖNTEMLER
Patlama simülasyonlarında gerçek test sonuçlarına yakın değerler elde etmek için
doğru modelleme yöntemleri kullanılmalıdır. Analiz sonuçlarının gerçeğe daha yakın
çıkması için akışkan ortamın ve hedef yapının detaylı bir şekilde ele alınması
gerekmektedir. Bu durum, modelleme ve çözüm süresinin artmasına neden olmaktadır.
Bu yüzden modelleme ve patlama yöntemine karar vermek oldukça hassas ve analiz
sonuçlarına doğrudan etkiyen bir faktör olmaktadır.

3.1. Patlama Yöntemleri

Patlama yükleri ile hedef yapı etkileşiminin sonlu elemanlar ile çözümünde çeşitli
patlama yöntemleri mevcuttur. Bunlar CONWEP yöntemi, ALE yöntemi ve Birleşik
CONWEP-ALE yöntemi olarak sınıflandırılabilir.
Patlama yöntemlerinden biri olan CONWEP yöntemi, Lagrange tekniğini kullanarak,
patlama basıncını ampirik olarak hesaplamakta ve basınç hedef yüzeye direkt olarak
uygulanmaktadır. TNT patlayıcısının hedef yapı üzerindeki etkileri, mesafeye ve

57
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

patlayıcı kütlelerine göre incelenmiş ve elde edilen parametreler eğri uydurma

yöntemiyle doğrusal polinom denklemleri elde edilmiştir.

 t  Ta    A   t  Ta  
P  t   Pso 1   exp   (1)
 T0   T0 

Literatürde Friedlander bağıntısı olarak bilinen (1) nolu denklemdeki parametreler

Kingery ve Bulmash hesaplarından elde edilmiştir [8].
Burada; P(t) t anındaki basıncı (kPa), Pso maksimum basıncı (kPa), T0 basıncın pozitif
olduğu süreyi(ms), Ta basıncın varış zamanını, A Pso’a bağlı birimsiz dalga şekli
sayısını ifade etmektedir.
Gerçekleştirilen test sonuçlarından maksimum basınç, itki ve zaman değerleri elde
edilerek, bu değerler yardımıyla birimsiz A katsayısı bulunmuş ve Friedlander bağıntısı
ile zamana bağlı olarak patlama basınç eğrileri elde edilmiştir. CONWEP yöntemindeki
tüm denklem ve eğriler, LS-DYNA’da içerisine *LOAD_BLAST kartı ile
tanımlanmıştır [9].
Arbitrary Lagrangian Eulerian (ALE) yönteminde modelleme esnasında patlayıcı ve
patlayıcıyı çevreleyen akışkan ortam için Euler elemanlar, hedef yapı için Lagrange tipi
elemanlar kullanılmaktadır. Patlayıcı ve havanın etkileşimi LS DYNA’da temas
algoritması (*CONSTRAINED_LAGRANGE_IN_SOLID) tanımlanarak
sağlanmaktadır. Patlama basıncının zamana bağlı olarak akışkan ortamdaki yayınımı,
akışkan ortam ve patlayıcı modelleri için belirlenen hal denklemleri yardımıyla
hesaplanmaktadır [10].
Birleşik CONWEP-ALE patlama modelinde ise hem doğruluğu artırmak hem de analiz
süresini kısaltmak amacıyla hibrit bir çözüm uygulanmıştır. Bu hibrit yöntemde
patlayıcı yerine CONWEP yöntemindeki gibi ampirik basınç verisi kullanılır ve elde
edilen bu basınç, hedef yapıya yakın bir noktadan ALE ortamına sınır tabaka elemanları
vasıtasıyla aktarılır. Bu yöntem LS-DYNA’da *LOAD_BLAST_ENHANCED kartı
kullanılarak oluşturulabilmektedir [11].
Patlama sonrası basıncın hava ortamı içerisindeki yayınımı ve yansıyan basınç
etkilerinin incelenmesi amacıyla bu çalışmada ALE yönteminden faydalanılmıştır.
3.2. Patlayıcının Modellenmesi
Mayın patlama simülasyonu için sayısal modelleme genel olarak hava, patlayıcı, çanak
ve bir hedef yapıdan oluşur. Hava ortamı ve yüksek patlayıcılar Eulerian mesh olarak
tanımlanırken, çanak ve hedef yapı Lagrangian mesh olarak seçilmiştir. TNT, yüksek
patlayıcı olarak tanımlanmış ve hekzahedral katı elementlerle modellenmiştir. Şekil
3.1’de TNT ve çanak için örnek bir model gösterilmiştir.

58
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

Şekil 3.1: Çanak ve patlayıcının modellenmesi [2]

Bir başka tehdit unsuru olan patlayıcıyla şekillendirilmiş deliciler (PŞD) patlayıcının
önünde konik bir astara sahiptir. Patlayıcının infilakı sonucu ortayan çıkan yüksek
miktarda ısı ve basınç, astarın şekil alıp hedefe yönlenmesine neden olacaktır. Şekil
3.2’de PŞD sonlu elemanlar modeli gösterilmiştir.

Şekil 3.2: PŞD’nin sonlu eleman modeli

Patlama sonrası yüksek hızlardaki malzeme davranışını gözlemlemek için Johnson
Cook malzeme modeli kullanılmıştır [12]. Bu modelin LS-DYNA'daki bağıntısı (2)
no'lu eşitlikteki gibidir;


 Y   A  B  eff
 
p N



1  C ln .  1  T M
 H  (2)

p
Burada; εeff etkin plastik gerinimi, ε̇ = ̇
εeff
ε0̇ , A,B ve N katsayılarını hesaplamak için
ε0̇
TR
kullanılan gerinim hızını, TH = T deneyin yapıldığı sıcaklığı, TM erime sıcaklığını,
M −TR
1 p
TR oda sıcaklığını, ∆T = ρC ∫ σ. d. εeff sıcaklık değişimini, 𝜌 kütle yoğunluğunu ve Cp
p

özgül ısıyı ifade etmektedir.

TNT patlayıcı modelinin ortasından infilakı ise LS DYNA’da
*MAT_HIGH_EXPLOSIVE_BURN kartı ile sağlanmıştır.

59
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

İnfilak sırasında meydana gelen patlama sonrası reaksiyon ürünleriyle ilgili basınç
hacim ve enerji davranışını inceleyebilmek için ampirik Jones-Wilkins-Lee hal
denklemi kullanılmıştır (*EOS_JWL) [10]:

 w   R1V  w   R2V wE
P  A1  e  B 1  e 
 R V
1   R V
2  V (3)

Burada; P=P(x,y,z,t) basıncı, V=P/Vi o andaki basınçta patlayıcı malzemenin hacmini,

Vi tepkimeye girmemiş patlayıcı malzemenin ilk hacmini, E özgül ilk enerjiyi, A, B, R1,
R2 ve w değişkenleri ifade etmektedir.

Dobratz (1981) tarafından tanımlanan TNT’ye ait JWL denklem değişkenleri Çizelge
3.1’de belirtilmiştir [13].
Çizelge 3.1. TNT için JWL parametreleri [13]

A B R1 R2 w E0 V0

3.71 3.23E-02 4.15 0.95 0.3 7.0E-02 1.0

3.3. Hava Ortamının Modellenmesi

Patlama sonucu oluşan basınç dalgalarının akışkan ortam içindeki hareketinin

gerçekleşmesi için ortam akışkanı olan hava, küp elemanlarla modellenmiştir. Örnek
olarak PŞD ve hedef plaka etrafında bir kontrol hacmi olarak oluşturulan hava modeli
Şekil 3.3’te gösterilmiştir. Patlama basıncının zamana bağlı olarak akışkan ortamdaki
yayınımı, akışkan ortam ve patlayıcı modelleri için belirlenen hal denklemleri
yardımıyla hesaplanmaktadır. Patlayıcı ve havanın etkileşimi LS DYNA’da temas
algoritması (*CONSTRAINED_LAGRANGE_IN_SOLID) tanımlanarak sağlanmıştır.

60
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

Şekil 3.3: PŞD için oluşturulan örnek hava modeli

Havanın hal denklemi için LS DYNA’da doğrusal polinom hal denklemi

(*EOS_LINEAR_POLYNOMIAL) ve *MAT_NULL malzeme modeli tanımlanmıştır.
Hava modeli için kullanılan parametreler Çizelge 3.2’de belirtilmiştir.
Doğrusal polinom hal denklemi şu şekilde ifade edilmektedir:

P  C0  C1m  C2 m 2  C3 m 3  (C4  C5 m  C6 m 2 ) E (4)

 
Burada; m   1 'dir. , o anki yoğunluğun ilk yoğunluğa oranı, Cx ,sabittir. Gazlar
0 0
için C0  C1  C2  C3  C6  0 , C4  C5    1'dir. (γ), özgül ısı oranıdır.

(4) nolu denklem düzenlemeler yapıldıktan sonra aşağıdaki denkleme dönüşür:


P  (  1) E (5)
0

Havaya ait hal denklemi ve malzeme modeli parameteleri Çizelge 3.2’de özetlenmiştir.

61
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

Çizelge 3.2. Hava modeli için kullanılan parametreler

*EOS_LINEAR_POLYNOMIAL

C0 C1 C2 C3 C4 C5 C6

0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0

E0 V0

2.58E-06 1.0

*MAT_NULL

Ro PC MU

1.29E-03

4. SONUÇ
Bu çalışmada, zırhlı araçları tehdit eden patlayıcılar modellenerek hedef yapıyla olan
etkileşimi LS DYNA yazılımıyla gerçekleştirilmiştir.
Çalışmanın birinci kısmında zırhlı araç altında mayın patlama analizi gerçekleştirilerek
patlama dalgasının akışkan ortamı içerisinde yayılımı zamana bağlı olarak incelenmiştir.
Patlama esnasında şok dalgasının zamana bağlı yayılımı Şekil 4.1’de gösterilmiştir.

Şekil 4.1: Şok dalgasının yayılımı

Çalışmanın ikinci kısmında PŞD tehdidinin patlama enasındaki durumu incelenmiştir.
Şekil 4.3 ve Şekil 4.4’te PŞD’nin patlaması sonrasında astarın hız profili ve basıncın
hava ortamı içerisindeki yayılımı gösterilmiştir.

62
USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

Şekil 4.3:PŞD’nin hız grafiği ve Şekil 4.4: Basıncın hava ortamı içerisinde
astar formu yayılımı
Yapılan iki çalışmada, kara mayını ve PŞD tehditlerinin sayısal benzetim teknikleri
anlatılmıştır. LS DYNA yazılımı ile gerçekleştirilen analizler sonucunda bu tehditlerde
etkin rol oynayan farklı parametreler olduğu görülmüştür. Gerçekleştirilen çalışma
sonucunda doğru parametre ve sınır koşullarının tanımlanması durumunda zırhlı araçları
tehdit eden faktörlerin sayısal olarak benzetilebildiği anlaşılmıştır.

5. KAYNAKÇA
[1] Bocchieri R.T., Kirkpatrick S.W., Peterson B. “Simulation-based design of vehicles exposed to blast
threats for improved occupant survivability”, Applied Research Associates. Inc.,USA, 2009
[2] Erdik A., Kılıç N., Kibaroğlu K. (2008, June). Improving protection level of light weight armored
vehicles against landmines using numerical simulation tecniques. Paper presented at the SAVTEK, Odtü,
Ankara.
[3] Erdik A., Kılıç N. (2015). Finite element and experimental analyses of an armoured vehicle subjected
to landmine blast. Defence Science Journal, 65(6), pp. 477-482, doi:10.14429/dsj.65.8594

[4] https://www.britannica.com/technology/improvised-explosive-device 14.09.2018 tarihinde alınmıştır.

[5] U.S. Air Force Research Laboratory description of an EFP
[6] Yangjun Li, Weiping Guo., Gao Wang., Su-jie Lian. (2013). Study on Explosively Formed Projectiles
Test System: Proceedings of the 2nd International Conference on Computer Science and Electronics
Engineering,North University of China. Paris: Atlantic Press.

63
 USMOS 2019 ODTÜ, ANKARA

[7] Joseph Needham (1986). Military Technology: The Gunpowder Epic. Cambridge University Press.
pp. 180–181. ISBN 978-0-521-30358-3

[8] C.N. Kinger, G.Bulmash, (1984), “Airblast parameters from TNT Spherical Air Burst and
Hemispherical Surface Burst”, Report ARBL-TR-02555, U.S. BRL, Aberdeen Proving Ground MD.
[9] J.O. Hallquist, (2007), "LS-DYNA Keyword User's Manual Vol 1", Livermore Software Technology
Corporation, California, USA.
[10] J.O. Hallquist, (2006), "LS-DYNA Theory Manual", Livermore Software Technology Corporation,
California, USA.
[11] LSTC, (2012), LS-DYNA Keyword User's Manual, Volume I.
[12] G.R. Johnson, W.H. Cook, (1983), "A Constitutive Model and Data for Metals Subjected To Large
Strains, High Strain Rates and High Temperatures", Proceedings of the 7th International Symposium on
Ballistics, The Hague, the Netherlands
[13] B.M. Dobratz, (1981), LLNL explosives handbook: properties of chemical explosives and explosives
and explosive simulants, in, Lawrence Livermore National Laboratory, California, U.S.A.

64

View publication stats