1.1 Προοπτικές του κλάδου. Η Ελληνική Πραγματικότητα.

Ιδιαίτερα θέματα/ προβλήματα.

1.2 Σχεδιασμός και εγκατάσταση επιχειρηματικής
φυτείας. Μεγάλης/ μικρής κλίμακας καλλιέργεια.

Ελισσάβετ Γαβριήλ
Υποψ. Διδάκτορας
Εργαστήριο Γεωργίας
Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής
 Ερευνητική Ομάδα ΦΑΦ ΓΠΑ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Γαρυφαλιά ΟικονόμουΚαθηγήτρια Γεωργίας

Πέτρος Ταραντίλης Καθηγητής Γενικής Χημείας
Κωνσταντίνος Τσιμπούκας Καθηγητής Διοίκησης Γεωργικών Επιχειρήσεων και Εκμεταλλεύσεων

Παραγωγή
Μεταποίηση

Εμπορία
Παράμετροι ανάπτυξης του τομέα ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΦΑΦ
➢ Σχεδιασμός και εγκατάσταση μιας επιχειρηματικής
φυτείας

➢ Υλοποίηση επιχειρηματικών σχεδίων

➢ Πολλαπλασιαστικό υλικό

➢ Υποδομές

➢ Υποστήριξη - Τεχνική

- Οικονομοτεχνική

- Κοινωνικό οικονομοτεχνική

➢ Υπηρεσίες Συμβουλών
Ποιός ο λόγος εκπαίδευσης; ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

• Να συμβάλει στην προώθηση μιας εναλλακτικής &

προσοδοφόρας καλλιέργειας, αυτής των Φ.Α.Φ. που μπορεί να
ενδυναμώσει την απασχόληση στην περιοχή και βρίσκεται σε
συμφωνία με εθνικές στρατηγικές στον αγροτικό τομέα

• Από το σύνολο της καλλιεργήσιμης γης της Ελλάδας, το 44%

είναι ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, αλλά μόνο στο 0,1%
αυτών των περιοχών καλλιεργούνται Φ.Α.Φ.

• Η ενημέρωση είναι το 1ο στάδιο ώστε μέσω των κατοίκων να

δημιουργηθούν οι προοπτικές αύξησης του αγροτικού
εισοδήματος
 Η εκπαίδευση περνάει από το
χωράφι…
• Απόκτηση εμπειρίας σχετικής με τα Φ.Α.Φ.
• Ομαλότερη μετάβαση στο χώρο της παραγωγής
• Ουσιαστικότερη αφομοίωση της επιστημονικής γνώσης μέσα από
την εφαρμογή σε πραγματικές συνθήκες εργασίας
• Ενημέρωση για τις τάσεις της αγοράς Φ. Α.Φ. και τις δεξιότητες
που απαιτούνται
• Ανάπτυξη επαγγελματικής συνείδησης και σοβαρότητας στο χώρο
εργασίας
• Ανάδειξη δεξιοτήτων για την καλλιέργεια των Φ.Α.Φ.,
επικοινωνίας, συνεργασίας, ανάληψης πρωτοβουλίας
Σε τι θα αναφερθούμε;

1. Αναγνώριση και ταυτοποίηση ειδών Φ.Α.Φ.

2. Εξοικείωση με τα είδη των Φ.Α.Φ.
3. Ποια μέρη του φυτού είναι προς αξιοποίηση
4. Επιλογή-Εγκατάσταση φυτείας
Σε τι θα αναφερθούμε;

5. Χρήσεις Φ.Α.Φ.
6. Στάδια ανάπτυξης των Φ.Α.Φ.- (Βλαστητικό/Πλήρη άνθιση)
7. Αναπαραγωγικά όργανα (σπόρους κλπ)
8. Προβλήματα στην καλλιέργεια Φ.Α.Φ. (Ζιζάνια κλπ)
Σε τι θα αναφερθούμε;

9. Συγκομιδή (τι πρέπει να συγκομίσουμε, τι πρέπει να

προσέξουμε)
10. Κατεύθυνση της παραγωγής (ξηρή δρόγη-αιθ. Έλαια)
11. Ξήρανση Φ.Α.Φ.
Σε τι θα αναφερθούμε;

12. Αποστάξεις / εκχυλίσεις

13. Θέματα marketing
14. Επιχειρηματικά σχέδια

και πολλά ακόμα...

Προοπτικές του κλάδου.
Η Ελληνική πραγματικότητα.
Ιδιαίτερα θέματα προβλήματα
 ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ;;

Τα φυτά που αποδίδουν άρωμα- που

περιέχουν στους ιστούς τους πτητικές
ενώσεις
Με την επίδραση
εξωτερικών φυσικών
ερεθισμάτων (π.χ. Άνεμος,
τριβή κλπ)
αυξάνεται η ποσότητα των
πτητικών –
αρωματικών ενώσεων που
απελευθερώνονται στο
περιβάλλον
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ;;;

Τα φυτά που περιέχουν ένα ή περισσότερα δραστικά συστατικά

που μπορούν να προλάβουν, να ανακουφίσουν ή να
θεραπεύσουν κάποιες ασθένειες

Όλα τα αρωματικά φυτά είναι φαρμακευτικά, αλλά πολλά

φαρμακευτικά φυτά δεν είναι αρωματικά, όπως για παράδειγμα
η ξυνίθα, το λιθόσπαστο, η μολόχα κ.α.
Ποιά μέρη των Φ.Α.Φ. αξιοποιούνται

Αιθέρια έλαια με τις δραστικές τους ουσίες απαντώνται σε

διαφορετικό μέρος του ίδιου φυτού
• άνθη,
• φύλλα,
• καρπό,
• βλαστούς,
• ρίζες
Βασικά προϊόντα

Ξηρά δρόγη Αιθέρια έλαια

Βασικά προϊόντα

Ξηρά δρόγη Αιθέρια έλαια

Ομοιομορφία φυτείας 80% των φυτών στην πλήρη άνθιση
Έκταση καλλιέργειας ΦΑΦ στην Ελλάδα (σε στρ.)
ΦΑΦ 2012 2017 Μεταβολή
Δενδρολίβανο 40 1.788 4370,00%
Τριαντάφυλλο 200 948 374,00%
Θυμάρι 71 2.054 2792,96%
Ρίγανη 9.643 29.619 207,16%
Χαμομήλι 57 3.685 6364,91%
Λεβάντα 516 13.420 2500,78%
Βασιλικός 45 1.113 2373,33%
Μέντα 163 1.958 1101,23%
Φασκόμηλο 187 1.903 917,65%
Δίκταμος 156 265 69,87%
Κρόκος 2.146 5.812 170,83%
Τσάι του βουνού 1.072 10.094 841,60%

Μελισσόχορτο 140 1.961 1300,71%

Παραγωγή ΦΑΦ στην Ελλάδα (σε tn)
ΑΦΦ 2012 2017 Μεταβολή
Δενδρολίβανο 11 502 4463,64%
Τριαντάφυλλο 50 209 318,00%
Θυμάρι 12 325 2608,33%
Ρίγανη 4.515 15.139 235,30%
Χαμομήλι 23 749 3156,52%
Λεβάντα 617 2.557 314,42%
Βασιλικός 7 281 3914,29%
Μέντα 91 510 460,44%
Φασκόμηλο 54 273 405,56%
Δίκταμος 32 26 -18,75%
Κρόκος 1 4 300,00%
Τσάι του βουνού 220 1.436 552,73%
Μελισσόχορτο 30 523 1643,33%
 Ανάλυση αγοράς

Φυτικό είδος Διάρκεια Στρεμματική Τιμή πώλησης Ακαθάριστη Στρεμματική Τιμή πώλησης
(Κοινή ονομασία παραγωγικής ζωής απόδοση σε ξηρή ξηρής δρόγης πρόσοδος ξηρής απόδοση σε αιθέριου
και επιστημονικό (έτος) δρόγη (kg/στρέμμα) (ευρώ/kg) δρόγης ( ευρώ) αιθέριο έλαιο ελαίου (€ για
όνομα) (I/στρέμμα) 100 ml)

Ρίγανη 8 300 9 2.700 3 100

Θυμάρι 7 250 8 2.000 2,5 40

Μελισσόχορτο 7 500 7 3.500 1 60

Φασκόμηλο 15 500 10 5.000 5 100

Τσάι του βουνού 10 125 11 1.375 1,5 100

Δίκταμο 5 400 17 6.800 4 240

Λεβάντα 10 90 5 450 2 80
Μέντα 8 250 7 1.750 6 30
Χαμομήλι 1 100 5 500 200 g 200
Κ. Ταβλά (2019) "Δυνατότητες και προοπτικές εξαγωγής αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην Κίνα"
Στρατηγική για την ανάπτυξη του
τοµέα των Φ.Α.Φ.
• Εκσυγχρονισµός γεωργικών εκµεταλλεύσεων – καλλιεργητικές
πρακτικές
• Βελτίωση της προστιθέµενης αξίας (µεταποίησης,
τυποποίησης)
– ∆ηµιουργία ή/ και εκσυγχρονισµός µικρών και µεγάλων
µονάδων πρώτης µεταποίησης, τυποποίησης και µονάδων
απόσταξης /εκχύλισης αρωµατικών φυτών
• Συστήµατα διαχείρισης ποιότητας
– Καταχώρηση νέων προϊόντων ως Προϊόντα Ονοµασίας
Προέλευσης (Π.Ο.Π) και Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε).
– Προώθηση της βιολογικής και ολοκληρωµένης καλλιέργειας
Φ.Α.Φ.
Στρατηγική για την ανάπτυξη
του τοµέα των Φ.Α.Φ.
1. Προώθηση - προβολή Φ.Α.Φ.

2. Επαγγελµατική κατάρτιση, ενηµέρωση και

συµβουλευτικές υπηρεσίες

3. Συµπράξεις –δικτυώσεις
– Προώθηση της συµβολαιακής γεωργίας µεταξύ
παραγωγών και µεταποιητών
– Αναβάθµιση του ρόλου των αγροτικών ενώσεων στη
συγκέντρωση και διαχείριση της παραγωγής
 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Βιομηχανία παρασκευής ροφημάτων

 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.
Βιομηχανία τροφίμων και ποτών
 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Ζαχαροπλαστική και μαγειρική

 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Φαρμακοβιομηχανία
 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Βιομηχανία καλλυντικών και την αρωματοποιϊα

 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Μελισσοκομία
Κηποτεχνία
 Εφαρμογές των Φ.Α.Φ.

Ζωική παραγωγή
 Προβλήµατα τοµέα Φ.Α.Φ. στην
Ελλάδα

Οι κύριοι ανασταλτικοί παράγοντες για την επέκταση της

καλλιέργειας είναι:
➢µη επαρκής ενηµέρωση των αγροτών για την καλλιέργεια τόσο
για τεχνικά ζητήµατα όσο & για τις δυνατότητες της,

➢έλλειψη των απαραίτητων εφοδίων (εγχώριων πιστοποιηµένων

σπόρων και πολλαπλασιαστικού υλικού) & κατάλληλου εξοπλισµού
για την ανάπτυξη της καλλιέργειας,
 Προβλήµατα τοµέα Φ.Α.Φ. στην
Ελλάδα
➢έλλειψη σύνδεσης πρωτογενούς παραγωγής & βιοµηχανιών
τυποποίησης/συσκευασίας ή παραγωγής αιθέριων ελαίων,

➢συγκέντρωση των κυριοτέρων βιοµηχανικών µονάδων συσκευασίας

& τυποποίησης Φ.Α.Φ. σε Αθήνα- Κρήτη -Μακεδονία,

➢µη επαρκής προώθηση της καλλιέργειας µέσω καινοτόµων

συσκευασιών & αξιοποίησης τους από τη βιοµηχανία παραγωγής
αιθέριων ελαίων
 Πολλαπλασιαστικό Υλικό ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Υφιστάμενη
κατάσταση

➢ Ανομοιογένεια

➢ Ανομοιομορφία
προϊόντων

➢ Μη εγγυημένα τελικά
προϊόντα
- γενετική
ταυτοποίηση
- ποιοτικά πρότυπα
Εγγυημένες μητρικές φυτείες για πολλαπλασιαστικό υλικό

Μητρική φυτεία ρίγανης από την Ικαρία

στα Σπάτα Αττικής
 Ανάλυση του περιβάλλοντος ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

➢ Αθέμιτος ανταγωνισμός με εισαγωγές υποβαθμισμένης

ποιότητας

➢ Διαχρονική έλλειψη σταθερής πολιτικής από την πολιτεία

➢ Αποσπασματική αντιμετώπιση από την επιστημονική κοινότητα

Εκπαίδευση νέων με ενδιαφέρον
για τον τομέα των ΦΑΦ
➢ Ίδρυση κέντρων συμβουλών
➢ Ίδρυση κέντρων εκπαίδευσης των
αγροτών
➢ Ημέρες τεχνικής επιμόρφωσης
Ωφελιμότητα καλλιέργειας Φ.Α.Φ.

1. Αναδιάρθρωση των καλλιεργειών

2. Εκμετάλλευση άγονων εδαφών

3. Αύξηση το γεωργικού εισοδήματος

4. Δημιουργία μικρών βιομηχανικών μονάδων

5. Αξιοποίηση γυναικείων εργατικών χεριών

6. Συνδυασμένη ανάπτυξη με τη μελισσοκομία

7. Τουριστική αξιοποίηση
Σχεδιασμός και εγκατάσταση
επιχειρηματικής φυτείας.
Μεγάλης/ μικρής κλίμακας καλλιέργεια
Χρήσιμες Πληροφορίες προς τους
Καλλιεργητές Φ.Α.Φ.
Ο νέος καλλιεργητής που σκοπεύει να ασχοληθεί με την
καλλιέργεια Α.Φ.Φ. θα πρέπει να προσέξει τα εξής:
1. Την καταλληλόλητα των εδαφών. Τα περισσότερα είδη
Α.Φ.Φ. ευδοκιμούν σε εδάφη μέτριας γονιμότητας (PH 6-7).
2. Τις κλιματολογικές συνθήκες και ιδιαίτερα τις χαμηλές
θερμοκρασίες, τη διάρκεια των παγετών καθώς κάποια είδη είναι
ιδιαίτερα ευαίσθητα.
Χρήσιμες Πληροφορίες προς τους
Καλλιεργητές Φ.Α.Φ
3. Τη διαθεσιμότητα του νερού. Ανάλογα το φυτό, διαφέρει και το
πόσο νερό χρειάζεται.
4. Την αντιμετώπιση εχθρών και προσβολών.
5. Τον τρόπο καλλιέργειας των φυτών. Για κάποια φυτά οι
καλλιέργειες είναι ετήσιες (βασιλικός, κόριανδρος, μάραθος κ.α.) ενώ
για κάποια άλλα πολυετείς (ρίγανη, λεβάντα, φασκόμηλο κ.α.)
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

Πρέπει να θέτουμε ερωτήματα!!/ Πρόδρομες ενέργειες

1) Αρχικά γίνεται αναγνώριση των φυτών της τοπικής χλωρίδας
2) Αξιοποίηση τοπικών πληθυσμών
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

3) Αποτύπωση έκτασης-αναγλύφου
4) Έδαφος χωραφιού/ Εδαφική ανάλυση
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

5) Τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες

6) Άρδευση-ή όχι
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

7) Νερό/ Ανάλυση
8) Προστασία από εχθρούς και ασθένειες
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

9) Καταπολέμηση ζιζανίων
Διαθέσιμοι τρόποι καταπολέμησης
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

10) Επιλογή πολλαπλασιαστικού υλικού/Σπόρος-Μόσχευμα-Διαίρεση

κλπ
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

11) Επιλογή φυτού

12) Δημιουργία Μητρικής φυτείας/ Πειραματικής
Σχεδιασμός & Εγκατάσταση

13) Κατεύθυνση παραγωγής/ Ξηρή δρόγη, αιθέριο έλαιο

14) Κατεργασία εδάφους- όργωμα
15) Αποστάσεις φύτευσης
16) Εγκατάσταση φυτείας
Εγκατάσταση καλλιέργειας

1) Λίπανση
• Οργανική – Ανόργανη
• Τύπος – ποσότητα
• Χρόνος Εφαρμογής
• Βασική – Επιφανειακή – Συντήρησης
• Τρόπος εφαρμογής:
-διασπορά (μηχανικά - χειρωνακτικά)
-ενσωμάτωση (τρόπος-μέσα)
Εγκατάσταση καλλιέργειας
2) Σπορά
• Είδος, ποικιλία, ποιότητα, πιστοποίηση

• Τρόπος:
➢ με το χέρι ή μηχανικά(σπαρτική μηχανή).
➢ γραμμικά ή σε όλη την επιφάνεια.

• Έλεγχος υγρασιακής κατάστασης εδάφους του αγρού

• Ποιότητα εργασίας – επάρκεια σπόρου

• Βάθος σποράς

• Κάλυψη σπόρου
Εγκατάσταση καλλιέργειας

3) Μεταφύτευση
• με το χέρι ή μηχανικά

• ποιότητα φυτών-επάρκεια φυτών

• έλεγχος υγρασίας εδάφους και δομής εδάφους

• ποιότητα εργασίας

• αποστάσεις φύτευσης

• βάθος φύτευσης

• επάρκεια νερού φύτευσης

 Εγκατάσταση καλλιέργειας
4) Μεταφυτευτικές φροντίδες- εργασίες αγρού
 Έλεγχος επιτυχίας της φυτείας
 Συμπληρωματική φύτευση – άρδευση
 Σκάλισμα- βοτάνισμα
 Εγκατάσταση δικτύου άρδευσης
 Φυτοπροστασία
 Εξειδικευμένες εργασίες για ορισμένα φυτά
 Συμπληρωματική λίπανση
 Παράχωμα των φυταρίων
 Έλεγχος στράγγισης
 Κ.λ.π
Σχεδιασμός και εγκατάσταση μιας ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

επιχειρηματικής φυτείας
Κριτήρια επιλογής ΦΑΦ

➢ Παραγωγική κατεύθυνση

➢ Περιοχή
- προσαρμοστικότητα
- καταλληλόλητα εδαφών
- κλίμα
- ανάγλυφο εδάφους
- πρόσβαση

➢ Κοινωνικές συνθήκες

*μεγάλης κλίμακας καλλιέργεια

* **
**μικρής κλίμακας
Υποδομές ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
 Τεχνική Υποστήριξη ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

➢ Καλλιέργεια

➢ Μεταποίηση

➢ Ποιότητα και αυθεντικότητα

των προϊόντων

Εργαστήριο Γενικής Χημείας

DeltaNu Raman spectrometer Advantage Series
Τεχνική Υποστήριξη για Καινοτόμα ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Προϊόντα
Αφεψήματα από ΦΑΦ σε κάψουλες συμβατές με μηχανές NESPRESSO
3ο Βραβείο Καινοτομίας
Εργαστήριο Γενικής Χημείας ΓΠΑ
Εργαστήριο Γεωργίας ΓΠΑ
 Τεχνική Υποστήριξη για Καινοτόμα Προϊόντα
2ο Βραβείο Καινοτομίας
Εργαστήριο Γενικής Χημείας ΓΠΑ Εργαστήριο Γεωργίας ΓΠΑ
Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης

• Γεωγραφική αποτύπωση του περιβάλλοντος

Γενικά στοιχεία • Θέση της καλλιέργειας
• Χλωρίδα & πανίδα της περιοχής

Αποτύπωση της
• Ιστορικό του αγρού
υφιστάμενης
κατάστασης • Προβλέψεις

Πολιτική της • Πολλαπλασιαστικό υλικό ( είδη ΦΑΦ) ?

εκμετάλλευσης • Ζιζάνια ?
• Σταθερότητα στη παραγωγή
• Ειδική ποιότητα
Προγραμματισμός • Περιβαλλοντικά θέματα
• Νομικές απαιτήσεις

• Παραγωγή αιθερίου ελαίου

Σκοποί & Στόχοι • Παραγωγή ξηράς δρόγης
• Παραγωγή φρέσκων προϊόντων

Πρόγραμμα
βελτίωσης Σχέδια Διαχείρισης
Συμπερασματικά

✓ Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης τόσο στην οργάνωση της

παραγωγικής
διαδικασίας, όσο και στην προώθηση.

✓ Οι υπάρχοντες παραγωγοί αλλά και οι νεοεισερχόμενοι στον

εξεταζόμενο κλάδο,
να οργανωθούν σε ομάδες παραγωγών.

✓ Οι καλλιεργητές ΦΑΦ να εστιάσουν στην παραγωγή ποιοτικών τελικών

προϊόντων.

✓ Απαραίτητη κρίνεται η πιστοποίηση του πολλαπλασιαστικού υλικού

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας