πυθαγόρειο θεώρηµα, τετραγωνικές ρίζες και πραγµατικοί αριθµοί… www.sonom.

gr 1

το πυθαγόρειο θεώρηµα

που σηµαίνει ότι

αν ξέρουµε τα µήκη των δύο πλευρών ενός ορθογωνίου τριγώνου
µπορούµε εύκολα να βρούµε το µήκος της τρίτης

το αντίστροφο του πυθαγορείου θεωρήµατος

που σηµαίνει ότι

µπορούµε εύκολα να κατασκευάσουµε µία ορθή γωνία
αν κατασκευάσουµε ένα τρίγωνο στο οποίο να ισχύει:
το τετράγωνο του µήκους της πιο µεγάλης πλευράς να είναι ίσο µε
το άθροισµα των τετραγώνων των µηκών των άλλων δύο πλευρών
2 δηµήτρη ποιµενίδη - µαθηµατικά β΄γυµνασίου

µία ‘καλή’ και µία ‘κακή’ τετραγωνική ρίζα

σύµφωνα µε το πυθαγόρειο θεώρηµα: x2 = 32 + 42

δηλ. x2 = 25

το θετικό αριθµό x
ο οποίος αν πολλαπλασιασθεί µε τον εαυτό του δίνει γινόµενο 25
τον ονοµάζουµε ‘ τετραγωνική ρίζα του 25 ’
και τον συµβολίζουµε 25

είναι δηλαδή: x = 25 = 5

2
•
5
25

σύµφωνα µε το πυθαγόρειο θεώρηµα: x2 = 12 + 12

δηλ. x2 = 2

το θετικό αριθµό x
ο οποίος αν πολλαπλασιασθεί µε τον εαυτό του δίνει γινόµενο 2
τον ονοµάζουµε ‘ τετραγωνική ρίζα του 2 ’
και τον συµβολίζουµε 2

είναι δηλαδή: x = 2

2
•

•
πυθαγόρειο θεώρηµα, τετραγωνικές ρίζες και πραγµατικοί αριθµοί… www.sonom.gr 3

αναζητώντας τον αριθµό

για να βρούµε τον αριθµό 2 , παρατηρούµε ότι:

1 = 12 < 2 < 2 2 = 4
1.96 = 1.42 < 2 < 1.52 = 2.25
1.9881 = 1.412 < 2 < 1.422 = 2.0164
1.9994 = 1.4142 < 2 < 1.4152 = 2.0022
1.99996 = 1.41422 < 2 < 1.41432 = 2.00024
1.9999899 = 1.414212 < 2 < 1.414222 = 2.0000182
... ... ... ... ... ... ...

οπότε λογικά θα είναι:

1< 2 <2
1.4 < 2 < 1.5
1.41 < 2 < 1.42
1.414 < 2 < 1.415
1.4142 < 2 < 1.4143
1.41421 < 2 < 1.41422
... ... ... ... ... ... ...

2 1.414213562...
 4 δηµήτρη ποιµενίδη - µαθηµατικά β΄γυµνασίου

γενικά...

τετραγωνική ρίζα ενός µη αρνητικού αριθµού α, λέµε (και συµβολίζουµε α )

τον µη αρνητικό αριθµό, ο οποίος, αν πολλαπλασιασθεί µε τον εαυτό του
δίνει γινόµενο τον α

σύµφωνα µε τον ορισµό αυτό:

2
• ( α) = α

• η εξίσωση x2 = α έχει δύο λύσεις: α και - α

και µε την προϋπόθεση ότι είναι και β ≥ 0:

2 2 2
• αβ = α β (αφού: ( α β ) = ( α ) ( β ) = αβ )

2
α α α 2 ( α) α
• = (αφού: ( ) = 2
= )
β β β ( β) β

αφού µπορεί να είναι

α<0
πυθαγόρειο θεώρηµα, τετραγωνικές ρίζες και πραγµατικοί αριθµοί… www.sonom.gr 5

2- 3
2 π = 3.141592…
πραγµατικοί
22.4
3
9.81 -
-2 ρητοί
- 273 5
- 1453
- 4 15
6.023•1023 - ακέραιοι
100 4 3
2 2
109 0 2 φυσικοί -
2.3 2
1821
9 6
- 625
13 1
- 10 -1 1.259921…
17% 3
- 30%
0.1727272...
3- 5
- 11 2
e = 2.718281…

πραγµατικούς αριθµούς λέµε τους

♦ ρητούς, δηλ. τους αριθµούς κλασµατικής µορφής: κ/λ όπου κ, λ είναι ακέραιοι αριθµοί
µεταξύ αυτών είναι βέβαια οι ακέραιοι
και ειδικότερα οι θετικοί ακέραιοι (φυσικοί) αριθµοί που πρώτους επινοήσαµε
(στην προσπάθειά µας για απαρίθµηση), οι δεκαδικοί και οι περιοδικοί δεκαδικοί αριθµοί

µαζί µε τους
♦ άρρητους, δηλ. τους αριθµούς που δεν γράφονται στην κλασµατική µορφή που είπαµε πριν
όπως είναι ο 2 (που παριστάνει το µήκος της διαγωνίου τετραγώνου πλευράς 1)
και γενικά κάθε ρίζα αριθµού που δεν είναι τετράγωνο ρητού, ο 1 - 2 , ο – 2 + 3
ο π = 3.141592…(που παριστάνει το λόγο του µήκους ενός κύκλου προς το µήκος µιας διαµέτρου του) κ.α.

και τους παριστάνουµε µε τα σηµεία του άξονα των πραγµατικών αριθµών:

x΄ O x
-∞ 0 1 +∞

-7+ 2 2
-5.5 - 2 e π
2 3

στα επόµενα όπου µιλάµε για αριθµούς θα εννοούµε πραγµατικούς!

(αλλιώς θα τονίζουµε το είδος τους!)
 6 δηµήτρη ποιµενίδη - µαθηµατικά β΄γυµνασίου

στην πράξη τώρα...

49 = 7 (αφού: 72 = 49) 4900 = 70 (αφού: 702 = 4900) 0.49 = 0.7 (αφού: 0.72 = 0.49)

15 ≈ 4 (αφού: 42 = 16) 1 5 3.872983346...

- 3= ? 3 +/- E (rror)

529 = ? 102 = 100 (µακριά είµαι) 202 = 400 (πλησίασα) 232 = 529 (εδώ είµαι) 529 = 23

5 +3( 2 - 3) - 2 + 4 = 5 + 3 2 - 9 - 2 + 4
=2 2

3- 4 2 - (5 - 32 ) = 3 - 4 2 - 5 + 16 • 2
= - 2 - 4 2 + 16 2
=-2-4 2+4 2
=-2

5 7- 2 7 + 2= 5 ( 7 - 2 )( 7 + 2 )
= 5 7 7 + 7 2- 2 7- 2 2
= 5 7 -2
= 5 5
=5
πυθαγόρειο θεώρηµα, τετραγωνικές ρίζες και πραγµατικοί αριθµοί… www.sonom.gr 7

2
x -1

= 40 x3 - 11x = 0
2
x2 - 1 = 80 x(x2 - 11) = 0
x2 = 81 x = 0 ή x2 – 11 = 0

x = 81 = 9 ή x = - 81 = - 9 x = 0 ή x2 = 11

x = 0 ή x = 11 ή x = - 11

θα αποδείξουµε ότι:
το τρίγωνο ΚΛΜ είναι ορθογώνιο και ισοσκελές

πραγµατικά, σύµφωνα µε το πυθαγόρειο θεώρηµα

στα ορθογώνια τρίγωνα µε πλευρές ΚΛ, ΛΜ και ΜΚ ισχύουν:
ΚΛ2 = 22 + 32 = 4 + 9 = 13
ΛΜ2 = 22 + 32 = 4 + 9 = 13
ΜΚ2 = 12 + 52 = 1 + 25 = 26
αφού ΜΚ2 = ΚΛ2 + ΛΜ2
σύµφωνα µε το αντίστροφο του πυθαγορείου θεωρήµατος

το ΚΛΜ είναι ορθογώνιο στο Λ και βέβαια ισοσκελές αφού ΚΛ = ΛΜ = 13

θα βρούµε το εµβαδόν του τριγώνου ΑΚΓ

µπορούµε γιατί αφού οι απέναντι πλευρές του ορθογωνίου ΑΒΓ∆
είναι ίσες, το τρίγωνο ΑΚΓ έχει
βάση: ΚΓ = ΒΓ – ΒΚ = Α∆ – ΒΚ = 12 – 8 = 4cm
ύψος: ΑΒ = ∆Γ, που µπορούµε να βρούµε
γιατί σύµφωνα µε το πυθαγόρειο θεώρηµα
στο ορθογώνιο τρίγωνο Α∆Γ είναι:
∆Γ2 = ΑΓ2 - Α∆2 = 132 - 122 = 169 – 144 = 25

συνεπώς: ∆Γ = 25 = 5cm

1 1
άρα: (ΑΚΓ) = ΚΓ•ΑΒ = 4•5 = 10cm2
2 2
 8 δηµήτρη ποιµενίδη - µαθηµατικά β΄γυµνασίου

σειρά σου τώρα...

1. µε δοκιµές, µαγικά, προσέγγιση στο δέκατο όπου χρειάζεται, βρες τις ακόλουθες ρίζες:
5 2 169
144 , 1.44 , 14400 , 0.0004 , ( ) , , 1024 , 1764 , 7, 60
3 225

στο τέλος µόνο, ας ελέγξει ο φίλος σου τα αποτελέσµατα

2. λύσε τις ακόλουθες εξισώσεις:

i. 2x2 = 5 ii. x(2x - 1) = x(x + 2) + 3(5 - x) iii. 2x3 = 3x iv. |x2 - 3| = 1

3. κάνε όλες τις πράξεις και γράψε στην πιο απλή µορφή τις ακόλουθες παραστάσεις:
2
Α = 28 + 4 3 + ( -1) Β = ( 17 + 1)( 17 - 1) Γ = 2 + 8 - 18

2 2 3 3+3 2
∆= Ε= Ζ=
2 3 2 6+ 3

2

4. i. αν α ≥ 0 τότε ( α )2 = α και a =α σωστό ή λάθος;

ii. η εξίσωση x2 = α έχει πάντα δύο λύσεις σωστό ή λάθος;

iii. ο αριθµός 225 είναι άρρητος σωστό ή λάθος;

iv. αν x = 4 τότε x = - 2 ή x = 2 σωστό ή λάθος;

5. µπορούµε να γράψουµε - x - 3 όταν είναι:

• x≥0 • x≥3 • x≤-3 • x≥-3

6. συµπλήρωσε σωστά (< ή = ή >)

• 72 ----- 6 2 • 3- 2 ------ 2- 3 • 32 - 18 ------ 2 • 5-1 ------ 2

7. χαρακτήρισε τους ακόλουθους αριθµούς (φυσικός – ακέραιος – ρητός – άρρητος):

2 9 13
1.69 , ( -2) , 3- 2 , - 5 , 81 , - 9 , , 1.222.. , , 1+ 3
4 2
πυθαγόρειο θεώρηµα, τετραγωνικές ρίζες και πραγµατικοί αριθµοί… www.sonom.gr 9

8.

στο σχήµα βλέπεις ένα µόνο ορθογώνιο τρίγωνο, το ----------

9. βρες το µήκος του ύψους υ και το εµβαδόν Ε

του ισοπλεύρου τριγώνου που έχει πλευρά µήκους α

10. βρες το x

11. πόσο απέχουν τα σηµεία Α και Β;

12. το εµβαδόν του τριγώνου ΑΒΓ είναι 24 cm2

βρες τα µήκη των άλλων πλευρών και του ύψους Α∆
του τριγώνου
10 δηµήτρη ποιµενίδη - µαθηµατικά β΄γυµνασίου

13. µε πλευρές τις πλευρές του ορθογωνίου τριγώνου

φτιάξαµε τρία ισόπλευρα τρίγωνα
µπορείς να εξηγήσεις γιατί ε1 = ε2 + ε3 ;

14. η περίµετρος του ορθογωνίου είναι (4 + 4 3)m

µπορείς να βρεις τα µήκη των πλευρών
και των διαγωνίων του;

15. δες τα εµβαδά των τετραγώνων

και βρες το εµβαδόν του τριγώνου και το x

απαντήσεις

1. 12,1.2,120,0.02,5/3,13/15,32,42,2.6,7.7 2. i. ± 5 / 2 ii. ± 15 iii. 0, ± 3 / 2 iv. ±2, ± 2

3. 6,4,0, 2 ,1, 3 4. ΣΛΛΛ 5. x≤-3 6. =,>,=,< 7. ρ,ρακφ,αρ,αρ,ρακφ,ρακ,ρ,ρ,αρ,αρ
8. ∆ΕΖ 9. υ=α 3 /2,Ε=α2 3 /4 10. 2 11. 3 12. 8,10,4.8 13. α2 3 /4=β2 3 /4+γ2 3 /4
14. 2,2 3 ,4 15. 3 /2,2

µία κινέζικη (π.Χ.) απόδειξη του θεωρήµατος του πυθαγόρα