Ηλίας Σκαρδανάς

Μαθηματικός
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

1 Σταθερές

1.1 π = 3,14159 265358979323846 2643K

ν

1.2 e = 2, 718281828459045 23536 0287 K = lim 1 + 1 

 
ν→∞
 ν
1.3 eπ = 23,14069 26327 79269 006K
1.4 πe = 22, 459157718361045 47342 715K
1.5 ee = 15,15426 22414 79264190K
1.6 2 = 1.4142135623730950488K
1.7 3 = 1.7320508075688772935K
1.8 5 = 2, 2360679774997896964K

1.9 e = 1, 6487212707001281468K

1.10 π = 1, 772453860905516027298167K
1.11 log 2 = 0,3010299956639811952137389K
1.12 log 3 = 0, 4771212547196624372950279K
1.13 log e = 0, 43429448190325182765K
1.14 log π = 0, 4971498726941338543512683K
1.15 ln 2 = 0, 693147180559945309417232K
1.16 ln 3 = 1, 098612288668109691395245K
1.17 ln10 = 2,302585092994045684017991K
1.18 ln π = 1,144729886K
 1 1 1 
1.19 γ = 0,577215664901532860606512K lim 1 + + + L + − ln ν  (Euler)
ν→∞
 2 3 ν 
1.20 g ; 9,81 Επιτάχυνση της βαρύτητας.

2 Μαθηματική Λογική.

2.1 Πίνακες Αλήθειας.

p q p p∧q p∨q p∨q p⇒q p⇔q

Α Α Ψ Α Α Ψ Α Α
Α ψ Ψ Ψ Α Α Ψ Ψ
ψ Α Α Ψ Α Α Α Ψ
ψ ψ Α Ψ ψ ψ Α Α

2.2 Ιδιότητες
2.2.1 p=p
2.2.2 ( p ⇒ q) ⇔ (q ⇒ p) . Αντιθετοαντιστροφή.

3
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

3 Σύνολα.

3.1 Α ⊆ Β ⇔ [ x ∈ Α ⇒ x ∈ Β]
ορσ

3.2 Α ⊂ Β ⇔ ( x ∈ Α ⇒ x ∈ Β ) ∧ ∃x ∈ Β∴ x ∉ Α  ⇔ [ Α ⊆ Β ∧ ∃x ∈ Β∴ x ∉ Α ]
ορσ

3.3 Α ⊇ Β⇔Β ⊆ Α
ορσ

3.4 Α = Β ⇔ ( Α ⊆ Β ) ∧ ( Β ⊆ Α ) 
ορσ

3.5 Α ∩ Β := {x ∴ x ∈ Α ∧ x ∈ Β}
ορσ

3.6 Α ∪ Β := {x ∴ x ∈ Α ∨ x ∈ Β}
ορσ

3.7 Α¬Β := {x ∴ x ∈ Α ∧ x ∉ Β}
ορσ

3.8 Α := { x ∈ U ∴ x ∉ Β} = U¬A
c
ορσ

3.9 Α +& Β := ( Α¬Β ) ∪ ( Β¬Α )

ορσ

3.10 Α ∩ ∅ = ∅, ∀Α ⊆ U
3.11 Α ∩ A = A, ∀Α ⊆ U
3.12 Α ∩ U = A, ∀Α ⊆ U
3.13 A ∩ B = B ∩ A, ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U
3.14 A ∩ ( B ∩ Γ ) = ( A ∩ B ) ∩ Γ, ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U ∧ ∀Γ ⊆ U
3.15 Α ∪ ∅ = A, ∀Α ⊆ U
3.16 Α ∪ A = A, ∀Α ⊆ U
3.17 Α ∪ U = U, ∀Α ⊆ U
3.18 A ∪ B = B ∪ A, ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U
3.19 A ∪ ( B ∪ Γ ) = ( A ∪ B ) ∪ Γ, ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U ∧ ∀Γ ⊆ U
3.20 A ∪ ( B ∩ Γ ) = ( A ∪ B ) ∩ ( Α ∪ Γ ) , ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U ∧ ∀Γ ⊆ U
3.21 A ∩ ( B ∪ Γ ) = ( A ∩ B ) ∪ ( Α ∩ Γ ) , ∀A ⊆ U ∧ ∀B ⊆ U ∧ ∀Γ ⊆ U

4 Συμβολισμοί
ν
4.1 ∑x
i =1
i = ∑
i =1(1) ν
x i := x1 + x 2 + x 3 + L + x ν
ορσ

ν κ ν
4.2 ∑ xi = ∑ xi + ∑ xi , 1 < κ < ν
i =1 i =1 i =κ
ν ν
4.3 ∑ λx
i =1
i = λ ⋅∑ x i
i =1
ν ν ν
4.4 ∑ ( x i + yi ) = ∑ x i + ∑ yi
i =1 i =1 i =1
ν
4.5 ∑x = ν⋅x
i =1

4
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

µ ν µ
 ν 
4.6 ∑∑ x ij :=
ορσ
∑  ∑
i =1  j=1
x ij 
i =1 j=1 
µ ν ν µ
4.7 ∑∑ x ij = ∑∑ x ij
i =1 j=1 j=1 i =1

5 Διωνυμικοί Συντελεστές
5.1 Ορισμοί
5.1.1 ν !:= 1 ⋅ 2 ⋅ 3 ⋅L ⋅ ν, ∀ν ∈ ¥*
ορσ

5.1.2 0!:= 1
ορσ

ν ν!
5.1.3 :=
 κ  ορσ
  κ !( ν − κ ) !

5.2 Ιδιότητες µ, ν , κ ∈ ¥

ν  ν 
5.2.1  = 
 κ ν − κ
 ν   ν   ν + 1
5.2.2  + = 
 κ   κ + 1  κ + 1
ν ν ν ν ν ν
ν
5.2.3   +   +   +   +L +   = 2
ν
ν
ή ∑ κ = 2 ν

       
0 1 2 3   κ= 0  
ν ν ν ν ν ν
ν
ν
  −   +   −   + L + ( −1)   = 0 ∑ ( −1)
κ
5.2.4 ή  =0
 0 1  2  3 ν κ= 0  κ
 ν 
ν ν ν ν   ν  ν
  +   +   +   + L +  2  ν   = 2 , όπου
ν−1
5.2.5  2  το ακέραιο μέρος του 2 .
       
0 2 4 6  2
  
ν
2 ν 
ή ∑  2κ  = 2 ν−1

κ= 0  
ν ν ν ν ν ν αν ν : περιττός
  +   +   +   + L +   = 2 , όπου κ = 
ν−1
5.2.6
1  3  5 7  κ ν − 1 αν ν : άρτιος
ν ν ν ν  ν   2ν   ν   2ν 
2 2 2 2 2 2
ν
5.2.7   +   +   +   +L +   =   ή ∑   = 
 0 1  2  3 ν  ν  κ= 0  κ  ν
 µ   ν   µ  ν   µ  ν   µ  ν   µ + ν 
5.2.8     +    +    + K +    =   ή
 0   κ   1  κ − 1   2  κ − 2   κ  0   κ 
ν
 µ  ν   µ + ν 
∑   =
λ= 0  λ  κ − λ 

 κ 

5
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

6 Άλγεβρα
6.1 Αξιοσημείωτες Ταυτότητες
( α + β) = α 2 + 2αβ + β2 .
2
6.1.1

( α − β) = α 2 − 2αβ + β2 .
2
6.1.2

( α + β) = α3 + 3α 2β + 3αβ2 + β3 .
3
6.1.3

( α + β) = α3 + β3 + 3αβ ( α + β ) .
3
6.1.4

( α − β) = α3 − 3α 2β + 3αβ2 − β3 .
3
6.1.5

( α − β) = α3 − β3 − 3αβ ( α − β ) .
3
6.1.6

(α + β + γ ) = α 2 + β2 + γ 2 + 2αβ + 2βγ + 2γα .

2
6.1.7

( α + β + γ ) = α3 + β3 + γ 3 + 3 ( α + β )( β + γ )( γ + α ) .
3
6.1.8
6.1.9 ( α + β )( α − β ) = α 2 − β2 .
6.1.10 ( x − α )( x − β ) = x 2 − ( α + β ) x + αβ .
6.1.11 α ν − βν = ( α − β ) ( α ν−1 + α ν− 2β + α ν−3β2 + L + αβν− 2 + βν−1 ) , ∀ν ∈ ¥ .

6.1.12 α ν + βν = ( α + β ) ( α ν−1 − α ν− 2β + α ν−3β2 − L − αβν− 2 + βν−1 ) , ∀ν ∈ ¥ ∴ν περιττός

6.1.13 α3 + β3 + γ 3 − 3αβγ = ( α + β + γ ) ( α 2 + β2 + γ 2 − αβ − βγ − γα ) .
1
6.1.14 α3 + β3 + γ 3 − 3αβγ = ( α + β + γ ) ( α − β ) + ( β − γ ) + ( γ − α )  . Ταυτότητα Euler.
2 2 2

2
ν ν
6.1.15 ( α + β ) = ∑   α ν−κβ κ .
ν

κ= 0  κ 

κ ν
ν
6.1.16 ( α − β ) = ∑ ( −1)   α ν−κβ κ . Διωνυμικός τύπος του Νεύτωνα.
ν

κ= 0  κ

6.2 Χρήσιμες Ανισότητες.

6.2.1 x 2 ≥ 0, ∀x ∈ ¡ .
6.2.2 α 2 + β2 ≥ ±2αβ , ∀α, β ∈ ¡ .
6.2.3 α 2 + β2 ≥ ±αβ , ∀α, β ∈ ¡ .
6.2.4 α 2 + β2 + γ 2 ≥ αβ + βγ + γα , ∀α, β, γ ∈ ¡

(1 + α )
ν
6.2.5 ≥ 1 + να , α > −1 ∀ν ∈ ¡ . Ανισότητα Bernoulli.

6
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

6.3 Απόλυτη τιμή.

x αν x ≥ 0
6.3.1 x :=  .
ορσ − x αν x < 0

6.3.2 α ≥ 0, ∀α ∈ ¡ .

α 2 = α = α 2 , ∀α ∈ ¡ .
2
6.3.3

6.3.4 − α ≤ α ≤ α , ∀α ∈ ¡ .
6.3.5 x = α ⇔ x = ±α .
6.3.6 x ≤ ε ⇔ −ε ≤ x ≤ ε .
6.3.7 x ≥ α ≥ 0 ⇔ ( x ≥ α ή x ≤ −α ) .
6.3.8 α ⋅β = α ⋅ β , ∀α, β ∈ ¡ .
α α
6.3.9 = , ∀α ∈ ¡, ∀β ∈ ¡* .
β β
6.3.10 α − β ≤ α ± β ≤ α + β , ∀α, β ∈ ¡ .

6.4 Τριώνυμο Δευτέρου Βαθμού. π ( x ) = αx 2 + β x + γ , α ≠ 0

6.4.1 ∆ = β2 − 4αγ . Διακρίνουσα.
∆ < 0 ⇔ Το π ( x ) δεν έχει πραγµατικές ρίζες.

6.4.2 ∆ = 0 ⇔ Το π ( x ) έχει µία πραγµατική ρίζα ( διπλή ) .

∆ > 0 ⇔ Το π ( x ) έχει δύο πραγµατικές ρίζες άνισες.
−β ± β2 − 4αγ −β ± ∆
6.4.3 ρ1,2 = = , αν βέβαια ∆ ≥ 0 .
2α 2α
6.4.4 π ( x ) = α ( x − ρ1 )( x − ρ2 ) .
β
6.4.5 S = ρ1 + ρ2 = − .
α
γ
6.4.6 P = ρ1 ⋅ρ2 = .
α
6.4.7 π ( x ) = x 2 − Sx + P .

∆ < 0 ⇔ α ⋅ π ( x ) > 0, ∀x ∈ ¡.

6.4.8 ∆ = 0 ⇔ α ⋅ π ( x ) > 0, ∀x ∈ ¡¬{ρ} , π ( ρ ) = 0 .
∆ > 0 ⇔ α ⋅ π ( x ) > 0, ∀x ∈ ( −∞, ρ ) ∪ ( ρ , +∞ ) . α ⋅ π ( x ) < 0, ∀x ∈ ( ρ , ρ )
 1 2 1 2

7
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

7 Ειδικοί Κλάδοι.
7.1 Αριθμητική Πρόοδος.
7.1.1 α ν+1 = α ν + ω , ν = 1, 2,3,K
7.1.2 α ν = α1 + ( ν − 1) ⋅ ω , ν = 1, 2,3,K
α1 + α ν ν
7.1.3 Σν = ⋅ ν = ⋅  2α1 + ( ν − 1) ⋅ ω .
2 2
7.1.4 α,β,γ διαδοχικοί όροι α.π. ⇔ 2β = α + γ .

7.2 Γεωμετρική Πρόοδος

7.2.1 α ν+1 = α ν ⋅ λ , ν = 1, 2,3,K
7.2.2 α ν = α1 ⋅ λ ν−1 , ν = 1, 2,3,K
 α λ − α α1 ( λ ν − 1)
 ν 1
= αν λ ≠ 1
 λ −1 λ −1
7.2.3 Σν =  .

 ν ⋅ α1 αν λ = 1

α1
7.2.4 Αν λ < 1 τότε Σ∞ = .
1− λ
7.2.5 α,β,γ διαδοχικοί όροι γ.π. ⇔ β2 = α ⋅ γ .

7.3 Αρμονική Πρόοδος.

1 1
7.3.1 = +ω .
α ν+1 α ν
2αγ
7.3.2 α,β,γ διαδοχικοί όροι αρμονικής προόδου ⇔ β = .
α+γ

7.4 Λογάριθμοι.
7.4.1 log α ( x ⋅ y ) = log α x + log α y , ∀x > 0, ∀y > 0 .
x
7.4.2 log α   = log α x − log α y , ∀x > 0, ∀y > 0 .
y
7.4.3 log α ( x ν ) = ν ⋅ log α x , ∀x > 0, ∀ν ∈ ¥ .
7.4.4 log x = log10 x .
7.4.5 ln x = log e x .
logβ x
7.4.6 log α x = .
logβ α

8
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

7.5 Συνδυαστική.
7.5.1 Μεταθέσεις των ν στοιχείων: Μν = ν! .
µ!
7.5.2 Διατάξεις των μ στοιχείων σε ν θέσεις: ∆ µν = .
( µ − ν )!
7.5.3 Διατάξεις των μ στοιχείων σε ν θέσεις με επανάληψη: Εµν = µ ν .
µ µ!
7.5.4 Συνδυασμοί των μ στοιχείων ανά ν. ν = .
  ν !( µ − ν ) !

7.6 Στατιστική.
κ
7.6.1 ∑ν
i =1
i =ν ν: μέγεθος, νi: συχνότητες.

νi
7.6.2 fi = , ν = 1, 2,L , κ fi: σχετικές συχνότητες.
ν
x1 + x 2 + L + x ν 1 ν
7.6.3 x := = ∑ xi Μέση τιμή.
ορσ ν ν i=1
1 κ κ
7.6.4 x= ∑
ν i =1
ν i x i = ∑ fi x i
i =1

x t αν ν = 2t − 1

7.6.5 Μ :=  x t + x t +1 Διάμεσος.
ορσ
 2 αν ν = 2t

1 κ κ
7.6.6 r :=
ορσ ν
∑
i =1
ν i x i − x = ∑
i =1
fi x i − x Μέση απόλυτη απόκλιση.

1 ν
S2 := ∑ ( xi − x )
2
7.6.7 Διακύμανση (μέση τετραγωνική απόκλιση).
ορσ ν
i =1

1 κ 1 κ
S2 := ∑ ν i( i − ) = ∑ νi x i2 − x 2
2
7.6.8 x x
ορσ ν ν i =1
i =1

1 κ
7.6.9 S= ∑
ν i =1
νi x i2 − x Τυπική απόκλιση.

9
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

7.7 Πιθανότητες. Ω: Δειγματικός χώρος

7.7.1 ω∈ Ω ⇔ ω: απλό ή στοιχειώδες ενδεχόμενο.
ορσ

7.7.2 0 ≤ p(ω) ≤ 1 Πιθανότητα του στοιχειώδους ενδεχομένου.

7.7.3 Α = {ω1 , ω2 ,K , ωκ } ⊆ Ω Ενδεχόμενο Α.
7.7.4 p(A) := p ( ω1 ) + p ( ω2 ) + L + p ( ωκ ) Πιθανότητα ενδεχομένου Α ⊆ Ω .
ορσ

7.7.5 p(∅) = 0 Αδύνατο ενδεχόμενο.

ν
7.7.6 p(Ω) = ∑ p ( ωi ) = 1 Βέβαιο γεγονός. ν: ο πληθάριθμος του Ω.
i =1

7.7.7 Αν p ( ω1 ) = p ( ω2 ) = L = p ( ων ) Ισοπίθανα στοιχειώδη ενδεχόμενα.

N (A)
7.7.8 Αν ωi , i = 1, 2,L , ν ισοπίθανα στοιχειώδη ενδεχόμενα τότε p ( A ) = .
N (Ω)
7.7.9 p ( A ∪ B) = p ( A ) + p ( B ) − p ( A ∩ B )
7.7.10 A ∩ B = ∅ ⇒ p ( A ∩ B ) = 0 Ασυμβίβαστα ενδεχόμενα.

7.7.11 p ( A c ) = 1 − p ( A )

7.7.12 p ( A ∩ Bc ) = p ( A ) − p ( A ∩ B )

8 Τριγωνομετρία
8.1 Τριγωνομετρικός κύκλος.

εφ( )
ηµ ω := ΟΡ ημ( )
συν ω := ΟΠ Β Τ
8.1.1 Ορισμοί: σφ( )
εϕω := ΑΣ Μ Σ
Ρ
σϕ ω := ΒΤ
µο α β ω Α
8.1.2 ο
= rad = gr Ο Π συν( )
180 πrad 200gr

8.1.3 Πρόσημα τριγωνομετρικών αριθμών:

Τεταρτημόριο 1ο 2ο 3ο 4ο
Ημίτονο +↑ +↓ −↓ −↑
Συνημίτονο +↓ −↓ −↑ +↑
Εφαπτομένη +↑ −↑ +↑ −↑
Συνεφαπτομένη +↓ −↓ +↓ −↓

10
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

8.2 Βασικά τόξα.

x π π π π 3π
0 π 2π
(ακτίνια) 6 4 3 2 2
x
0ο 30ο 45ο 60ο 90ο 180ο 270ο 360ο
(μοίρες)
1 2 3
ηµ x 0 1 0 −1 1
2 2 2
3 2 1
συν x 1 0 −1 0 1
2 2 2

εϕ x 3
0 1 3 ∞ 0 ∞ 0
3

σϕ x 3
∞ 3 1 0 ∞ 0 ∞
3
Βλέπε πίνακα στο τέλος του τυπολογίου.

8.3 Αναγωγή στο πρώτο τεταρτημόριο

π π 3π
x −θ −θ +θ π−θ π+ θ +θ 2π + θ
2 2 2
ηµ x − ηµ θ συν θ συν θ ηµ θ − ηµ θ − συν θ ηµ θ
συν x συν θ ηµ θ − ηµ θ − συν θ − συν θ ηµ θ συν θ
εϕ x − εϕθ σϕθ − σϕθ − εϕθ εϕ θ − σϕθ εϕ θ
σϕ x − σϕθ εϕ θ − εϕθ − σϕθ σϕθ − εϕθ σϕθ

8.4 Βασικές Τριγωνομετρικές Ταυτότητες.

8.4.1 ηµ 2 x + συν 2 = 1
ηµ x
8.4.2 εϕ x = .
συν x
συν x
8.4.3 σϕ x = .
ηµ x
8.4.4 εϕ x ⋅ σϕ x = 1

8.5 Άθροισμα ή διαφορά τόξων.

8.5.1 ηµ ( α + β ) = ηµ α ⋅ συν β + συν α ⋅ ηµβ
8.5.2 ηµ ( α − β ) = ηµ α ⋅ συνβ − συν α ⋅ ηµβ
8.5.3 συν ( α + β ) = συν α ⋅ συν β − ηµ α ⋅ ηµβ
8.5.4 συν ( α − β ) = συν α ⋅ συνβ + ηµ α ⋅ ηµβ

11
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

εϕα + εϕβ
8.5.5 εϕ ( α + β ) =
1 − εϕα ⋅εϕβ
εϕα − εϕβ
8.5.6 εϕ ( α − β ) =
1 + εϕα ⋅εϕβ
σϕα ⋅ σϕβ − 1
8.5.7 σϕ ( α + β ) =
σϕ α + σϕβ
σϕα ⋅ σϕβ + 1
8.5.8 σϕ ( α − β ) =
σϕ α − σϕβ

8.6 Πολλαπλασίου τόξου.

8.6.1 ηµ 2α = 2 ⋅ ηµ α ⋅ συν α
8.6.2 συν 2α = συν 2 α − ηµ 2 α = 1 − 2ηµ 2 α = 2συν 2 α − 1
2 ⋅ εϕα
8.6.3 εϕ 2α =
1 − εϕ2 α
σϕ2 α − 1
8.6.4 σϕ 2α =
2 ⋅ σϕ α
8.6.5 ηµ 3α = 3 ⋅ ηµ α − 4 ⋅ ηµ3α
8.6.6 συν 3α = 4 ⋅ συν3α − 3 ⋅ συν α
3 ⋅ εϕα − εϕ3α
8.6.7 εϕ 3α =
1 − 3 ⋅ εϕ2α
σϕ3α − 3 ⋅ σϕ α
8.6.8 σϕ 3α =
3 ⋅ σϕ2 α − 1

8.7 Εκφράσεις με βάση το συνημίτονο του διπλάσιου τόξου.

1 − συν 2α
8.7.1 ηµ α = ±
2
1 + συν 2α
8.7.2 συν α = ±
2
1 − συν 2α
8.7.3 εϕ α = ±
1 + συν 2α

1 + συν 2α
8.7.4 σϕα = ±
1 − συν 2α

8.8 Εκφράσεις με βάση την εφαπτομένη του τόξου.

εϕ2 α
8.8.1 ηµ α = ±
1 + εϕ2α

1 − εϕ2 α
8.8.2 συν α = ±
1 + εϕ2 α

12
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

2 ⋅ εϕ α
8.8.3 ηµ 2α =
1 + εϕ2 α
1 − εϕ2 α
8.8.4 συν 2α =
1 + εϕ2α
1 − εϕ2 α
8.8.5 σϕ 2α =
2 ⋅ εϕα

8.9 Μετασχηματισμοί
1
8.9.1 ηµ α ⋅ συν β = ηµ ( α + β ) + ηµ ( α − β ) 
2
1
8.9.2 συν α ⋅ συν β = συν ( α + β ) + συν ( α − β ) 
2
1
8.9.3 ηµ α ⋅ ηµβ = συν ( α − β ) − συν ( α + β ) 
2
α+β α −β
8.9.4 ηµ α + ηµβ = 2 ⋅ ηµ ⋅ συν
2 2
α −β α+β
8.9.5 ηµ α − ηµ β = 2 ⋅ ηµ ⋅ συν
2 2
α +β α −β
8.9.6 συν α + συνβ = 2 ⋅ συν ⋅ συν
2 2
α +β α −β
8.9.7 συν α − συν β = 2 ⋅ ηµ ⋅ ηµ
2 2

8.10 Ταυτότητες για στοιχεία τριγώνου.

8.10.1 εϕ Α + εϕΒ + εϕ Γ = εϕ Α ⋅ εϕΒ ⋅ εϕΓ
Α Β Γ
8.10.2 ηµ Α + ηµ Β + ηµ Γ = 4 ⋅συν ⋅ συν ⋅ συν
2 2 2
Α Β Γ
8.10.3 συν Α + συν Β + συν Γ = 1 + 4 ⋅ ηµ ⋅ ηµ ⋅ ηµ
2 2 2
8.10.4 ηµ 2Α + ηµ 2Β + ηµ 2Γ = 4 ⋅ ηµ Α ⋅ ηµ Β ⋅ ηµΓ
8.10.5 συν 2 Α + συν 2Β + συν 2Γ = 1 − 4 ⋅ συν Α ⋅ συν Β ⋅ συν Γ
Α Β Γ Α Β Γ
8.10.6 σϕ + σϕ + σϕ = σϕ ⋅ σϕ ⋅ σϕ
2 2 2 2 2 2
8.10.7 σϕ Α ⋅ σϕΒ + σϕΒ ⋅ σϕ Γ + σϕΓ ⋅ σϕ Α = 1
Α Β Β Γ Γ Α
8.10.8 εϕ ⋅ εϕ + εϕ ⋅ εϕ + εϕ ⋅ εϕ = 1
2 2 2 2 2 2
α β γ
8.10.9 = = = 2R Νόμος ημιτόνων.
ηµ Α ηµ Β ηµ Γ

13
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

 α 2 = β2 + γ 2 − 2βγ ⋅ συν Α

8.10.10 β2 = γ 2 + α 2 − 2 γα ⋅ συν Β Νόμος συνημιτόνων.
 γ 2 = α 2 + β2 − 2αβ ⋅συν Γ

8.11 Τριγωνομετρικές Εξισώσεις.
 x = 2 κπ + α
8.11.1 ηµ x = ηµ α ⇔  , κ∈¢ .
 x = ( 2κ + 1) π − α
8.11.2 συν x = συν α ⇔ x = 2 κπ ± α , κ ∈ ¢ .
8.11.3 εϕ x = εϕα ⇔ x = κπ + α , κ ∈ ¢ .
8.11.4 σϕ x = σϕα ⇔ x = κπ + α , κ ∈ ¢

9 Μιγαδικοί Αριθμοί.
9.1 Θεμελίωση.
9.1.1 Δεχόμαστε την ύπαρξη μη πραγματικού αριθμού i ∴ i 2 = −1 . Φανταστική Μονάδα.
9.1.2 Ι := {x ⋅ i , ∀x ∈ ¡} . Σύνολο Φανταστικών Αριθμών.
ορσ

9.1.3 £ := {z = x + y ⋅ i , x ∈ ¡, y ∈ ¡} . Σύνολο Μιγαδικών Αριθμών.

ορσ

 x := Re ( z ) Πραγµατικό µέρος του z


9.1.4 z ∈ £ ⇔ z = x + yi ⇔  και
 y := Im ( z ) Φανταστικό µέρος του z

 x1 = x 2  Re ( z1 ) = Re ( z 2 )
 z1 = x1 + y1i ∈ £  
9.1.5 Βασική Ισότητα. Αν  τότε z1 = z 2 ⇔  και ⇔  και
 z 2 = x 2 + y 2i ∈ £ ορσ
y = y  Im ( z ) = Im ( z )
 1 2  1 2

9.1.6 Συζυγής του z. Αν z ∈ £ ⇔ z = x + yi τότε z = x − yi ∈ £ .

14
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

9.2 Πράξεις Μιγαδικών Αριθμών.

 z = x1 + y1i
9.2.1 Πρόσθεση στο £ :  1 ⇒ z1 + z 2 = ( x1 + x 2 ) + ( y1 + y 2 ) i
 z 2 = x 2 + y 2i
9.2.2 Re ( z1 + z 2 ) = Re ( z1 ) + Re ( z 2 ) και Im ( z1 + z 2 ) = Im ( z1 ) + Im ( z 2 )
9.2.3 Ουδέτερο Στοιχείο (Μηδενικός): 0 = 0 + 0i
9.2.4 Συμμετρικό Στοιχείο (Αντίθετος): z = x + yi ⇔ − z = − x − yi − ( −z ) = z

 z = x1 + y1i
9.2.5 Αφαίρεση στο £ :  1 ⇒ z1 − z 2 = ( x1 − x 2 ) + ( y1 − y 2 ) i
 z 2 = x 2 + y 2i
9.2.6 Re ( z1 − z 2 ) = Re ( z1 ) − Re ( z 2 ) και Im ( z1 − z 2 ) = Im ( z1 ) − Im ( z 2 )

 z = x1 + y1i
9.2.7 Πολλαπλασιασμός στο £ :  1 ⇒ z1z 2 = ( x1x 2 − y1 y 2 ) + ( x1y 2 + x 2 y1 ) i
 2
z = x 2 + y 2 i
9.2.8 Ουδέτερο Στοιχείο (Μοναδιαίος): 1 = 1 + 0i
x y
9.2.9 Συμμετρικό Στοιχείο (Αντίστροφος): z = x + yi ≠ 0 ⇔ z −1 = − 2 i
x + y x + y2
2 2

z = x1 + y1i ∈ £ z x x + y1 y 2 x1 y 2 − x 2 y1
9.2.10 Διαίρεση στο £ :  1 ⇒ 1 = 1 22 + i
 z 2 = x 2 + y 2i ∈ £ x 2 + y 22 x 22 + y 22
*
z2
9.2.11 Τετραγωνική Ρίζα μιγαδικού αριθμού z: w ∈ £ ∴ w 2 = z . Ο προσδιορισμός της
ανάγεται σε λύση συστήματος 2x2.

9.3 Ιδιότητες Συζυγών Μιγαδικών.

9.3.1 (z) = z, ∀z ∈ £
9.3.2 z + z = 2 Re ( z ) , ∀z ∈ £
9.3.3 z − z = 2 Im ( z ) ⋅ i , ∀z ∈ £
9.3.4 z ⋅ z = Re2 ( z ) + Im 2 ( z ) , ∀z ∈ £

9.3.5 z1 + z 2 = z1 + z 2 , ∀z1 , z 2 ∈ £
9.3.6 z1 + z 2 + L + z ν = z1 + z 2 + L + z ν , ∀z κ ∈ £, κ = 1, 2,K , ν
9.3.7 z1 − z 2 = z1 − z 2 , ∀z1 , z 2 ∈ £
9.3.8 z1 ⋅ z 2 = z1 ⋅ z 2 , ∀z1 , z 2 ∈ £
9.3.9 z1 ⋅ z 2 ⋅K ⋅ z ν = z1 ⋅ z 2 ⋅K ⋅ z ν , ∀z κ ∈ £, κ = 1, 2,K , ν

z  z
9.3.10  1  = 1 , ∀z1 ∈ £ , ∀z 2 ∈ £*
 z2  z2

15
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

9.4 Μέτρο Μιγαδικού Αριθμού.

9.4.1 z := Re2 ( z ) + Im 2 ( z ) , ∀z ∈ £ .

9.4.2 z = −z = z = − z

z = z ⋅ z , ∀z ∈ £ .
2
9.4.3
9.4.4 z =0⇔z=0

z = z2 ⇔ z ∈ ¡
2
9.4.5

z = −z 2 ⇔ z ∈ I
2
9.4.6
9.4.7 z1 ⋅ z 2 = z1 ⋅ z 2 , ∀z1 , z 2 ∈ £

z1 z
9.4.8 = 1 , ∀z1 ∈ £ , ∀z 2 ∈ £* .
z2 z2
9.4.9 z1 − z 2 ≤ z1 + z 2 ≤ z1 + z 2 , ∀z1 , z 2 ∈ £ .

 z = α + βi 
9.4.10 z1 ⋅ z 2 = z1 ⋅ z 2 ⇔ ( α 2 + β2 )( γ 2 + δ2 ) = ( αγ + βδ )( αδ − βγ ) .  Αν  1 
1442443 14444444244444443   z 2 = γ + δi 
Προϕανής Ταυτότητα του Lagrange

16
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

9.5 Γεωμετρική παράσταση Μιγαδικού Αριθμού. (Μιγαδικό Επίπεδο)

9.5.1 z ∈ £ ⇔ z = x + yi . Γεωμετρική εικόνα του z:
Τετμημένη: Πραγματικό μέρος. (Πραγματικός Im(z)
Άξων)
Τεταγμένη: Φανταστικό Μέρος.
(Φανταστικός Άξων)
y Μ(z)
z =ρ ρ
uuuur ω
z ↔ ( x, y ) ↔ M ↔ OM ↔ ( ρ, ω) O x Re(z)

9.5.2 z ∈ £ ⇔ z = x + yi . Συμμετρίες στο Μιγαδικό Επίπεδο.

Im(z)

Λ(-z) y Μ(z) z↔Μ

ρ z↔N
ω −z ↔ Σ
-x O x Re(z) −z ↔ Λ

Σ(-z) -y N(z)

9.5.3 Εικόνες αθροίσματος και διαφοράς

z1 ↔ M
Μ(z1)
Σ(z1+z2)
z2 ↔ N
y1
T(z1-z2)
z1 + z 2 ↔ Σ
y2 N(z2) z1 − z 2 ↔ Τ
O x1 x2
Λ(-z2) uuur uuuur
z1 − z 2 = OT = MN

17
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

9.6 Τριγωνομετρική Μορφή Μιγαδικού Αριθμού.

9.6.1 Θεωρώντας την γωνία ω του σχήματος της §9.5.1 προσανατολισμένη κατά τη
θετική φορά (Αρχική πλευρά η Ox και τελική ο ΟΜ) έχουμε: z = ρ ( συν ω + iηµ ω)
9.6.2 Αν ω∈ [ 0, 2π ) τότε Arg(z) = ω αλλιώς arg(z) = 2 κπ + Arg(z) .

9.6.3 z = z συν arg ( z ) + i ⋅ ηµ arg ( z ) 

9.6.4 z ν = ρν συν ( νω) + iηµ ( νω)  . Τύπος του de Moivre.

10 Ανάλυση
10.1 Όρια. Ορισμοί.
10.1.1 lim f ( x ) = l ⇔ ∀ε > 0 ∃δ ≡ δ ( ε ) > 0 ∴ f ( x ) ∈ ( l − ε, l + ε ) ∀x ∈ ( x o − δ, x o + δ ) 
x →xo ορσ

10.1.2 lim f ( x ) = +∞ ⇔ ∀Μ > 0 ∃δ ≡ δ ( M ) > 0 ∴ f ( x ) > Μ ∀x ∈ ( x o − δ, x o + δ ) 

x →xo ορσ

10.1.3 lim f ( x ) = −∞ ⇔ ∀Μ > 0 ∃δ ≡ δ ( M ) > 0 ∴ f ( x ) < −Μ ∀x ∈ ( x o − δ, x o + δ ) 

x →xo ορσ

10.1.4 lim f ( x ) = l ⇔ ∀ε > 0 ∃x o ≡ x o ( ε ) > 0 ∴ f ( x ) ∈ ( l − ε, l + ε ) ∀x > x 0 

x →+∞ ορσ

10.1.5 lim f ( x ) = +∞ ⇔ ∀M > 0 ∃x o ≡ x o ( M ) > 0 ∴ f ( x ) > M ∀x > x 0 

x →+∞ ορσ

10.1.6 lim f ( x ) = −∞ ⇔ ∀M > 0 ∃x o ≡ x o ( M ) > 0 ∴ f ( x ) < −M ∀x > x 0 

x →+∞ ορσ

10.1.7 lim f ( x ) = l ⇔ ∀ε > 0 ∃x o ≡ x o ( ε ) > 0 ∴ f ( x ) ∈ ( l − ε, l + ε ) ∀x < − x 0 

x →−∞ ορσ

10.1.8 lim f ( x ) = +∞ ⇔ ∀M > 0 ∃x o ≡ x o ( M ) > 0 ∴ f ( x ) > M ∀x < − x 0 

x →−∞ ορσ

10.1.9 lim f ( x ) = −∞ ⇔ ∀M > 0 ∃x o ≡ x o ( M ) > 0 ∴ f ( x ) < − M ∀x < − x 0 

x →−∞ ορσ

10.1.10 lim f ( x ) = L ⇔ ∀Π L ∃Π σ ∴ f ( x ) ∈ Π L ∀x ∈ Π σ  όπου

x →σ ορσ

( )
% , L ∈ ¡ ή L = +∞ ή L = −∞ ⇔ L ∈ ¡
σ ∈ ¡ ή σ = +∞ ή σ = −∞ ⇔ σ ∈ ¡ % και με ( )
Πx συμβολίζουμε μια περιοχή του x.

10.2 Όρια. Ιδιότητες.

10.2.1 lim f ( x ) = l ⇔ lim f ( x ) − l  = 0
x →σ x →σ

10.2.2 lim f ( x ) = l ⇔ lim  −f ( x )  = −l

x →σ x →σ

l 3l
10.2.3 lim f ( x ) = l ⇔ < f (x) <
x →σ 2 2
10.2.4 lim λf ( x )  = λ lim f ( x )
x →σ x →σ

18
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

10.3 Όρια. Πράξεις.

%
10.3.1 lim f ( x ) + g ( x )  = lim f ( x ) + lim g ( x ) Αν υπάρχουν τα όρια των f και g στο σ ∈ ¡
x →σ x →σ x →σ

%
10.3.2 lim f ( x ) − g ( x )  = lim f ( x ) − lim g ( x ) Αν υπάρχουν τα όρια των f και g στο σ ∈ ¡
x →σ x →σ x →σ

%
10.3.3 lim f ( x ) ⋅ g ( x )  = lim f ( x ) ⋅ lim g ( x ) Αν υπάρχουν τα όρια των f και g στο σ ∈ ¡
x →σ x →σ x →σ

 f ( x )  lim f (x)
10.3.4 lim   = x →σ % και ορίζονται
Αν υπάρχουν τα όρια των f και g στο σ ∈ ¡
x →σ g ( x )
  x →σ ( )
lim g x
καλώς τα κλάσματα.
% και ορίζονται καλώς οι
10.3.5 lim ν f ( x ) = ν lim f ( x ) Αν υπάρχει το όριο της f στο σ ∈ ¡
x →σ x →σ

ρίζες.

10.4 Παράγωγοι. Ορισμοί.

f ( x ) − f ( xo ) f ( xo + h ) − f ( xo )
10.4.1 f ′ ( x ο ) := lim ≡ lim . Παράγωγος Αριθμός της f στο xo.
x →xo x − xo h →0 h
10.4.2 f | ∆ παραγωγίσιμη στο x o ∈ ∆ ⇔
ορσ

 f ( x ) − f ( xο ) 
⇔ ∀ε > 0 ∃δ ≡ δ ( ε ) > 0 ∴ − f ′ ( x o ) < ε ∀x ∈ ∆ µε 0 < x − x o < δ  κατά
ορσ
 x − xo 
Cauchy.
10.4.3 f | ∆ παραγωγίσιμη στο Δ ⇔ ∃f ′ ( x ο ) ∀x o ∈ ∆ .
ορσ

10.4.4 Αν f | ∆ παραγωγίσιμη στο Δ τότε η συνάρτηση f ′ : ∆ → ¡ : x → f ′ ( x ) λέγεται

παράγωγος συνάρτηση της f.

10.4.5 f ′′ := [ f ′]′

10.5 Παράγωγοι. Πράξεις.

10.5.1 [ f + g ]′ = f ′ + g′

10.5.2 [ f − g ]′ = f ′ − g′

10.5.3 [ f ⋅ g ]′ = f ′ ⋅ g + f ⋅ g′

 f ′ f ′ ⋅ g − f ⋅ g ′
10.5.4   =
g  g2

10.5.5 [ f o g ]′ ( x o ) = f ′ ( g ( x o ) ) ⋅ g′ ( x o )

19
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

10.6 Παράγωγοι. Βασικές συναρτήσεις.

10.6.1 [ c]′ = 0

10.6.2 [ x ]′ = 1

10.6.3  x ν ′ = ν ⋅ x ν−1 , ν ∈ ¥ ∴ν ≥ 2

′ 1
10.6.4  x  = , x ∈ ¡*+
2 x
′ 1
10.6.5  ν x  = , x ∈ ¡*+ , ν ∈ ¥ ∴ν ≥ 2
ν ν−1
ν⋅ x

10.6.6  x α ′ = α ⋅ x α−1 , x ∈ ¡*+ , α ∈ ¡

10.6.7 e x ′ = α x , x ∈ ¡

10.6.8 α x ′ = α x ⋅ ln a , x ∈ ¡ , α ∈ ¡*+

10.6.9 [ ln x ]′ = , x ∈ ¡*+
1
x

10.6.10 [ log α x ]′ =
1
, x ∈ ¡*+ , α ∈ ¡*+ ∴α ≠ 1
x ⋅ ln α
10.6.11 [ ηµ x ]′ = συν x

10.6.12 [ συν x ]′ = −ηµ x

10.6.13 [ εϕ x ]′ =
1
συν 2 x

10.6.14 [ σϕ x ]′ = − 2
1
ηµ x

10.6.15 [ τοξηµ x ]′ =
1
1− x2

10.6.16 [ τοξσυν x ]′ = −
1
1− x2

10.6.17 [ τοξεϕ x ]′ =
1
1+ x2

10.6.18 [ τοξσϕ x ]′ = −
1
1+ x2

20
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

10.7 Παράγωγοι. Σύνθετες συναρτήσεις.

10.7.1 ηµ f ( x ) ′ = f ′ ( x ) ⋅ συν f ( x )

10.7.2 συν f ( x ) ′ = −f ′ ( x ) ⋅ ηµ f ( x )

f ′(x)
10.7.3 εϕ f ( x ) ′ =
συν 2 f ( x )
f ′(x)
10.7.4 σϕ f ( x ) ′ = − 2
ηµ f ( x )
′ f ′(x)
10.7.5  f ( x )  =
  2 f (x)

f ′(x)
10.7.6 ln f ( x ) ′ =
f (x)
′
10.7.7 ef ( x )  = f ′ ( x ) ⋅ ef ( x )

10.8 Παράγωγοι. Θεωρήματα.

f | [ α, β] : συνεχής

10.8.1 Θεώρημα Rolle. f | ( α, β ) : παραγωγίσιµη ⇒ ∃ξ ∈ ( α, β ) ∴ f ′ ( ξ ) = 0
f ( α ) = f ( β )

10.8.2 Θεώρημα Lagrange (Θ.Μ.Τ.).
f | [ α, β] : συνεχής f (β) − f ( α )
 ⇒ ∃ξ ∈ ( α, β ) ∴ f ′ ( ξ ) =
f | ( α, β ) : παραγωγίσιµη β−α
10.8.3 Θεώρημα Cauchy.
f , g | [ α, β] : συνεχείς g ( α ) ≠ g ( β ) και
 
f ,g | ( α, β ) : παραγωγίσιµες ⇒  f ′ ( ξ) f (β) − f ( α )
g′ ( x ) ≠ 0 ∀x ∈ ( α, β )  ∃ξ ∈ ( α , β ) ∴ =
  g′ ( ξ ) g ( β ) − g ( α )
10.8.4 Θεώρημα του Taylor.
f | [ α, β] : παραγωγίσιµη
( β − α ) f ′′ ξ
2

 [
f ′ | α , β ] : συνεχής ⇒ ∃ξ ∈ ( ) ( ) ( ) (
α , β ∴ f β = f α + β − α ) ( )
f ′ α + ( )
f ′ | ( α, β ) : παραγωγίσιµη 2


21
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

10.9 Ολοκληρώματα. Ορισμένα ολοκληρώματα.

β β − α ν  β − α 
10.9.1 ∫α f ( x ) dx := lim  ν ⋅ ∑ f  α + κ ν 
 κ=1  
β β β
10.9.2 ∫α f ( x ) + g ( x )dx = ∫α f ( x )dx + ∫α g ( x )dx
β β
10.9.3 ∫ λf ( x ) dx = λ ∫ f ( x ) dx
α α
β γ β
10.9.4 ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx
α α γ

β
10.9.5 min f ( α ,β) ⋅ ( β − α ) ≤ ∫ f ( x ) dx ≤ max f( α ,β ) ⋅ ( β − α )
α
α
10.9.6 ∫ f ( x ) dx = 0
α
α β
10.9.7 ∫ f ( x ) dx = − ∫ f ( x ) dx
β α

β
10.9.8 ∫ f ′ ( x ) dx = f (β ) − f ( α )
α

′
10.9.9  ∫ f ( t ) dt  = f ( x )
x

 α 

 g( x ) f ( t ) dt ′ = f ( g ( x ) ) ⋅ g′ ( x )
 ∫α
10.9.10

β β β
10.9.11 ∫ f ′ ( x ) g ( x ) dx = f ( x ) ⋅ g ( x ) − ∫ f ( x ) g′ ( x ) dx
α α α

( )
( )
β g β
10.9.12 ∫α
f g ( x ) ⋅ g ′ ( x ) dx = ∫ ( ) f ( y ) dy
g α

1 β
10.9.13 f = ⋅ ∫ f ( x ) dx
β−α α

22
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

10.10 Ολοκληρώματα. Αόριστα Ολοκληρώματα.

10.10.1 ∫ f ′ ( x )dx = f ( x ) + c
10.10.2 ∫ 1dx = x + c
1
10.10.3 ∫ x dx = ln x + c
x α+1
∫ x dx =
α
10.10.4 +c
α +1
10.10.5 ∫ ηµ xdx = −συν x + c
10.10.6 ∫ συν xdx = ηµ x + c
1
10.10.7 ∫ ηµ x dx = −σϕ x + c
2

1
10.10.8 ∫ συν x dx = εϕ x + c
2

10.10.9 ∫ e dx = e +c
x x

αx
10.10.10 ∫ α dx = +c
x

ln α

11 Γεωμετρία.
11.1 Λόγοι
11.1.1 Θεώρημα Θαλή:
A Α'
B Β' (ε)1
(ε)2
Γ
Γ'
ΑΒ ΒΓ Γ∆ (ε)3
= =
Α′Β′ Β′Γ′ Γ′∆′ Δ
Δ'
(ε)4
(η)1 (η)2

23
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

11.1.2 Όμοια Τρίγωνα: A Α'

11.1.2.1 Ορισμός:
Α ˆ =Α ˆ′ Β'
 Γ'
Β ˆ = Βˆ ′
V V
 Γ
ΑΒΓ ≈ Α′Β′Γ′ ⇔ Γˆ = Γˆ ′ B
οµ ορσ

 ΑΒ ΒΓ ΓΑ
 Α′Β′ = Β′Γ′ = Γ′Α′
ˆ =Α
Α ˆ ′ V V
11.1.2.2 Α’ Κριτήριο:  ⇒ ΑΒΓ ≈ Α′Β ′Γ ′ (ισχύουν κυκλικά.)
ˆ = Βˆ ′ 
Β οµ

ΑΒ ΒΓ 
=  V V
11.1.2.3 Β’ Κριτήριο: Α′Β′ Β′Γ′  ⇒ ΑΒΓ ≈ Α′Β′Γ′ (ισχύουν κυκλικά.)
οµ
ˆ = Βˆ ′ 
Β
ΑΒ ΒΓ ΓΑ V V
11.1.2.4 Γ’ Κριτήριο: = = ⇒ ΑΒΓ ≈ Α′Β′Γ′
Α′Β′ Β′Γ′ Γ′Α′ οµ

11.1.3 Ίσα Τρίγωνα: Α'

A
11.1.3.1 Ορισμός:
Α ˆ =Αˆ′

Βˆ = Β
ˆ′ Β'
 ˆ ˆ B Γ Γ'
′
ΑΒΓ = Α′Β′Γ′ ⇔ Γ = Γ
 ΑΒ = Α′Β′
ορσ

ΒΓ = Β′Γ′

ΓΑ = Γ′Α′
ΑΒ = Α′Β′

11.1.3.2 Α’ Κριτήριο: ΒΓ = Β′Γ′  ⇒ ΑΒΓ = Α′Β′Γ′ .
ΓΑ = Γ′Α′ 

ΑΒ = Α′Β′

11.1.3.3 Β’ Κριτήριο: ΒΓ = Β′Γ′  ⇒ ΑΒΓ = Α′Β′Γ′ (ισχύουν κυκλικά.)
ˆ =Β
Β ˆ ′ 

ΑΒ = Α′Β′
11.1.3.4 Γ’ Κριτήριο: ˆ =Α
Α ˆ ′  ⇒ ΑΒΓ = Α′Β′Γ′ (ισχύουν κυκλικά.)
ˆ =Β
Β ˆ′ 


24
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

11.2 Μετρικές Σχέσεις σε ορθογώνια τρίγωνα.

R
υα μα

B Δ Κ= Μ Γ

V V V
11.2.1 ΑΒΓ ≈ ∆ΒΑ ≈ ∆ΑΓ Α∆ = υα
οµ οµ

11.2.2 β2 = α ⋅ Γ∆ και γ 2 = α ⋅ Β∆ .
11.2.3 α 2 = β2 + γ 2 Πυθαγόρειο Θεώρημα.
11.2.4 υα2 = Β∆ ⋅ ∆Γ .
11.2.5 β ⋅ γ = α ⋅ υα
1 1 1
11.2.6 + 2 = 2
β γ
2
υα
α
11.2.7 Αν Β(
ˆ = 60ο ⇔ Γˆ = 30ο ) τότε γ = µ α = ΒΜ = ΜΓ =
2
.

25
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

11.3 Μετρικές Σχέσεις σε τυχαία τρίγωνα.

Δα
δα R
Κ
υα Ο μα
ρ

Ε B Δ Ν Μ Γ

11.3.1 α := ΒΓ , β := ΑΓ , γ := ΑΒ Πλευρές.
υα := Α∆ Ύψος.
µ α := ΑΜ Διάμεσος.
δα := ΑΝ Εσωτερική Διχοτόμος.
∆ α := ΑΕ Εξωτερική Διχοτόμος.
( Ο, ρ ) Εγγεγραμμένος Κύκλος.
(Κ, R ) Περιγεγραμμένος Κύκλος.
α+β+ γ
11.3.2 τ := Ημιπερίμετρος
2
ΝΒ ΕΒ ΑΒ
11.3.3 = = Θεώρημα διχοτόμων.
ΝΓ ΕΓ ΑΓ
αγ
11.3.3.1 ΒΝ = Πόρισμα Ι θεωρήματος διχοτόμων.
β+ γ
αβ
11.3.3.2 ΝΓ = Πόρισμα ΙΙ θεωρήματος διχοτόμων.
β+γ
αγ
11.3.3.3 ΕΒ = Πόρισμα ΙΙΙ θεωρήματος διχοτόμων.
β−γ
αβ
11.3.3.4 ΕΓ = Πόρισμα ΙV θεωρήματος διχοτόμων.
β−γ
11.3.4 Τα Ε και Ν λέγονται αρμονικά συζυγή των Β και Γ. Τα Β και Γ λέγονται αρμονικά
συζυγή των Ε και Ν.
11.3.5 Τα Ε,Β,Ν,Γ λέγονται αρμονική τετράδα.

26
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

Βˆ < 90 ⇒ ΑΓ = ΑΒ + ΒΓ − 2 ⋅ ΒΓ ⋅ Β∆ 
ο 2 2 2

11.3.6   Εκτεταμένο Πυθαγόρειο Θεώρημα.

Βˆ > 90ο ⇒ ΑΓ 2 = ΑΒ2 + ΒΓ 2 + 2 ⋅ ΒΓ ⋅Β∆ 

γ 2 + α 2 − β2
11.3.7 Β∆ =
2α
α2
11.3.8 β + γ = 2 ⋅µ +
2 2
. 2
α 1ο Θεώρημα Διαμέσων.
2
11.3.9 β 2 − γ 2 = 2 ⋅ α ⋅ Μ∆ 2ο Θεώρημα Διαμέσων.
2β2 + 2γ 2 − α 2
11.3.10 µ α2 = Πόρισμα θεωρήματος διαμέσων.
4
1 1 1 1
11.3.11 + + =
υα υβ υγ ρ
1
11.3.12 Ε = α⋅υ Εμβαδόν.
2
11.3.13 Ε = τ ⋅ ( τ − α ) ⋅ ( τ − β )( τ − γ ) Τύπος του Ήρωνα.

2 τ ⋅ ( τ − α ) ⋅ ( τ − β) ⋅ ( τ − γ )
11.3.14 υα =
α
11.3.15 Ε = τ ⋅ρ
α ⋅β ⋅ γ
11.3.16 Ε =
4R

11.4 Πολύγωνα.
11.4.1 Ορθογώνιο:
Περίμετρος Π = 2α + 2β
β
Εμβαδόν Ε = α ⋅β
α
11.4.2 Παραλληλόγραμμο:
Περίμετρος Π = 2α + 2β
υ
Εμβαδόν Ε = β ⋅ υ = α ⋅β ⋅ ηµω α
ω

11.4.3 Τραπέζιο: β
α+β β
Διάμεσος δ=
2
υ υ Μ Ν
Περίμετρος Π = α+β+ + υ μ
συνω συνϕ
ω φ
α +β α
Εμβαδόν E= ⋅υ = δ⋅υ
2

27
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

11.4.4 Ρόμβος:
A
Περίμετρος Π = 4⋅α
δ1 ⋅ δ2
Εμβαδόν Ε= = α⋅υ δ2
2

B Δ
δ1
υ

11.5 Κανονικά Πολύγωνα

11.5.1 Κανονικό Τρίγωνο (Ισόπλευρο):
Πλευρά λ3 = R 3 A

R
Απόστημα α3 =
2 λ3

360ο ω
Κεντρική γωνία ω
ˆ= = 120ο Κ
3
α3
R φ
ο ο
Γωνία ϕˆ = 180 − ω
ˆ = 60 B Γ

3 ⋅ R λ3 ⋅ 3
Ύψος υ= =
2 2

3 3 2 3
Εμβαδόν Ε= R = λ 32 ⋅
4 4
11.5.2 Κανονικό Τετράπλευρο (Τετράγωνο):
Πλευρά λ4 = R 2
A Δ

2
Απόστημα α4 = R ⋅
2 ω

360ο λ4
Κεντρική γωνία ω
ˆ= = 90ο
4
α4
R
ο ο φ
Γωνία ϕˆ = 180 − ω
ˆ = 90
B Γ

Εμβαδόν Ε = λ = 2R
2
4
2

28
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

11.5.3 Κανονικό Εξάγωνο: Α12

Α1
Πλευρά λ6 = R Α Α11Ζ

φφ
Α2 Α10
3
Απόστημα α6 = R
2
R
R K Α9
360o Α3 K
Κεντρική γωνία ω
ˆ= = 60o Β
ω Ε
6
α
Γωνία ϕˆ = 180o − ω
ˆ = 120o Α4 λ6 α612 Α8
λ12

3 3 Α5 Α7
Εμβαδόν E = R2 ⋅ Γ Α6 Δ
2
11.5.4 Κανονικό Οκτάγωνο: Θ Η
Πλευρά λ8 = R 2 − 2

2+ 2 A Ζ
Απόστημα α8 = R φ
2

360o
Κεντρική γωνία ω
ˆ= = 45o R
ω
8
B E
Γωνία ϕˆ = 180 − ω
o
ˆ = 135 o
α8
λ8
Εμβαδόν E = 2R 2 2 Γ Δ
11.5.5 Κανονικό Δεκάγωνο: Α1 Α10
5 −1
λ10 = R
Πλευρά 2 Α2 φ Α9

10 + 2 5
α10 = R R
Απόστημα 4 Α3 K Α8
ω
360o λ10
ω
ˆ= = 36o α10
Κεντρική γωνία 10
Α4 Α7
Γωνία ϕˆ = 180 − ω
o
ˆ = 144 o
Α5 Α6
5 10 − 2 5
E = R2
Εμβαδόν 4

11.5.6 Κανονικό Δωδεκάγωνο:

Πλευρά λ12 = R 2 − 3
2+ 3
Απόστημα α12 = R
2

29
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

360o
Κεντρική γωνία ωˆ= = 30o
12
Γωνία ϕˆ = 180o − ω
ˆ = 150o
Εμβαδόν E = 3R 2

11.5.7 Κανονικό ν-γωνο:

360ο 2π
rad
ω
ˆ= =
Κεντρική γωνία ν ν Αν Αν-1

180ο
λ ν = 2R ⋅ ηµ
Πλευρά ν A1 φν
Αν-2
ο
180
α ν = R ⋅ συν ων Κ
Απόστημα ν R

Α2
λ ν2
+ α ν2 = R 2 λν
αν
4
ν−2 ν−2 Α3 Α4
ϕˆ = ⋅180ο = ⋅ 2π rad

Γωνία ν ν

180ο
Π = ν ⋅ λ ν = 2νR ⋅ ηµ
Περίμετρος ν

ν ν 360ο
Ε= α ν λ ν = ⋅ R 2 ⋅ ηµ
Εμβαδόν 2 2 ν

30
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

11.5.8 Κανονικό ν-γωνο και 2ν-γωνο:

Αν
11.5.8.1 ωˆ ν = 2ω
ˆ 2ν
11.5.8.2 2ϕ2ν = 180ο + ϕν
λ ν2 Aν1 Α3
( R − αν ) + = λ 22 ν
2
11.5.8.3 φ2ν
4
Κ

R ω2ν ων λν

Α1 αν Α23
α2ν
φν
λ2ν

11.5.9 Κύκλος: Α12 Α2

Μήκος κύκλου (Περιφέρεια): L = 2πR

R Εμβαδόν κύκλου (Δίσκου): Ε = πR 2

11.5.10 Κυκλικός τομέας – τμήμα: Γ

Β
ϕ Sω
Μήκος τόξου: Sϕ = L AB
» = πR
180o Sφ
Δ
ω
Sω = L Γ∆
» = πR
180o Α φ ω
Κ
Εμβαδόν Κυκλικού Τομέα:
ϕ
Εϕ = ΕΚ .ΑΒ
» = ο
πR 2
360
ω
Εω = ΕΚ .Γ∆
» = ο
πR 2
360

1 2 ϕ 
Εμβαδόν Κυκλικού Τμήματος: Ε ΑΒ = R  − ηµϕ  .
2  180 o

11.5.11 Έλλειψη:
ΜΕ1 + ΜΕ 2 = ΑΒ
Γ Μ
Περίμετρος:
r1
r2
 ΑΒ   Γ∆ 
2 2

Π≅π   + 
 2   2 
A E1 E2 B
ΑΒ ⋅ Γ∆
Εμβαδόν: Ε=π
4
Δ

31
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

11.5.12 Ορθογώνιο Παραλληλεπίπεδο:

Επιφάνεια: Ε = 2 ⋅ ( αβ + βγ + γα )

Όγκος: V = α ⋅β ⋅ γ γ

β
α

11.5.13 Πλάγιο Παραλλλεπίπεδο:

Επιφάνεια: Ε = 2 ( α ⋅ υα + β ⋅ υβ + γ ⋅ υγ )
υγ υβ
Ύψος υ = γ ⋅ ηµθ γ
υ
Όγκος: V = S ⋅ υ = α ⋅ υα ⋅ υ S υα
θ
β
α

11.5.14 Πρίσμα:
Ύψος: υ = λ ⋅ ηµϕ

Επιφάνεια: Το άθροισμα των εμβαδών των εδρών. λ υ

λ
φ
Όγκος: V = S⋅ υ S

11.5.15 Πυραμίδα: Ο
1 ν
Επιφάνεια: Ε = S+ ∑ αi υi
2 i =1

1
Όγκος: V = ⋅S ⋅ υ
3 υ1 υ
α4
S
α1 α3
α2
11.5.16 Κανονική Πυραμίδα:
Ο
ν ν h
Επιφάνεια: Ε = ⋅ λ ⋅ υ = ⋅ λ ⋅
2 2 ηµϕ

Ύψος: h = υ⋅ ηµϕ μ

1 h
Όγκος: ⋅S ⋅ h υ
3 φ
α
S
λ

32
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

11.5.17 Κύλινδρος:
Εμβαδόν Βάσης: S = πρ2

Παράπλευρη Επιφάνεια: Επ = 2πρυ υ

Ολική Επιφάνεια: Ε = 2πρ ( ρ + υ )

ρ
Όγκος: V = πρ2 ⋅ υ S

11.5.18 Πλάγιος Κύλινδρος:

Ύψος: υ = λ ⋅ ηµθ

Εμβαδόν Βάσης: Εβ = πρ2 λ

υ

υ
Παράπλευρη επιφάνεια: Επ = 2πρλ = 2πρ
ηµθ θ ρ

Όγκος: V = πρ2 ⋅ υ

11.5.19 Ορθός Κώνος:

Ύψος: υ = λ ⋅ ηµθ

Εμβαδόν Bάσης: Εβ = πR 2 λ
υ

Εμβαδόν Κωνικής Επιφάνειας:

πRυ
Επ = πRλ = = πR R 2 + υ2 θ
ηµθ R

1
Όγκος: V = πR 2 ⋅ υ
3

ρ
11.5.20 Κόλουρος Κώνος:
λ
υ = λ ⋅ ηµθ = υ2 + ( R − ρ )
2
Ύψος: υ

Εμβαδόν βάσεων: Ε = π ( R 2 + ρ2 ) θ
R
Εμβαδόν κωνικής Επιφάνειας: Επ = π ( R + ρ ) λ

V = πυ ( R 2 + Rρ + ρ2 )
1
Όγκος:
3
11.5.21 Σφαίρα:
Ε = 4πR 2
R
Εμβαδόν Επιφάνειας:
4 3
Όγκος: V= πR
3

33
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

h ρ
11.5.22 Σφαιρικό Τμήμα:
Ακτίνα Βάσης: ρ = h ( 2R − h ) R-h
R

Εμβαδόν Σφαιρικής Επιφάνειας: Ε = 2πRh R

1
Όγκος: V = πh 2 ( 3R − h )
3

12 Αναλυτική Γεωμετρία. Διανύσματα.

12.1 Γενικά.
r
12.1.1 Χαρακτηριστικά Διανύσματος x :
α. Διεύθυνση.
β. Φορά και
r
γ. Μέτρο. Συμβολίζεται με x
12.1.2 Παράλληλα ή συγγραμμικά διανύσματα λέγονται αυτά που έχουν την ίδια
διεύθυνση.
12.1.3 Ομόρροπα λέγονται τα συγγραμμικά διανύσματα που έχουν
r r α
την ίδια φορά. α ↑↑ β
12.1.4 Αντίρροπα λέγονται τα συγγραμμικά διανύσματα που έχουν
r r γ
αντίθετες φορές. β ↑↓ γ β
12.1.5 Ίσα λέγονται τα διανύσματα που είναι ομόρροπα και έχουν
ίσα μέτρα.
12.1.6 Αντίθετα λέγονται τα διανύσματα που είναι αντίρροπα και έχουν ίσα μέτρα.
r r
( )
r r ·
12.1.7 Γωνία δύο διανυσμάτων α και β λέγεται η προσανατολισμένη γωνία τους α, β

(όπως στο σχήμα).

r r
Β ·
( )
0 ≤ α, β < 360ο
r r r
β
(β·, αr ) = 360 − (α·
ο
, β)
r r r r r r
α ↑↑ β ⇔ ( α, β ) = 0 και α ↑↓ β ⇔ ( α, β ) = 180
(a,ß)
r · ο r · ο
Ο Α
α

34
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

12.2 Πρόσθεση διανυσμάτων.

uuuuur r r
12.2.1 Το άθροισμα α + β των διανυσμάτων α και β
ορίζεται σαν το διάνυσμα που έχει, αρχή την αρχή
του πρώτου και πέρας το πέρας του δεύτερου, αν
αυτά γίνουν διαδοχικά.
12.2.2 Ιδιότητες αθροίσματος:
r r r r r r
12.2.2.1 α + β = β + α, ∀α, β ∈ V Αντιμεταθετική.
r r r r r r r rr
12.2.2.2 ( ) ( )
α + β + γ = α + β + γ , ∀α, β, γ ∈ V Προσεταιριστική.
r r r r r r r
12.2.2.3 ∃0 ∈ V∴ α + 0 = 0 + α = α, ∀α ∈ V Ουδέτερο στοιχείο (Μηδενικό
διάνυσμα).
Το μηδενικό διάνυσμα θεωρείται ότι έχει οποιαδήποτε διεύθυνση, οποιαδήποτε
φορά και μηδενικό μέτρο.
r r r r r r r
12.2.2.4 ∀α ∈ V , ∃ ( −α ) ∈ V ∴α + ( −α ) = ( −α ) + α = 0 Συμμετρικό στοιχείο (Αντίθετο
r
του α διάνυσμα.
12.3 Αφαίρεση διανυσμάτων.
r r r r
12.3.1 α − β := α + −β
ορσ
( ) β
Ο

-β α
α-β

12.4 Πολλαπλασιασμός διανύσματος με αριθμό.

 r r
β=0 αν λ = 0
r 
r r r r r
12.4.1 β = λ ⋅ α ⇔ β ↑↑ α και β = λ ⋅ α αν λ > 0
ορσ
r r r r
β ↑↓ α και β = λ ⋅ α αν λ < 0
12.4.2 Ιδιότητες:
r r r r r r
12.4.2.1 ( )
λ ⋅ α + β = λ ⋅ α + λ ⋅β, ∀λ ∈ ¡, ∀α, β ∈ V Επιμεριστική Ι
r r r r
12.4.2.2 ( λ + µ ) ⋅ α = λ ⋅ α + µ ⋅ α, ∀λ, µ ∈ ¡, ∀α ∈ V Επιμεριστική ΙΙ

35
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

12.5 Συστήματα Αναφοράς.

r r
( )
12.5.1 Άξονας Ο, i . Το ζεύγος που αποτελείται από το σημείο Ο και το διάνυσμα i ορίζουν
r
την ευθεία που περνά από το Ο και είναι παράλληλη με το διάνυσμα i που λέγεται
r r
( )
άξονας Ο, i . To i είναι το μοναδιαίο διάνυσμα του άξονα.
r uuuur r
( )
12.5.2 Αν Μ ∈ Ο, i ⇒ ∃x ∈ ¡ ∴ΟΜ = x ⋅ i . Το x λέγεται τετμημένη του σημείου Μ. Μ ( x )
r r r r
( )
12.5.3 Σύστημα αξόνων Ο, i , j . Αν i P j τότε
r r
( )
ορίζονται δύο άξονες Ο, i και Ο, j που ( )
y Μ
τέμνονται στο Ο. (Ορίζουν ένα επίπεδο). Οι δύο
άξονες αποτελούν ένα σύστημα καρτεσιανών
συντεταγμένων.
x
12.5.3.1 Αν τότε το σύστημα λέγεται κανονικό.
r r
12.5.3.2 Αν i ⊥ j τότε το σύστημα λέγεται
y
ορθογώνιο.
r r r r
12.5.3.3 Αν i ⊥ j και i = j τότε το σύστημα y
Μ

λέγεται ορθοκανονικό.
r r
12.5.4 Αν Μ σημείο του επιπέδου Ο, i , j τότε ( )
uuuur r r
∃x, y ∈ ¡∴ΟΜ = x ⋅ i + y ⋅ j . Το x λέγεται Ο x

τετμημένη του Μ και το y λέγεται τεταγμένη

του Μ και αποτελούν τις συντεταγμένες του
Μ.
r
12.5.5 Συντεταγμένες διανύσματος α , είναι οι
συντεταγμένες του πέρατος Α, του διανύσματος, αν yα Α
η αρχή του συμπέσει με τη αρχή των αξόνων.
α
r uuur  x 
α = ΟΑ =  α 
 yα  Ο xα
12.5.6 Απόσταση Σημείων:
d ( Α,Β) = ( x B − x A ) + ( yB − yA )
2 2

12.5.7 Μέτρο διανύσματος:

uuur
ΑΒ = d ( Α, Β ) = ( x B − x A ) + ( y B − y A )
2 2

36
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

12.6 Χρήσιμες Προτάσεις.

uuur uuur uuur
12.6.1 ΑΒ = ΟΒ − ΟΑ Α Ο
yα
uuur  x β − x α 
12.6.2 AB =   yβ Β
 yβ − y α 
uuur uuur
uuuur ΟΑ + ΟΒ
12.6.3 ΟΜ = xα xβ Α Μ Β
2 Ο
yβ − y α
12.6.4 Κλίση λ AB
uuur =
xβ − xα yβ Β

r r xα yα yα Α
12.6.5 α P β ⇔ =0
xβ yβ
uuur uuur
12.6.6 Α, Β, Σ, συνευθειακά ⇔ ∃λ ∈ ¡, λ ≠ −1∴ ΑΣ = λ ⋅ ΣΒ Ο xα xβ
12.6.7 Α, Β, Σ, συνευθειακά
uuur uuur
uuur ΟΑ + λ ⋅ ΟΒ
⇔ ∃λ ∈ ¡, λ ≠ −1∴ΟΣ =
1+ λ
r r r r
12.6.8 Το κ ⋅ α + λ ⋅β µε κ + λ ≠ 0 λέγεται γραμμικός συνδυασμός των α και β . Αν
r r r r r r r
α Pβ τότε τα α , β , γ = κ ⋅ α + λ ⋅β µε κ + λ ≠ 0 λέγονται γραμμικώς εξαρτημένα
και είναι συνεπίπεδα.
r r r r r r
12.6.9  α P β ∧ κ ⋅ α + λ ⋅β = 0 ⇒ κ = λ = 0  ⇔ α, β : γραμμικώς ανεξάρτητα.
V uuur uuur uuur r
12.6.10 G: βαρύκεντρο του τριγώνου ΑΒΓ ⇔ GΑ + GΒ + GΓ = 0
12.6.11
12.6.12 Εμβαδόν Τριγώνου:
y

xα yα 1 yγ
Γ
1 A
Ε = ⋅ xβ yβ 1 yα
2
xγ yγ 1
yβ B

x' Ο xα xβ xγ x

y'

37
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

12.7 Εσωτερικό γινόμενο.

r r r r r r r r
12.7.1 Ορισμός: α ⋅β := 
·
r r  α ⋅ β ⋅ συν α, β ( ) αν α ≠ 0 ∧ β ≠ 0
.
ορσ
 r r r r
0 αν α = 0 ∨ β = 0
12.7.2 Ιδιότητες:
r r r r r r
12.7.2.1 α ⋅β = β ⋅ α, ∀α, β ∈ V
r r2
12.7.2.2 α2 = α
r r
12.7.2.3 α ⋅β = x α x β + yα yβ
r r r r r r r r
12.7.2.4 ( ) ( )
( λα ) ⋅β = α ⋅ λβ = λ α ⋅β , ∀λ ∈ ¡, ∀α, β ∈ V
r r r r r r r r r r
12.7.2.5 ( )
α ⋅ β + γ = α ⋅β + α ⋅ γ, ∀α, β, γ ∈ ¡
r r r r r r r
12.7.2.6 α ⋅β = 0 ⇔ α ⊥ β, ∀α, β ∈ V* ≡ V¬ 0 {}
r r r r
12.7.2.7 α ⊥ β ⇔ λ αr λ βr = −1 , όπου λ αr και λβr οι συντελεστές διεύθυνσης των α, β .
r r r r r r
12.7.2.8 α ⋅β ≤ α ⋅ β , ∀α, β ∈ V
r r r r
12.7.2.9 α ⋅β = α ⋅ προβαr β
r r
r r
( )
· α ⋅β x αr x βr + y αr yβr
12.7.2.10 συν α, β = r r =
α⋅β x α2r + y α2r ⋅ x β2r + yβ2r

13 Αναλυτική Γεωμετρία. Κωνικές Τομές.

13.1 Ευθεία.

yy'

(ε2)

(ε1) y1

y0
ω

(ε) x0 x1 x'x

13.1.1 Παράλληλη με τον άξονα x’x: ( ε1 ) : y = y1

13.1.2 Παράλληλη με τον άξονα yy’: ( ε 2 ) : x = x1
13.1.3 Πλάγια: ( ε ) : y − y0 = λ ⋅ ( x − x 0 ) , όπου λ = εϕω η κλίση της ευθείας

38
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

x y 1
yβ − y α
13.1.4 Οριζόμενη από δύο σημεία Α, Β.: y − yα = ⋅( x − xα ) ή xα yα 1 = 0
xβ − xα
xβ yβ 1

(0,β)
A
yα

B
yβ

x' Ο xα xβ (α,0) x

y'

x y
13.1.5 Οριζόμενη από τις συντεταγμένες επί την αρχή: + =1
α β
13.1.6 Γενική μορφή: Α ⋅ x + Β ⋅ y + Γ = 0 με Α, Β, Γ ∈ ¡ ∴ α + β ≠ 0
13.1.7 Απόσταση d σημείου M(x1,y1) από ευθεία (ε) Αx + Βy + Γ = 0 :
Αx1 + Βy1 + Γ
d ( Μ, ε ) =
Α2 + Β2

13.2 Κύκλος.

B
y2
α
y0
K
α
A y1 Μ
(ε) y

-α x1 Ο x α x2 x0

(η)
-α

39
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

13.2.1 Κύκλος (Ο,α) με κέντρο την αρχή των αξόνων: x 2 + y 2 = α 2

13.2.2 Εφαπτομένη (η): x ⋅ x1 + y ⋅ y1 = α 2

13.2.3 Κύκλος (Κ,α) με κέντρο τυχαίο σημείο: ( x − x 0 ) + ( y − y0 ) = α 2

2 2

13.2.4 Εφαπτομένη (ε): ( x − x 0 )( x1 − x 0 ) + ( y − y0 )( y1 − y 0 ) = α 2

13.3 Παραβολή.
13.3.1 Ορισμοί: d ( Μ , x′x ) = d ( Μ , δ )
(δ) y

Ε : Εστία της παραβολής.

(δ) : Διευθετούσα της Μx,y)

παραβολής.
Ο : Κορυφή της παραβολής.
Δ(-p/2,0) Ο
13.3.2 Εξίσωση: y 2 = 2px , p > 0
x' E(p/2,0)

13.3.3 Αν η παραβολή έχει άξονα

συμμετρίας τον yy’ η εξίσωση
γίνεται: x 2 = 2py
13.3.4 Εξίσωση της εφαπτομένης σε
y'
σημείο Α(x1,y1) της παραβολής:
y ⋅ y1 = p ⋅ ( x + x1 )
13.3.5 Παρατηρήσεις:
13.3.5.1 Αν p < 0 τότε η παραβολή y 2 = 2px βρίσκεται στο 2ο και 3ο τεταρτημόριο και η
διευθετούσα της στο 1ο και 4ο τεταρτημόριο.
13.3.5.2 Αν p < 0 τότε η παραβολή x 2 = 2py βρίσκεται στο 3ο και 4ο τεταρτημόριο και η
διευθετούσα της στο 1ο και 2ο τεταρτημόριο.

40
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

13.4 Έλλειψη.
13.4.1 Ορισμοί: ΜΕ + ΜΕ′ = 2α σταθερό Β(0,β)
Ε, Ε’: Εστίες της έλλειψης. Μ(x,y)

Α,Α’,Β,Β’: Κορυφές της έλλειψης.

ΑΑ’: Μεγάλος άξονας της έλλειψης.
Α'(-α,0) Ε'(-γ,0) E(γ,0) Α(α,0)
ΒΒ’: Μικρός άξονας της έλλειψης.
ΕΕ’: Εστιακή απόσταση της έλλειψης.
ΕΕ '
ε= : εκκεντρότητα της έλλειψης. Β'(0,-β)
ΑΑ '
Όμοιες λέγονται οι ελλείψεις που έχουν ίσες εκκεντρότητες.
13.4.2 Παρατηρήσεις:
13.4.2.1 Αν το Μ συμπέσει με το Β παρατηρείται ότι ΒΕ = ΒΕ′ ⇒ ΒΕ = α
ΕΕ′ γ
13.4.2.2 Αν ΕΕ′ = 2 γ τότε ε = = <1
ΑΑ′ α
x 2 y2
13.4.3 Εξίσωση: + 2 = 1 , όπου β2 = α 2 − γ 2
α β
2

13.4.3.1 ΒΒ′ = 2β
13.4.3.2 β < α
13.4.3.3 ε → 0 ⇔ γ → 0 η έλλειψη τείνει να γίνει κύκλος (Ο,α)
13.4.3.4 ε → 1 ⇔ γ → α ⇔ β → 0 η έλλειψη γίνεται πιο «στενόμακρη»
x ⋅ x1 y ⋅ y1
13.4.4 Εξίσωση της εφαπτομένης σε σημείο Ν(x1,y1) της έλλειψης: + 2 =1
α2 β

13.5 Υπερβολή.
13.5.1 Ορισμοί: ΜΕ − ΜΕ′ = 2α σταθερή.
Α,Α’: Κορυφές της υπερβολής.
ΕΕ’: Εστιακή απόσταση της υπερβολής.
ΕΕ '
ε= Εκκεντρότητα της υπερβολής.
ΑΑ
ΑΑ’: Κύριος ή Πρωτεύων άξονας της
υπερβολής.

13.5.2 Παρατήρηση: Αν ΕΕ ' = 2 γ τότε

ΕΕ ' γ
ε= = >1
ΑΑ ' α
x 2 y2
13.5.3 Εξίσωση: − 2 = 1 όπου β2 = γ 2 − α 2
α β
2

β β
13.5.4 Οι ευθείες (ε1) y = ⋅ x και (ε2) y = − ⋅ x λέγονται ασύμπτωτες της υπερβολής.
α α
13.5.5 Η υπερβολή με κορυφές τα Β και Β’ λέγεται συζυγής της πρώτης και ο πρωτεύων
άξονας της λέγεται δευτερεύων άξονας της πρώτης..

41
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

13.5.6 Το ορθογώνιο με κορυφές ( α, β ) , ( −α, β ) , ( −α, −β ) , ( α, −β ) λέγεται ορθογώνιο

βάσης.
13.5.7 Αν α = β τότε η υπερβολή λέγεται ισοσκελούς.
α2
13.5.8 Η (ε): x = λέγεται διευθετούσα της υπερβολής.
γ
x ⋅ x1 y ⋅ y1
13.5.9 Εξίσωση της εφαπτομένης σε σημείο Ν(x1,y1) της υπερβολής: − 2 =1.
α2 β

42
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

ωο ωrad ημω συνω εφω σφω

0ο 0 0 1 0 ∞

π
15ο
12
1
4
( 6− 2 ) 1
4
( 6+ 2 ) 2− 3 2+ 3

π 1 3 3
30ο 3
6 2 2 3
π 2 2
45ο 1 1
4 2 2
π 3 1 3
60ο 3
3 2 2 3
5π
75ο
12
1
4
( 6+ 2 ) 1
4
( 6− 2 ) 2+ 3 2− 3

π
90ο 1 0 ±∞ 0
2
7π
105ο
12
1
4
( 6+ 2 ) −
1
4
( 6− 2 ) −2 − 3 −2 + 3

2π 3 1 3
120ο − − 3 −
3 2 2 3
3π 2 2
135ο − −1 −1
4 2 2
5π 1 3 3
150ο − − − 3
6 2 2 3
11π
165ο
12
1
4
( 6− 2 ) −
1
4
( 6+ 2 ) −2 + 3 −2 − 3

180ο π π 0 −1 0

43
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

ωο ωrad ημω συνω εφω σφω

13π
195ο
12
−
1
4
( 6− 2 ) −
1
4
( 6+ 2 ) 2− 3 2+ 3

7π 1 3 3
210ο − − 3
6 2 2 3
5π 2 2
225ο − − 1 1
4 2 2
4π 3 1 3
240ο − − 3
3 2 2 3
17 π
255ο
12
−
1
4
( 6+ 2 ) −
1
4
( 6− 2 ) 2+ 3 2− 3

3π
270ο −1 0 ±∞ 0
2
19π
285ο
12
−
1
4
( 6+ 2 ) 1
4
( 6− 2 ) −2 − 3 −2 + 3

5π 3 1 3
300ο − − 3 −
3 2 2 3
7π 2 2
315ο − −1 −1
4 2 2
11π 1 3 3
330ο − − − 3
6 2 2 3
23π
345ο
12
−
1
4
( 6− 2 ) 1
4
( 6+ 2 ) −2 + 3 −2 − 3

360ο 2π 0 1 0 ±∞

44
Τυπολόγιο Μαθηματικών. Ηλίας Σκαρδανάς

45
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

46
47
Ηλίας Σκαρδανάς. Τυπολόγιο Μαθηματικών.

48