Σημειώσεις Φυσικής – Τυπολόγιο

Προαπαιτουμενες γνώσεις Μαθηματικών

Βασικές τριγωνομετρικές εξισώσεις και ιδιότητες

𝛼−𝛽 𝛼+𝛽
𝜂𝜇𝛼 + 𝜂𝜇𝛽 = 2 ∙ 𝜎𝜐𝜈 � � ∙ 𝜂𝜇 � �
2 2
ημx=ημφ 𝑥 = 2𝜅 + 𝜑 ή 𝑥 = 2𝜅𝜋 + (𝜋 − 𝜑)
συνx=συνφ 𝑥 = 2𝜅𝜋 ± 𝜑
εφx=εφφ 𝑥 = 𝜅𝜋 + 𝜑

1 𝜋 𝜋 𝜋 𝜋 5𝜋
𝛱. 𝜒. : 𝜂𝜇𝜑 = ⟹ 𝜂𝜇𝜑 = 𝜂𝜇 ⟹ 𝜑 = 2𝜅 + ή 𝜑 = 2𝜅𝜋 + �𝜋 − � ⟹ 𝜑 = 2𝜅 + ή 𝜑 = 2𝜅𝜋 +
2 6 6 6 6 6
𝜋 5𝜋 13𝜋 17𝜋
για κ=0 έχουμε δυνατές λύσεις: 𝜑 = ή 𝜑 = . Για κ=1: 𝜑 = ή𝜑 = κ.ο.κ.
6 6 6 6

Τριγωνομετρικοί αριθμοί σε ορθογώνιο τρίγωνο

𝛼𝜋έ𝜈𝛼𝜈𝜏𝜄 𝜅ά𝜃𝜀𝜏𝜂 𝜋𝜌𝜊𝜎𝜅𝜀ί𝜇𝜀𝜈𝜂 𝜅ά𝜃𝜀𝜏𝜂 𝛼𝜋έ𝜈𝛼𝜈𝜏𝜄 𝜅ά𝜃𝜀𝜏𝜂
𝜂𝜇𝜑 = 𝜎𝜐𝜈𝜑 = 𝜀𝜑𝜑 =
𝜐𝜋𝜊𝜏𝜀ί𝜈𝜊𝜐𝜎𝛼 𝜐𝜋𝜊𝜏𝜀ί𝜈𝜊𝜐𝜎𝛼 𝜋𝜌𝜊𝜎𝜅𝜀ί𝜇𝜀𝜈𝜂 𝜅ά𝜃𝜀𝜏𝜂

Τριγωνομετρικοί αριθμοί γνωστών γωνίων

ημ συν εφ
0° 0 1
𝜋 1
30° (6 𝑟𝑎𝑑) √3 √3
2 2 3
𝜋
45° ( 𝑟𝑎𝑑) √2 √2 1
4
2 2
𝜋 1
60° ( 𝑟𝑎𝑑) √3 √3
3
2 2
𝜋
90° ( 𝑟𝑎𝑑) 1 0
2
180° (𝜋 𝑟𝑎𝑑) 0 -1
3𝜋 -1 0
270° ( 2 𝑟𝑎𝑑)
360° (2π 𝑟𝑎𝑑) 0 1

Λογάριθμοι και πράξεις με δυνάμεις

𝛼 𝜇 + 𝛼 𝜈 = 𝛼 𝜇+𝜈 𝛼𝜇 = 𝛼𝜈 ⇒ 𝜇 = 𝜈 𝑒 𝑙𝑛𝑥 = 𝑥 𝑥
ln � � = 𝑙𝑛𝑥 − 𝑙𝑛𝑦
𝑦
𝛼𝜇 1 ln(𝑥 𝑦 ) = 𝑦 ∙ 𝑙𝑛𝑥 𝑥
𝑒 = 𝑎 ⇒ 𝑥 = 𝑙𝑛𝑎
= 𝛼 𝜇−𝜈 = 𝛼 −𝜇
𝛼𝜈 𝛼𝜇
(𝛼 𝜇 )𝜈 = 𝛼 𝜇∙𝜈 𝛼 1 = 𝛼 𝜅𝛼𝜄 𝛼 0 = 1 ln(𝑥 ∙ 𝑦) = 𝑙𝑛𝑥 + 𝑙𝑛𝑦

1
 Προαπαιτούμενες γνώσεις Φυσικής Α’ Λυκείου
Ε.Ο.Κ. (ευθύγραμμη ομαλή ����⃗
𝛥𝑥
κίνηση) 𝑣⃗ =
𝛥𝑡
E.O.ME.K. (ευθύγραμμα �����⃗
𝛥𝑣
ομαλά μεταβαλόμενη 𝛼⃗ =
𝛥𝑡
κίνηση) 𝑣𝜏 = 𝑣𝑜 + 𝑎𝑡
1
𝑆 = 𝑣0 𝑡 ± 𝑎𝑡 2
2
Ο.Σ.Κ. (ομαλή στροφική 𝛥𝜑 2𝜋 1
𝜔= = = 2𝜋𝑓 𝜅𝛼𝜄 𝑇 =
κίνηση) 𝛥𝑡 𝛵 𝑓
𝑣𝛾2
𝑣𝛾 = 𝜔 ∙ 𝑅, 𝑎𝜅 = 𝜅𝛼𝜄
𝑅
𝑣𝛾2
𝐹𝜅 = 𝑚 ⋅ 𝑎𝜅 = 𝑚 ⋅ = 𝑚 ⋅ 𝜔2 ⋅ 𝑅
𝑅
Νόμοι του Νεύτωνα 1. Αν ΣF=0 τότε α=0 (δεν αλλάζει κινητική κατάσταση)
2. Αν ΣF≠0, τότε �����⃗ 𝛴𝐹 = 𝑚 ⋅ 𝑎⃗
�������������⃗ = −𝛢𝜈𝜏ί𝛿𝜌𝛼𝜎𝜂
3. 𝛥𝜌ά𝜎𝜂 �����������������������⃗
Σύνθεση Δυνάμεων 1. Ομόρροπες: F 1 +F 2 =ΣF
���⃗
𝐹1 + ���⃗ �����⃗
𝐹2 = 𝛴𝐹 2. Αντίρροπες: F 1 -F 2 =ΣF (για F 1 >F 2 )
3. Ορθή γωνία: Πυθαγόρειο θεώρημα
(F 1 )2 +(F 2 )2 =(ΣF)2
4. Τυχαία γωνία: Κανόνας του Παραλληλογράμμου
Τριβή ολίσθησης 𝛵𝜊𝜆 = 𝜇 ⋅ 𝛮
Ορμή 𝑃�⃗ = 𝑚 ⋅ 𝑣⃗
Διαφορά ορμής (Ώθηση) �����⃗
𝛥𝑃 = 𝐹 ⋅ ����⃗ 𝛥𝑡
Θ.Ω.Ο. Θεώρημα Ώθησης- ��������⃗ �����⃗
𝑃𝛼𝜌𝜒 + 𝛥𝑃 = ��������⃗ 𝑃𝜏𝜀𝜆
Ορμής
1
Ενέργεια 1. Μεταφορική κινητική ενέργεια: 𝛫 = 2 𝑚𝑣 2
2. Δυναμική ενέργεια
Έργο Άν F είναι σταθερή, τότε 𝑊 = 𝐹 ⋅ 𝑆 ⋅ 𝜎𝜐𝜈𝜑
Θ.Μ.Κ.Ε. K αρχ +ΣW=K τελ
Α.Δ.Μ.Ε. (Αρχή διατήρησης U αρχ +Κ αρχ =U τελ +K τελ
Μηχανικής ενέργειας)
Ισχύς 𝑑𝛦 𝐹 ∙ 𝑑𝑆
𝑃= = =𝐹∙𝑣
𝑑𝑡 𝑑𝑡

2
 1ο Κεφάλαιο: Ταλαντώσεις
Α.Α.Τ.
Βασικά μεγέθη 𝑡 γωνιακή συχνότητα
Περίοδος: 𝑇 = 𝑁
περιοδικών φαινομένων 𝛮 1 𝛥𝜑 2𝜋
Συχνότητα: 𝑓 = και 𝑓 = 𝑇 𝜔= = = 2𝜋𝑓
𝑡 𝛥𝑡 𝛵
Εξισώσεις απλής Μετατόπιση: 𝑥 = 𝐴𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) Επίσης: 𝑣𝑚𝑎𝑥 = 𝜔 ∙ 𝛢
αρμονικής ταλάντωσης Ταχύτητα: 𝑣 = 𝑣𝑚𝑎𝑥 𝜎𝜐𝜈(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) 𝛼𝑚𝑎𝑥 = 𝜔2 ∙ 𝛢
(Α.Α.Τ.) Επιτάχυνση:𝛼 = −𝛼𝑚𝑎𝑥 𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) όπου φ 0 η αρχ. φάση
Περίοδος, Δυνάμεις στην 𝐹𝜀𝜋 = −𝐷𝑥(x απομάκρυνση από Θ.Ι.) 𝐷 = 𝑚𝜔2
Α.Α.Τ 𝐹𝜀𝜆 = −𝑘𝑥 (x απομάκρυνση από Θ.Φ.Μ) 𝑚
Περίοδος: 𝛵 = 2𝜋�
επίσης : 𝐹 = 𝑚 ∙ 𝑎 𝐷
σταθερές: D: επαναφοράς, k: ελατηρίου
Ενέργειες στην Α.Α.Τ. 1 Σε ακραία θέση (Α.Θ.):
Δυναμική ενέργεια: 𝑈 = 2 𝐷𝑥 2 =
1
1
𝐷𝐴2 𝜂𝜇2 (𝜔𝑡 + 𝜑0 ) 𝑈𝑚𝑎𝑥 = 𝐷𝛢2 , 𝛫 = 0
2
2
1
Κινητική ενέργεια: 𝛫 = 𝑚𝑣 2
=
2 Στη θέση ισορροπίας (Θ.Ι.):
1 2 1
𝑚𝑣𝑚𝑎𝑥 𝜎𝜐𝜈 2 (𝜔𝑡 + 𝜑0 ) 𝛫𝑚𝑎𝑥 = 𝑚𝑣𝑚𝑎𝑥 2
,𝑈 = 0
2 2
Αρχή διατήρησης της Η ολική ενέργεια του ταλαντούμενου συστήματος παραμένει σταθερή:
μηχανικής ενέργειας 𝛦𝜊𝜆 = 𝛫𝑚𝑎𝑥 = 𝑈𝑚𝑎𝑥 = 𝑈 + 𝐾
(Α.Δ.Μ.Ε.) 1 2
1 1 1
𝛦𝜊𝜆 = 𝑚𝑣𝑚𝑎𝑥 = 𝐷𝛢2 = 𝐷𝑥 2 + 𝑚𝑣 2
2 2 2 2
Θ.Ι. Α.Θ. Τυχαία θέση
Εξισώσεις ηλεκτρικής φορτίο: 𝑞 = 𝑄𝜎𝜐𝜈(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) Επίσης: 𝛪 = 𝑄 ∙ 𝜔
Ταλάντωσης ένταση ρεύματος: 𝑖 = −𝐼𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) 𝛵 = 2𝜋√𝐿𝐶
𝑄
χωρητικότητα πυκνωτή: 𝐶 =
𝑉
Ενέργειες στην ηλεκτρική Ενέργεια ηλεκτρικού πεδίου : 𝑈𝛦 = 2
1 𝑞2 1 𝑄2
ταλάντωση 𝐶 𝑈𝛦𝑚𝑎𝑥 =
1 2 2 𝐶
Ενέργεια μαγνητικού πεδίου: 𝑈𝐵 = 2
𝐿𝑖 1 2
𝑈𝐵𝑚𝑎𝑥 = 𝐿𝐼
2
Αρχή διατήρησης της Η ολική ενέργεια του ταλαντούμενου συστήματος παραμένει σταθερή:
ενέργειας (Α.Δ.Ε.) στην 𝛦𝜊𝜆 = 𝑈𝛦𝑚𝑎𝑥 = 𝑈𝐵𝑚𝑎𝑥 = 𝑈𝛦 + 𝑈𝐵
ηλεκτρική ταλάντωση 1 𝑄2 1 2 1 𝑞2 1 2
𝛦𝜊𝜆 = = 𝐿𝐼 = + 𝐿𝑖
2 𝐶 2 2𝐶 2
πυκνωτής μέγιστο Τυχαία θέση
φορτισμένος ρεύμα

• Πρακτικά δεν υπάρχει αμείωτη (απλή αρμονική ταλάντωση). Στη φύση πάντα χάνεται
ενέργεια και έτσι στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο η φθίνουσα.
• Για την απόδειξη της απλής αρμονικής ταλάντωσης παίρνετε της δυνάμεις που ασκούνται
στο σώμα α) Στη θέση Φυσικού μήκους ελατηρίου, β) Στη θέση ισορροπίας και γ) σε τυχαίο
σημείο (για δικιά σας ευκολία προς την κατεύθυνση της θετικής φορας). Από τις σχέσεις θα
βγάλετε F=-(κάτι)∙x. Αυτό το κάτι σας είναι η σταθερά επαναφοράς D
• Η Περίοδος στη Α.Α.Τ. είναι ανεξάρτητη του πλάτους στη μηχανική ταλάντωση (ή της
μέγιστης ταχύτητας). Εξαρταται μόνο από τις φυσικές σταθερές D και m της ταλάντωσης.

3
• Το ίδιο ισχύει με την περίοδο στην ηλεκτρική ταλάντωση. Είναι ανεξάρτητη του μέγιστου
φορτίου Q καθώς και της έντασης I. Εξαρτάται μόνο από τις φυσικές σταθερές C
(χωρητικότητα πυκνωτή) και L (συντελεστής αυτεπαγωγής του πηνίου)
• Προσοχή στους τύπους 𝑣𝑚𝑎𝑥 = 𝜔 ∙ 𝛢 και 𝛪 = 𝑄 ∙ 𝜔. Αναφέρονται στα μέγιστα μεγέθη
(ταχύτητα, πλάτος, φορτίο, ένταση), τα οποία δεν είναι μέγιστα την ίδια χρονική στιγμή.
Συγκεκριμένα όταν είναι μέγιστο το ένα είναι μηδέν το άλλο. Αυτοί οι τύποι
παρεμπιπτώντως προκύπτουν από την A.Δ.Μ.Ε. / Α.Δ.Ε.
• Υπάρχει ο τύπος 𝑣 = ±𝜔√𝛢2 − 𝑥 2 o oποίος πρέπει πρώτα να αποδειθεί από την A.Δ.Μ.Ε.
Αν μάθετε να χρησιμοποιείτε την Α.Δ.Μ.Ε. σωστά δεν χρειάζεται να τον μάθετε αυτόν τον
τύπο.
• Στις γραφικές παραστάσεις πρέπει πάντα να γράφετε την εξίσωση της συνάρτησης από την
οποία προκύπτει, αντικαθιστώντας γνωστάστοιχεία με αριθμούς, όταν τα έχετε. Θα μένουν
σαν άγνωστοι οι όροι που πρέπει να μπούν στον άξονα x και y. Έτσι για τις γραφικές
παραστάσεις έχετε τις εξής συναρτήσεις
απομάκρυνση / χρόνος: : 𝑥 = 𝐴𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) – ημιτονοειδής συνάρτηση
ταχύτητα / χρόνος: 𝑣 = 𝑣𝑚𝑎𝑥 𝜎𝜐𝜈(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) – συνημιτονοειδής συνάρτηση
επιτάχυνση / χρόνος: :𝛼 = −𝛼𝑚𝑎𝑥 𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) - ημιτονοειδής αντίθετα
Δύναμη επαναφοράς / απομάκρυνση: 𝐹𝜀𝜋 = −𝐷𝑥 - ευθεία φθίνουσα
Δύναμη επαναφοράς / χρόνος: 𝐹𝜀𝜋 = −𝐷𝑥 = −𝐷 ∙ 𝐴𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) - ημιτονοειδής
1 1
Κινητική ενέργεια / χρόνος: 𝛫 = 𝑚𝑣 2 = 𝑚 ∙ 𝑣𝑚𝑎𝑥 2 𝜎𝜐𝜈 2 (𝜔𝑡 + 𝜑0 ) – συνημιτονοειδής.
2 2
Δεν πηγαίνει στο αρνητικό (είναι στο τετράγωνο – επίσης δεν υπάρχει αρνητική ενέργεια).
Το διάγραμμα έχει διαγραψει μια περίοδο όταν ο χρόνος είναι t=T/2
1 1
Δυναμική ενέργεια / χρόνος: 𝑈 = 𝐷𝑥 2 = 𝐷 ∙ 𝐴𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) – ημιτονοειδής. Επίσης δεν
2 2
πηγαίνει στο αρνητικό (είναι στο τετράγωνο – επίσης δεν υπάρχει αρνητική ενέργεια) και το
διάγραμμα έχει διαγραψει μια περίοδο όταν ο χρόνος είναι t=T/2
1
Δυναμική ενέργεια / απομάκρυνση:𝑈 = 𝐷𝑥 2 - (παραβολή ανοιχτή προς τα πάνω)
2
1
Κινητική ενέργεια / απομάκρυνση:𝐴. 𝛥. 𝑀. 𝐸. : 𝐸 = 𝑈 + 𝐾 ⇒ 𝐾 = 𝐸 − 𝐷𝑥 2 - (παραβολή
2
ανοιχτή προς τα κάτω)
1
Κινητική ενέργεια / ταχύτητα:𝛫 = 𝑚𝑣 2(παραβολή ανοιχτή προς τα πάνω)
2
1
Δυναμική ενέργεια / ταχύτητα: 𝐴. 𝛥. 𝑀. 𝐸. : 𝐸 = 𝑈 + 𝐾 ⇒ 𝑈 = 𝐸 − 𝑚𝑣 2 - (παραβολή
2
ανοιχτή προς τα κάτω)
• 𝐹𝜀𝜋 = −𝐷𝑥και 𝐹 = 𝑚 ∙ 𝑎. Προκύπτει λογικά:
α) Η δύναμη επαναφοράς και η απομάκρυνση έχουν πάντα αντίθετη φορά.
β) Η δύναμη επαναφοράς και η επιτάχυνση έχουν πάντα ίδια φορά.
γ) Άρα η επιτάχυνση και η απομάκρυνση έχουν πάντα αντίθετη φορά.
δ) Η ταχύτητα, αναλόγως σε ποιά φάση βρίσκεται, μπορεί να είναι η ίδια ή αντίθετη φορά
σε σχέση με άλλα μεγέθη.

4
 1
Φθ. Μηχανικές ταλαντώσεις 𝐹 = −𝑏𝑢 Στιγμιαία ενέργεια: 𝐸 = 𝐷𝐴2
2
Η ενέργεια ταλάντωσης μειώνεται 𝐴 = 𝐴𝑜 𝑒 −𝛬𝑡 𝛦0 𝛦1 𝛦𝑘
λόγω έργου δύναμης F. 𝛢0 𝛢1 𝛢𝑘 = =⋯= = 𝑒 2𝛬𝑇
= =⋯= = 𝑒 𝛬𝑇 𝛦1 𝛦2 𝛦𝑘+1
Το πλάτος Α (και η 𝑣𝑚𝑎𝑥 ) 𝛢1 𝛢2 𝛢𝑘+1
μειώνεται
Φθίνουσες ηλεκτρικές 𝑄 = 𝑄𝑜 𝑒 −𝛬𝑡 Στιγμιαία ενέργεια: 𝐸 =
1 𝑄2

ταλαντώσεις 𝑄0 𝑄1 𝑄𝑘 2 𝐶
= =⋯= = 𝑒 𝛬𝑇 𝛦0 𝛦1 𝛦𝑘
Η ενέργεια ταλάντωσης μειώνεται 𝑄1 𝑄2 𝑄𝑘+1 = =⋯= = 𝑒 2𝛬𝑇
ότι = 𝑒 𝛬𝑇 μετά από απόδειξη 𝛦1 𝛦2 𝛦𝑘+1
λόγω αντίστασης R. ότι = 𝑒 2𝛬𝑇 μετά από απόδειξη
Το φορτίο Q (και η Ι) μειώνεται
1
Εξαναγκασμένη ταλάντωση 1 𝛫 ηλ.: 𝑓0 =
μηχ.: 𝑓0 = � 2𝜋√𝐿𝐶
2𝜋 𝑚
Αρχή της επαλληλίας 𝑥⃗ = ���⃗
𝑥1 + ����⃗
𝑥2
Σύνθεση 2 Α.Α.Τ. Από 𝑥1 = 𝐴1 𝜂𝜇(𝜔𝑡) και
𝑥2 = 𝐴2 𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ) προκύπτει 𝐴 = �𝐴12 + 𝐴22 + 2𝐴1 𝐴2 𝜎𝜐𝜈𝜑
Α) ίδια συχνότητα, Θ.Ι.,
διεύθυνση, μπορούν να έχουν 𝑥 = 𝛢𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜃), όπου  𝛢2 𝜂𝜇𝜑
𝜀𝜑𝜃 =
διαφορετικό πλάτος Α 𝛢1 + 𝐴2 𝜎𝜐𝜈𝜑
Σύνθεση 2 Α.Α.Τ. Από 𝑥1 = 𝐴𝜂𝜇(𝜔1 𝑡) και Ειδική περίπτωση με 𝜔1 ≈ 𝜔2 : διακρότημα
Β) ίδιο πλάτος Α, Θ.Ι., διεύθυνση, 𝑥2 = 𝐴𝜂𝜇(𝜔2 𝑡) προκύπτει: 1 1
𝜔1 − 𝜔2 𝜔1 + 𝜔2 𝑇𝛿 = =
διαφορετική συχνότητα 𝑥 = 2𝐴𝜎𝜐𝜈 � 𝑡� ∙ 𝜂𝜇 � 𝑡� 𝑓𝛿 |𝑓1 − 𝑓2 |
2 2
𝜔1 +𝜔2
Με γων. συχνότητα: 𝜔 =
2
• Φθίνουσες ταλαντώσεις: Η σταθερά b εξαρτάται από το μέγεθος και το σχήμα του σώματος
καθώς και το μέσο στο οποίο βρίσκεται. Η σταθερά Λ εξαρτάται από τη σταθερά b και τη
μάζα m του σώματος.
• Όσο μεγαλύτερη η σταθερά b (ή η αντίσταση R στις φθίνουσες ηλεκτρικές), τόσο πιο
γρήγορα χάνεται ενέργεια και μειώνεται το πλάτος. Η περίοδος Τ όμως παραμένει σταθερή
(στα πλαίσια του σχολικού βιβλίου). Όταν η b ή η R είναι πολυ μεγάλη και το σώμα χάνει
ενέργεια τόσο γρήγορα που δεν μπορεί να κάνει καν κάποια περιοδική κίνηση, αυτή
ονομάζεται απεριοδική.
• Το πλάτος Α μειώνεται εκθετικά σε σχέση με το χρόνο.
• Οι τύποι 𝐴 = 𝐴𝑜 𝑒 −𝛬𝑡 και 𝑄 = 𝑄𝑜 𝑒 −𝛬𝑡 ισχύουν μόνο για χρόνο ίσο με ακέραια πολλαπλάσια
της περιόδου.
• Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις: Αν σε μια φθίνουσα ταλάντωση η ενέργεια που χάνεται
αναπληρώνεται από ένα διεγέρτη τότε μιλάμε για εξαναγκασμένη ταλάντωση. Η συχνότητα
της ταλάντωσης είναι η συχνότητα του διεγέρτη.
• Αν το σώμα εκτελούσε ελεύθερη ταλάντωση θα είχε μια ιδιοσυχνότητα 𝑓0. Όσο πιο κοντά
είναι η ιδιοσυχνότητα στην πραγματική συχνότητα 𝑓𝛿 που οφείλεται στο διεγέρτη, τόσο «με
καλύτερο τρόπο» μεταφέρεται η ενέργεια από τον διεγέρτη στο σύστημα και μεγαλώνει το
πλάτος. Στην ειδική περίπτωση που 𝑓0 = 𝑓𝛿 το πλάτος γίνεται μέγιστο και το φαινόμενο
ονομάζεται συντονισμός.
• Για συγκεκριμένη συχνότητα το πλάτος αυξάνεται με μείωση της σταθεράς b (ή αντίστασης R).
• Σύνθεση ταλαντώσεων: Η συνισταμένη ταλάντωση της περίπτωσης Α που είναι της μορφής
𝑥 = 𝛢𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜃) είναι απλή αρμονική ταλάντωση, ενώ στη περίπτωση Β της μορφής
𝜔1 −𝜔2 𝜔1 +𝜔2
𝑥=2𝐴𝜎𝜐𝜈� 2
𝑡� ∙ 𝜂𝜇 �
2
𝑡� δεν είναι Α.Α.Τ.
• Το διακρότημα είναι μια ιδιόμορφη ταλάντωση. Στο διακρότημα υπάρχουν 2 περίοδοι: μια
1 1
μεγάλη είναι του διακροτήματος 𝑇𝛿 = = |𝑓 −𝑓 | και μια πιο σύντομη που έχει γωνιακή
𝑓𝛿 1 2
𝜔1 +𝜔2
συχνότητα 𝜔 = ≈ 𝜔1 ≈ 𝜔2 .
2

5
 2ο Κεφάλαιο: Κύματα
Εξίσωση απλού αρμονικού 𝑡 𝑥 𝑡 𝑥 𝜑0
𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − � 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − + �
κύματος 𝑇 𝜆 𝑇 𝜆 2𝜋
2𝜋𝑡 2𝜋𝑥 2𝜋𝑡 2𝜋𝑥
𝑦 = 𝐴𝜂𝜇 � − � 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇 � − + 𝜑0 �
𝑇 𝜆 𝑇 𝜆
Θεμελιώδης εξίσωση 𝛥𝑥 𝜆 𝑣 = 𝜆𝑓
𝑣= = = 𝜆𝑓
κυματικής 𝛥𝑡 𝛵
Διαφορά φάσης 𝛥𝑥 𝜔=
𝛥𝜑
⇔ 𝛥𝜑 = 𝜔 ∙ 𝛥𝑡 και
𝛥𝜑 = 2𝜋 ∙ 𝛥𝑡
𝜆 𝛥𝑥
(μετά από απόδειξη) 𝑣= ⇔ 𝛥𝑥 = 𝑣 ∙ 𝛥𝑡
𝛥𝑡
Γραφικές παραστάσεις: Στιγμιότυπο(y/x): Μελέτη σημείου (y/t):
𝑥 𝑡
𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 �𝜎𝜏𝛼𝜃. − � 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − 𝜎𝜏𝛼𝜃. �
𝜆 𝑇
Εξίσωση συμβολή κύματος 𝑟1 − 𝑟2 𝑡 𝑟1 + 𝑟2
𝑦 = 2𝐴𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ � ∙ 𝜂𝜇2𝜋 � − �
2𝜆 𝑇 2𝜆
Ειδικά σημεία στη συμβολή Ενίσχυση: 𝛥𝑟 = 𝑁𝜆 ή 𝜆
Απόσβεση: 𝛥𝑟 = (2𝑁 + 1) ∙ 2
𝜆
𝛥𝑟 = 2𝑁 ∙ 2
Εξίσωση στάσιμου κύματος 𝑥 2𝜋
𝑦 = 2𝐴𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 � ∙ 𝜂𝜇 � 𝑡�
𝜆 𝛵
Ειδικά σημεία στάσιμου κυμ. 𝜆 𝜆 𝜆
Κοιλία: 𝑥 = 𝑘 ∙ 2 ή 𝑥 = 2𝑘 ∙ 4 Δεσμοί: 𝑥 = (2𝑘 + 1) ∙ 4

Απλό αρμονικό (μηχανικό) κύμα χωρίς αρχική φάση (αναφορά κυρίως στο εγκάρσιο κύμα):
𝑡 𝑥
• Η εξίσωση του κύματος 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − � μπορεί να σου δώσει την κάθετη απομάκρυνση
𝑇 𝜆
y για οποιοδήποτε σημείο απέχει κάποια απόσταση x από την πηγη οποιοδήποτε χρόνο t.
• Η κάθετη απομάκρυνση που στο 1ο κεφάλαιο ονομαζόταν x τώρα ονομάζεται y. Η λέξη
κάθετη απομάκρυνση βέβαια έχει μόνο νόημα όταν αναφερόμαστε στο εγκάρσιο κύμα.
Γενικώς y είναι η απομάκρυνση του σημείου από την θέση ισορροπίας του.
𝑡 𝑥 𝑡 𝑥 𝜑
• Η φάση είναι οτιδήποτε μετά το ημ δηλ. 2𝜋 � − � ή � − + 2𝜋0 �
𝑇 𝜆 𝑇 𝜆
• Το κύμα μεταφέρει ενέργεια και ορμή, δεν μεταφέρει ύλη.
• Τα μηχανικά κύματα δεν διαδίδονται στο κενό, αλλά χρειάζονται ένα ελαστικό μέσο.
• Τα εγκάρσια κύματα μεταδίδονται στα στερεά σώματα και κατά προσέγγιση στην επιφάνεια
των υγρών.
• Τα διαμήκη κύματα μεταδίδονται σε στερεά, υγρά, αέρια.
• Το κύμα μεταδίδεται με σταθερή ταχύτητα (δηλαδή κάνει ευθύγραμμη ομαλή κίνηση) και
την ταχύτητα μπορούμε να την υπολογίσουμε από τη θεμελιώση εξίσωση της κυματικής
𝑣 = 𝜆𝑓. Η ταχύτητα αυτή εξαρτάται μόνο από το μέσο στο οποίο διαδίδεται. Η συχνότητα
είναι η συχνότητα της πηγής.
• Ενώ το κύμα μεταδίδεται κατά τον άξονα x κάνοντας Ε.Ο.Κ., κάθε σημείο του κύματος κάνει
απλή αρμονική ταλάντωση πάνω-κάτω (εγκάρσια) ή δεξιά-αριστερά (διαμήκη).
𝛥𝑥
• Ο τύπος για τη διαφορά φάσης 𝛥𝜑 = 2𝜋 ∙ χρειάζεται απόδειξη, μπορείτε όμως να κάνετε
𝜆
συνδιασμό 𝛥𝜑 = 𝜔 ∙ 𝛥𝑡 και 𝛥𝑥 = 𝑣 ∙ 𝛥𝑡 για να υπολογίσετε από την απομάκρυνση τη
διαφορά φάσης και το αντίστροφο.

6
• Αν θέλουμε να καταλάβουμε προς τα που είναι η ταχύτητα σε ένα σημείο απλώς
φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε αυτό το σημείο και κάνετε surfing. Προς τα πού θα σας πάει
το κύμα; Προς τα πάνω ή προς τα κάτω; Καθώς βλέπετε τα κύματα – μπροστά σας είναι
«βουναλάκι» ή «βαθούλωμα»; Τα ακραία σημεία έχουν ταχύτητα 0, στις θέσεις ισορροπίας
η ταχύτητα είναι μέγιστη.
• Στιγμιότυπο είναι μια «φωτογραφία» που παίρνετε την ώρα που ταξιδεύει το κύμα. Στη
φωτογραφία «παγώνουμε» το χρόνο, γι αυτό και ο χρόνος (t) είναι σταθερός.
• Για να σχηματίσουμε το στιγμιότυπο για δεδομένη χρονική στιγμή γνωρίζοντας την εξίσωση
κύματος, ακολουθούμε απλά βήματα:
1. Υπολογίζουμε από την εξίσωση κύματος διάφορα δεδομένα, όπως Α,Τ,f,λ,v.
𝛥𝑥
2. Υπολογίζουμε από 𝑣 = την απόσταση στον x άξονα που έχει διανύσει το κύμα.
𝛥𝑡
3. Μετατρέπω τα μέτρα σε μήκη κύματος διαιρώντας με λ.
4. Υπολογίζω μέσω της εξίσωσης του κύματος το την κάθετη απομάκρυνση y για την αρχή των
αξόνων τη χρονική στιγμή t (προσοχή: η αρχή των αξόνων έχει x=0!).
5. Για την εξίσωση της γραφικής παράστασης αντικαθιστώ στην εξίσωση του κύματος
𝑡 𝑥
(πχ. 𝑦 = 0,1𝜂𝜇2𝜋 �2 − 4� (𝑆. 𝐼. )) το χρόνο του στιγμιότυπου (πχ. t=5) έτσι ώστε να προκύψει
𝑥
εξίσωση της μορφής 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 �𝜎𝜏𝛼𝜃𝜀𝜌ό𝜍 𝛼𝜌𝜄𝜃𝜇ό𝜍 − � με μοναδικούς αγνώστους το y
𝜆
και το x.
6. Ξεκινώντας από τη θέση ισορροπίας σχεδιάζω το στιγμιότυπο προς τα πίσω όσα μήκη
κύματος βρήκα στο βήμα 3.
• Μελέτη απομάκρυνσης σε σχέση με το χρόνο συγκεκριμένου σημείου: Για να σχηματίσουμε
τη γραφική παράσταση κάθετης απομάκρυνσης y προς τον χρόνο t για συγκεκριμένο σημείο
γνωρίζοντας την εξίσωση κύματος, ακολουθούμε απλά βήματα:
1. Υπολογίζουμε από την εξίσωση κύματος διάφορα δεδομένα, όπως Α,Τ,f,λ,v.
𝛥𝑥
2. Υπολογίζουμε από 𝑣 = το χρόνο t που χρειάζεται το κύμα μέχρι που να φτάσει στο
𝛥𝑡
σημείο που έχει απόσταση x.
3. Για την εξίσωση της γραφικής παράστασης αντικαθιστώ στην εξίσωση του κύματος
𝑡 𝑥
(πχ. 𝑦 = 0,1𝜂𝜇2𝜋 �2 − 4� (𝑆. 𝐼. )) την απομάκρυνση του σημείου (πχ. x=5 m) έτσι ώστε να
𝑡
προκύψει εξίσωση της μορφής 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − 𝜎𝜏𝛼𝜃𝜀𝜌ό𝜍 𝛼𝜌𝜄𝜃𝜇ό𝜍� με μοναδικούς
𝑇
αγνώστους το y και το t.
4. Σχηματίζουμε τη γραφική παράσταση, κατα την οποία για το χρόνο μέχρι το t που
υπολογίσαμε στο βήμα 2 το σημείο είναι ακίνητο και μετά κάνει απλή αρμονική ταλάντωση
πλάτους Α και περιόδου Τ.
• Αν σε άσκηση αναφερθούν σε συγκεκριμένο σημείο του κύματος, τότε αυτόματα
μεταφέρεστε στην ύλη του πρώτου κεφαλαίου, διότι το σημείο αυτό κάνει απλή αρμονική
ταλάντωση. Για να μεταφερθούμε στο πρώτο κεφάλαιο, αντικαθιστάτε την απομάκρυνση x
𝑡 𝑥
στο γενικό τύπο 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇2𝜋 � − � (με γνωστά τα Α,Τ και λ) και αυτόματα θα προκύψει
𝑇 𝜆
εξίσωση ταλάντωση της μορφής 𝑦 = 𝐴𝜂𝜇(𝜔𝑡 + 𝜑0 ). (Το y σε αυτή την εξίσωση αντιστοιχεί
στο x που γνωρίζετε από την εξίσωση της ταλάντωσης). Το 𝜑0 είναι αρνητικό η απόλυτη
τιμή του είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση. Προσοχή: και να έχουμε τον
χρόνο, δεν τον αντικαθιστούμε πριν βρούμε την εξίσωση της ταλάντωσης! Η ίδια
μεθοδολογία ισχύει και στην περίπτωση συμβολής κυμάτος ή στάσιμου κύματος.

7
Συμβολή κύματος
• Στη συμβολή κύματος ισχύει η αρχή της επαλληλίας. Η αρχή της επαλληλίας δεν ισχύει για
ισχυρές εκρήξεις (και γενικώς κύματα που είναι τόσο δυνατά που αλλάζουν τις ιδιότητες του
μέσου στο οποίο διαδίδονται).
𝑟1 −𝑟2
• Οτιδήποτε πρίν το ημ στον τύπο, δηλαδή �2𝐴𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ 2𝜆
�� είναι το πλάτος του σημείου
που απέχει r 1 από τη μία και r 2 από την άλλη πηγη. Η απόλυτη τιμή μπαίνει γιατί το πλάτος
δεν μπορεί να είναι αρνητικό. Προσοχή: το Α αυτό είναι το πλάτος της πηγής. Το πλάτος
σημείων που βρίσκονται σε συμβολή φτάνει από 0 μέχρι 2Α!
𝑟1 −𝑟2
• Στα σημεία που ισχύει �𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ 2𝜆
�� = 1, το πλάτος του κύματος Α’= 2Α και στα σημεία
𝑟1 −𝑟2
αυτά γίνεται ενίσχυση. Στα σημεία που ισχύει 𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ � = 0, το πλάτος του κύματος
2𝜆
Α’= 0 και στα σημεία αυτά γίνεται απόσβεση.
• Τα υπόλοιπα σημεία ταλαντώνονται με ενδιάμεσα πλάτη, που μπορούμε να τα βρούμε
𝑟1 −𝑟2
υπολογίζοντας 𝐴′ = 2𝐴 �𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ 2𝜆
��. Αυτός ο τύπος βεβαίως ισχύει και για
ενίσχυση/απόσβεση, δηλ. μπορείτε πάντα να τον χρησιμοποιείτε για να βρείτε το πλάτος.
𝑡 𝑟1 +𝑟2
• Η φάση είναι οτιδήποτε μετά το ημ στον τύπο, δηλ. 2𝜋 � − �.
𝑇 2𝜆
• Σε περίπτωση που σας ζητήσουν την κάθετη απομάκρυνση ή σας ζητήσουν γραφική
παράσταση της απομάκρυνσης σε σχέση με το χρόνο πρέπει πρώτα να μελετήσετε πότε το
𝑥
κάθε ένα κύμα φτάνει στο σημείο που σας ενδιαφέρει (υπολογισμός από 𝑣 = , όπου x
𝑡
είναι η απομάκρυνση από την πηγή. Το x Συμβολίζεται στη συμβολή συνήθως με r 1 ή r 2 ).
Μέχρι να φτάσει το πρώτο κύμα ισχύει y=0, από τη χρόνικη στιγμή που φτάνει το πρώτο
κύμα μέχρι τη χρονική στιγμή που φτάνει το δεύτερο κύμα, το σημείο ταλαντώνεται
σύμφωνα με την εξίσωση του πρώτου αυτού κύματος και εφόσον φτάνουν και τα δυο
κύματα ισχύει η εξίσωση της συμβολής.

Στάσιμο κύμα
• Στη συμβολή δεν μεταφέρεται ενέργεια,ορμή ή ύλη (η ενέργεια παγιδεύεται μεταξύ των
δεσμών).
𝑥
• Το πλάτος υπολογίζεται απόοτιδήποτε πρίν το ημ, δηλ. 𝛢΄ = 2𝐴𝜎𝜐𝜈 �2𝜋 ∙ � και κυμαίνεται
𝜆
και εδώ μεταξύ 2Α και 0. Τα σημεία με μέγιστο πλάτος Α΄=2Α ονομάζονται κοιλίες, τα
σημεία που παραμένουν ακίνητα ονομάζονται δεσμοί.
• Οι τύποι ισχύουν αν πάρουμε σαν αρχή κοιλία!
• Τα σημεία μεταξύ δυο δεσμών έχουν πάντα την ίδια φάση και διαφέρουν με τα σημεία
μεταξύ των επόμενων δυο δεσμών κατά π rad.

8
 Ηλεκτρομαγνητικά κύματα 𝑡 𝑥 𝐸
𝛦 = 𝐸𝑀𝐴𝑋 𝜂𝜇2𝜋 � − � 𝑐=
𝑇 𝜆 𝐵
𝑡 𝑥
𝛣 = 𝛣𝑀𝐴𝑋 𝜂𝜇2𝜋 � − �
𝑇 𝜆
Οπτική 𝑐0 𝜆0 ∙ 𝑓 𝜆0 Νόμος του Snell:
𝑛= = =
𝑐 𝜆∙𝑓 𝜆 𝑛𝑎 ∙ 𝜂𝜇𝜃𝛼 = 𝑛𝑏 ∙ 𝜂𝜇𝜃𝑏

Κρίσιμη γωνία 𝑛𝑏
𝜂𝜇𝜃𝑐𝑟𝑖𝑡 = 𝜇𝜀 𝑛𝑏 < 𝑛𝛼
𝑛𝑎

Ηλεκτρομαγνητικά κύματα
• Είναι η ταυτόχρονη διάδοση ενός ηλεκτρικού και ενός μαγνητικού πεδίου στον ίδιο χώρο
που μεταξύ τους είναι κάθετα. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα κινούνται με ταχύτητα φωτός
(εξάλλου το ορατό φως, όπως το γνωρίζουμε είναι φάσμα του ηλεκτρομαγνητικού κύματος)
• Δημιουργούνται από την επιτάχυνόμενη κίνηση ηλεκτρικών φορτίων.
𝐸
• Την ταχύτητα μπορείτε να την υπολογίσετε από 𝑐 = ή από 𝑣 = 𝜆𝑓. Για να κινείται στο
𝐵
𝑚
κενό πρέπει και στις δυο περιπτώσεις η ταχύτητα να είναι 3 ∙ 108 .
𝑠
𝜋
• Το ηλεκτρικό και το μαγνητικό πεδίο κοντά στη πηγή έχουν διαφορά φάσης , μακριά από
2
την πηγή δεν έχουν διαφορά φάσης.
• Μπορούμε να εργαστούμε (πχ. στιγμιότυπο) όπως ακριβώς εργαζόμασταν στα μηχανικά
κύματα.
• Όταν αλλάζει το μέσο (πχ. από αέρα στο νερό), δεν αλλάζει η συχνότητα, η οποία είναι της
πηγής, αλλά η ταχύτητα και το μήκος κύματος, σύμφωνα με 𝑣 = 𝜆𝑓.

Οπτική
• Υπάρχουν διάφορα μέσα από τα οποία μπορούν να περάσουν ακτινοβολίες. Το κάθε ένα
𝑐0
μέσο χαρακτηρίζεται από μια οπτική πυκνότητα (δείκτης διάθλασης) 𝑛 = . Όσο πιο πολύ
𝑐
«εμποδίζει», το μέσον το φώς, δηλαδή με όσο μικρότερη ταχύτητα διαδίδεται το φως στο
μέσον, τόσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης διάθλασης n.
• Αν το φως πέσει σε μια επιφάνεια που δεν είναι λεία, τότε υπάρχει διάχυση, αν είναι λεία
υπάρχει αντανάκλαση. Όταν το φως αντανακλάται, τότε φεύγει (γωνία ανάκλασης) με την
ίδια γωνία με την οποία ήρθε (γωνία πρόσπτωσης)
• Αν μπορεί να περάσει τη διαχωριστική επιφάνεια με κάποια γωνία και παει από το οπτικά
αραιότερο (μικρότερο n) στο οπτικά πυκνότερο (μεγαλύτερο n) τότε υπάρχει διάθλαση, δηλ.
η γωνία πρόσπτωσης είναι διαφορετική από τη γωνία διάθλασης. Συγκεκριμένα σε αυτήν
την περίπτωση η γωνία διάθλασης είναι μικρότερη και η ακτίνα συγκλίνει προς τον άξονα.
• Αν μπορεί να περάσει τη διαχωριστική επιφάνεια με κάποια γωνία και παει από το οπτικά
πυκνότερο στο οπτικά αραιότερο τότε υπάρχουν τρεις περιπτώσεις:
1. θ crit >θ προς  έχουμε διάθλαση, ισχύει ο νόμος του Snell
2. θ crit =θ προς  η ακτινοβολία πηγαίνει παράλληλα προς τη διαχωριστική επιφάνεια
3. θ crit <θ προς έχουμε ολική εσωτερική ανάκλαση
• Σε όλες τις περιπτώσεις που έχουμε διάθλαση, αντανακλάται επίσης ένα τμήμα της
ακτινοβολίας.
• Καθώς η ακτινοβολία αλλάζει μέσο ισχύει 𝑣 = 𝜆 ∙ 𝑓. Εφόσον αλλάζει η ταχύτητα, θα αλλάξει
και το μήκος κύματος, εφόσον η συχνότητα δεν αλλάζει (είναι η συχνότητα της πηγής).

9
 4ο Κεφάλαιο: Μηχανική Στερεού σώματος
Ε.Ο.Κ. (ευθύγραμμη ομαλή ����⃗
𝛥𝑥
κίνηση) 𝑣⃗ =
𝛥𝑡
E.O.ME.K. (ευθύγραμμα �����⃗
𝛥𝑣 𝛥𝜔
𝛼𝑐𝑚 =
�������⃗ 𝛼𝛾𝜔𝜈 =
ομαλά μεταβαλόμενη 𝛥𝑡 𝛥𝑡
κίνηση) και Ο.ΜΕ.Σ.Κ. 𝑣𝜏 = 𝑣𝑜 + 𝑎𝑡 γων. ταχ.: 𝜔 = 𝜔𝜊 ± 𝛼𝛾𝜔𝜈 𝑡
1
(Ομαλα μεταβαλλόμενη 1 γωνία: 𝜃 = 𝜔0 𝑡 ± 2 𝑎𝛾𝜔𝜈 𝑡 2
𝑆 = 𝑣0 𝑡 ± 𝑎𝑡 2
Στροφική κίνηση) 2
Ο.ΜΕ.Σ.Κ. E.O.ME.K 𝑆 = 𝜃 ⋅ 𝑅, 𝑣𝑐𝑚 = 𝜔 ∙ 𝑅, 𝑎𝑐𝑚 = 𝑎𝛾𝜔𝜈 ∙ 𝑅
𝛥𝜑 2𝜋 1
𝜔= = = 2𝜋𝑓 𝜅𝛼𝜄 𝑇 =
𝛥𝑡 𝛵 𝑓
Ο.Σ.Κ. (ομαλή στροφική 𝑣𝛾 2

κίνηση) 𝑣𝛾 = 𝜔 ∙ 𝑅, 𝑎𝜅 = 𝜅𝛼𝜄
𝑅
2
𝑣𝛾
𝐹𝜅 = 𝑚 ⋅ 𝑎𝜅 = 𝑚 ⋅ = 𝑚 ⋅ 𝜔2 ⋅ 𝑅
𝑅
Ροπή δύναμης 𝜏 = 𝐹 ∙ 𝑑 (∙ 𝜂𝜇𝜑)
Όταν έχουμε ισορροπία 𝛴𝜏 = 0 και �����⃗ �����⃗ στον x και y άξονα)
𝛴𝐹 = 0 (𝛴𝐹
Όταν έχουμε επιταχυν. κίνηση.. Στροφική : 𝛴𝜏 = 𝛪 ∙ 𝛼𝛾𝜔𝜈 Μεταφορική: �����⃗ 𝛴𝐹 = 𝑚 ⋅ 𝑎⃗
2 Θεώρημα Steiner:
Σημειακής μάζας: 𝛪 = 𝑚𝑟
𝛪𝜌 = 𝛪𝑐𝑚 + 𝑚𝑑2
Ροπή αδράνειας Στερεό σώμα: Ροπή αδράνειας δακτυλείου,
𝛪 = 𝑚1 𝑟12 + 𝑚2 𝑟22 +. . . +𝑚𝑛 𝑟𝑛2 κοίλου κυλίνδρου κτλ.:
𝛪 = 𝑚𝑟 2 (μετά από απόδειξη)
Υλικό σημείο: 𝐿 = 𝑝 ∙ 𝑟 = 𝑚𝑢𝑟 Στερεό: 𝐿 = 𝛪 ∙ 𝜔 (ισχύει και
Στροφορμή
για υλικό σημείο)
Θεμελιώσης νόμος της ���������⃗
𝐿𝛼𝜌𝜒 + 𝛥𝐿 ����⃗ = ��������⃗
𝐿𝜏𝜀𝜆 ή Αν 𝛴𝜏 = 0 ⇔ 𝛥𝐿 = 0 𝜅𝛼𝜄
στροφικής κίνησης (Θ.Ν.Σ.Κ.) ���������⃗ ����⃗ ��������⃗ ���������⃗
𝐿𝛼𝜌𝜒 = ��������⃗
𝐿𝜏𝜀𝜆 (Α.Δ.Σ.Ο.)
𝐿 𝛼𝜌𝜒 + 𝛴𝜏 ∙ 𝛥𝑡 = 𝐿𝜏𝜀𝜆 ή
και Αρχή διατήρησης της 𝛥𝐿
Στροφορμής (Α.Δ.Σ.Ο.) 𝛴𝜏 = 𝛥𝑡
(Θ.Ν.Σ.Κ.)
Κινητική ενέργεια λόγω 1 𝑊 = 𝐾𝜏𝜀𝜆 − 𝐾𝛼𝜌𝜒 καθώς και
𝛫 = 𝛪𝜔2
περιστροφής / Έργο 2 𝑊 =𝜏∙𝜃
𝑊
Ισχύς 𝑃 = 𝑡 = 𝜏 ∙ 𝜔 (στιγμιαία)

• Στην αρχή της άσκησης πρέπει να ξεκαθαρίσετε για κάθε σώμα τι είδους κίνηση κάνει ότι
αφορά την μεταφορική και τη στροφική κίνηση.
�����⃗
𝛥𝑥
• Μεταφορική κίνηση: Ε.Ο.Κ. ή ακινησία: ισχύει 𝑣⃗ = και �����⃗
𝛴𝐹 = 0
𝛥𝑡
E.O.ME.K.: τύποι Ε.Ο.ΜΕ.Κ. και �����⃗
𝛴𝐹 = 𝑚 ⋅ 𝑎⃗
• Στροφική κίνηση: Ο.Σ.Κ. ή ακινησία: τύποι Ο.Σ.Κ. και 𝛴𝜏 = 0
Ο.ΜΕ.Σ.Κ.: τύποι Ο.ΜΕ.Σ.Κ. και 𝛴𝜏 = 𝛪 ∙ 𝛼𝛾𝜔𝜈
• Σε τροχό που κυλίεται όλα τα σημεία έχουν μια 𝑣𝑐𝑚 λόγω μεταφοράς που είναι ίδια σε όλα
τα σημεία και μια 𝑣𝛾 λόγω περιστροφής που διαφέρει αναλόγως το σημείο που
αναφερόμαστε και ισχύει 𝑣𝛾 = 𝜔 ∙ 𝑟
• Ειδικά σε τροχό που κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει ισχύει για επιτρόχια σημεία 𝑣𝛾 = 𝑣𝑐𝑚
(μετά από απόδειξη).
• Η ταχύτητα κάθε σημείου του τροχού είναι διαφορετική και προκύπτει από το διανυσματικό
άθροισμα των 𝑣𝑐𝑚 και 𝑣𝛾 . Ισχύει για τα επιτρόχεια σημεία: το σημείο που είναι σε επαφή με

10
 το έδαφος έχει ταχύτητα 𝑣 = 0, το σημείο που βρίσκεται αντιδιαμετρικά στο πάνω μέρος
του τροχού έχει ταχύτητα 𝑣 = 2𝑣𝑐𝑚 και τα σημεία που βρίσκονται σε απόσταση R από το
έδαφος, δηλαδή το αριστερό και το δεξί σημείο του τροχού έχουν ταχύτητα 𝑣 = √2𝑣𝑐𝑚 .
• Για να βρείτε την ροπή δύναμης F που δεν είναι παράλληλη με τον άξονα περιστροφής,
αναλύετε την δύναμη F και παίρνετε μόνο την συνιστώσα που είναι παράλληλη και
προκαλεί περιστροφή για αντικατάσταση στον τύπο τ=F∙d. Εναλλακτικά μπορείτε να πάρετε
ολόκληρη τη δύναμη και να εισάγετε σαν d την απομάκρυνση του φορέα της δύναμης F από
τον άξονα περιστροφής.
• Η ροπή ζεύγους δυνάμεων που η καθεμία έχει μέτρο F είναι σταθερή και πάντα ίση με
τ=F∙d, όπου d η μεταξύ τους απόσταση.
• Θεώρημα Steiner χρησιμοποιούμε πάντα όταν ο άξονας περιστροφής δεν περνάει από το
κέντρο μάζας. Συνηθισμένο παράδειγμα: ράβδος που πέφτει, στηριζόμενη σε μια άκρη της.
• Η ροπή αδράνειας ενός κοίλου κυλίνδρου η στεφανής ισούται μετά από απόδειξη με
𝛪 = 𝛭𝑅 2 .
• Η στατική τριβή σε τροχό που κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει, αλλά δεν περιστέφεται δεν έχει
πάντα φορά προς την αντίθετη φορά της κίνησης (συχνό λάθος), αλλά τέτοια ώστε να
ισχύουν οι τύποι. Δείτε παράδεισμα με τροχό που κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει υπό
επίδραση μόνο του βάρους σε κεκλιμένο επίπεδο με αρχική ταχύτητα προς τα πάνω
• Η στατική τριβή είναι ο λόγος που ένα σώμα περιστρέφεται στο έδαφος, είναι ο λόγος
δηλαδή που μετατρέπεται τμήμα της ενέργειας σε στροφική.
• Οι δυνάμεις αναλύονται σε κεκλιμένο επίπεδο με την εξής σειρά: 1. Βάρος, 2. Αναλύουμε το
βάρος σε δυο συνιστώσες, 3. Σχεδιάζουμε άλλες δυνάμεις στον άξονα του y και την
αντίδραση του εδάφους, 4. Σχεδιάζουμε τυχόν τριβές και άλλες δυνάμεις στον άξονα του x.
• Η ραβδος που πέφτει είναι και μια ειδική περίπτωση όπου 𝛼𝛾𝜔𝜈 και 𝛼𝑐𝑚 δεν παραμένουν
σταθερά. Στα περισσότερα παραδείγματα οι δυνάμεις παραμένουν σταθερές και έτσι και οι
επιταχύνσεις. Στη ράβδο όμως καθώς πέφτει, αλλάζει η γωνία, δηλαδή αλλάζει και ο τρόπος
με τον οποίο αναλύεται το βάρος και έτσι αλλάζει και η ροπή και έτσι και οι επιταχύνσεις.
Επειδή δεν παραμένουν σταθερές οι επιταχύνσεις, δεν πρόκειται για Ε.Ο.ΜΕ.Κ ή Ο.ΜΕ.Σ.Κ.
(μοιάζει περισσότερο με Α.Α.Τ.) και δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τους τύπους τους. Οι
τύποι 𝛴𝜏 = 𝛪 ∙ 𝛼𝛾𝜔𝜈 και �����⃗
𝛴𝐹 = 𝑚 ⋅ 𝑎⃗ μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για στιγμιαία α και
α γων .
• Στη ράβδο που πέφτει μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την Α.Δ.Μ.Ε. (ειδικά αν ζητείται
ταχύτητα ή ύψος).
• Όταν ένα σώμα εκτελεί κυκλική κίνηση, τότε η συνισταμένη των δυνάμεων προς το κέντρο
ονομάζεται κεντρομόλος δύναμη. Η κεντρομόλος δύναμη δηλαδή δεν είναι καινούργια
𝑣𝛾2
δύναμη, αλλά η συνισταμένη των δυνάμεων. ισχύει 𝛴𝐹 = 𝐹𝜅 = 𝑚 ⋅ 𝑅
• Όταν στην ανακύκλωση το σώμα βρίσκεται στην ανώτερη τροχιά τότε 𝛴𝐹 = 𝐹𝜅 = 𝑤 + 𝑁. Για
να βρούμε την ελάχιστη ταχύτητα με την οποία θα περάσει την ανώτερη τροχιά ώστε να μην
πέσει πρέπει N=0.

11
• Όταν συγκρούονται δύο σώματα, αναλόγως την κίνηση και τη φύση των σωμάτων
μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την αρχή διατήρησης της ορμής (Α.Δ.Ο.) ή στρόφορμής
(Α.Δ.Σ.Ο). Κρούση μεταξύ:
τουλάχιστον ένα στερεό με στροφική κίνηση (π.χ. ράβδου που πέφτει σε σημειακή μάζα
δεμένη με σχοινί): Α.Δ.Σ.Ο.
δυο σημειακών μάζων που περιφέρονται: Α.Δ.Σ.Ο ή Α.Δ.Ο.
δύο μαζών (στερεών ή σημειακών) που μεταφέρονται: Α.Δ.Ο.
• Πιο απλά: μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πάντα Α.Δ.Ο σε κρούση, εκτός όταν έχει
τουλάχιστον ένα στερεό σώμα που πραγματοποιεί στροφική κίνηση
• Η Α.Δ.Μ.Ε. (αρχή διατήρησης της Μηχανικής ενέργειας) είναι πιο εύκολά να χρησιμοποιηθεί
από το Θ.Μ.Κ.Ε. (Θεώρημα μεταβολής κινητικής ενέργειας). Η Α.Δ.Μ.Ε. όμως μπορεί να
χρησιμοποιηθεί μόνο (όπως το λέει το όνομα) όταν διατηρείται η μηχανική ενέργεια
σταθερή. Μην χρησιμοποιήσετε Α.Δ.Μ.Ε. όταν:
χάνεται ενέργεια λόγω τριβής.
χάνεται ενέργεια λόγω ανελαστικής κρούσης.
για ένα μόνο σώμα σε ελαστική κρούση (μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όμως Α.Δ.Μ.Ε. για
την ενέργεια του συστήματος).
 σε οποιαδήποτε περίπτωση χάνεται ενέργεια.
• Έργο είναι ενέργεια που μεταφέρεται από ένα σώμα σε άλλο ή μετατρέπεται από μια
μορφή ενέργειας σε άλλη.
• Το έργο μιας δύναμης μπορούμε να το βρούμε είτε από τη διαφορά της κινητικής ενέργειας
(όταν δεν ασκείται άλλη δύναμη και δεν χάνεται ενέργεια) είτε από τον τύπο
𝑊 = 𝐹 ∙ 𝑆 ∙ 𝜎𝜐𝜈𝜑 (όταν προκαλεί μεταφορική κίνηση και η δύναμη είναι σταθερή) ή
𝑊 = 𝜏 ∙ 𝜃 (όταν η δύναμη προκαλεί περιστροφική κίνηση και η ροπή είναι σταθερή).
• Όταν η δύναμη (σε μεταφορική) ή η ροπή (σε στροφική) κίνηση δεν είναι σταθερές μπορεί
να βρεθεί το έργο από το εμβαδόν κάτω από την γραφική παράσταση F/S (μεταφορική) ή
τ/S (στροφική)
• Προσοχή: και η ισχύς και η ορμή συμβολίζονται με το ίδιο γράμμα (P)

12
 5ο Κεφάλαιο: Κρούση και Doppler
Θεώρημα Ώθησης-Ορμής 𝑃𝛼𝜌𝜒 + �����⃗
��������⃗ 𝛥𝑃 = ��������⃗
𝑃𝜏𝜀𝜆 �����⃗
𝛥𝑃 = 𝐹⃗ ∙ 𝛥𝑡
Αρχή Διατήρησης της Ορμής ��������⃗
𝑃𝛼𝜌𝜒 = 𝑃 ��������⃗
𝜏𝜀𝜆 όπου 𝑃�⃗ = 𝑚 ∙ 𝑣⃗
�����⃗ = 0)
(Α.Δ.Ο.) (για 𝛥𝑃
Ειδικά για ελαστική κρούση ����⃗′ = 𝑚1 − 𝑚2 ∙ 𝑣
𝑣 ����⃗1 +
2𝑚2
∙ ����⃗
𝑣 ����⃗
𝑣2′ =
𝑚2 − 𝑚1
∙ ����⃗
𝑣2 +
2𝑚1
∙𝑣
����⃗
1
𝑚1 + 𝑚2 𝑚1 + 𝑚2 2 𝑚1 + 𝑚2 𝑚1 + 𝑚2 1
Δυναμικές ενέργειες 1 Λόγω ύψους: 𝑈 = 𝑚𝑔ℎ
Λόγω ταλάντωσης: 𝑈 = 2 𝐷𝑥 2
Θεώρημα μεταβολής κινητικής 𝛫𝛼𝜌𝜒 + 𝛴𝑊 = 𝛫𝜏𝜀𝜆
ενέργειας (Θ.Μ.Κ.Ε.)
συχνότητα λόφω φαινομένου 𝑣 ± 𝑣𝐴
𝑓𝐴 = ∙𝑓
Doppler 𝑣 ± 𝑣𝑠 𝑠
• Σκέδαση είναι το φαινόμενο, στο οποίο τα συγκρουόμενα σωματίδια έρχονται
αλληλεπιδρούν με μεγάλες δυνάμεις για μικρό χρονικό διάστημα, χωρίς να έρθουν σε
επαφή.
• Στην ελαστική κρούση διατηρείται η ενέργεια, στην ανελαστική χάνεται ένα τμήμα της
ενέργειας.
• Αν πρόκειται για ελαστική κρούση χρησιμοποιείτε τους τύπους της ελαστικής κρούσης, αν
είναι ανελαστική χρησιμοποιείτε μόνο Α.Δ.Ο.
• Οι τύποι της ελαστικής κρούσης βγαίνουν από συνδιασμό της Α.Δ.Ο. (που ισχύει σε κάθε
κρούση) και της Α.Δ.Μ.Ε. (που ισχύει μόνο στην ελαστική κρούση).
• Προσοχή στους τύπους της κρούσης: βάζουμε τις ταχύτητες με πρόσημα, αναλόγως την
φορά.
• Κάνετε σε κάθε κρούση δύο σχήματα: ένα πριν από τη κρούση και ένα μετά από τη κρούση.
• Πλάγια (μη κεντρική) είναι η κρούση, κατά την οποία οι ταχύτητες των σωμάτων βρίσκονται
σε τυχαίες διευθύνσεις. Για την κρούση αυτή αναλύετε τις ταχύτητες (ή τις ορμές) σε δυο
άξονες και εργάζεστε ξεχωριστά για και τους δύο αξονές. Στο τέλος μπορείτε να προσθέσετε
διανυσματικά τα αποτελέσματα.
• Το ποσό της μεταβολής της κινητικής ενέργειας είναι 𝛥𝛦 = 𝛫𝜏𝜀𝜆 − 𝛫𝛼𝜌𝜒 . Το ίδιο είναι και η
απώλεια, απλώς δεν μας ενδιαφέρει το πρόσημο, γι αυτό το βάζουμε σε απόλυτη τιμή.
𝛥𝛦 𝛫𝜏𝜀𝜆 −𝛫𝛼𝜌𝜒
• Το ποσοστό της μεταβολής της κινητικής ενέργειας είναι =
𝛫𝛼𝜌𝜒 𝛫𝛼𝜌𝜒

• Γενικώς για να βρούμε το ποσοστό διαιρούμε το ποσό δια την αρχική τιμή.
• Αν η κρούση είναι ελαστική τότε δεν χάνεται ενέργεια, αλλά μεταβιβάζεται από το ένα
σώμα στο άλλο. Αν και τα σώματα σαν σύστημα δεν έχασαν ενέργεια, μπορεί το κάθε ένα
σώμα να χάνει ή να κερδίζει. Όσο κερδίζει το ένα όμως σε ενέργεια τόσο χάνει το άλλο και
έτσι μεταβιβάζεται ενέργεια από το ένα σώμα στο άλλο.
• Το ίδιο ισχύει και για την ορμή σε οποιαδήποτε κρούση. Προσοχή όμως η ορμή είναι
διανυσματικό μέγεθος.
• Μπορούμε σε ένα σύστημα σωμάτων να έχουμε κινητική ενέργεια χωρίς να έχουμε ορμή,
διότι η ορμή είναι διανυσματικό μέγεθος.
• Στη πλάγια ή στην έκκεντρη κρούση χρησιμοποιούμε Α.Δ.Ο. διανυσματικά. Αν είναι
ελαστική κρούση δεν ισχύουν οι τύποι της ελαστικής, αλλά η Α.Δ.Μ.Ε. και η Α.Δ.Ο.
• Αν υπάρχει τοίχος, στον οποίο γίνεται ανάκλαση ήχου, τότε ο τοίχος λειτουργεί σαν «αυτί»
που ακούει τον ήχο με μια συχνότητα και ταυτόχρονα σαν πομπός που μεταδίδει τον ήχο με
την συχνότητα με την οποία «ακούει» τον ήχο.

13
 ?
Ρυθμοί μεταβολής � �
𝑑𝑡
απομάκρυνσης/γωνίας 𝑑𝑥 𝑑𝜃
=𝑣 =𝜔
𝑑𝑡 𝑑𝑡
ταχύτητας/γωνιακής ταχύτητας 𝑑𝑣 𝑑𝜔
=𝛼 = 𝑎𝛾𝜔𝜈
𝑑𝑡 𝑑𝑡
ορμής/στροφορμής 𝑑𝑃 𝑑𝐿
=𝐹 =𝜏
𝑑𝑡 𝑑𝑡
(𝑑𝑃 𝜀ί𝜈𝛼𝜄 𝜂 𝜇𝜀𝜏𝛼𝛽𝜊𝜆ή 𝜏𝜂𝜍 𝜊𝜌𝜇ή𝜍)
κινητικής ενέργειας (έργου) 𝑑𝐾 𝑊 𝛴𝐹 ∙ 𝑑𝑥
𝑃= = = = 𝛴𝐹 ∙ 𝑣 (𝑃 𝜀ί𝜈𝛼𝜄 𝜄𝜎𝜒ύ𝜍)
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡
ή
𝑑𝐾 𝑊 𝛴𝜏 ∙ 𝑑𝜃
𝑃= = = = 𝛴𝜏 ∙ 𝜔 (𝑃 𝜀ί𝜈𝛼𝜄 𝜄𝜎𝜒ύ𝜍)
𝑑𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡

• Αναλόγως την κίνηση (A.A.T./ Ε.Ο.ΜΕ.Κ. / Ο.ΜΕ.Σ.Κ. / Ε.Ο.Κ. / Ο.Σ.Κ.) υπολογίζονται

διαφορετικά τα μεγέθη.
• Στην Α.Α.Τ. πχ. ισχύουν οι τύποι της και τα παραπάνω μεγέθη μεταβάλονται ημιτονοειδώς
σε σχέση με το χρόνο.
𝑑𝑈 𝑑𝐾
• Στην Α.Α.Τ. ισχύει και =−
𝑑𝑡 𝑑𝑡
• Στην Ε.Ο.ΜΕ.Κ. / Ο.ΜΕ.Σ.Κ. είναι σταθερή η επιτάχυνση/γωνιακή επιτάχυνση, καθώς και η
δύναμη.
• Στην Ε.Ο.Κ./Ο.Σ.Κ. είναι σταθερή η ταχύτητα/γωνιακή ταχύτητα.
• Ο ρυθμός μεταβολής της κινητικής ενέργειας είναι ίσος με την ισχύ.
• Για να καταλάβετε πότε ο ρυθμός μεταβολής ενός μεγέθους είναι μέγιστος/ελάχιστος
πρέπει να φανταστείτε την κίνηση και να δείτε τι συμβαίνει με το μέγεθος για να βγάλετε
συμπεράσματα.

14
 Μεγέθη και μονάδες μέτρησης
Συμβολισμός Φυσικό Μέγεθος Μονάδα μέτρησης (S.I.)
y,x,S Μήκος, απόσταση, απομάκρυνση, m (μέτρο)
διάστημα
v Ταχύτητα m/s
t Χρόνος s (second)
α, α cm επιτάχυνση (μεταφορικής κίνησης) m/s2
m Μάζα Kg (χιλιόγραμμο)
𝑚
F δύναμη γενικά Ν (Νιούτον) 1𝑁 = 1𝐾𝑔 ⋅ 1 𝑠2
w βάρος (Δύναμη) Ν (Newton)
𝐹𝜀𝜆 Δύναμη ελατηρίου Ν (Newton)
𝐹𝜀𝜋 Δύναμη επαναφοράς Ν (Newton)
φ,θ Γωνία rad (3,14 rad=π rad=180°)
ω γωνιακή συχνότητα (1ο Κεφ.) rad/s
γωνιακή ταχύτητα (3ο Κεφ.)
D Σταθερά επαναφοράς 𝛮
k Σταθερά ελατηρίου 𝑚
T περίοδος (χρόνος) s (second)
f, f o συχνότητα, ιδιοσυχνότητα 𝑠 −1 = 𝐻𝑧 (Hertz)
π - Καμία (είναι το 3,14)
E ενέργεια γενικά J (Joule)
K κινητική ενέργεια J (Joule)
U δυναμική ενέργεια J (Joule)
W έργο J (Joule)
L συντελεστής αυτεπαγωγής του πηνίου Η (Henry)
C xωρητικότητα πυκνωτή F (Farad)
Ι,i Ένταση ηλεκτρικού ρεύματος Α (Αmpere)
Q,q ηλεκτρικό φορτίο C (Coulomb)
V Tάση Ηλεκτρικού Ρεύματος V (Volt)
UE Ενέργεια Ηλεκτρικού Πεδίου J (Joule)
UB Ενέργεια Μαγνητικού πεδίου J (Joule)
b σταθερά απόσβεσης Kg/s
Λ Σταθερά 𝑠 −1 = 𝐻𝑧 (Hertz)
λ μήκος κύματος m (μέτρο)
c ταχύτητα φωτός m/s
r,R ακτίνα κύκλου M
E ένταση ηλεκτρικού πεδίου V/m
B ένταση μαγνητικού πεδίου Τ (Tesla)
n δείκτης διάθλασης Καμία
𝛼𝛾𝜔𝜈 γωνιακή επιτάχυνση rad/s2
τ Ροπή 𝛮∙𝑚
Ι ροπή αδράνειας 𝐾𝑔 ∙ 𝑚2
g επιτάχυνση της βαρύτητας στη γη ≃ 9,81 𝑚/𝑠 2
𝑚
P Ορμή 𝐾𝑔 ∙ 𝑠 ή 𝛮 ∙ 𝑠
L Στροφορμή 𝑚2
𝐾𝑔 ∙
𝑠
P Ισχύς W (Watt) 1W = 1 J/s
h Ύψος m (μέτρα)

15