* Girdaph o! ater ok diranct & daira lo ehrue, AL roptedaanne 2 ise atclep Re7plooo Nir praksimens hin ise gitdap te 72.000 jedn Clareet 15. DOLASIM DINAMIGI 249 15-6, GiRDAPLI AKIS {g strtinmeli bir akiskan, yataginda akiyor iken bir engelle karsilagtyorsa, veya geperler piiriizli ise ya da akig hiz1 kritik bir degerin iizerine gikiyor ise akig girdaplt (turbulent) olur. Girdapli akis sirasinda, akiskan molekillleri et hareketler de yapal ve al eu i esi Gah as Siasinda Peieuille yasas persia ie i 5 nci diizgiin al opunlugu p, viskozlul akiskan, r yanigapht silindirik bir boruda v iz ile akxyor iken, girdaph aks egil Ra wisn? Rem BN OIE Len) (15-19) patelms ( WY) Fagarres a tos ifadesi ile tanmmlanan ve Reynolds saytst adi verilen boyutsuz bir sayt ile anlatilir. Silindirik kesitli, diizgiin Borularda, bagintidaki v simgesi ortalama hiz olarak alindigin- da, Re >1 000 igin, v olugur. Arteriyel dalian um hiz olarak alindiginda ise Re>2 000 igin girdaplar Aort ve pulmonar arterde, Reynolds sayist 5 000-12 000 dolaylarina gikabilir. Girdaplt ise, Re>200 igin bile girdaplar olusabilmektedir. “ahs sirasinda bir ses ofusur. (84 (4) 2 4 ot Sa a Ree ya Sek. 15-15. Farkl yargaplh iki girdapl akts Koyullan. Bir org0- ‘i belseyen bir atardamarda nor- rmalde akig dizgin iken, dam rin daralmast ve ayn debi AP salanmast ane sky eed Normalde girdapsiz akigin siirdiigii bir damar daraldiginda, ayn: debiyi saglamak igin gerekli basing fark ve huz artar, akas girdapliya d6ntisebilir (Sek. 15-15). 15-7. KANIN AKISKANLIK OZELLIKLERI Kann icerigi Kan, toplam hacminin % 50 kad: Qo= HEV at TeP Ve 1 olusturan hiicresel elemanlarla elektrolit ve elek- irolit olmayan diger bat igeren sulir bir gbzeltidir: Kan sanerifijlehitereler Ve plazma seklin ayriabilir.. mdaki hiiereler toplant hiicrel- erin-ancak 17600” kadardir. Kan pihtilasmaya bu | biralt bileseni serum ‘ortaya_gikar, Serum, igerik bakimindan plazma ile aymdu, yalmzca pihtilasmay: saglayan, kolloidal bir protein olan fibringjeni yoktur. See ‘Alyuvarlar (erythrocyte) ve Sedimentasyon Kan plazmasinin yogunlugu 1030 kg/m®, hicrelerinki 1100 kg/m’ dolaylanindadir, Bu nedenle, bir tiipte bekletilen kan igindeki hiicreler zamanla dibe dogru ¢6kerler. Cokme hizina eaimentisyon hizi (erythrocyte sedimentation rate, E.S.R.) denir ve birkag mat kadardir. Sedimentasyon hizi, alyuvar ve plazmanin yogunluklarina (d ve d”), Kiiresel sayilan alyuvar yarigapina (r), viskozluk katsayisina (1) bagh olarak, v = (219) (d-d') g/m [14-20] seklindeki Stokes yasasina gore hesaplanabilir (Bak. Problem 4-13). Gergekte alyuvarlar, genellikle ortalari basik ve igbikey disk bigimindedirler ve boyutlarini tayin zordur (Bak, Tablo 15-5). Bu bigimlerinin, zarlarindaki yapisal pro- ieinlerden ve yilzeye tutunan proteinlerden kaynakiandigs sanulmaktadir, Bazt aja eklenmesi ile, hacimleri degigmeden, tersinir olarak klire bigimini de alab Lyuwethara Saeddilelert V1 aM Soman diggin Gamnar) ve Pig moo250 sivorizik + igine konulduklarinda, igeri su girmesi ile alyuvarlar sigerler, disk ine dinerler, zar yapilart bozulur ve hemoliz olurlar. Hipotonik gézeltil bigiminden kiire bi Tablo 15-5. ‘Normal alyuvar boyutlan. yn a sum Rs ory 5204 En buydk kalinik 2,4 0,1 ym En kagdkkalinik 1,001 ym Alan 163 a b Hacim Mit ‘Sek. 15-16. Normal bir alyuvarmn bigimi (a) ve bir rulo (b. Alyuvarlar, sedimentasyon sirasinda agai gdkerken Ozel yénelimlere ugrayabilirler ve konsantrasyonlart fazla ise | eariklr attest de artar. Ancak bigim, yénelim ve etkilesimlerle ilgili dtizeltmeler yapilsa bile, sonugta belirlenen sedimentasyon hizt, aymi hacimli kiesel bir tanecigin hz ile yaklasik ayn bulunmaktadir. Sedimentasyon hizi, tanecik veya kiimelerin etkin biiyikliklerinin bir lgtistidiir Alyuvar c&kme hizi tayininde, diisey, 2,5 mm gapli, 10 cm veya daha uzun bir tipe, anticoagulanta (Omegin sodyum citrate) seyreltilmis kan konur. Bir saat beklendigind. eeklerde | eklerde 1-3 mm, kadinlarda ise 4-7 mm hiicrelerden arinmis bit bolge olusmaktadir. ~~ Sedimentasyon hizinin degismesinde, hitcrelerin ve gruplarin kiimelenimi ve rulo (Sek. T5-16b) olusturmalarindan kaynaklanan, etkin bilyiiklitklerinin degismesi en Snemli faktérdi. Plazma ve alyuvar yogunluklarinin veya plazma viskozlugunun degigmesinin hiza g6k az ctkisi olabilir. Bu ne ‘edimentasyon hizini, alyuvarlarin z e n. Iciist, saymak. gerekir. Normal kanda bu egilimler ‘aslinda diisiiktir. Bazi patolojik durumlard: ma proteinleri alyuvar zar1 yllzey dzel- i nemli dictide dedistirebilirler. Baza kr 100 mm/saate gikmaktadhr. una hematokrit (Ht) denir ve sedi- li ile tayin edilir. Hiicreler, yergekimi ine daha bilyok santrifij alaninda Olgiilen Ht degerini, santrifiij hizi, tiipiin biydkligi ve sekli ve kullantlan anticoagularin dogasi etkilemektedir, Standart yéntemde 5 mm ¢apht Wintrobe: tubiindeki kan, 3000 veya 1500 devir/dak (revolution per minute, RPM) luzla donen bir santrifiijde ve en az 15 dakika bekletilir. Normal Ht deBeri % 45-50 arasmdadur. Plazma ile alyuvarlar arasinda akyuvarlarim ([okosit) ¢ok ince bir tabakast bulunur (Sek. 15-17). Baim cael te (Gener) pointrolee dep Prezma fa 2 er) : (ebost) marl’ | Sree Paketlenmis 3 pan ssc O . HeMaToKRIT 0 1030046 ‘Santi sorest, dakika Sek, 15-17, Hematokrit tayin tipi ve devir sayisina baghk Ht unt i senkriguy Vay chepas lack 2@e dese iesictepiil Yo Movrlor anticoags Au haGese15. DOLASIM DINAMIGI 251 Hitere Saymlan Klasik alyuvar sayimt hemocyrometer (Thoma-Zeiss) ile yapilir. Sayma odast 0,1 mm erinlikli dikddrtgensel bélgedir ve 200 kez sey! is kan kulanilir. Akyuvar sayiminda ise kan, alyavarlan pargalayan, akyuvarlan boyayan bir stv iginde 200 yerine 20 kez sey- reltilir. Standart alyuvar says, kan iginde mm? te 5 milyon, akyuvar saytst ise mm! te-3 la Sayim bilgisi ve Ht degeri kullanilarak ortalama tanecik hacmi belirlenebilir. Elektronik Sayte1 ve Analizleyiciler Kan sayim ve analiz islemlerinin gogu bugiin elektronik ydntemlerle yapilabilmektedir. Kanin sekilli elemanlan, ticari adlari coulter counter, autocytometer, autoanalyser olatt-eektronik cihazlarla givenilir sekilde sayilabilmektedir. Bunlardan bir kismt ‘POxeMtinin_clektriksel direncindcki degismelerin, bir kism1 ise. g6zeltiyi. gegen 19igin analizine dayalidr (WEBSTER, 1978}. Analiz. edilecek kan éregi, bir miktar antico- agulan_eklendikten sonra, plazma ile ayfit osmotik basinca sahip bir g6zelti ile sey- reltilir, Seyreltilmis kan iki kola ayniir, Bu kollardan birine alyuvar zarlarmin /argalanmasina ve igindeki hemoglobini salmasina neden olan aktif bir madde (Iyzing agent) Katilir. Bir ikinci gdzelti daha eklenerek hemoglobin cyanmethhemoglobine doniistirilr. Spektrometrik yontemle Hob igerigi belirlenir, sayie1 (counter ) yéntemi ile akyuvar Sayimi yapilir. Tkinci kola ayrilan kan bir kez daha seyreltilerek bu yoldaki bir Sayict ile alyuvarlar sayilr. Gerek alyuvar, gerck akyuvar sayimlan igin bir elektronik saytct ilke semast Sek. 15-18 deki gibidir. E, ve E, elektrotlani arasindan sabit bir akim gegmekte ve bu sirada elektrotlar arasindaki potansiyel fark gozlenmektedir. Bir vacum pompast, belitli hacimdeki kan Sek. 15-18 deki gok dar araligin Oniinden gekerken, araliga alyuvar rastladikea iki elektrot arasi direngte ani artma, voltajda ani yikkselmeler olmaktadir. Voltaj pulslan, radyoaktif saymaya benzer sekilde saytlir veya integrali alinir. Plazma ve Serum Plazma afarlikea % 90 su, % 7 plazma proteinleri, % 1 inorganik, % 1 organik mad- ‘eleanor: Psman ‘osmotik basinct yaklasik 800 kPa (6 000 mm Hg; 8 atm dir. Kileal damarlarin zarlari suya oldugu ads Rta Itlore ve Joker BET Rie geker gibi Kugal organik molekiillere de gegirgen, yalnizca iri protein molekiillerine gegirgen degildir. Su_gegisinde rol motik, basing bu nedenle yalniz. plazma_proteinlerinden .otik basingtir ve yalnizca 3,3 kPa (25 mm Hg) kadardir. iazmadan ayifea digikidr. Tyon konsantrasyonlan mekanizmalan ile gok dar aralikta kontrol edilir. ; 826i konsantrasyon - burnin ‘Tablo 15-6. Globulnior Serumun inorganik madde igerigi. rom Y (Katyontar _mw/_ [Anyonlar mui yar Nat 14025 Cr 108205 K+ 40205] HCO® — 29 Cpe eaKI™ Cat 2,520,5| Digerle 23 Sek. 15-19. Elektroforezle ayrilms Digerteri proteinlerin optik yéntemle belirlenmis TOPLAM TOPLAM 155 bagi Konsantrasyontant Plazma Proteinleri Plazma proteinleri, kolloidal osmotik basinglari nedeni ile, kan ve dokular. aras! su aligveriginde rol altar Plazina proeinlei 100 til plazmada ? grim kadar ve drt alsverisinde rol alia252 Bivorizix temel tirit vardur, Albuminler ve globulinter kan ve dokular ara- sinda su gegigini kontrol ederler. Bu bakimdan albuminler.daha snemilidir. Globulinler, Szellikle y-globulin, rahatsiziiklara karst Kann Viskozlugu ve Diger Reolojik Ozellikleri Tum sivilarda_viskozluk katsayist sicakliga dnemli dlgtide anin viskozluk katsayisi 0 - 37 °C lar arasinda 2,5 kat ektedir.~“ Kant “dahil; Gogusulii” gézeltiye ait” viskozluk katsayisinin sicaklikla degisimi saf suyunkine benzemektedir. Bu nedenle, sulu gézeltilerin ve dolayis1 ile kanin viskozluk katsayist genellikle saf suya gore bagil olarak vei ibi svilarin bagal viskozlugu Sek. 15-20 de gortilen Oswald viskozimetresi ile Slgiilir. Sagdaki genis hazne test sivist Te fistten doldurulur. Soldaki borudan sivi A hizasim geginceye Sek. 15-20. Oswald viskozimetresi kadar emilir. Siv1, agirlygindan kaynaklanan basing farkt ile akisa burakihrr, Sivi st diizeyi A hizasindan B hizasma ininceye kadar gecen siire dleitlir. Ayn stire saf su igin dlgiilir, Si viskozluk katsayisini verir. i Bir siv1 iginde gdztinmils taneciklerin varlignda viskozluk katsayisi artmaktadir, Kiiresel taneciklerin suspansiyon halinde bulundugu bir ¢6zeltinin viskozluk katsayist, n, (142,5 ) cesses [5-21] bagintisi ilé verilir (Einstein bagintis katsayisi, ® ise cézeltideki taneciklerin bagi iyonlar ve'plazma proteinleri nedeni ile 1, zeri_disk bigimt—taneciklerigin bagi Kiiresel yerinie alyuvar ben- iyinin 2,5 yerine 2.061 olacag ‘Oksjon ve karbondioksitalisvergieri ‘Kan akigr 0 2 864 ©6680 15-22. Kanin kalcal damarlarda topak SoHomatokrt bigimi hareketi (bolus flow). Alywvarla ara- Sek. 15-21. Kamin viskozluk katsayisi, aly- var bagil hacmi (hemarokri ile arar Kanin viskozluk katsaytst, 1) gore bagil viskozlugu ise 3-4 arasindadir. Ki pken) = 0.002 —0.004 Wsfaxe REPO? a= 1 VA15. DOLASIM DiNAMIGI 253 sek olmasi, iyon ve protein igeriGinden, daha da 6nemlisi here igeriginden kaynaklan- Snaktadir, Sek. 15-21 de kanin bagil viskozluk katsayisinin alyuvar igerigi ile (hema- qokrit) defisimi gordlmektedir. Hematokritin % 80 e ulaymasinda bagil viskozluk kat- sayisr da 12 dolaylarina gikar ki bu durumda kan bir sividan gok katiyt andier ~ "Kann reolojik (rheology; maddenin sekil degisikligi ve.akist ile ilgilenen bilim dah) 3zeTfkleri oldukea karmasiktir. Kann Newtoniyen olmayan dayranisi, kan hiicre- Iérinin kismen yénelimlerinden, kismen de akis yataginin ekseni gevresinde toplanma- Yarindan kaynaklamr. "Kan cok dar taplerd viskozluk katsayisi kiigiilmekte, akict- ‘rimaktadir, Bu olay akis sirasinda tiptin geperlerine yakin kesimlerinde, hilcre- Jerin bulunmach&i sa¥ bir plazma tabakasinin olusumu ile agiklanabilmektedir. Akis hizt ‘farsa alyuvarlarin eksende toplanma olasihgi artmakta, bagi viskozluk katsayist daha iimektedir. - Kamin kileal damarlarda hareketi ise daha da karmagikhk gésterir. Kan hicreleri biizilerek kilcal damardan gegecek bigim alirlar. Kilcal damarda iki alyuvar arasina Rapsedilmig plazma sivisinin ise dénmeli hareketler yaptysi, bu donmeler sirasinda plazma sivisinin karstinldigi, dolayist ile geperlerden madde alisveris etkinliginin arttig kabul edilmektedir. Karin kilcal damarlarda bu tiir hareketi topak bigimi akis (bolus flow) olarak adlandinlir (Sek. 15-22). Arteriollerde ditz kaslarin kasilmasinda da bazen benzer durum ortaya gikabilmektedir. Bazi patolojik durumlarda kan hicreleri bigim degistirme yetisini yitiriler. Bu durum gértindr viskozlugun artmasina neden olur. ‘Akyuvarlarin damar geperlerine tutunma olasihklart vardir. Béyle bir durum da direnci aftinicr bir etkén olur. je akatildiginda g¢ 15-8. DAMAR GENISLEYEBILIRLIGI VE LAPLACE YASASI Laplace Yasasi Damar ceperleri, esneklik katsayilan birbirinden farkh olan elastin, kollajen ve diiz Kaslarin bzel bir organizasyonundan olusmustur ve genisleyebilir, sisebilir 6zelliktedir. Bu ézellikler damarlarda, rijit borularda gézlenmeyen tirden olaylarin ortaya gikmasina neden olur. Ofegin Sek. 15-23a da goriilen yatay konumlu, rijit geperli akis borusunun U kivriminin asagrya veya yukanya bikillmest ile akis kogullarinda bir degisiklik olmaz Gifon), Halbuki genisleyebilir bir parga igeren Sek. 15-23b deki gibi bir borunun U kivrim asa dogru dindirillerek dasey Konuma getirilirse akiy debisi gegici bir sire azalir, akan dogru disey konuma getirldiginde ise tersine artar. Ancak bu ikinci durum- da atmosfer basinci etkisinde esnek kesimin tam kapanma olasiligi da vardir, Sek, 15-23, Esnek geperlerin akiga etkisi, az Rijit_geperli Dorunun U krvrim asagi veya nya dOndarilirse, —akts ismez. bi Gent yyebilir bir parga ig Dorisunun U kivem yukanya dOnddrdlirse, akg dobisi en azindan bir sire azalirken, agae iy dondaraldrse kisa bir sire artabilir.Py =(P,,- Pay = Poe Som a 2 254 Bivorizix “* ™* Damar gibi silindirik, genisleyebilir, r yarigapht bir borunun igi ve dist.arasindaki basing farkina éransmiiral basing adi verilit (P, = P,-P,,). Bu basinct dengelemek iizere damar geperlerinde dogan gerilme, T, Laplace yasasina gére, * [N/m] [15-22] kadardir. Damarda boylamasina bir kesik agildigim: diistintirsek, bu kesigin agilmasint Onlemek igin iki yanda birim uzunluk basina uygulanmast gerekli kuvvet gerilmeye Kargiliktir ve birimi Nim dir (Sek. 15-24), Kiiresel, esnek bir geper igin Laplace yasasi, THP.r/2S [15-23] seklindedir. Laplace yasasina gire, aym bir transmiral basinc1 dengelemek igin genis Qf damarlarn daha bityik bir gerilme olusturmasi, buna uygun yap ve dayaniklikta olma- Si gerekir. Gerilme aortta 200 N/m, ileal damarlarda 0,014 N/m, vena cavada ise 21 Nim kadardit. Ayn tartismalar kalp igin de gegerlidir. Kalp irilestikge (hipertrofi), aym iransmiiral basinct yaratabilmesi igin daha biiyiik gerilmeler olusturmast gerekir. Damar Ceperlerinin Yapist Damarlar Hooke yasasina tam uymazlar, bir zor (stress) karsisindaki zorlanma yanutlart zorun hem biyiikltgtine, hem de degisim hizina bagidir. Damarda sabit bir yamt veya Zorlanma (yarigap) olusturmak igin gerekli etki, yani transmiiral basing, zamanla azabir ki buna zorun gevsemesi adi verilir. Bu agidan damarlar, bazi bakimlardan.katilan, bazt bakimlardan sivilan andiran viskoelastik ortam kapsamt iginde diistinilebilir. Damarlann bu karmasik davranist, dért ayn tir dokudan olusan yapust ile yakindan ilgilidir. Farkit damarlarin ortalama gaplan, geper kalinliklan ve igerdikleri doku oranlart Sek. 15-25 de gériilmektedir. < ‘ota Ona anor Ati SPM Kleal Vendor. Venlor Vana Asso preeap ava ical, o ° 4 *"@22°9 226@ Gek. 15-25. Farkli damarlann gaplan, geper kalinkiklan (altaki ‘talk rakamlar) ve doku igerikler. Uzunluklar orantil degildir (BuRr0n, 1965 ten kismen degistirilerc), Endotel tabakast, tek tabaka halinde, hemen tim damarlarda ortak, dizgin bir eper yapist olusturur. Bu tabaka, kan ve dokular arasinda su, elektrolitler, seker ve diger maddelere segimli gegingenlik salar, Elastin \ifleri, kulcal damarlararterioventrikiiler anastomozlar harig, tim a, ise, O>$ olmalidir. -~ 3. a,>>a, ise, a-a,, 0=n/2 olmalidir. 4. a\=a, ise, a/a,=2", cos 0=2" =0,794 ve O= 37,5° olmalidir. ~~ 15-9, KALBIN ETKINLIGi VE GUCU Kalbin periyodik pompalamalan sirasinda so Hp rasinda degismektedir. Sistolik siire jasinei da artat. Kalbin bu sireste yaptigt i ‘akariirkeit bir kismt aort ve arier geperlerinde entrikiillerin gevseme slirecinde aort basimci snmeye cals ancak bu hareketle aort kapagi kapanir ve geri dénils engellenir. Daha sonra esneklik potansiyel enerjisi akis enerjisine dinisiirken aort kan basinc1 da derece derece azalmaktadir (Sek.15-30). Aorttaki kan basinct 1] kPa (80 mm Hg) dolaylanna diigerken, yeni bir sistol_gelismektedir. “Sol ventrikil, arteriyel kan basincm artirmak, kana bir kinetik enerji kazandirmak, ~ kanin ig siirtiinmelerini yenmek, damar genislemesine engel olan kaynaklart yenmek gin bir ig yapar. Ayakta duran bir insan igin, kana bir miktar da yergekimsel potansiyel 1 ventrikiil basine1 0-16 kPa (0-120 mm bir miktar kan aorta sevk edilirken aort Sek. 15-30, Sol ventriktl sisidi sUrecinde degigen akig parametreleri (a) ve aortta depolanan Sack potansiyelenesinin (asig ene jut! stasind Kinetk enegiye dasa (b). aod AW [B-R)+ gala hd rg een) 0° = {y Eada tb Good kgs (0.4m etbbParglioes tgh(ORZ VO" Va 29 CoanPy watts) Pr Di lea ser peke ytam ceo OY Gallas ben Shere Oy Fh pet eile ereryist pert eri 258 Biyorizik ener indigint dikkate alarak, kalbin birim hacim basina kana sagladigi enerji, ) AWAV = (P, =P) + pg (h,-h) + (V2) p (vj-v,)iee [15-29] yazilabilir. Dinlenim hal igin Sek. 15-30 deki hz, basing ve yikseklikleri kullanilarak ve g=9,8 mis, kanin yogunlugu ~ 1 000 kg/m* alinarak, AW/AAV = Bvcang + Eves ade =16 000 +1 500 + 80 = 17.580 Jim? ing igi oldugu anlasilmaktadsr Bir atumda yaklasik 60 em) gore, bir atimda kalbin yapuiiis, “RQ = 19605. Goneal 5 17 580. 60.108 = 1,06 Hatm ] md abine kadardir. Nabiz sayist megin 70 atim/dakika ise, bir atim siresi_ 60/70 s olacagindan, % Ortalama giig = AW/At = 1,06. (7/6) = 1,3 Watt bulunur. Sol ventrikiltin giciine sag ventrikiilin yaklastk 6 kez Kligiik olan 0,2 watthk gic geverrera puis Talbin toplam mekanik giicti 1,5 watt bulunur. Egzersizle kalp debisi émegin 25 li/dk ‘ya giktiginda, kalbin ortalama gilcil de 13-14 watt'a gikabilir. Basing kuvvetlerine kars1 sol ventrikiltin yapty ig, integral yOntemi ile daha dog- tu bir sekilde hesaplanabilir. Mekanik isin dW’ ~ Fl seklindeki tami, Sek. 15-31 de gematize edildigi gibi, bir akiskanin pompalanmasi stireci i¢in, dW = PdV sekline doniisir. Bu ifadeye gore sol ventrikillin belirli bir stirede yaptisi is, basing-hacim diyagraminda egrinin hacim ekseni tarafinda altinda kalan alana esittir. Bir_kalp Sevtinin oma ik (izovolumetrik) kasilma ve gevgeme evrelerinde hacim degigmeleri Olmadigi igin yapilan isler sifirchr. Hacim degismelerinin oldugu dolma (Sek. 15-31A) ve firlatma (Sek. 15-31C) evrelerinde kalbin yaptigi mekanik is, : k= Spay [15-31] kadardir ve Sek. 15-31E deki kapah bélgenin alanina esittir. Ancak kalp, izovolumetrik kasilma evresinde mekanik ig yapmasa da, T gerilmesini olusturmak igin yine bir ener- jiTharcar. Gerilme kuvvetini olusturmak ve stirdiirmek igin gerekli harcamanin, ae 2% Gerilme harcamas: = a. T dt [15-32] seklinde yazilabilecegi oksijen tiketimi GleGlerinden gésterilmistir. Bu iki terimin [15-30] bulunur. En bayak t kan aorta g6nderildi saolig 0 4b Gm980 Sol ventrikalan basing i.Ai Dolma evresi Egrinin altindaki tara Kl Gzerine yaprian ige karsihkt wim diyagram. ve yapugt Jan, kan tarafindan Ventsi- zometrit (veya izovolumetrit) incak _ventrikill_kaslarunda resi. Taralt alan ventrikn cesneklik enerjsi depolat Hacim-Basing isi: Xan tzerine yaphgi : Lovolumerik gevgeme evres. by Fl yyapalmaz, aneak depolanmi PA a fim, Tara alan, bir kalp deve strasinda ven Pav ise kargohktr Fs Br jasing ve hacim degigini ganpur ie kargilkte, ats hae? eset hile + Bama verre’ crertne appt 1F ; ’ ann ey eines eRe nepal ss ye phar iqTd :sbt PAN ef joo artarsa VER 2 © 15. DOLASIM DINAMIGI verimd = a ales ee eP1O Bayle bir empersre IS, ole 10 rhe toplam: olarak kalbin toplam yiikt ve mekanik verimi, == Kalbin toplam yikit =) Kalbin mekanik verini = ars gl Tak Ves Seren #280 orks 259 = [pay + asd [15-33] Srav [15-34] seklinde ifade edilebitir. Normal bir kalbin dinlenim halinde mekanik gic. 1.5 wae {Ken toplam yiki ise 15 watt dolaylanndadir. Dolayist ile mekanik verimi 7610 dolaylarinda ve oldukea kti ~~ Arteriyel kan basincint tile, dolayist ile T gerilmesini ve kalp kaslart kasilma stire- sini artrmadan yaptiacak hafif egzersizle, toplam yikii pek fazla degismeden, kalbin mekanik igi ve verimi artirilal ‘Omegin, gerilme zaman integrali (T dt) degismeden kalbin mekanik isi (P dV) iki kat (% 100) artiriirsa, ilk durumdaki verim(1) = (1,5/15) = % 10 iken, ikinei durumdaki verim(2) = (3/16,5) = % 18 bulu- nur. Bayle bir egzersiz, verimi % 10 dan % 18"e yaklasik % 80 artinrken, toplam yikii ise 15 watt’dan 16,5 watt’a cikarmakla ancak % 10 kadar artirmis olur. 15-10. KALP DEVRi Bir kalp devri sirasinda gézlenen baz Snemli parametrelerin degisimleri Sek. 15-32 de gortilmektedir. Ventrikiil kasilmas. ventrikiil depolarisazyoriu ile, yani EKG de ORS kompleksinin olusmasi ile baslar. Bu Sirada, gevsemis durumdaki atriyumlar dolarken mitral kapak kapantr, ventrikiilde kan basinct artmaya baslar. Yikselen ventti- Kil igi basing aort basmeim asinca aort Kapakerklan agihr ve kan aorta firlaur. Ventrikiller gevsemeye gevtiginde aorttaki yksek basing etkisi ile kan ventrikilllere geri dénmek ister. Ancak bu dénts etki apanit, dort \ ae ya dil ik adh verili nde depolanmis potansiyel enerjini Kinetik enerji olarak aktariimast ile kan akisina devam ederken, aort kan basinct agar agir diger, Daha ventrikill basinet kritik bir e, mitral Kapak agilir vé ventrikil yeniden dolmaya baslar. Sek. 15-32 de Ustteki basing eBrile- rinden baska, daha asagida ventrikill hacmi ve aorttaki kan akig debisi degisimleri ile, EKG ve kalp seslerine kargilik fonokardiyo- gram eBrileri gorilmektedir. Hoh Yavas wit ae aogen | | ln 7 apcere O11 02 Toa 08 OBS 32, Bir kalp devri stresinde, ayn seninde sol atriyum, sol ventriki we ‘aorta basing degisimleri, sol venriRUl acim ‘degisimi, aorta kan debisi deBiginti, EKG ve fonokardvogram eptiler. AX ve AR: aort Kapaginin agiimast ve kapanmast, Mave ital Ky ‘ve kapannastRere Rarerdert eurenel dire 260 Bivorizix Bir kalp devri surasinda, bribirinden ayirt edilebilen dort ses duyulmaktadir. Birin- ci kalp sesi, QRS kompleksinin hemen ardindan duyulan en uzun siireli, on siddetli kalp sesidir ve atriyoventrikiler kapaklarin kapanmast stirecindeki titresimlerden kaynak- lanmaktadit. Ikinci kalp sesi, EKG de T dalgasinin hemen aye gay, ye Snce aort, data” sonra pul “kapaklarin aniden_kapanmal iynak' coeur larda ve genclerde du i ir hil dling vresinin len gok dligitk frekanslt ainda dur. Normal kosllarda Guyulmayan, ancak fonokardiyogram egrilerinde gézlenen dérdiincti kalp sesi, EKG de PR “gorillr ve afriyum kasilmalan sirasinda kanin AV kapaklardan gegisinden kaynaklantr. itervalinde 15-11. ARTERIYEL BASING PULSU VE YAYILMASIL ‘Yenttikilerin petivodik pompalamalan sirasinda, enerjinin arteriyel sistemde.esneklik potansiyel enerjisine, ve sonra kinetik i, Sek. 15-33 deki gibi bir elekiriksel devrenin davranisina benzetilebilir. Devredeki anahtar kapatilinca (sistol baslangict), elekiromotor kuvvet (ventrikiil basinct, PH) etkisinde R, direnci (arteriyel direnc, R,) iginden akim (debi) gegerek kondansatér (kompliyans) dolmaya baslar. Anahtar agilinca (diyastol) kondansatér R, direnci (toplam cevresel direnc, R,) iize- tinden bosalir. Kondansatér uglarindaki potansiyel farkinm veya dolasim analogunda arteriyel kan basincimin dolma ve bosalma stireglerinde zamanla degisimleri, og PetPy dere ‘ dolma P,=P,,€0% bosalma [15-35] seklinde ifade edilebilmektedir. Bu denklemlere karsilik olan e@rilerin uzantilan Sek. 15-33B de turuncu renkli olarak gizilmistir. Arteriyel sistemde depolanan kan hacminin zamanla degisimleri de benzer bagintilara uyar. Elektrik devresinde anahtarin periyodik agilip Kapanmast, dolasim sisteminde kalbin periyodik pompalamalart sonucu ortaya gikan degisim egrileri, Sek. 15-33B deki siirekli efrilere benzer. K. Vel, gtr (Ra) Ve (Pa E (Py) AREF Sek. 15-33, Pulsla arteriyelakis igin bast bir elektriksel analog devre model Basing dalgalantesnick damarlariginde kan akig hyzindan daha bly hizla yayil- maktadir. Basing pulsunun jlerleme hizi, Moens-Korteweg bagintst olarak bilinen, i ai & Damar ceperleri igin Young moditlti, CVE & Damar pr tani Tele CS Nire Ran gun 15-36] ile hesaplanabilmektedir. Basing pulsunun yayilma hrzi aorta $ mv, arteriyollerde ise 20 m/s dolaylarindad, arteriyollerde is Basing pulsu yayilma hizi yasla degisir. Carotid ve radyal arterlerde S yaslarinda 5 m/s iken, damar sertlesmesi-nedeni ile, 60 yaslarinda 8 mis ye gtkar Basing dalgasinin bigimi, damar dizensizliklerinden ve dallanma yerlerinden kay- naklanan’ yansimal uzaklagikea bozulur. Periyodik tekrarlanan basing pilslari, Fourier analizine gore armonik frekanslara ayrilarak incelenebilmektedit. ct i Carotid ve =Sm)s LeByas ian Carori aorta c= Sey g arterlerds. ca Sos : = 2oms ac terigeterse- e=20” 4 2O0ye4 ise CHB m/sNene cave’ nny kesit olan 15. DOLASIM DiNAMIGI 261 15-12. BASING GRADYENTi Sol ventrikiilden firlattlan kan, bir oluk islevi goren aort ve iri arterlerde hemen hig ‘enerji kayb: olmaksizin ilerler. Aortta ortalama 13 kPa (100 mm Hg) olan basing, iri arterlerin sonuna kadar ancak birkag mm Hg azalir. Cevresel dolasim sisteminde 7,3 kPa (55 mm Hg) kadarlik en bilyik basing dismesi arteriollerde gergeklesir. Kilcal damarlarin gaplari gok daha ktigiik oldugu halde, wzunluklart kisa, toplam kesit alantari ise bilyk oldugundan basing dilsmesi buralarda 2,6 kPa (20 mm Hg) kadar olur. Yenlerte 1-2 kPa (1 0. mm Hg) dolaylarna diismtis olan basing, ‘kanin sag atriyuma Jnebilmesi igin. yeterli ol labil Imekt (edir, ea eee mm t9 100-f4. 20. 60 40 20 °. ‘Arter |Kiteal Terminal] Vena ‘ler (damarlar|Vendller| venler | cava Says fo.108| 510° | coo | 1600 | 2 Gap tr) ‘Dove | 3.0000 | 0.008 | 0.180 | 125 Getnax em) oe or “8a | io | ao Ontalam hz (om) os ja | a) Y | 20 ‘Toplam kest (om?) s00_| 9800 | 2700) 018 Grlalame basing (kPa) 52 6239/3929 | 201 1 0426 ‘mt % [boas | oe2 | a | | 32 ‘Sek 15:34, Dolagim sistemini fark Kesimlerinde kan basmemin ve damar karakteristklerinin ‘Tegisimi (ayia Veriler Croswsit ve ark, 1980 den alist) » olusturdugu 2,6 kPa (20 mm Hg) dolayindaki basing ise, akiy la mnar dolasim igin yeterli olmaktadr. ‘Aorta ve arterlerde, sistolik ve diyastolik basing degerleri arasindaki periyodik dalgalanmatar,arterlerden sonra soniimlenmeye baslar. Venlerde ise, kalbin geri tepme- Teri ve solunumdan kaynaklanan dalgalanmatar disinda akiy oldukga dizgtindtr, Dolasim sistet legisik kesimlerinde akis yatagi dzellikleri ile kan basinet ve akasla ilgili diger parametrelerin degisimleri Sek. 15-34 de topluca goralmektedir. ireklilik denklemine wz venalarda kanin ve venadan kanin 15-13. KAN BASINCININ OLGULMESI Manometreler Manometreler, atmosfere gore basing farki dlgebilen sistemlerdir. Sivilt ve yayh tipleri vardir, Sivih manometre ile basing farki dlgitImesi, U bigimli bir borunun iki kolunda, sivi diizeyleri arasindaki yOkseklik farkim Olgmeye dayan (Bak, Sek. 15-4a), Doggrudan dlgiim igin borunun bir kolunun damar igi ile baglantist gerekir. Arteriyel aotta orators Nu, akg har corte gran doyle 2.0 corfsdar262 BiYOFIZIK basinglar igin civah, vendz basinglar igin duyarligi daha yiksek olan sulu manometreler kullanilabilir, Duyarhgi daha da artirmak igin, U manometresinin dlgiim yaprlan kolu egik yapilabilir. Sivilt manometreler, stvi situnlarimm eylemsizligi ve stirtinmeler nedeni ile ani basing degisimlerini izleyemezler, Yayh manometreler, metalden yapilmis koriikid bir kutu, kutuya bagh digliler ve bir yaydan olusan bir sistemdir. Basing etkisi ile kutunun genisleme ve biiziilmeleri disliler aracthga ile zemberek bigimli yaya intikal eder ve zemberegin agihp kapanmast bir gésterge ignesini dlgek tizerinde hareket ettiri Manson Sisto faoner Sol eos Kan Diyastoik basing Lg BANE Neen Korotkow sesiert Sek. 18-38. Sgmomanometn ike semas Sfigmomanometri Sfigmomanometri, damar igine girmeden kan basincinm dolaylt olarak dlgiilmesi igin gelistirilmis bir yontemdir (Sek. 15-35). Ust kol gevresini saran manson igine hava Pompalanarak sistolik basmein tistine gikaniir. Arter bogulduu igin kan akist kesilmis- tir Manometreden manson igi basing g6zlenitken, bir yandan da puvardan havanin agit air gikmasina jzin verili. Bu surada steroskopla da ses duyulmaya cals. Manson basinet sistolik basincm altina diistince, arteriyel basing her bir kalp devrinde, bisa siireli de olsa, manson basincim yener ve cok dar bogumdan girdaph olarak akar. Bu Kesikli, girdaph akis Korotkoff sesleri adi verilen bir sesin duyulmasina neden olur ve ses ilk duyuldugu anda manometreden okunan basing sistolik basing olarak kabul edilir. Manson basine: dusariilmeye devam edilince, damar igi kan basincinin daima ‘manson basincinin isttinde kaldigi bir basing degerine ulasile. Kan akiststireklilesir ve ses Kaybolur. Sesin tam kayboldugu anda okunan manson basinct diyastolik busing olarak kabul edilir, Basing Ceviregleri (Transducerler) Basing etkis ile karakteristigi dedigen direng, kondansatér, akim makarast gibi bir ele- man genellikle $ek.12-8 deki gibi elektriksel képrindin bir elemant olarak sei Basing degisiminden kaynaklanan potansiyel degisiklikleriossiloskop, kayitet (recor, der) tipi bir gézlem araci ile gozlenir. Ceviresler yenel olarak ikinci derecedlen yant verirler. Depo hacmi_Kkugltilerek basing dalgalanmalarinin tim frekans bilegenterine Yanit vermeleri saglanabilir,elektrikseliglem devreleri ile tarev eBtisi de gizd 15-14. KAN AKISI OLCULMESI Elektromagnetik Alas Olcer Magnetik alanda hereketli yiklere kuvvet etkimesinin bir sonucu olugan potansiyel farklanmin yazdinimasina dayalidit, Sek. 15-36 da magnetik alana dik olarak v heat le15. DOLASIM DINAMIGI 263 hareket eden kan igindeki arti yikli bir iyona etkiyen kuwvet gértilmektedir. Sekle gore, arti yilklere yukari dogru bir kuvvet etkirken, eksi yUklere etkiyen kuvvet asa dogru- dur, Amt ve eksi yiiklerin bu sekilde bir miktar ayriimast sonucu, damarin alt ve dst taraflan arasinda bir potansiyel fark doar. Hall olay: olarak adlandirilan bu olayda ortaya gikan potansiyel farkt, iyonlarn ve dolayist ile kann aks hizi ile orantilidr. Ayarlama yapilarak akis hizt dlgtilebilir, akis hrzimin zamanla degisimi gdzlenebili. Miknaktis ve elektrotlardan olugan sisteme, Sek. 15-36b deki gibi, damari cepegevre saran bir bigim verilit. Elektromagnetik akis dlger (flowmeter) adi verilen bu cevi- reglerden, farkli damar gaplarina uyum yapacak gesitleri yapilmaktadir. Kesitleri belirli olan bu cevireglerle hiz yerine debi dlemek iizere ayarlama da yapilabilit. Sek. 15:37, Iografis lke semasi. b: Fotopletismografi ike semast. $ ve S’, 19k kaynaklan, F ise Sek. 15-36, Elektromagnetik akis ssifa duyarh fotoresistor, fotos, fotodiyot Slger (flowmeter) ilke semast. vb, bir devre elemandtr ) Elektriksel Empedans Pletismografisi Organ ve doku hacimlerini élgme iglemlerine genel olarak pletismografi denir. Cok degisik tirleri vardir. Elektriksel empedans pletismografisi ile kan akist Olgilmesi ilke semasi Sek. 15-37a da gérilmektedir. Kol, bacak gibi bir organin iki tarafina halka bigimli elektrotlar gecirilir ve 100 kHz frekansta, sabit siddette zayif bir akum uygulanur, Kalp atumlarina bagh olarak elektrotlar arasidaki kan hacminin degismesi elektriksel empedans ve voltaj genliginde degismelere neden olur. Bu degisimler ossiloskop veya kaydedici tiirden bir elektriksel gozlem aract ile incelenebilir. Fotopletismografi Parmak ucuna veya kulak memesine ktigik bir ampiikin verdigi 1sik génderilir. Doku- Jani gegen veya kemikten yansiyan isinlar, 1sik siddet degisimlerine duyar fotosel, foto- diyot, fotoresistér gibi bir devre elemam tizerine diigtirilir (Sek. 15-37b). Kalp atimlanina bagh olarak, dokudaki kan hacmi ve sogurdugu isik siddeti degisir. Iyiga duyar eleman, Sck.12-8 de belirtildigi gibi, k6pra devresinin bir elemant yaputabilic. Kan hacim degisimi bilgisi tasiyan potansiyel degisimleri bit ossiloskop veya kaydedi- ci ile gozlenir. Veniiz Tikama Pletismografisi Kol, bacak gibi bir organa kan girig debisini dlgmek igin uygun olan bu yontemin ilke semast Sek. 15-38 de gdriilmektedir. Organin cevresi, dist sert bir madde ile gevrilmis,264 BivoFizik bir yastikla sanlmistir, Sekilde 200 mm Hg lik bir arteriyel tkama basines uygulanarak ele kan gegisi Snlenmistir. Béylece 1 dakika kadar beklendikten sonra, yastik i¢indeki su hhacmi ayarlanir, Bundan sonra 60 mm Hg kadar bir vendz kama basinct_ uygulanarak, ‘én kola kan girisi devam ettigi halde venéz déniis engellenir. Baylece, koldaki kan hac artmaya baslar. Hacmin zamanla degisimi dereceli bir hacim dlcerle dlgtlebilit, zaman degisimi cizdirilebilir. Hacim degisim egrisinin baslangig eximi debiye karsihktir. Venéz tkayrcr bbasine: kaldirma Aone kay bas Sau ey (26,8? 200 mnt) Vents havc basing 0 5 45 a zaman (a7Kea= 55mm) Sek, 15-38. Vendz tkama pletsmografisi ike gems. A.TLB.: Arteiyeltkayiet basing, V.T.B.: ‘eng tikayit basing, Ultrasonik Alas Olger Damarin iki yliziine iltrases (w/trason) alict ve verici geviregleri (piezoelektrik kristal- ler) yerlestirilir (Sek. 15-39). Biraz farkl kesitlerde yerlestirilen bu gevireclerden birin- den digerine iltrasesin bir yonde gidis stiresi ve hiz ile ters yonde gidig siresi ve hiz1 belirlendiginde, aradaki fark damarda kanm akis hizi ile orantili bulunmaktadir. Sek. 15.39, Olrasonik aki ger ike yemast. Sek. 15-40, Doppler ttrasonik aks er ike semas. Doppler Ultrases Hiz Olceri Ultrasesin hareketli yaizeylerden yansimasi sonucu frekans kaymasindan yararlanilarak da hiz dlgiilebilmektedir. Sek. 15-40 da giriilen bir radyo frekans ossilatori bir iltrases vericisini beslemektedir, Alyuyarlardan yanstyan iltrasesin frekansindaki kayma, Af =" (2v,e)f,Cos a (15-37) seklinde, yansiticr alyuvar yiizeylerinin, dolayist ile kam akis hizi ile orantilidir, Frekans kaymasi FM (frekans modulasyonu) alicilarindaki benzer yéntemle detekte edilebilmekte ve kan akis hizi dlgtlebilmektedir, Ballistokardiyografi Bir insan veya hayvan, bir salmcak veya bir dojgrultuda hareket edebilen bir masa ilze- rine yatirihrsa, kalp faaliyetinden kaynaklanan sarsimtilar yazdirilabilmektedir. Kiit- esi m olan bir kan paketgigine y kadar bir yerdegistirme yaptirmak igin; kalp15. DOLASIM DINAMIGI 265 tarafindan F= m (dy/de) bilytklagiinde bir kuvvet uygulanirken, kan paketgigi de “kalp + insan + masa” sistemine aynt btlyaklukte, zit yOnld bir kuvvet uygular. Bu tep- iki kuvveti yaylarda veya salincak kordonlarinda olusan esneklik kuvvetlerini, strtinme kuvvetlerini ve eylemsizlik kuvvetlerini karsiladigindan, @y oy PX 4 4 m Se M OS tae tke [15-38] yazilabilir, Ballistokardiyografta yazdinlan x yerdegistirmesi, farkl kosullarda farklr bilgiler vermektedir. Ug kuvvet teriminden kx baglanma kuvveti digerlerine gore ¢ok bilyak segilirse, [15-38] denkleminin gézimi, x = (1/k) m (dy/dt) seklinde bulunmaktadir ki kaydedilen x yerdegistirmesi, kalbin uyguladygi kuvvet bilgisi tasur. Eylemsizlik kuvvetinin gok biiyiik segilmesi halinde ise gzilm x = (m/M) y seklindedir. Yazdirilan x yerdegistirmesi, kan paketciginin y yerdegistirmesi bilgisini tasir. ‘William Harvey (1578-1657). Ingiliz. hekim ve fizikgisi. Cam- bridge Universitesini 20 yasinda bitidikten sonra o yllarda tip efitiminin en iyi dlzeyde oldugu ltalya’ya_gitmistc. Padua'da tp editim’ atken zamanin Uni blgini Galile'den de etkilenmtr, 1602 da tip efitimini basa ile tamamlayarak Ingiltere'ye adnmis, br up diplomast da Cambridge Universi- tesinden alist. O ginlere kadar besinlerin karacigerde kana diontstteldaga, sonra da. vueutta yaks olarak taketldigine ‘namirken, Wiliam Tlarvey, anatomik galignaary ile kanin Kelp tarafindan pompalandigi ve tekrar Kalbe déndogtina fostemigtt, Hem Kral Charles Tin 6zel doktoru, hem de Gxford'da fk doktoradue 20, Yizyil Gncesi goku degerl bili insant 42ibi, hekinfizikgipolimabilim adamu tipinin ilging émeklerinden biridir (JorNson, 2015). 15-14, PROBLEMLER \.2.% 151. Sek. 15-4 le ilgili verileri kullanarak, ayakta duran bir insanin hangi ivme etkisinde kaldiginda beyne ulagan arter igi lg basincinin stfir olacagint bulunuz, [e’=3e] tk 15-2, Bir insanda ortalama arteriyel basing 90 mm Hg, sag atriyum basinct ortalama 5 mm He, Kalp gikis debisi 6 It/dak ise, gevresel (periferal) direng ne kadardir? Pulmonar arter ve sol ‘atriyum ortalama basinglart, sira ile, 15 ve 6 mm Hg iseler, pulmonar sistem direnci ne kadardir? {113.10 SI, 0,12.10¢ SI] Ss 15-3. Aorta ortalama kan debisi 5 It/dak, ortalama aort yarigapt 1 cm ise, aortta ortalama debi ve kan akig hizi ne kadardir? Girdaph aks kosulu igin Re= 1 000 alarak, aortta akigin ‘gitdapl olup olmadigim tartisimiz (p= 1 000 kg/m’, n= 0,004 N.s/nv). Sistol baslalangicinda, 6 ventrikiiliin firlatma fazinda hizin gok daha biyik degerlere giktig: dikkate alnirsa, hangi hizda girdaph akis baslar? [8,33.10° mys, 0,27 m/s, v2 0,4 m/s} qu, 18-4, Aort ortalama yarigapr | em, ortalama basing 13,3 kPa (100 mm Hg) olduguna gore, 2, $5 fgeriime (T) ne kadardir? Ayn basingta kan igeren 0,2 mm yarigaph bir arterde ve 4 mm yarigaple bir kilcal damarda gerilmeler ne kadar olur? [133,3 N/m, 2,67 N/m, 0,053-N/m) 15-5, Yarigapt 0,5 cm olan bir arterden 8 It/dak debi kan aktyorken, damarin | cm si Ja «Hs Bagina basing dismesi, 30 em uzuntuktaki basing dgmesi ne kadar olur (p= 1 000 kg/aw, 0,004 N.sim’)? [22 kPa (0,16 mm Hg), 650 Pa (S mm Hg)} 15-6. Basing farks aym kalmak kogulu ile, bir arteriyol_ yarigapmin 0,10 mm den 0,08 mm ) Z* ye diismesi ile kan akig debisi ne oranda degisir? [2,44 kez sugar)266 BIYOFIziK 15-7. Bir arter iginde 0,5 m/s lik ortalama hizla akan kan, yarigapin 3 kez azaldhgy bir bogumu hangi hizla geger? Boum balgesinde basing degismesi ne kadar olur? Kritik kapanma basinc: 20 mm Hg ise olanakh sonuglan. tartisimiz, [4,5 mvs, 10 kPa=75 mm Hg} 15-8. Basing fark aymt kalmak kosulu ile, bir arteriyolden gegen aks debisinin % 90 azalmasi igin yarigapta degisme orant ne olmalidit? [% 44 azahr] 15-9. Uzunlugu 0,5 cm, yangapi 12 mm olan bir arteriyol iginde kanin ortalama akis hizs 3 inv dir. Bu arteriolde basing dismesi ne kadardir? Bu dismenin 13,3 kPa (100 mm He) toplam basing diismesi igindeki pays nedir? [3,3 kPa (25 mm Hg), % 25] 15-15. KAYNAKLAR. AnoaR, M, Staxouse, R.A., Scor,P. (1985). Clinical Biopysics. Saint Louis: Warren H. Green. Armicer, E. 0. (1973). Structure and function of the peripheral circulation, In: Engineering Principles in Physiology I, Bs: Brown, 1. H. U., Gann, D. S., New York: Academic Press. Brows BH. Swauuwoon, RH. (1981). Medical Physics and Physiological Measurement. Oxford Burrox, A. C. (1965). Physiology and Biophysics ofthe Circulation. Chicago: Year Book. Bavuis, LE, (1963). The theology of blood. In: Handbook of Physiology, Sec. Il: Circulation, ed.: W. H. Hamilton, Vol.1. p:137-150. Washington: American Phyiological Society Canteron, J. R., SkorRonick, J. G. (1978). Medical Physies. New York: John Wile. Cromwent, L., Wetoett, FJ. Pretrren, E.A. (1980). Biomedical Instrumentation and Measurements, 2.¢d. ‘New Jersey: Prentice-Hall. Damask, AC. (1978), Medical Physics. Vol. 1 Physiological Physics, Eternal Probes. New York: Academic Bustie-Suari, D2 PATERSON, C. R., Scratcueno, T., Reap, N. W. (Eds). (1988). Textbook of Physiology. Edinburg: ELBS/Churchii Livingstone. Func, Y. C. (1984), Biodynamics, Circulation, New York: Springer-Verlag. Gurtoy, A. C. (1986). Tibbi Fizyoloji (Textbook of Medical Physiology, 7.ed.). Cev.: N.GOkhan, H. ‘Cavusoglu. Istanbul: Merck Yaymenhk Horre, W., Lona, W., Markt, H., Zien, H. (eds). (1983). Biophysics, Berlin: Springer-Verlag Jonson, J, HePeuRn, W., Crawroro, J. (2015). William Harvey. Erigim Adresi [nttp://ewe Tutcer— worthhealthcentre.org/William Harvey. pdf], Ergim Tarihi: 11 Subat2013, Karanov, V. (1975). Fundamentals of Mass Transfer. Moscow: Mir Publishers. Kur, W. (1968). Theoretical Foundations of Medical Physics. Vol Il. Alabama: Lana, L,, Lircurz, E. (1971). Méchanique des Fluides. Moscow: Mir. Lymow, 0. C.3., Wivros F. R. (1979). Human Physiology. London: Churchill Livingstone. Maootesan, 8. (1971). Transport Phenomena in the Cardiovascular System. New York: Wiley-Interscience. Nooknenanar, A. (1969). Hemodynamics. In; Biological Engineering, Ed.Schwan, H. Pps 301-636, ‘New York: McGraw-Hill, ‘Sacawny K. (1973). The heart a5 a pump. In: Engineering Principles in Physiology Eds: Brown, 1H. U., Gann, D. S., New York: Academic Press, ‘Staxroro, A. L. (1975). Foundations of Biophysics. New York: Academic Press, Wensrex, J. G. (ed). (1978). Medical Instrumentation. Application and Design. Boston: Houghton Mifflin, Univ. of Alabama Press.