Déng chit bién:
PGS. TS. NGO KIM THANH - PGS.TS. LE VAN TAM
Gido trinh
QUAN TRI DOANH NGHIEF
NHA XUAT BAN DAI HOC KINH TE QUOC DANPhan I
GIGI THIEU CHUNG
VE QUAN TRI DOANH NGHIEP
Chuong 1
DAI CUONG VE QUAN TRI DOANH NGHIEP
Doanh nghiép muén canh tranh thanh céng thi phdi hoat déng hitu
hiéu va higu qud, diéu nay ty thuge nhiéu vao viée quan tri doanh nghi¢p
Quan tri doanh nghiép la mét qué trinh téc dong lién tuc, c6 16 chite, cb
huténg dich ctta chi doanh nghiép, sit dung m6t cach tot nhat tiém nang va
co héi dé’ thuc hién nhitng hogt dong sdn xudt - kinh doanh ctia doanh
nghiép nhém dat duoc muc tiéu dé ra theo ding ludt dinh va thong Ié xd hdi.
Nhdm gitip cho ngudi doc cé cach nhin todn dién vé quan tri doanh
nghiép, chuong nay sé gidi thiéu nhitng van dé téng quat vé Doanh nghiép
va quan tri doanh nghiép va cdc giai doan phat trién cia khoa hoc qudn tri
doanh nghiép; nhig quan diém tiép can va cdc trudng phdi ting dung trong
quan tri Doanh nghiép.
I DOANH NGHIEP LA MOT T6 CHUC CHAT CHE
Té chic di tir don gian dén phitc tap, tir nhimg tap thé khong chinh
thtic, nhimg nhém 1am thdi, d&n nhiing 16 chite c6 co cdu bO may quan tri
chat ché. T6 chitc dau tién xuat hién trong quan déi, ton gido. Ngay nay, t6
chic xuat hién tong moi linh vuc xa hdi, chinh tri, ton gido, kinh té. Xa hdi
ngay nay duge coi 1A x hOi ciia cdc 6 chiéc va t6 chic 1a nguén sic manh
cita xa hdi.
Vay, thé nao 1a mét té chitc? Cé nhiéu dinh nghia té chitc khdc nhau.
Tuy nhién, cé thé néu ra mot sé dinh nghia co ban sau day:- Té chite La mét nh6m ngudi ma mot sé hod tat cA cdc hoat dong cla
ho duge phdi hop voi nhau.
- Té chite:
La su huGng vé muc tiéu, trong dé con ngudi cé muc dich dé theo dudi
La con ngudi lam viée chung v6i nhau trong tap thé.
La hé théng khoa hoc kf thuat, trong d6 con ngudi sir dung kién thire
va ky thuat.
La su sp xép cdc hoat dong theo hé théng co cu, tire 1a con ngudi
cing nhau lam viéc.
Té chute 1a su tap hgp nhiéu ngudi cing tham gia vao mét né luc c6
Ong dé san xuat ra hang hod ho&c m6t hanh dong.
hé dl
- Té chitc 1a su tap hop nhiéu ngudi mot cdch cé hé théng dé hoan
thanh nhig muc tiéu cu thé.
-T6 chute 1a mot hé théng cdc hoat dong hay tac dong cé y thie cia hai
hay nhiéu ngudi.
Céc dinh nghia wen déu nhan manh dén vai td cia méi ngudi va su
ph6i hop, hop tac gitta nhing con ngudi trong t6 chtic. Diéu d6 cd nghia 1
té chic phai duoc xem xét trong mot hé théng, ttc 1a xem xét mdi Llién hé
hitu co giita cdc yéu t6 thanh td, ting bd phan vdi hé théng t6 chiic, giita hé
thong nay véi hé thong khac.
Céc 16 chite trong thuc té chi 1a céc hé théng cuc b6. Mdi té chic 1a
mot b6 phan cila t6 chic 16n hon va phttc tap hon. Méi t6 chifc duge tao
thanh béi nhiéu don vi nho khdc nhau, méi don vi tu nd da 1a mot 16 chitc.
Hon nita, hé thong (t6 chitc) phai dugc xét nhu 1a mot téng thé.
Theo nguyén tac “tinh troi” ca hé thong, mot té chiic sé tao ra sttc
manh I6n hon cia téng s6 cdc b6 phan cla né. Van dé khong phai a hoat
dong cia cdc cd nhan va bo phan ma [i cia mot hé thong t6 chitc nhat dinh
Vi vay, quan tri t6 chtte khong phai chi 1a cong viéc cla t6 chic ma 1a
cong viéc chuyén mén nham duy tri hoat dong cita t6 chitc.
Ngoai ra, con mot s6 dinh nghia khéc vé té chite nhu sau:
- Té chitc bo may IA thiét ké cdc bo phan quan ly, xac dinh céc méi
quan hé vé nhiém vu va quyén hanh gitta c4c cé mhan va cac bo phan quan ly
cla té chite nham thyc hién céc muc tiéu cila t6 chitc.- Té chife 1a su phdi hgp ¥ chi hanh dong cia mot sé ngudi nhim hoan
thanh nhimg muc tigu chung, cu thé thong qua su phan chia cong viéc,
nhiém vu va cap bac quan tri.
Vay, c6 thé néu khdi niém tong quat vé té chitc nhu sau:
Té chitc 1a mot tap hop nhiéu ngudi mang tinh chat tu gidc c6 ¥ thie vé
vai tro, nhiém vu, quyén han nham thuc hién muc tiéu chung cu thé.
Tit Khai niém nay cé6 thé thay t6 chit 1a mot pham tri rong, bao gém
cd truéng hoc, bénh vién, tiém an, khdch san, doanh nghiép...
Tom lai, c6 nhiéu dinh nghia khdc nhau vé t6 chic, nhung chung quy
lai c6 thé néu lén dac diém chung cua té chiéc nhu sau:
- Mét t6 chic phai c6 nhiéu ngudi;
- Nhiing ngudi tham gia vao 16 chitc véi ¥ thie day dit vé vai 1,
nhiém vu, quyén han ciia tig cd nhan va cd tap thé;
- Cing thyc hién nhimg muc tiéu chung, cu thé;
Tren co sé dinh nghia té chic, cé thé dinh nghia quan tri 6 chttc nhu
sau:
Quan tri té chitc la quan tri nhiing hoat déng phat sinh ut su tap hop tu
gide ciia mot nhém nguai mot cach cé ¥ thite nhém hodn thanh muc riéu
chung cu thé.
Nhu vay, t6 chitc 1a mot thuc thé tén tai cé muc tiéu riéng phai hoan
thanh, c6 doi sOng va hoat dong riéng cia n6 dé c6 thé t6n tai va phat trién.
Quan tri 16 chtéc 1a su duy tri va thc day hoat dong ciia t6 chttc nhim
bao dam su tén tai va van hanh cia t6 chitc dé huéng vao thuc hién muc
tigu. Quan tri t6 chttc 1a su chi huy theo mot nghia hep. Mot dan nhac 1a mot
16 chitc. Nhung dan nhac khong choi duoc va ciing khong tén tai dugc néu
khong cé ngudi chi huy. Chi huy va t6 chic 1A hai pham td khdc nhau,
nhung khong tach ri nhau, ching gan chat voi nhau, d6 cing chinh 1a doi
tuong nghién cifu cla quan tri t6 chtéc.
Doanh nghiép cing 14 mot t6 chife, n6 céin duoc quan tri. Quan tri
doanh nghiép 1a mot qué trinh t4c dong lien tuc, c6 t6 chttc, c6 huéng dich
cia chit doanh nghiép lam tap thé nhiing ngudi lao dong trong doanh nghiép,
sit dung mot cach tot nhat nhitng tiém nang va co hoi dé tién hanh hoat dong
san xuat - kinh doanh cia doanh nghiép nhim dat dugc muc tiéu dé ra theo
duing luat dinh va thong lé xa hdi.Xét vé mat t6 chic va ky thuat cia hoat dong quan tri, thi quan tri
doanh nghiép chinh 1a su két hop moi né luc ciia con ngudi trong doanh
nghiép dé dat dugc muc tiéu chung cita doanh nghiép va muc tiéu riéng cia
méi ngudi mot céch hgp ly va cé hiéu qua nhat. D6 1a qué trinh hop tac va
phéi hop cong viéc gitta céc quan tri vién trong bo may quan tri vi cong
nhan trong qué trinh lam viéc va thong qua ho dé thuc hién muc tiéu cita cae
doanh nghiép trong moi trudng luén luén bién dong. Cé thé noi, thuc chat
cia quan tri doanh nghiép 1a quan tri con ngudi trong qué trinh san xudt kinh
doanh.
N6i dén quan tri doanh nghiép thudng bao gém:
- Cha thé quan tri: 1a chi doanh nghiép va doi ngii quan tri vién trong
bo may quan tri doanh nghiép.
- D6i tugng bi quan tri: gém nhiing ngudi lao déng véi phuong hudng
tdéc dong quan ti thong qua cdc chifc nang vé linh vuc quan tri, hé thong
thong tin va quyét dinh cia quan tri.
- Muc tiéu hoat dong cla doanh nghiép
Xét vé kinh té - xa hdi, thi ly do t6n tai cua doanh nghiép, muc dich
hoat dong cla doanh nghiép la do chit doanh nghiép dé ra. Hoat dong quan
tri doanh nghiép 1a nham thyc hién muc tiéu Igi ich cia doanh nghiép, dam
bao cho doanh nghiép t6n tai va phat trién lau dai, bao toan va phat trién von
dé dap tmg dugc mong muén cia chi sé héu va moi thanh vién trong doanh
nghiép.
Quan tri doanh nghiép chinh 1a nhim dam bao hiéu qua hoat dong san
xuat kinh doanh cao hon.
2. Cée nguyén tac cia té chite
a) Thdng nhdt muc dich ctia 16 chite
Mot mue dich chi tap hop dugc su hop tac khi nhitng ngudi tham gia
higu dugc ban chat va méi quan hé mat thiét ciia muc dich dé nhu 1a déi
tugng cia shop tac. N6i cach khdc, khi cdc cé nhan phai cim nhan duoc
muc dich cita té chtic 1a cia chung, tat ca cdc thanh vién méi cé duge su
“déng long hop téc” néu cé nhiing khéc biét co bin va nghiém trong giita
muc dich cé nhan va tap thé thi sé c6 su ly tan, phan tam.
Mue dich té chtie va dong co c4 nhan. Méi ngudi tham gia vao bat ky
16 chtic nao déu cé tu cdch té chife va tu céch c4 nhan. Can phai phan biét r3
rang gitta muc dich t6 chifc va dong co cA nhan, vi cd hai tat yéu khong phaila déng nhat. Chiing chi déng nhat khi dat duge muc dich va t6 chife ty nd
tro thanh nguén géc cia su théa man c4 nhan. Dong co cd nhan 1a cai noi
tai, 1a chi quan; con muc dich chung 1a cdi bén ngoai, khong thudc cd nhan
va la cdi khach quan. Do dé, ngudi chi huy phai lam cho céc thanh vién
tham nhudn muc dich chung ciia t6 chite. Mac dit vay, nhiing muc dich cla
16 chtic va dong co ca nhan vin rét khdc biét. Moi ngudi tham gia vao viéc
thuc hién muc dich chung vi ho cam thdy nhiing thoa man cé nhan cia ho sé
06 duge tit vige dat muc dich cita té chitc.
‘Trong mét t6 chitc, cdc gid wi t6 chifc 1a nhiing gid ti quan trong nhat,
nhé nhiing gid tri nay ma cd nhan sé hanh dong theo ménh lénh. Nhung Ia
mot cé thé cé nhimg Igi ich va dong co riéng, cd nhan chi thuc hién cdc muc
tiéu cia t6 chitc trong mot pham vi chap nhan, trong dé cd nhan ting xi “co
t6 chtic”. Pham vi chap nhan la mét pham vi khi cdc ménh lénh, quyét dinh
cla té chttc hoa hgp hoac khéng xung dot véi loi ich cé nhan sé tu xdc dinh
xem nén va cham hay bd qua cdc muc tiéu cia té chitc.
b) B6 may 16 chitc phdi gdn voi muc tiéu va phuc vu triét dé cho thuc
hién muc tiéu.
Nguyén tac nay khing dinh, bao gid bé may t6 chitc cing phdi phi
hop véi muc tiéu, tit muc tiéu ma dat ra céu tric b6 may nhu sau:
- Cau triic cdc thanh phan bé may;
- Cau trite 4c van hanh;
- Cau tric con ngudi chi huy, phdi hop, xac dinh dong luc thtic day.
c) Higu qua
BO may t6 chitc phai duge xay dung trén nguyén tac chuyén, tinh, gon,
nhe va giam thiéu moi chi phi.
d) Can doi
~ Can déi giita quyén hanh va trach nhiém.
- Can d6i giita chtfe vu va quyén hanh trong bo may.
- Can déi vé cong viée gitta cdc bé phan véi nhau
- Can d6i nham tao ra sy én dinh, vimg chac trong té chitc.
e) Linh hoat
Bo méy cia t6 chife khong duge cing nhac, c6 dinh ma phai nang
dong, mém déo dam bao dé thich nghi va ting pho kip thoi voi nhiing thay
déi cia moi truéng.PThit bac
Méi mot t6 chite déu c6 mot hé thong than kinh cia no la “day chuyén
cdc nha lanh dao” sap xép theo “chudi xich thé bac” tir tren xudng dudi.
Viéc quan ly dién ra theo nguyén tac cép duéi nhan lénh tir mot cap trén truc
tiép va nguyén tac “van cau”.
Neguyén tac va hinh thic “van cau” nhim han ché chudi xfch quyén
luc, tang cuéng giao tiép thong tin giita nhitng ngudi déng cap.
E
Vi du, trong so dé trén, D cé thé lién lac truc tiép vai N ma khong phai
di lén di xudng theo hai canh cia tam gidc quyén luc theo “chudi xich thit
bac”. Néu D va N cé gi bat déng thi cap trén truc tiép cla ho 1a C va M cé
thé xem xét van dé giita hai bén.
Chiing ta khong tuyét déi hoa nguyén tac thit bac vi nhur vay sé cing
lam tang su quan liéu va lam giém higu qua quan ly. Tuy nhién, phuong,
php “van cau” cing khong thé ap dung dai tra ditoc, vi lam nh vay sé gidm
quyén lyc quan ly tap trung trong bo may té chifc. Thuc té lanh dao chép bu
ciia t6 chic co quan quyén luc cao & dinh thép khong khuyén khich phutong
phap “van céu”.
3. Vai trd cia quan tri doanh nghiép véi tu céch 1 mot t6 chtte
a) Tao ra mot cau tric t6 chitc hop ly
Thiéu mot co cau té chitc hgp ly sé gay ra nhiéu van dé khé khan phitc
tap cho céng tac quan tri doanh nghiép.
Chting ta can biét khoang 75% - 80% céc van dé khé khan phite tapniy sinh trong cong téc quan tri phai giai quyét bat nguén tir nhing nice
dém cita cong tac t6 chite.
Nhiing phi pham dang lo ngai nhat 1 nhing phi pham vé tinh than lim
vée va nang luc séng tao ciia nhan vién do t6 chitc kém coi gay ra, phan Ién
nhing khuyét diém mac phai trong mot té chic 1a do ngudi ta coi thutng
cee nguyén tac cua t6é chtic.
b) Quan tri t6 chite g6p phan nang cao hiéu qua hoat dong cla t6 chite
trong viée thyc hién muc tiéu
c) Quan tri td chit g6p phan sit dung triét dé kha nang ting dung khoa
hec ky thuat vao hoat dong quan tri, khuyén khich sit dung hop ly con ngudi,
ta) diéu kién thuan Igi cho su mé rong da dang héa té chtfc va nang cao tinh
dec lap, sang tao cha nha quan tri,
Thue chat cua quan tri t6 chic 1a tién hanh phan cng lao dong mot
céch hop ly dé khai théc tdi da luc wong sin xuat va quan hé san xuat nham
dat nang suat lao dong cao, tang hiéu qua cita t6 chitc.
Su phan cOng lao dong duge dat ra qua hai cach, truéc hét vé phuong
dien thuan tuy tac nghiép nghia la xem xét cau tric. Sau dé vé mat quan tri
xen xét cdc van dé vé van hanh bo may, phan quyén va ay quyén. Cudi
cing 1a dén xdc dinh kha nang chuyén mon héa phéi hop va dong co thtic
day hoat dong ciia t6 chitc.
Té chic 14 mot dac trung phé bién trong xa hoi cla ching ta, do viée
thinh lap t6 chite c6 thé dugc tign hanh kha don gian. Cac 16 chttc dem lai
hiéu qua kinh té, ching 1a phuong tién ma nh dé tap hop duge céc nguén
luc dé truc tiép thyc hién nhing muc tiéu chung. Sy tap hop c4c nguén
ngiyén c6 thé dan dén su phan cong lao dong va su chuyén mon héa, qua
trirh nay sé tao ra hiéu qua. Su chuyén mon hod lam cho con ngudi tro nén
cétrinh do ky nang cao hon trong cong viéc. Mac di su chuyén mén hod
nay cé thé cé nhiing khac biét nhat dinh nhung no sé nang cao ky nang cia
titrg c4 nhan va déng thdi tang hiéu qua cita té chttc.
d) Quan tri 16 chic nhdm két hop nd luc cha céc cé nhan trong t6
chvc san sinh ra su cOng hudng. Diéu nay c6 nghia 1a khi cé mot nhém
ngvoi lam viéc ciing véi nhau thi két qua chung do ho tao ra 16n hon két
qué cla ting ngudi cong lai.
e) Quan tri 16 chite nhém tao ra tinh lién tuc. Tite la khi ngudi nao dé
rdi b6 6 chitc thi nhimg ngudi khdc sé tham gia va tiép tuc tao ra cling loai
san phém va dich vu nhu truéc d6. N6i mot céch khéc, bio dam cho t6 chtfc
luda dat muc dich.Mot té chitc c6 thé c6 tu cach phdp nhan riéng dé phan biét voi cdc c4
nhan thanh vién cita n6. Bang cach nay, cdc cé nhan sé chiu it ri ro hon va
duge bao vé trén mot sé phuong dién nao d6. Chang han, mét c6ng ty tréch
nhiém héu han cé tu céch phap nhan dé phan biét véi cdc chi sé hitu cla nd.
f) Quan tri té chite nhém duy tri va phat trién té chitc, noi dé con
nguéi cé thé thoa man nhu cau gia nhap hi, béi ban chat tu nhién cia con
ngudi la séng thanh tap thé. Cac méi quan hé khong chinh thife duge phat
trién tai noi 1am viée dé thoa man nhu cdu nay. Chang han, dit cho cong
nghé thong tin cé thé tao diéu kién cho mot sé ngudi lam viéc tai nha, nhung
ho van thich tdi lam viéc tai co quan hon vi 6 dé ho cé thé téc dong qua lai
truc tiép vai cdc déng nghiép cia ho.
4. Nhimng han ché cia quan tri t6 chic va hung hoan thién
a) Nhitng han ché'ctia quan tri td chitc
= Quan tri té chit hién tai thudng khong phil hop véi su thay ddi cia
méi trudng.
- Khong xéc dinh ré quan hé vé quyén hanh va tréch nhiém.
- Khong uy quyén, hoac uy quyén cho cdc cap quan tri khong hiéu qua.
- Tach rdi hé théng thong tin véi hé théng quyén hanh.
- Quyén hanh ft kém véi tréch nhiém va ngugc lai.
- Ap dung dinh ché tham muu khong ré rang.
- Tring lap chi huy.
- T6 chite bo may qué céng kénh.
- ft quan tam dén céng tac cai tién t6 chitc bo may.
b) Hoan thién quan tri t6 chite
- Phuong hudng quan trong dé hoan thién quan tri td chitc 1a: xac
dinh muc tiéu t6 chife mot cach chinh xdc va tir d6 xay dung bo may t6
chifc thich hop.
- Thuc hién nghiém ngat ché d6 mot thi truong.
- Té chic r6 rang méi quan hé gitta quyén hanh va tréch nhiém.
- Cai tién té chtéc 1a dé quan tri higu qua hon.
- Co cau bo may cia t6 chite phai due tét cA moi ngudi trong 16 chitc
6 thong hiéu.
- Khi di
chinh khong duge bd sét chtic nang quan tri nao, cing
khong dé tinh trang cing mot chic nang lai duge giao cho nhiéu bé phan
thuc hién.- Céc méi quan hé phu thugc ciia cde bo phan va nhan vién thita hanh
nhat thiét phai duge x4c dinh r6 rang, méi nhan vién c6 mot chi huy truc tiép
dé nhan nhiém vy va bdo cdo két qua cong viéc.
I. CACH TIEP CAN VE QUAN TRI DOANH NGHIEP
Negay nay, khoa hoc quan tri da c6 nhing bude tién manh mé véi nhiéu
quan diém, nhiéu truéng phai va nhiéu ly thuyét quan tri.
Véi doanh nghiép, c6 thé khai quét may céch tiép can sau day dé xay
dung khoa hoc quan tri.
1, Cach tiép can theo cdc qua trinh hoat dong cia doanh nghiép
Theo cach tiép can nay, mot doanh nghiép phai thuc hién céc hoat dong
theo mot qué trinh lién hoan trong moi trudng kinh doanh ten thj trudng:
- Tim kiém cdc yéu t6 dau vao tren thi trudng va chon lgc, thu nhan
(mua sim) céc yéu 16 46.
- Té chic qué trinh ché bién (ph6i hgp) céc yéu t6 da mua sém dé tao
ra cdc san phém va dich vu da du kién.
- T6 chitc ban céc sin phdm va dich vu trén thi trudng.
- Hoat dong tén kho céc yéu t6 chua sit dung hét va céc thanh phén
chua duge tiéu thu.
C6 thé khai quat 4 qué trinh nay nhu sau:
Thi truéng
dau vao
Thi trudng
—+| Mua J... Kho... | San xuat}... Kho ...| Ban |—>
dau ra
So d6 1.1
Su mo phong trén 1a can thiét dé cé cdi nhin khdi luge vé qué trinh hoat
dong cia mot doanh nghiép. Tuy nhién, d6 mdi chi la cdch tiép can so luge
nhat. Cach tiép can nay chi pha hop véi viéc quan tri cdc doanh nghiép cé
quy mo nhé, lam vé tinh ché téc cho cac doanh nghiép khéc ma khéng phai
long cla mdi trudng kinh doanh.
truc tiép d6i mat véi cdc bié
2, Cac tiép can hé théng vé hoat déng quan tri ctia mot doanh nghiép
C&ch tiép can nay ph6i hgp tit hai cach nhin nhan:
+ Tit bén ngodi: Mot doanh nghiép bat ky, déu hoat dong trong mot thi
truéng xéc dinh, hon nifa, ban than thi tudng dé lai bi tac dong thudng
xuyén, lién tuc cha nhiéu yéu t6.
- Cac yéu t6 clia moi trudng nganh theo Michael Porter;- Cac yéu 6 thudc vé chinh tri, chinh séch;
- Cac yéu t6 kinh té - xa hoi;
- Céc yéu 6 dia ly va khi hau;
- Cac yéu 16 vé ky thuat va cong nghé;
- Céc yéu t6 van hoa, tap quan;
- Céc yéu t6 cia khuén khé phap ly.
+ Tit bén trong: Mot doanh nghiép chiu anh huéng rat lén vé kha nang
sang kién, trinh do nghien ctu, sin xuait, thyong mai hod, phan phdi... dac
biet 6 cach tigp can ny, ngudi ta con dé cap dén su han hep vé nang luc tai
chinh nhu mot su rang budc céc hoat dong cla doanh nghiép.
Cé thé minh hoa cach tiép can nay nhu sau:
Méi trudng vi m6
Khu vue va
toan cau
Bia ly va
khi hau
So dé 1.2. Cac nhan t6 tac dong dén doanh nghiép trong cach tiép can
tong théTit cdch tiép can cdc hoat dong nay cua doanh nghiép cho chting ta bitc
tranh day dit hon, 6 ¥ nghia hon cho viee nghien cifu, quan tr, thé hién:
- Trude hét, dé quan tri doanh nghiép phai nghien ctu ky luong céc
yéu t6 ngoai lai cé anh hudng. Su phan tich day dii cdc yéu t6 dé tra bi cho
chting ta cau hoi: Doanh nghiép dang 6 trong moi truéng nao?
« Céc doanh nghiép, suy cho cing thudng bi tri bude & su han hep vé
kha nang tai chinh, tir d6 chi ré vai tro cla quan tri tai chinh d6i v6i cdc
doanh nghiép, diéu dé trd Idi cau hoi: Doanh nghiép dang 6 trong hoan cénh
nao?
- Tat cd cdc hoat dong quan tri néu thiéu céc ¥ tuéng méi thi chi con 1a
mot su chép hinh xo cimg mot qué trinh cit. Moi thang Igi chi cé thé c6 néu
hoat dong quan at déu tir cdc ¥ tuéng mdi. Ciing chinh tit dé xdc dinh
yeu cau cla quan tri khong chi dimg lai 1A 4p dat mot su chap hanh ma hon.
nifa, n6 ddi hoi quan tri phai dam bao nay sinh cdc ¥ tuong mdi mé.
3. Cach tiép cn huéng vao thi trudng hay phan doan thi trudng
Su phat trign cita thi truéng va tinh chat quéc té hoa hoat dong kinh té
thé gidi da dan dén nhiing thay déi sau séc chién Iugc kinh doanh cia cdc
doanh nghiép, déng théi 1am thay déi cn ban tw duy cla céc nha quan tri.
Thanh cong cilia mot doanh nghiép khong chi nhd cdc quy mo dé s6, nhs
vigc sn xuat mot lugng hang hod dich vu khéng 16, ma 6 ché doanh nghiép
cé6 kha nang linh hoat, cé Kha nang thay déi thich tg véi nhig bién dong
nhanh chéng cia thi trudng. Ly thuyét quan tri hién dai dua ra cach tigp can
méi cho su hoat dng ciia minh: “Phan doan thi trudng”. Céch tiép can nay
xuat phat tir cdc luan cif sau:
a) Hoat déng cia doanh nghiép xét cho cing chi thuc hién én mot
khu vuc thi trudng (mot phan doan thi truéng) nao dé ma thdi. Va doanh
nghiép sé chi thanh cong néu xc dinh ding phan doan ma ho chon phi hop.
b) Tat cd cae yéu t6 san xudt déu duge thi truémg hod (chi cdn trir cdc
phat minh sang ché cé tinh chat doc quyén), do d6, dé c6 cdc yéu 16 sn xuat
nhu: mdy méc, cong nghé, nguyén liéu, nhan cong... phd hop nhat cing chi
c6 thé thyc hién toi uu nhd hoat dong phan doan. Noi céch khdc, dé cung
cap mot hang hod dich vu 6 mifc san luong, chat long nao dé, né phu thude
rat l6n vao két qua phan doan thi trudng cdc yéu t6 dau vao, thay vi phuc
thudc phan 16n vao su né luc cila tién bO k¥ thuat ni tai doanh nghiép.
c) Hoat dong cia doanh nghiép 1a téng hop két qua clia cdc hoat dongphan doan, trong d6 cdc phan doan sau day c6 ¥ nghia quyét dinh:
- Phan doan céc doanh nghiép cing cung cap loai hang hoa dich vu
tén thi truéng (phan doan déi tha canh tranh).
- Phan doan cdc méi hiép tac sdn xudt nham tim kiém cac déi téc lién
doanh. Xu thé & cdc nuéc kinh té thi tru’ng phat trién cho thay phan gid tri
mGi sang tao trong mét san phém hoan tat 6 mot doanh nghiép ngay cang it
dan, do d6 dé doanh nghiép cé mot san phém hoan tat tung ra thj tng mot
cach higu qua thi cin phai c6 céc d6i tac lién doanh hiéu qua.
- Phan doan cdc ving dia I theo dia phuong, theo ving, theo quéc gia
hay trén toan cdu, nham xéc dinh mot tiém nang thi trudng cho doanh
nghigp, ti dé 4p dung céc chinh séch marketing hon hop.
- Phan doan sén phdm \a viec xem xét céc loai sin pham cita doanh
nghiép dang nam 6 dau trong méi quan hé voi tinh hap dan cua thi trudng va
ty trong trong téng doanh sé.
Theo phuong phép portfolio thi cdc loai san phdm cia doanh nghiép c6
thé dugc phan loai theo ma tran duéi day, tir viée phan loai dé, doanh nghiép
dua ra cdc chinh sdch dé thay ddi va cai tién tinh hinh.
Tinh hap din
cia thi trudng
D Phan trong
téng doanh thu
Cc
- Phan doan khdch hang la viéc phan tich khach hang trén co sé cdc
chi tiéu: s6 lung, thu nhap, thdi quen tiéu ding, do tudi.
- Phan doan céc kénh tiéu thu 18 vige lua chon céc cach thitc ban hang
phi hop nat tren co sé gidi quyét méi quan hé cA viéc phan doan khach
hang v6i tinh nang sit dung ciia hang hod dich vu ma doanh nghiép cung
cp, déng thdi véi viéc Ap dung chinh sach gid ca.
- Phén doan dénh gid: Ban than viéc d4nh gid hoat dong cia doanh
nghigp qua mot thai ky kinh doanh nado dé cling can phai duoc danh gid
hung vao thi trudng. Thuc chat cla cach dénh gid nay 1A viée xéc din semcdc hoat dong cia doanh nghiép da mang lai dén nhing loi ich cudi cing
nao cho khaéch hang. Phuong php nay cdn duge goi la danh gid theo chudi
gid tri.
Loi ich cla khach hang
Cac hoat dong ciia doanh nghiép
So dé 1.3. Phan doan dénh gid hoat ding cia doanh nghiép cho loi ich
ctia khéch hang theo phuong phdp chudi gid tri.
Bang cach tiép can nay, nhiéu hoc gid cho rng, viéc quan tri doanh
nghiép thuc chat 1a viéc tap trung quan tri céc phan doan da dugc xéc dinh.
Nhiém vu quan trong cé tinh quyét la theo doi su thay déi
doan dé diéu chinh, bd sung va xc dinh mdi cdc phan doan.
Chiing ta khong nén cho rang chi c6 3 céch tiép cn néu trén t6n tai. Su
phong phi va da dang cia hoat dong kinh doanh wén thuc té cing nhu su
phéng ting cha tu duy quan tri sé con dat ra nhiéu c4ch tiép can khéc nifa.
Mat khac, 6 mét noi nao d6, trong mot hoan canh nao dé, né ddi hdi cdc
quan tri gia phai lua chon hay ph6i hop cdc céch tiép can dé nang cao hiéu
nang quan tri cla doanh nghiép minh.
4, Cach tiép can can ct vao tinh todn hiéu qua kinh.doanh cia doanh
nghiép
a) Tinh hiéu qud trong viéc nhdp khdu so’ luong hang hod (Idy thi du
tai Téng cong ty Buu chinh vién thong)
Ciing nhu gid ca cla cdc mat hang khdc, gid ca cha cdc vat wr thiét bi
buu chinh - vién thong trén thi trudng thé gidi bién dong khong nging. Viéc
nhap khdu mot 16 hang v6i khéi hong Ién sé c6 xdc swat chiu ri ro vé gid
a0, tt dong von. Hon nia, chi phi bio quan hing hoé trong kho khong phai
ay din dén gid thinh san phaém nhap khdu tang. Dé trénh rai
hiéu hod mite chi phi dy tri, dim bao chat hrong sin phim,
chia nhé 16 hang nhap khdu thanh nhiéu lan. Tuy nhién, céc nha
cung cap nudc ngoai céch tre vé dia ly, chi phi giao dich van chuyén cho
mot don vi hang Ién, cho nén viéc chia nhé thanh bao nhiéu lin nhap khduquan ly du trit dé xdc dinh dugc long dat hang t6i wu, t6i thiéu hod téng chi
phi cla 16 hang nhap khau.
Trong trudng hgp nha cung cap ban voi chinh sdch gid khong déi dp
dung m6 hinh du tré mot mite gia.
Goi Q 1a nhu cau san pham cia céng ty trong mot nam.
Cla gid 1 don vi nhap khdu (tinh ca chi phi van chuyén).
A Ia chi phi cho mot lan dat hang.
11a hé 6 chi phi dy trit.
To 1a thdi gian dat hang.
Khi d6, téng chi phi cia 16 hang nhap khdu 1a:
F, nho nhat khi F’ = 0
»_ AQ IC
Boge eye
AQ _IC
og rr
2AQ
ed= TC
Luong dat hang t6i wu La: q
Diém dat hang ti wu [&:
B= Qt Axx »)|
Q
q
* Vidu dur bdo nhu cau vé may dién thoai nam 2001 Ia:
Q = 40.000 may, C = 240,000 déng, A = 8,29 trigu, 1 = 0,03, T, = 80
ngay. Khi dé, luong dat hang t6i wu sé 12:
Trong dé: n 1a sé lén dat hang téi uu, n =2x 40.000 x 8,29
\) ~ 0,03 x 0,24 = 9-597 may
S6 lin dat hang trong nim: n = ee = OMe a 4.2 in
Diém dat hang BY = Q [n - i x (T)x »| = 4.199 may
Khi trong kho con 4.199 may thi cong ty tién hanh dat don hang mdi.
Tuy nhién trong kinh doanh, mitc gid ban thudng khong c6 dinh. Dé
thu hiit khdch hang, cdc nha cung cap thudng chiét gid néu khéch hang dat
mua v6i Khoi Iugng én. Trong trudng hop 46, dé tinh toan s6 in dat hang
téi uu, ta 4p dung mo hinh du trit ahiéu mute gid
* Vi du, dur bao nhu cau thi truéng vé may dién thoai cia cong ty nam
2008 1a 40.000 may.
Néu q < 8.000 thi C, = 250.000 déng.
Néu 8.000 < q <18.000, C, = 245.000 déng
Néu q 2 18,000, thi C, = 240.000 déng
Téng chi phi nhap khdu cia cd 10 hang 1a:
Q
Fw q
2A 2x 40,000 x 8,29
Vi Cy = 240.000 thig [28-4 | Sonn 03a = 9.597 may
9597 ¢ (18.000, +00)
(18.000) = 8,29 x 40-008 4. 0,03 x 0.24 x 2 8.000
a+cg+G
x 0.24 x 40.000
= 9.668,32 tigu.
2 x 40.000 x 8,.
Vai C,= 245.000 hig =>\/ 2AQ =» | 25 40.00058.22 9 499 may
9.499 e (8.000, 18.000)
F(9.499) = 8,29 x oe +0,03 x 0,245 x a x 0.245 x 40.000
= 9,869,8 triéu.
F(18.000) < F(9.499) do dé luong dat hang t6i wu 1a: q = 18.000 maySO lan dat hing t6i uu 1a: n = =22 lin
Diém dat hang tdi wu 1a:
5 1
B= Q[r, =X Tox »)|= 14.000 may
Khi trong kho cdn 14.000 may thi tién hanh dat don hang tiép theo.
Tuy thudc vao chinh séch ban cia nha cung cap ma cong ty Vat wr Buu
dién lua chon mo hinh du trit tuong tng (nhiéu mtic gid hay gid cé dinh) sé
quyét dinh chia nhé 1d hang thanh bao nhieu In nhap khdu dé t6i thiéu hod
t6ng chi phf cia 16 hang, tang loi nhuan.
b) Tink hiéu qua khi sit dung quang cdo
Theo quan diém quan ly, quang cdo 1a phuong séch cé tinh chat chién
luge dé dat duoc hoac duy tri mot Igi thé canh tranh trén thuong trudng. Dau
tu cho quang cdo 1a mot sur dau tu dai han. Quang céo gitip doanh nghiép thu
hut khach hang vé phia minh, cing c6 khdch harig hién tai va bién khach
hang tiém nang thanh ngudi mua thuc su.
Quang cdo chinh 1a bién phdp tot nhat dé cong ty Vat w Buu dién I
gidi thiéu cho ngudi tiéu ding hiéu day di vé cong ty: vé nang luc, kha nang
cung cp, chat Iuong san phdm, gid ca, thdi han bao hanh, cdc dich vu sau
ban... néu khong cé quang cdo thi nhiing khach hang mua lé thiét bi dau
cudi co thé khong biét dén su tén tai va nang luc cla cong ty va tat yéu sé
mua cila cong ty khac.
Dé hoat dong quang cdo cé hiéu qua, cong ty c&n phai nam chac cdc
noi dung co ban cia qué trinh quang cdo va ra nhing quyét dinh kip thoi bao
dam cho hoat déng quang cdo theo mot quy trinh thong nhat. Nhitng quy
dinh co ban trong hoat d6ng quang c4o bao gém:
« Xdc dinh muc tiéu quang cdo:
Muc tigu quang céo sé chi phdi toan bd qué trinh hoat dong quang céo
khi céng ty gidi thiéu san pham mdi thi muc tiéu sé 1a quang c4o thong tin.
Quang cdo thuyét phuc tré nén quan trong 6 giai doan canh tranh v6i muc
tiéu cla cong ty 1a lam tang nhu cau va quang cdo nhac nho rat quan trong
trong giai doan truéng thanh cla san phém nhim duy wi khéch hang.
* Xac dinh ngan séch quang céo. Can cit vao muc ti@u quing céo va
kha nang tai chinh ciia cong ty dé xéc dinh ngan sch quang cao, Ngoai ra,cong ty cé thé sir dung phuong phép du bdo nhan qua dé tim méi lién hé
gidfa ngan sdch quang céo va doanh thu.
Mo hinh du béo nhan qua dinh lugng duge ding phé bién nhat 1a mo
hinh héi quy tuyén tinh. Trong m6 hinh phan tich nay bién phu thudc 1a nhu
cau y va bign d6 lap [a x:
Y
Trong dé: Y: doanh sé ban ra;
+ bx
: ngan sich danh cho quang céo.
Vi du: Trong qué trinh kinh doanh, cong ty Vat tu Buu dién I thay
doanh s6 cia minh phu thudc vao ngan séch danh cho quang cdo theo bang
sau:
Thang 1]2)]3)]4{1)5 /]6
Doanh s6 ban ra (tj déng) 5 | 7 }e|e|9 | 1
Ngan sch quaing cdo (trigudéng) | 30 | 40 | 55 | 50 | 65 | 70
Dé thiét lap phuong trinh du bao héi quy tuyén tinh ta lap bang sau day:
Doanh sé ban ra(y) | Chi phi Qc (x) xy ¥
“5,000 30 150,000 900
7.000 0 280,000 1.600
8.000 35 440,000 3.025
8.000 50 400.000 2500
9.000 65 585,000 4205
40.000 70 700.000 4.900
Z1y) = 47.000 5(x)=310 | Eby) =2.555.000 | — D()= 17.150
Tir bang tén ta cé:X= L(x)/n = 310/6 = 51,67 y= Y(y)n = 47000/6 = 7833,33
Do do:
2.555.000 - 2.428.479,6 126.5204
17.150 16.018,73 —1.131,27
a= y -b. x =7833,33- 111,84 x 51,67
= 7833,33 - 5778, 77
a= 2054,56
12000 - 2054,45
~ 111.84
= 88,92 triéu
Vay phuong trinh tuong quan tuyén tinh 1a:
Y =a + bx = 2054,56 + 112
Néu thang 7 cong ty muén cé doanh thu 12 ty déng thi phai chi ngan
sch quang cao 1a:
12000 - 2054,45
=—___—=
112
= 88,92 triéu
Quyét dinh néi dung truyén dat, thong diép cla quang cdo phai ndi lén
duoc nhitng thong tin ma cOng ty can truyén dat: vé tinh nang, tac dung cua
san phim d6i véi doi séng, vé gid ca, dich vu sau ban, chat long san phém,
nhing wu dai trong thanh todn, giao hang...
Xéc dinh phuong tién quang cdo: Can ctf vio muc tiéu quang cdo, déi
tuong quang céo va déi tuong nhan tin ma chon phuong tién quang céo cu
thé.Gia cA cita sin phdm cong ty Cokyvina kinh doanh cao. Khach hang
cla cong ty ch yéu Ia tang Idp dan cu c6 thu nhap cao, v6 tuyén 1a tién nghi
tat yéu trong nhiing gia dinh nay, vi vay céng ty nén sit dung ti vi lam
phuong tién quang cdo. Quang cdo qua ti vi khai thac duge loi thé vé 4m
thanh ng6n ngi, hinh anh, mau sic. Doi tugng khdn gid rong, kha nang
truyén thong nhanh, dé dang tao nén su chit ¥. Han ché ciia quang cao bang
vo tuyén 1a chi phi cao, thdi gian ngan. Tuy nhién, phan Ién mat hang trong
co cau mat hang kinh doanh cita cong ty dugc sit dung trong cac té chic, dic
biét la trong cdc doanh nghiép. Do do, cong ty nén quang cdo trén cc tap
chi ma céc doanh nghiép dat mua thudng xuyén nhu Thoi bao kinh té, béo
Dau tu. Mat khdc, hién nay nhiéu doanh nghiép da bat déu tham gia vao
thuong mai dién tu, cong ty da ndi mang Internet, do dé tham gia vao thuong
mai dién tur cing 1a mot cach quang co cé hiéu qua dé tang nhanh doanh sé
ban. Do diéu kién tai chinh cia cong ty cdn han ché déng thdi dac diém cia
quy trinh mua sim thiét bi buu chinh - vién thong la tir khi cé nhu cau dén
khi quyét dinh mua s4m 1a kha dai. Gié ca san phdm cao nén khach hang can
c6 thi gian dé tim hiéu thi trudng. Quang cdo trén tap chi co thé tién hanh
thudng xuyén, cdn quang cdo trén vo tuyén cé thé thuc hién theo dinh ky ma
khong céin thiét phai quang cdo hang ngay.
+ Danh gid chuong trinh quang cdo.
Sau méi mot dot quang cdo cong ty can can cit vio doanh s6 bin dé
danh gid higu qua cia chuong trinh quang céo, dé tir d6 cé nhimng diéu chinh
cho chuong trinh quang cdo tiép theo nham thuc hién duge hiéu qua cao hon
¢) Ddy manh hoat dong dich vu - ne van
Ngay nay, chat lugng san pham cia hdu hét cdc nha sin xuat déu cao,
gid thdp thi tang cuéng cdc dich vu trong va sau khi ban hang La mot va khi
canh tranh loi hai, dem lai higu qua cao. Buu dién la nganh méi phdt trién,
cde vat tu thiét bi buu chinh - vién thong cd ham luong khoa hoc ky thuat
cao. Su am hiéu vé ky thuat, sir dung céc thiét bi nay cia ngudi tieu ding
nude ta con han ché. Do dé, viée tu van ky thuat, hudng din lip dat, sir
dung, bao hanh bao dung sin phdm da cung cap cho khach hang sé tang
thém uy tin clia cong ty d6i véi khdch hang. Trong qué trinh bén hang, nhan
vién kinh doanh cia céng ty nén hung din mét cch ty my cdch lap dat six
dung va cung cap day di cdc thong tin lién quan dén san phdm cho khich
hang. Ngoai ra, cdc cita hang kinh doanh cé thé ctr cdn bo k¥ thuat dén tan
noi lap dat, huéng dan k¥ thuat cho khéch hang. Su nhiét tinh cla cdc nhanvien ky thuat sé cling cé long tin vé cong ty cho khéch hang, sé lam tang s6
luong khach hang trung thanh cho cong ty: “Mot ngudi khéch hang bang
Tong thi sé ké v6i ba ngudi khac, cdn mot khdch hang bat binh thi sé ké voi
11 ngudi khéc”. Nhiing ngudi khdch hang trung thanh chinh 1a phuong tién
quang cao tét nhat cho céng ty.
Nhu vay, viec ddy manh cdc hoat déng dich vu trong va sau khi bin
hang khong nhing mang lai Ioi ich kinh té ma cdn ciing c6 vi thé, uy tin cia
c6ng ty, nang cao kha nang canh tranh trén thuong trudng.
IIL. CAC GIAI DOAN PHAT TRIEN CUA KHOA HOC QUAN
TRI DOANH NGHIEP
Quan tri 1a m6t khdi niém duge sit dung 6 tat ca cdc nudc c6 ché do
chinh tri - xa hoi khdc nhau.
Tir ngan xua, quan tri da ra di cing vdi su phat trién cia ché do chiém
hiu né 1é, ché do phong kién, ché do tu ban chit nghia va tiép tuc phat trién
manh nhu hién nay.
Quan tri doanh nghiép 1a mot thuat ngé ra doi gn lién vdi su phat trién
cia nén cong nghiép tién tu ban.
C6 thé chia qué trinh phat trién cia quan tri doanh nghiép ra lam céc
giai doan sau:
1. Giai doan truéc nam 1911
Tir nhimg nim 1840 - 1890 khi nhing co sé san xuat nhd, nhitng cong
trudng thi cong, xuéng thd ra déi kém theo né 1a su xuat hién cla nhiing
quan tri vin. Ho 1a chi sé hitu nhiing co sé san xudt nhd cla minh va déng
thai 1a nha quan ly.
Sau nam 1890 nhiéu xi nghiép lén, nhiéu lién hiép xi nghiép ra ddi va
phat trién manh. Dé quan ly n6 va tao ra moi trudng kinh doanh, céc nude da
dua nhitng dao luat nham quy.dinh quyén han va tréch nhiém cla nhiing xi
nghiép va lién hiép xi nghiép nay.
Khong chi cdc chi sé hitu ma ca nhiing luat gia cing tham gia vao
nhimng chttc vu quan trong ca quan tri doanh nghiép va hoat dong quan tri
dugc thuc hién trong pham vi nhing diéu luat quy dinh.
Tuy nhién, trong giai doan truéc nam 1910 chua cé nhimg tac phim
dang ké viét vé quan tri doanh nghiép, ké ca van dé tdng két ly luan va kinh
nghiém thuc tién. Cé chang chi 1a nhing kinh nghiém duge sao chép, truyénlai qua céc di, tir céc gia dinh, ddng ho c6 truyén théng kinh doanh. Vi vay,
quan tri doanh nghiép chua phai la mon khoa hoc chinh théng.
Ti nhimg nam 1910, nhiéu td-rét, nhiéu tap dodn san xudt 1én duoc
hinh thanh; nhiéu ngan hang xuat hién nhim phuc vu cho sy phat trién cla
cdc tap doan, céc doanh nghiép lén. Cac chttc danh gidm déc, tong gidm déc
ra ddi. Van dé quan tri doanh nghiép cang dugc dat ra cu thé, chat ché dudi
cdc diéu luat cu thé.
2. Su phat trién cia quan joanh nghiép tir nam 1911 dén nam 1945
Sau Dai chién thé gidi lan thit nhat (1914 - 1918), tiép do 1a cudc dai
khiing hoding kinh té, ti chinh da phd hoai toan bé cdc dao lust cil, cdc co
ché kinh doanh hién hanh. Hang loat nhig doanh nghiép bi pha san. C6
nhiéu doanh nghiép méi ra ddi. Nhiéu doanh nghiép cii s6ng sét dugc té
chtic lai hoic hop nhat v6i nhau. Co ché quan ly mdi ra ddi thich tmg véi
thoi ky mdi. Trén co sé nay, gidi quan loanh nghiép moi xuat hién voi
nhimg nguyén tic, phuong phdp va kinh nghiém quan ly mdi.
Cho dén nam 1940, nguéi ta da nhan thay tinh tat yéu phai xay dung,
dao tao, béi dudng mot doi ngi quan tri vién doanh nghiép va mot hé thong
truting Iép, gido trinh dao tao quan tri vién da ra déi. Tit d6, Khoa hoc quan
doanh nghiép da gp phin dem Iai hiéu qua kinh té Gn cho cdc doanh nghiép.
Nhu chiing ta da biét, truéc nam 1910, héu nhu khong cé nhiing téc
pham viét vé quan tri doanh nghiép. Nhung ti nam 1911 tré di, da dan dan
xuat hién nhing tac phdm quan tri doanh nghiép cé gid tri.
Vao nam 1911, téc phdm quan tri doanh nghiep cé gid tri dau tien duoc
xuat ban 6 MY. Cuén sach do nha khoa hoc quan tri ndi tiéng Frederick W.
Taylor bién soan véi tigu dé: “Nhiing nguyén téc va phuong phép quan tri
Khoa hoc" (Principles and methods of scientific management). Cu6n séch
chi yéu dé cap van dé quan tri nhan su: Lam thé nao dé ngudi lao dong hoan
thién va sit dung cé hiéu qua cong cu lao dong, thdi gian lam viéc dé tang
nang suat lao dong.
Nam 1922 da ra ddi mot téc phdm cé gid tri cao vé quan tri doanh
nghiép. Dé 1A tac phdm cita nha khoa hoc Phép H.Fayol vé: “Qudn ly cong
nghiép va quan ly téng hop” (Industrial and General Administration). Noi
dung co ban cia cun séch dé cap dén phuong phdp quan tri trong phdng
giay, chi yéu néi vé nhiing chic nang co ban cla quan tri doanh nghiép
Nhiing tu tuéng, quan diém co ban cia cuén sdch cho dén nay vin dugc 4p
dung trong cdc doanh nghiép trén thé gidi.Tir nam 1924 -1984, ngu tri quan diém quan tri méi do nha khoa hoc
loanh nghiép ngudi Anh tén 1a Niary P. Fonet viét trong cu6n s4ch:
xodn 6c cia nhitng phuong phdp khoa hoc va hiéu qua ctia n6é doi
véi quin ly cong nghiép” (Papus of Scientire methods and its effect upon
industrial management). Cuén sach da xc dinh nhimg tw tudng triét hoc va
nhing quan diém cia quan tri tién bo.
3. Su phat trién cua quan tri doanh nghiép tir nhimg nam 1946 dén nay
Day 1a giai doan sau két thiic chién tranh thé gidi lan thit II, chuyén
sang khoi phuc, phat trién kinh t€ va giao luu quéc té. Cing véi trio luu dé,
cong nghiép hod va hién dai hoa & nhiéu nudc cong nghiép tién tién da dat
duoc téc dé cao trong tang trudng kinh té.
Tirnhimg nam 1946 tré di, ngay cing xudt hign nhigu téc phim c6 gid
tri vé quan tri doanh nghiép. O nhiéu nuéc da thanh lap cdc trudng riéng dé
giang day, dao tao nhimg nha quan tri doanh nghiép tir cap thap dén cap cao
nhat doanh nghiép.
Chiing ta c6 thé ké dén céc wudng nhu vay: 6 My: Trung MBA
(Master of Business Administration), truéng kinh doanh Harvard (Harvard
Business School); & Nhat: Truéng dao tao gidm déc duéi chan nti Phighi
C6 thé ké dén mot s6 téc phdm quan tri doanh nghiép dac biet co gid
tri trong thoi ky nay nhu: Cuén: “Quan ly ndng déng”, xuat ban nim 1945
ciia 2 nha khoa hoc ngudi Anh va My. Tac phdm nay da téng két nhing
nguyén tac cla quan tri doanh nghiép dat dugc tir xua dén nam 1945. Trén
co s0 6, cde tac gid da dua ra duge céc quan diém, phuong phdp luan vé
quan tri doanh nghiép mdi phi hgp véi diéu kién hién tai.
Sau d6, lan luot hang tram cudn sdch khdc nhau, nhiéu séch gido khoa,
bai béo vé quan tri doanh nghiép ra doi. Nhing budi hdi thao, hi nghi quéc
1é, nhiéu lép hoc duge t6 chifc dé 1am sng t6 nhiing van dé co ban cla quan
tri doanh nghiép trong diéu kién hién dai,
Tit sau nam 1960, 1a thoi ky soi ndi, phat trién nhat cla quan tri doanh
nghiép ma nhan loai dat dugc tir nén kinh té tw ban phat trién tdi nay.
Mot cong ty Mj trong nam 1960, da phai chi tdi 3.000.000 USD chi 4é
phuc vu viéc suu tam, thu thap, téng hop nhiing tai ligu vé quan tri doanh
nghiép, nham béi duGng cho nhiing quan tri vién cla cong ty (chua ké tién
luong va nhiing chi phi khéc phuc vu cho doi ngii gido su, cén bo gidng
day...).Tom lai, qua cdc giai doan phat trién ciia quan tri doanh nghiép, ching,
ta thay néi bat mot van dé la:
Xa hoi tir ché chap nhan ti tir dén chap nhan han vai trd cia quan tri
doanh nghiép, ma gan lién véi né 1a cdc quan tri vién c6 nghiép vu va cdc co
van cé nang luc van dung nhiing kién thttc ly luan quan tri doanh nghiép vao
thuc tién.
Ngay nay, nhat 1a nhimg nam dau cita thap ky 90, 6 hau hét cdc nude da
hinh thanh mét hé théng trudng Idp dé dao tao, béi dudng céc nha quan tri
doanh nghiép tai ba dem lai nhing khoan loi nhuan én cho doanh nghiép.
IV. CAC TRUONG PHAI LY THUYET UNG DUNG TRONG QUAN
TRI DOANH NGHIEP
A. TRUONG PHAI CO DIEN VE QUAN TRI DOANH NGHIEP
Ly thuyét cé dién vé quan tri vin gitt mot vi wi xtmg dang trong quan
tri hoc hign dai. Nhiéu ky thuat t6 chtfc va quan tri kinh doanh ngay nay van
dp dung cac nguyén tac cita ly thuyét quan tri cé dién. Tham chi, cdc ly
thuyét méi vé quan ti cing chiu anh hudng mot céch c6 ¥ thiic hoac khong
c6 ¥ thiic cia nhimng ly thuyét c6 dién
Ly thuyét cé dién vé quan tri bao gém hai ly thuyét chinh. Mot 1a “ly
thuyét quan tri mot cdch khoa hoc” § Hoa Ky cita Frederich Winslow Taylor
va cdc cong su. Hai la “ly thuyét vé quan tri hanh chinh” xuat hién vai nam
sau ly thuyét quan tri khoa hoc ciia Henry Fayol 6 Phap, Maz Weber & Ditc,
Chester Barnard, Luther Gulick va Lyndal Urwick 6 Anh va Hoa Ky
1. Ly thuyét quan tri mét cach khoa hoc (Scientific Management)
Taylor sit dung dé dat tén cho téc phim cia minh véi nhan dé “Cac
nguyén tic quan tri mot céch khoa hoc” (Principles of Scientific
Management), xuat ban nam 1911. Tir dé dén nay, thuat ngi nay duge ding
dé chi cdc ¥ kién cia mot nhém céc tac gid 6 Hoa Ky, ma ditng dau 1a
Frederick Winslow Taylor (1856-1915) mudn nang cao higu qua quan tri
bang cach trinh bay cdc bién phdp dé tang nang suat lao dong cia cong
nhan. Tén tuéi cia Taylor duge gan lién véi ly thuyét quan ti khoa hoc, va
vi ly thuyét quan tri khoa hoc li né luc déu tién cia con ngudi trinh bay mot
cach cé hé thong nhiing nguyén tic co ban dé quan tri cdc co so san xuat
Trong thé gidi phuong Tay, ngudi ta da goi Taylor 14 cha dé ctia quan tri
hoc. Ly thuyét quan tri mét cach khoa hoc, vi vay, cling cdn duge goi bing
nhiing tén khéc nhu ly thuyét Taylor, chit nghia Taylor (Taylornism),v.v...Nhung dit goi bang tén gi, can luu ¥ ring, Taylor khong phai Ia tac gia duy
nhat trong ly thuyét nay.
a) Fredrick Winslow Taylor (1856-1915)
Frederick Winslow Taylor 1a m6t nha quan tri san xudt-¢ Nha may
Midvale Stell Works. Dé la mot ngudi da di tir cp cong nhan trong nha
may, noi Ong ta c6é co hoi quan sét su sit dung théi gian cia ngudi tho,
len dén cap k¥ su bang céch hoc Iép dai hoc ban dem 6 Vien Ky thuat
Stevens. V6i mot ¥ chi manh mé va mot nang luc quan sét bén bi, Taylor da
kien tri chéng lai phuong cach san xudt ma Ong ta goi 1 kigu “trai linh”.
Taylor di quan sat va thay rang hdu hét cdc nha quan tri cho dén hic nay
(bay gid) da thu lugm kinh nghiém quan ly cia ho bang cdch “Iam sai va
sia” va lam theo kinh nghiém. Hon thé nia, Taylor cdn nhan xét rang nhiéu
cOng tac quan tri da dugc pho mac cho cong nhan. Taylor cho rang, nhiém
vu ciia nha quan tri 1a phai x4c dinh cho duge phuong phdp 1am cing nh
tiéu chudn cla cong viéc, déng thdi phai cung cap cho cong nhan su kich
thich, Chinh vi thé ong cho ra ddi 2 t4c phdm dé 1a Quan wi phan xudng
(Shop Management) xuat bin nam 1906 va Nguyén tic quan tri khoa hoc
(Principles of Scientific Management) xuat ban nam 1911.
Trong dé, ong dé cap dén:
1. Su khém pha théng qua phuong phdp khoa hoc nhiing nhan t6 co
ban trong c6ng viéc cia con ngudi thay cho viéc dua kinh nghiém
2. Su xc dinh chitc nang hoach dinh cla nha quan tri, thay thé cho
c6ng nhan tu ¥ chon phuong phap 1a viéc riéng cho ho.
3. Sy lua chon, hudn luyén cong nhan va phat trién tinh than hgp tac,
thay vi khuyén khich nhing né luc c4 biét riéng lé.
«4. Su phan chia cong viéc giita quan tri va cong nhan
b) Henry L. Gantt (1861 - 1919)
Gantt cho rang hé théng tra luong theo san pham do Taylor dé xudng
khong c6 tac dong nhiéu dén su kich thich cong nhan. Do do, Gantt da bé
sung vao viéc tra long theo san phém cia Taylor 1a hé théng tién thudng.
Theo hé théng nay, néu cong nhan vuot dinh mic san phdm phai lam trong
ngay, ho sé dugc hudng them mot khoan tién. Dac biét, trong truéng hgp d6,
ca ngudi quan tri truc tiép cong nhan cing duge thuéng.
Mot déng gdp khac cita Gantt 1a “biéu dé Gantt”. Biéu dé tién 46 thoi
gian hoan thanh cong viéc - mot ky thuat biéu dién ra thdi gian ké hoachcia cong viéc bing cdc phan tich thdi gian cua tig cong doan, va thé hién
trén mot biéu dé ma nhin vao dé, nha quan tri cé thé thay duge céng viéc
dang 6 vao giai doan nao. Mac dau dé 1a mot ¥ kién don gian song biéu dé
Gantt di duoc dp dung rat rong rai, cho thay su hitu ich dén ngay nay trong
cong téc quan tri.
c) Ong va ba Bilbreth: Ba Lilian Gilbreth (1875-1972) va Ong Frank
Gilbreth (1986-1924)
Trong hic Taylor tim cach lam cho cong viéc duge hoan thanh nhanh
hon bang cach téc dong vao cong nhan, thi Lilian va Frank Gilbreth tim
duye cach gia tang téc do bang c4ch giam céc thao tac thita. V6i quan niém
d6, Ong ba Gilbreth da khdm phd ra ring trong 12 thao tac ma mot ngudi the
xay dung hién dé xy gach lén tutmg, cé thé rit xuéng con 4, va nho dé moi
ngiy mot ngudi tho cé thé xay duge 2.700 vién gach thay vi 1.000 vién ma
khong can giuc.
Ong ba Gilbreth ciing cho ring, thao tac c6 quan hé dén su mét moi
cia cong nhan, do dé bét sé lugng thao téc thi cing giam duge su mét nhoc.
Lilian Gilbreth cing 1a mot trong nhiing ngudi dau tién luu y dén khfa canh
tam ly trong quan tri v6i luan dn tién si nhan dé “Tam ly quan tri”. Rat tiéc,
do su ky thi nam nit & MY vao thdi gian dé (1914), tw tuéng khoa hoc cia
Lilian Gilbeth da khong duge quan tam chi y.
d) Nhdn xét vé cdc 19 thuyét quan tri (mét céch) khoa hoc
Taylor va nhiing ngudi cing quan diém véi ong khong phai 1a nhiing
nha ly thuyét, ma 1a nhing ky su, nhing cong nhan cé kinh nghiém 1am viéc
thuc té trong xi nghiép va quan tam dén viéc gia tang nang suat cla cong
nhan. Cac phuong phdp “quan tri khoa hoc” da duoc 4p dung rong rai va
mang lai két qua. Nhiéu y kién cua Taylor da 14 nén tang cho ly thuyét quan
tri hanh chinh sau nay.
Nhiéu nha phé binh hién nay cho rang, néi chung ly thuyét quan tri
(mot cach) khoa hoc - nhat 1a ¥ kién cla Taylor - 1a thiéu nhan ban, da xem
con ngudi nhu mét dinh 6c trong mot cé may. Tuy nhién, cling c6 ¥ kién
bénh vuc cho rang tu tuéng cita Taylor la san phim cita thoi dai Ong séng.
2. Ly thuyét quan tri hanh chinh
a) Henrry Fayol (1841-1925)
6 Phap, Henry Fayol da xuat ban tac phdm “Quan tri cong nghiép va
quén tri chung” (Administration industrielle et generale) nam 1916, trinhbay nhiing quan niém mdi Trong lic céc ly thuyét quan tri (mot
cach) khoa hoc tap trung vao viéc nang cao nang suat lao dong 6 cap phan
xuéng va theo khao huéng vi mé, thi ly thuyét quan tri hanh chinh duoc tap
trung su cht ¥ vao viée néu lén nhimg nguyén tac quan tri lin, ap dung cho
nhitng cap bac to chite cao hon.
Fayol cho rang cdc hoat dong trong mot don vi xuat kinh doanh co.
thé chia thanh 6 nhém: 1. ky thuat hay san xudt, 2. tip thi, 3. tai chinh, 4.
quan ly tai san va nhan vién, 5. ké toan thong ké, va 6. nhing hoat dong
quan tri téng hop bao gém cc viec ké hoach hod, t6 chic, chi huy, phoi hop
va kiém tra.
Fayol da néu lén 14 nguyen téc quan tri ma céc nha quan tri cc co sé
kinh doanh lun lun phai quan tam thuc hién, mac di day chi 1a nguyén tac
mém déo, khong phai lic nao cing cé gid tri tuong déi. Cac nguyén tic dé la:
- Phai phan cOng lao dong;
- Phai xdc dinh ré quan hé gitfa quyén han va trach nhiém;
- Duy tri ky luat lao dong trong doanh nghiép;
- Moi cong nhan chi nhan Iénh tir | cp chi huy truc tiép, duy nhat;
- Céc nha quan tri phai thong nhat ¥ kién khi chi huy;
- Quyén loi chung phai lu6n lu6n dat trén quyén Ii riéng;
- Quyén loi kinh té phai tuong xing véi cong viéc:
- Quyén quyét dinh trong doanh nghiép phai tap trung 1 dau moi;
- Doanh nghiép phai dugc t6 chic theo cap bac tir gidm déc dén cong
nhan;
- Sinh hoat trong doanh nghiép phai trat tu;
- Su d6i xi trong doanh nghiép phai cong bang;
- Cong viéc cla moi ngudi trong doanh nghiép phai én dinh;
- Phai ton trong va phat huy sang kién cla moi ngudi;
- Doanh nghiép phai xay dung cho duoc tinh than tap thé.
b) Maz Weber (1864 - 1920)
Dé quan tri doanh nghiép c6 higu qua phai td chitc lao dong hop ly,
phai c6 hé théng thu lai (tén sach ciia Weber).
Noi dung co ban cia né 1a xay dung durgc mot hé théng chic vu trong
doanh nghiép pha hgp v6i n6 1 mot hé théng quyén hanh.
Quyén hanh can ctf tren chifc vu, ngugc lai, chttc vu tao ra quyén hanh.
Vi vay, viéc xay dung mot he théng chifc vu va quyén hanh phai can ct viocdc nguyén tac sau:
- Moi hoat dong cita t6 chic déu phai c6 van ban quy dinh;
- Chi nhitng ngudi c6 chitc vu méi cé quyén quyét dinh;
- Chi nhimg ngudi cé nang luc méi duge giao chttc vu;
- Moi quyét dinh trong t6 chitc phai mang tinh khdch quan.
stger Barnard (1886-1961) da can cit trén kinh nghiém quan tri
tac phdm “Céc chifc nang cia nha quan tri” (The Function
of the Excutive) vao nam 1938 va tro thanh mot trong nhiing tac phdm kinh
dién vé quan tri hoc cho dén ngay nay.
Theo Barnard, mot hé thong hgp tac cia nhiéu ngudi voi 3 yéu t6 co
ban: (1). sur sn sang hgp tac, (2) c6 muc tiéu chung, (3). c6 su théng dat.
Néu thiéu mot trong 3 yéu t6 nay, 16 chitc sé tan vo.
Ciing nhu Weber, Bamard nhan manh dén yéu té quyén hanh trong t6
chtic. Nhung Barnard cho ring nguén géc ciia quyén hanh khong xudt phat
tir ngudi ra ménh lénh, ma xuat phat tir su chap nhan cia cdp dudi. Su chap
nhan dé chi cé thé duge thuc hién véi 4 diéu kign: (1). cp dudi hiéu rd su ra
Jenh, (2). noi dung ra lénh phi hop véi muc tiéu cia t6 chic, (3). noi dung ra
Iénh phai phi hop véi loi ich cia cé nhan ho, va (4). ho cé kha nang thyc
hién ménh lénh d6. Ly thuyét nay dugc Barnard goi la ly thuyét vé su chap
nhan quyén hanh.
d) Ly thuyét cttia Luther Gulick va Lyndal Urwich
Nam 1937 hai nha khoa hoc viet cuén “Luan cit vé khoa hoc quan tri”.
Phat trién phan loai chtic nang cla Fayol, 7 chifc nang quan tri trong tir viet
tat: “Posdcorb”:
P O S$ D COR B
J
Planning ( Dy kin)
Oganizing (T6 chic)
Staffing (Nhan su)
Directing (Chi huy)
Coordinating (Phoi hop)
Reporting (Bao cdo)
Budgeting (Ngan sach)B. TRUONG PHAI TAM LY XA HOI TRONG QUAN TRI DOANH
NGHIEP
Ly thuyét nay cho rang hié
qua cia quan tri ciing do nang suat lao
dong quyét dinh, nhung nang suat lao dong khong phai chi do cdc yéu t6 vat
chat quyét dinh, ma cdn do su thoa man cdc nhu cdu tam ly xa h6i cia con
ngui
1. Hugo Munsterberg
Ching ta nhac téi Hugo Munsterberg khong hoan toan véi vai trd dat
nén tang cho ly thuyét tam ly xa hdi, ma diéu quan trong 1a chinh Hugo
Munsterberg 1a ngudi dau tién dé ra trudng phai tam ly x4 hi. Boi le, ngay
tir nam 1913, nghia 1a chi sau khi Taylor dua ra hoc thuyét quan tri khoa hoc
duge 2 nam thi Hugo Munsterberg xuat ban cuén “Tam ly hoc va hiéu qua
trong cong nghiép”.
Theo luan thuyét cua Hugo thi dé quan tri doanh nghiép dat nang suat
cao phai di sau nghién cttu, tim hiéu ky vé con ngudi khong chi trén khia
canh coi ho nhu mot luc lugng, mot nhan t6 cia sdn xuat ma con trén gidc
do tam ly, tinh cdm, uéc nguyén cu thé cia ho.
Néu cdc nha quan tri hiéu thau déo duoc ban than timg con ngudi lao
dong vé céc nhu cau phi vat chat cia ho nhu: niém vui, ndi buén, quan he
trong lao déng, khat vong giao tiép xa hdi, su mong doi, tinh cam... dé dép
tng kip thdi thi nang suat lao dong cita ho sé tang lén cao hon nhié
Nhu trén da trinh bay, Hugo Munsterberg 1a nguéi dau tién dua ra ly
thuyét vé tam ly xa hi trong quan tri doanh nghiép mét cdch khé bai ban
trong téc phdm cla minh. Nhung khi d6 ngudi ta khong cht y dén, va luan
thuyét dé da bi lang quén. Cang vé sau luan thuyét cua Hugo méi dan din
duge nghién ctu nghiém tic va dugc xa héi thita nhan.
2. Mary Parker Follet
Cing théi vdi Hugo, ngudi déng quan diém véi Hugo la Mary Parker
Follet. Follet cing dac biét chii trong dén khia canh tam ly xa hdi trong quan
tri doanh nghiép. Follet cho rang hoat dong quan tri khong chi cht ¥ dén céc
yéu t6 kinh té ky thuat ma cén phai chi ¥ dén cdc quan hé xa hoi va hoat
dng quan tri 1a mOt tién trinh mang tinh chat quan hé xa hdi. Noi mot cach
khdc, dé quan tri thanh cong phai nghién cifu ky su hoi nhap va tham gia
phi hgp cia nhitng ngudi lao dong. -
Nhiing luan thuyét cla Follet gin vdi dé cao gid tri cia con ngudi daduge ngudi Nhat nghién cifu va ting dung khé thanh cong trong quan tri céc
doanh nghiép cia ho.
3. Elton Mayo (1880-1949)
Elton Mayo 1a gido su ciia trutng kinh doanh Harvard, ong chuyen
nghién cifu vé tam ly hoc lao dong.
Elton 4a tién hanh nhiéu cudc thi nghiém nghién citu vé su tac dong
cla tam ly x4 hoi déi vdi nang suat lao dong cia con ngudi. Elton cing
nh6m nghién cifu da tign hanh cudc thi nghiém quan trong tai nha may dién
Hawthomes gan Chicago d6i véi 2 nhém nit cong nhan
Elton xem xét moi quan hé gitta diéu kién vat chat va tam ly xa hoi dén
nang suat lao dong. Ong nhan thay rang: Néu diéu kién vat chat nhu thu
nhap tién luong, tién thudng, cdc diéu kién bao ho lao dong, an lao
dong tot dan lén thi nang suat lao dong ciing tang dan. Song, néu diéu kién
va: chat khong ddi, nhung nha quan tri ngay cang chi y hon tdi tam tu, tinh
cam, su mong doi, méi quan hé lao dong tét, thang tién kip thdi... ttc 1a chi
y ahiéu hon dén cdc yéu t6 phi vat chat thi nang suat lao dong ciing ngay
cang tang lén.
Sau Iuan thuyét cla nhém Elton Mayo ra di da lam cho trudng phdi
tan ly xa hoi dac biét dugc chi y 6 MY, sau dan lan sang cdc nude phuong
Tay va duoc phat trién thanh “phong trao quan hé con ngudi” vao nhiing
nam 30 cita thé ky 20, d6i nghich véi “phong trio quan tri khoa hoc” cla
Taylor trong nhing nam 23-26 cilia thé ky dé.
Vi ly thuyét cia Elton Mayo cdc nha quan tri doanh nghiép phai
nghién cttu tim moi céch nham thod man nhu cau phi vat chat d6i voi con
ngzdi nham gia tang su cOng hién cua ho.
4. Donglas Gregor (1909-1964)
Déng quan diém vdi Elton Mayo vé nhén manh dén yéu t6 tam ly tinh
can cita ngudi lao dong trong quan tri doanh nghiép, Donglas Gregor khong
tén thanh cung céch quan ly ngudi lao dong bang mot he thong nhiing ring
buoc khit khe vé phan chia ty my céng viéc trén co sé dé ma phan cong lao
dong cho cong nhan, vé dinh mitc, kiém tra, kiém sodt gat gao én co sé
quin ly tap trung. Ong goi c4c nha quan tri chi sit dung nhimg cong cu trén
la ahiing ngudi theo thuyét X va Donglas Gregor dua ra mot thuyét mdi 1a
thuyét Y. Ong giai thich, thuyét Y tac dong dén con ngudi khong phai bang
quy tac, céch quan ly khat khe ma bang né luc cia nha quan tri trong viéelam tang gid tri cla con ngudi trén co sé chi y nhiéu hon dén quan hé hop
tac, dén so thich, ¥ nguyén, tam ly x hdi cla ho.
5. Abraham Maslow (1908-1970)
Déng quan diém v6i cdc nha khoa hoc theo trudng phai tam ly xa hoi,
Abraham Maslow cho ring: Nhu cdu con ngudi dugc chia thanh 5 loai va
xép theo thif ty tir thap Jén cao. 5 loai nhu cau dé 1a:
1. Nhu cdu vat chat
2. Nhu cau an toan
3. Nhu cau xa hoi
4. Nhu cau dugc kinh trong
5. Nhu cau ty hoan thién minh.
‘Thap nhu cau dugc mo phong trong hinh vé sau day:
Tu
hoan thién
Kinh trong,
Xa hoi
An toan
Nhu cau vat chat
Thép nhu cau con ngudi
‘Trén co so thap nhu cau nay, c4c nha quan tri cO gang dén mifc ti da
dé thod man nhu céu cla nhimg ngudi lao dong. Mot khi su thoa man tang
len, nang suat cia ngudi lao dong cling ngay cing tang lén gan nhu ly 1é
thuan véi su thod man 46
6. Nhan xét vé ly thuyét tam ly xa hdi trong quan tri doanh nghiép
Céc nha ly thuyeét da nhin manh dén con ngudi v6i tu cach 1a nhiing cA
nhan trong t6 chic, mot diéu da khong duoc ly thuyét cé dién dé cap dén, Tu
Hugo Munsterberg dén Mayo, Maslow,v.v... cdc tac gia trong ly thuyét nay| ChuGAG i Bal euang VE quan ti
déu cho rang nang suat lao dong tuy thudc nhiéu vao cdc yéu t6 tam ly va xa
hoi cla cong nhan. Co thé t6m tat cdc quan diém vé quan tri cua ly thuyét
tam ly xa hdi trong cdc noi dung sau day:
a) Quan diém ciia ho
Doanh nghiép la mot hé thong xa hoi, ben canh tinh kinh té va ky thuat
da duoc nhan thay
Con ngudi khong nhiing chi cé thé dong vién bang cdc yéu t6 vat chat,
ma ca cdc yéu t6 tam ly va x4 hdi.
Céc nhém va céc t6 chtte phi chinh thitc trong xi nghiép c6 tac dung
nhiéu dén tinh thén, thai do va két qua lao dong
Su anh dao ciia nha quan tri khong thé chi don thudn dya vao chic
nang chinh thifc trong bd may té chifc, ma cdn phai dua nhiéu vao céc yéu t6
tam ly xa hdi.
Su thoa man tinh than cé mdi lién quan chat ché véi nang suat va két
qua lao dong.
Cong nhan cé nhiéu nhu cau vé tam ly va xa hdi.
‘Tai nang quan tri ddi hdi nha quan tri phai c6 chuyén mon k¥ thuat va
c6 quan hé tét véi moi ngudi.
b) ¥ nghia khoa hoc ctia ly thuyét
Bang sy nhan manh dén cdc nhu cau x4 hdi cla con ngudi, ly thuyét
tac phong da bé sung cho ly thuyét cé dién khi cho rang nang suat khong
phai chi thudn tuy 1a van dé ky thuat ma gay nén mot trong trao ram 16 duge
goi 1a “phong tao quan hé con ngudi” trong thap nién, khong thua gi
“phong trao quan hé khoa hoc” cia Taylor trudc day (1924).
Nghién cfu va thyc hanh quan tri, nhd nhitng déng gép nay ngay nay
nha quan tri hiéu rd hon vé su déng vién con ngudi, vé anh hudng ctla tap thé
d6i véi téc phong, vé moi quan hé nhan su trong cong viéc, cling nhu vé ¥
nghia cla lao déng déi véi con ngudi. Nhing kién thitc 46 da gidp nha quan
tri phai quan tam hon khi d6i xtr véi nhan vién, phai chon Iya cach thtfc lanh
dao thich hgp.
Tuy nhién, cing c6 nhiéu y kién chi trich ly thuyét tac phong 1a da qua
cht y dén yéu t6 xa hdi cua con ngudi khién tro thanh thién léch. Khai nigém
“con ngudi xa hoi” chi cé thé bd sung cho khéi nigm “con ngudi - thudn tuy
- kinh té” cht khong thé thay thé. Khong phai tic nao nhimg “con ngudithod man” déu Ia nhiing lao dong cé nang suat cao. Theo James Stoner,
trong thap nién 50 6 MJ, nhiéu né luc nham cai thién diéu kién lam viéc va
gia tang su thod mn tinh than cla cong nhan da khong dem lai su gia tang
nang suat nhu mong doi.
C. TRUONG PHAI HE THONG TRONG QUAN TRI DOANH NGHIEP
Ly thuyét quan tri mdi nay duge goi bang nhiéu tén khdc nhau: ly
thuyét dinh lugng vé quan tri dugce xay dmg trén nhan thtfe co ban rang
“quan tri 1 quyét dinh” va mu6n quan ti c6 hi¢u qua, céc quyét dinh phai
ding dan. Dé cé thé 1am duge nhing quyét dinh ding, nha quan tri phai c6
mot quan diém hé thong khi xem xét sur viéc, thu thap va xit ly thong tin
Nhan manh dén phuong phap khoa hoc trong viéc gidi quyét céc van
dé quan tri.
Ap dung phuong phap tiép can hé thong dé giai quyét cdc van dé
Sit dung cdc mo hinh toan hoc.
Dinh lugng hod cdc yéu t6 cé lién quan va 4p dung céc cdch thitc toan
hoc va thong ké.
Quan tam dén cdc yéu té kinh té va k¥ thuat trong quan tri hon 1a cdc
yéu 16 tam ly xa hoi.
Sit dung may tinh dién tir lam cOng cu.
Di tim cdc quyét dinh t6i wu trong mét hé théng khép kin.
Su d6ng gop va gidi han ciia ly thuyét dinh lugng vé quan tri.
Theo Kast va Rosenweig, ly thuyét dinh luong vé quan tri cé thé duge
xem 1a su trién khai c4c quan diém cia ly thuyét quan tri khoa hoc truéc
day. Ciing giéng nhu Taylor, cdc nha ly thuyét dinh lugng vé quan tri da
nhan manh dén tinh than khoa hgc khi phan tich cdc van dé quan tri va chi
truong sit dung cdc bién phép tinh todn. Duge 4p dung manh mé tir thap nién
60 tré di, cdc k¥ thuat quan tri dinh ong da gitip gidi quyét nhiéu van dé
quan tri trong cdc co quan chinh quyén va co sé kinh doanh nhu lam ngan
sdch tai chinh, quan tri hién kim, chuong trinh hod san xuét, phat trién chién
luoc san xuat, bé tri viéc sir dung tai nguyén, tn kho v.v..
Mac dau vay, ly thuyét dinh lugng vé quan tri van chua giai quyét duoc
khfa canh con ngudi trong quan tri. LY thuyét nay da déng g6p rat 1én vao
nang cao trinh dé hoach dinh va kiém tra trong céc hoat dong quan tri
Trai lai d6i voi cdc t6 chtéc, quan tri nhan su va Kanh dao, su déng gop cia lythuyét nay con han ché. Cac nha quan tri cling than phién ring khai niém va
ky thuat cita ly thuyét nay tong déi khé hiéu déi voi cc nha quan tri. Su
phé bién Iy thuyét nay vin con bi han ché.
D. TRUONG PHAI QUAN TRI NHAT BAN
1. Thuyét “Z” va nhimg “ky thuat quan tri Nhat Ban” cia Willian
Gouchi
Thuyét Z cho rang viéc ra quyét dinh tap thé hiéu qua hon quyét dinh
ting cé nhan. Chinh vi thé, Xi nghiép Z chi truong viéc lam su6t di khong
cé chuyén cong nhan vang mat, lam biéng hay bi sa thai, tat cd hop thanh
m6t gia dinh duoc tham gia quyét dinh chung.
‘Xi nghiép Nhat Ban Xinghiép Au, My
- Lam viéc suét déi - Lam viéc trong tig théi gian
- Danh gid va dé bat cham - Danh gid dé bat nhanh
- Cong nhan da nang - Cong nhan chuyén mon mot nghé
- Co ché kiém tra mac nhién - Co ché kiém tra hién nhién
- Trach nhiém tap thé - Trach nhiém ca nhan
~ Quyén Igi toan cuc - Quyén loi riéng c6 gidi han
Trong ly thuyét Z., Gouchi ciing dé xuéng méi xi nghiep phai cé “Ban
trén chat Iuong” hay 1a cau lac bo kiém tra chat uong. D6 la nhimg nhém
nhd, quy tu nhan vien va ban gidm déc gap nhau trong gids lam viée dé nang
cao chat long va cat giam chi phi. Nhan vién sé dua ra vn dé cing ban
giim déc tim giai phap. Gidi phdp nay 1a su quyét dinh chung hén hop gidfa
nhan vien va ban gidm déc
Nhu vay, ly thuyét Z hudng nhan vién chi trong vao viéc tap thé hop
tc. Tuy nhién, ly thuyét Z cing c6 nhiing han ché, vi khong thé 4p dung cho
tdi ca c4c xi nghiép va té chic néi chung, vi chi truong 6n dinh ky thuat va
méi truéng.
2. Ly thuyét Kaizen, chia khod ciia su thanh cong vé quan tri cla Nhat
Ban cla Massakiimai
Massakiimai sau qué inh nghién citu cdc cong ty cita Nhat va cia My
di thay rd su khdc nhau to I6n gitta cung céch quan ly Nhat va cung cach
quin ly phuong Tay. Ong nhan thay ring 6 M¥ su thay déi dién ra mot cach
menh mé, mét nha may ci duoc thay thé hoan toan bing mot nha may mdi,
dugc xay dung rat ton kém. Ong da nghién citu thuc chat cia su thanh cong