- EUROSTAT EU-SILC - ΦΤΩΧΕΙΑ

Η ΦΤΩΦΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΣΤΑΤ– EUROSTAT–
EU-SILC
ΣΔΗ ΚΑΛΑΜΑΣΑ΢
΢ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ΢ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ΢
ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ ΔΠΗΥΔΗΡΖ΢ΔΩΝ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΗ΢ΜΩΝ
ΚΑΣΔΤΘΤΝ΢Ζ ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ ΜΟΝΑΓΩΝ ΤΓΔΗΑ΢ ΚΑΗ
ΠΡΟΝΟΗΑ΢
ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ
Θέμα
Ζ ΦΣΩΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΢ΤΜΦΩΝΑ ΜΔ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ
ΣΖ΢ ΔΛ΢ΣΑΣ – EUROSTAT EU-SILC
ΒΔΡΓΟΤΛΖ ΕΔΠΠΟΤ
ΓΔΩΡΓΗΑ ΝΗΚΖ
ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ΢
ΜΑΤΡΔΑ΢ ΚΩΝ/ΝΟ΢
ΚΑΛΑΜΑΣΑ
ΝΟΔΜΒΡΗΟ΢ 2016
1
EU-SILC
ΓΖΛΧ΢Ζ ΜΖ ΛΟΓΟΚΛΟΠΖ΢ ΚΑΗ ΑΝΑΛΖΦΖ΢ ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΖ΢ ΔΤΘΤΝΖ΢
Με πιήξε επίγλσζε ησλ ζπλεπεηψλ ηνπ λφκνπ πεξί πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ, δειψλσ
ελππνγξάθσο φηη είκαη απνθιεηζηηθφο ζπγγξαθέαο ηεο παξνχζαο Πηπρηαθήο Δξγαζίαο, γηα
ηελ νινθιήξσζε ηεο νπνίαο θάζε βνήζεηα είλαη πιήξσο αλαγλσξηζκέλε θαη αλαθέξεηαη
ιεπηνκεξψο ζηελ εξγαζία απηή. Έρσ αλαθέξεη πιήξσο θαη κε ζαθείο αλαθνξέο, φιεο ηηο
πεγέο ρξήζεο δεδνκέλσλ, απφςεσλ, ζέζεσλ θαη πξνηάζεσλ, ηδεψλ θαη ιεθηηθψλ αλαθνξψλ,
είηε θαηά θπξηνιεμία είηε βάζεη επηζηεκνληθήο παξάθξαζεο. Αλαιακβάλσ ηελ πξνζσπηθή
θαη αηνκηθή επζχλε φηη ζε πεξίπησζε απνηπρίαο ζηελ πινπνίεζε ησλ αλσηέξσ δεισζέλησλ
ζηνηρείσλ, είκαη ππφινγνο έλαληη ινγνθινπήο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη απνηπρία ζηελ
Πηπρηαθή κνπ Δξγαζία θαη θαηά ζπλέπεηα απνηπρία απφθηεζεο Σίηινπ ΢πνπδψλ, πέξαλ ησλ
ινηπψλ ζπλεπεηψλ ηνπ λφκνπ πεξί πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Γειψλσ, ζπλεπψο, φηη απηή ε
Πηπρηαθή Δξγαζία πξνεηνηκάζηεθε θαη νινθιεξψζεθε απφ εκέλα πξνζσπηθά θαη
απνθιεηζηηθά θαη φηη, αλαιακβάλσ πιήξσο φιεο ηηο ζπλέπεηεο ηνπ λφκνπ ζηελ πεξίπησζε
θαηά ηελ νπνία απνδεηρζεί δηαρξνληθά, φηη ε εξγαζία απηή ή ηκήκα ηεο δελ κνπ αλήθεη δηφηη
είλαη πξντφλ ινγνθινπήο άιιεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο.
΋λνκα θαη Δπψλπκν ΢πγγξαθέσλ (Με Κεθαιαία): ΓΔΧΡΓΗΑ ΒΔΡΓΟΤΛΖ, ΝΗΚΖ ΕΔΠΠΟΤ
Τπνγξαθέο (Οινγξάθσο ρσξίο κνλνγξαθή):
Ζκεξνκελία (Ζκέξα- Μήλαο-Έηνο): 14/11/2016
2
EU-SILC
ΠΔΡΗΛΖΦΖ
Ζ Δξγαζία καο αζρνιείηαη κε ηε θηψρεηα ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηηο έξεπλεο ηεο eu silc.
Απνηειείηαη απφ 3 κέξε, ζην πξψην κέξνο ην νπνίν απνηειείηαη απν 2 θεθάιαηα. ΢ην πξψην
θεθάιαην ζα δνχκε ηη θηψρεηα ζε ρψξεο ηηο Δπξσπατθεο Έλσζεο αιιά θαη θάπνηνπο πίλαθεο
πνπ ζπγθξίλνπλ ηελ Διιάδα κε άιιεο ρψξεο. Σέινο ζην δεχηεξν θεθάιαην κηιάκε γηα ηελ
θηψρεηα ζηελ Διιάδα ζε απηφ ην θεθάιαην ζα δνχκε ηη νξίδεηαη θηψρεηα αιιά θαη ηηο
θαηεγνξίεο πνπ δηαθξίλεηαη. Αθφκα, ζα δνχκε θάπνηνπο πίλαθεο πνπ ζα καο βνεζήζνπλ λα
θαηαλνήζνπκε ηα πνζνζηά ηεο θηψρεηαο. ΢ην δεχηεξν κέξνο ππάξρνπλ 8 θεθάιαηα ηα νπνία
αλαθέξνληαη ζηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ
Ννηθνθπξηψλ (eu silc) απφ ην 2000-2010 δειαδή πξηλ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, πεξηέρεη
πνζνζηά ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη πεξηέρεη ηνπο δείθηεο γηα ηε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο
«Δπξψπε 2020». Καη ηέινο ην κέξνο γ απνηειείηαη απφ 4 θεθάιαηα ζηα νπνία ζα δνχκε ηα
απνηειέζκαηα ηεο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ
έξεπλα ηεο EU SILC απφ ην 2011-2015 δειαδή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.
Πεξηέρεη πνζνζηά ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ηεο Διιάδαο θαη ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σέινο, πεξηέρεη ηνπο δείθηεο γηα ηε ζηξαηεγηθή ηεο ΔπξσπαΨθήο
Έλσζεο «Δπξψπε 2020».
3
EU-SILC
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΠΔΡΗΛΖΦΖ ............................................................................................................................................ 3
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΗΝΑΚΧΝ ................................................................................................................ 7
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΓΡΑΦΖΜΑΣΧΝ ..................................................................................................... 10
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ ........................................................................................................................................... 11
ΜΔΡΟ΢ Ά. Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΟΝ «ΑΝΔΠΣΤΓΜΔΝΟ» ΚΟ΢ΜΟ ....................................................... 15
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν : Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧ΢Ζ ΚΑΗ Ζ ΠΔΡΗΠΣΧ΢Ζ ΣΧΝ ΖΠΑ ..... 15
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν: Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ................................................................................. 28
ΜΔΡΟ΢ „Β. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΠΡΗΝ
ΣΖΝ ΚΡΗ΢Ζ, 2002-2010Ζ .................................................................................................................... 48
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν: ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢ ΣΧΝ
ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΚΑΣΑ ΣΟ 2002........................................................................................................ 48
3.1.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 48
3.1.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 50
3.2.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 51
3.2.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 52
3.3.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 53
3.3.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 54
3.4.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 55
3.4.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 56
3.5.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 58
3.5.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 60
3.6.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 61
3.6.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 63
4
EU-SILC
3.7.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 64

3.7.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 66
3.8.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 67
3.8.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖΑ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟
(ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ) ................................................................................................................ 68
3.8.3 ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ ..................................................................................................... 72
ΜΔΡΟ΢ „Γ. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΜΔΣΑ
ΣΖΝ ΚΡΗ΢Ζ, 2011-2015 ....................................................................................................................... 73
4.1.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 73
4.1.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟ ......... 74
4.1.3 ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .............................................................................................. 77
4.2.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 78
4.2.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟ ......... 79
4.2.3. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 84
4.3.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 85
4.3.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟ ............ 86
4.3.3 ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ ..................................................................................................... 91
4.4.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 92
4.4.2. ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ «ΔΝΧ΢Ζ 2020» ............ 93
4.4.3. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ .................................................................................................... 96
4.5.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................. 97
4.5.2. ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟ ........... 98
4.5.3 ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢ ................................................................................................... 101
ΔΠΗΛΟΓΟ΢ ......................................................................................................................................... 102
5
EU-SILC
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ................................................................................................................................. 104
6
EU-SILC
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΗΝΑΚΩΝ
΢ΔΛ
Πίλαθαο 1: Πνζνζηά (%) θηψρεηαο ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κε βάζε
δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά 2009 (Δηζνδήκαηα 2008) 18
Πίλαθαο 2: Πνζνζηφ θηψρεηαο ζηελ ΔΔ κεηά ηηο θνηλσληθέο παξνρέο 22
Πίλαθαο 3: Πνζνζηφ θηψρεηαο αλά ειηθηαθή θαηεγνξία ζηελ ΔΔ-15 ην 2006 κεηά ηηο
θνηλσληθέο παξνρέο 23
Πίλαθαο 4: Δπίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ αλά θαηεγνξία. Φησρφο θαη
κε θησρφο αλά επίπεδν εθπαίδεπζεο ζπλνιηθά 31
Πίλαθαο 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχιν αλά πεξηθέξεηα θαη λφκν 42
Πίλαθαο 6: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά ειηθηαθή νκάδα αλά πεξηθέξεηα θαη λνκφ 43
Πίλαθαο 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, πεξηθέξεηα θαη λνκφ 44
Πίλαθαο 8: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχξηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα αλά πεξηθέξεηα θαη
λνκφ 46
Πίλαθαο 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,

απφ ην έηνο 1995 έσο ην 2002 49
Πίλαθαο 10: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, απφ ην έηνο 1995 έσο ην 2002 50
Πίλαθαο 11: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαηά ην 2007 59
Πίλαθαο 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2008 61
Πίλαθαο 15: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά νκάδεο ειηθηψλ
θαη θχιν: 2010 68
θαη ππεθνφηεηα: 2010 69
θαη ρψξα γέλλεζεο: 2010 69
Πίλαθαο 18: Γηαζηαπξψζεηο ησλ δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο Δπξψπεο 2020, θαηά νκάδεο ειηθηψλ:
2010 70
7
EU-SILC
Πίλαθαο 19: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο

Δπξψπεο: 2010 71
Πίλαθαο 20: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη θαηψθιη θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2011 73
θαη θχιν, θαηά ην 2011 74
θαη ππεθνφηεηα, θαηά ην 2011 75
θαη ρψξα γέλλεζεο, θαηά ην 2011 75
Πίλαθαο 24: Γηαζηαπξψζεηο ησλ δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο Δπξψπεο 2020, θαηά νκάδεο ειηθηψλ,
θαηά ην 2011 76

Δπξψπεο, θαηά ην 2011 77
Πίλαθαο 29: Τπνθαηεγνξίεο δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο ΢ηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020», θαηά
νκάδεο ειηθηψλ, θαηά ην 2012 82

Δπξψπεο, θαηά ην 2012 83
Πίλαθαο 31: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά νκάδεο ειηθηψλ
8
EU-SILC

Δπξψπεο, θαηά ην έηνο 2013 90
θαη θχιν θαηά ην 2015 98
9
EU-SILC
ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΓΡΑΦΖΜΑΣΩΝ
΢ΔΛ
Γξάθεκα 1: Πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο 1994-2003 54
Γξάθεκα 2: Πνζνζηφ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο θαηά ην έηνο 1994 έσο ην 2004 56
Γξάθεκα 3: Πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο

γξακκέο 56
Γξάθεκα 4: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο 59
Γξάθεκα 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 60
Γξάθεκα 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 62
Γξάθεκα 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 65
Γξάθεκα 10: Πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο: 1994-2009 66
Γξάθεκα 11: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην έηνο 2008 έσο ην 2012 78
Γξάθεκα 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ απφ ην

έηνο 2008 έσο ην 2012 79
Γξάθεκα 13: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην 2010 έσο ην 2013 86
Γξάθεκα 14: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, απφ ην

2009 έσο ην 2013 87
Γξάθεκα 15: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην έηνο 2005 έσο ην 2014 93

2005 έσο ην 2014 94
Γξάθεκα 17: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ηα έηε 2005, 2009 θαη απφ ην
2011 έσο ην 2015 97
Γξάθεκα 18: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ην

έηνο 2005 θαη απφ ην 2008 έσο ην 2015 99
10
EU-SILC
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Ζ παξνχζα εξγαζία αζρνιείηαη κε ην εηζφδεκα θαη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ
λνηθνθπξηψλ ζχκθσλα κε ηηο έξεπλεο ηεο EU-SILC. Δηδηθφηεξα, ζα πξνζπαζήζνπκε λα
εμεηάζνπκε ζε ηη πνζνζηά ππάξρεη ε θηψρεηα ζηελ Διιάδα εηδηθά θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο
νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη κεηά. Βαζηθφο ζθνπφο ηεο εηήζηαο έξεπλαο EU-SILC είλαη ε κειέηε,
ζε εζληθφ θαη επξσπατθφ επίπεδν, ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ ζε ζρέζε κε ην
εηζφδεκα ηνπο.
Ζ θηψρεηα είλαη έλα θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηθφ δήηεκα κεγάιεο ζεκαζίαο.
Δηδηθφηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ πνιηηηθέο ιηηφηεηαο έρνπλ
εθαξκνζηεί ζηελ Διιάδα θαη ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, ε κειέηε ηνπ αληίθηππνπ απηψλ
ησλ πνιηηηθψλ ζηε θηψρεηα θαηαιακβάλεη ζεκαληηθή ζέζε ζηνλ αθαδεκατθφ θαη ζηνλ
πνιηηηθφ ιφγν. Ο νξηζκφο θαη ε κέηξεζε ηεο θηψρεηαο είλαη θαίξηα δεηήκαηα ζην πιαίζην ηεο
αθαδεκατθήο ζπδήηεζεο γηα ηε δηαρξνληθή εμέιημε ηεο θηψρεηαο, γηα ηηο αηηίεο θαη ηηο
ζπλέπεηέο ηεο. ΢χκθσλα κε πνιινχο εξεπλεηέο ε ρξήζε απιψλ νξηζκψλ θαη δεηθηψλ
ζπκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο θηψρεηαο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηεο απφ θνηλφ κε
εηδηθψλ, θνηλφ ζην νπνίν πεξηιακβάλνληαη θαη νη πνιηηηθνί δξψληεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά,
πην ζχλζεηε αλάιπζε κπνξεί λα εκβαζχλεη ηελ θαηαλφεζή καο γηα ην θαηλφκελν θαη
επνκέλσο λα βειηηψζεη ηελ ηθαλφηεηά καο λα ην αληηκεησπίζνπκε.1
Ζ εξγαζία καο είλαη ζεκαληηθή, δηφηη αλαιχεη έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά πξνβιήκαηα
ζηε ρψξα θαη αθνξά έλαλ ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη κε πιηθέο ζηεξήζεηο. Ζ
θηψρεηα είλαη έλα ζεκαληηθφο παξάγνληαο ζηελ Διιάδα εηδηθφηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα πνπ
βξίζθεηαη ζε νηθνλνκηθή θξίζε. Ο θησρφο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη θνηλσληθά
απνθιεηζκέλνο. Ζ θηψρεηα θαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο δελ είλαη δχν έλλνηεο πνπ
ηαπηίδνληαη, είλαη ζπκπιεξσκαηηθέο έλλνηεο νη νπνίεο απεηθνλίδνπλ δχν δηαθνξεηηθέο
θαηαζηάζεηο. Πεξηγξάθνπλ ηηο αηηίεο θαη ηα απνηειέζκαηα ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο ζε κία
θνηλσλία. Ζ θηψρεηα θαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο είλαη δχν ηξφπνη πνπ βνεζνχλ ζηελ
πεξηγξαθή ηεο θαηάζηαζεο ησλ αλζξψπσλ πνπ δελ κπνξνχλ λα έρνπλ έλαλ ζηαζεξφ ηξφπν
δσήο πνπ είλαη απνδεθηφ απφ ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία δνπλ. Έηζη, είλαη πηζαλφ λα είλαη
θάπνηνο θησρφο αιιά θνηλσληθά ελζσκαησκέλνο φπσο λα είλαη θάπνηνο θνηλσληθά
απνθιεηζκέλνο αιιά κε θησρφο.
Ζ θνηλσληθή ελζσκάησζε είλαη ε εμαζθάιηζε φηη φινη, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ
επάισησλ νκάδσλ, κπνξνχλ λα έρνπλ επθαηξίεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο θαη ηελ θνηλσλία
θαη φηη έρνπλ ίζεο επθαηξίεο λα ην πξάμνπλ. Ζ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο είλαη
επίζεο δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ επξσπατθψλ ζηφρσλ θαη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο
νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, θαιχηεξσλ θαη πεξηζζφηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη αξκνληθήο
ζρέζεο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. Κνηλσληθφο απνθιεηζκφο νλνκάδεηαη ην άηνκν πνπ
ζηεξείηαη βαζηθά αγαζά θαη ππεξεζίεο, φπσο νη ζπλζήθεο ζηέγαζεο, πιηθά αγαζά ησλ νπνίσλ
ε έιιεηςε επηβαξχλεη ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπ, ε πγεία θαη ε κε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε
ππεξεζίεο πγείαο, ε εθπαίδεπζε, ε αδπλακία θάιπςεο θαζεκεξηλψλ βαζηθψλ αλαγθψλ.
΢θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εμεηάζνπκε ηελ θηψρεηα ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηελ
έξεπλα «Δηζφδεκα θαη ΢πλζήθεο Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ» πνπ έθαλε ε EU-SILC. Σα
πην ζεκαληηθά εξσηήκαηα είλαη: 1) ΢ε ηη επίπεδα βξίζθεηαη ε θηψρεηα; 2) Κάζε ρξφλν
απμάλεηαη ή κεηψλεηαη; 3) Δίλαη θησρφηεξνη νη άληξεο ή νη γπλαίθεο; Θα δνχκε φηη ε θηψρεηα
ζε ηειηθή αλάιπζε απμάλεηαη ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο αλ θαη ε θνηλή
γλψκε πηζηεχεη φηη ε θηψρεηα ζηελ δηαξθεηα ηεο νηθνλκηθήο θξίζεο απμάλεηαη κέζα απφ ηελ
1
Καηζίθαο Γ., Καξαθίηζηνο Α., Φηιίλεο Κ., Πεηξαιηάο Α., «Έθζεζε γηα ην θνηλσληθφ πξνθίι ηεο Διιάδαο ζε
ζρέζε κε ηε θηψρεηα, ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαη ηελ αληζφηεηα πξηλ θαη κεηά απφ ηελ εθδήισζε ηεο
θξίζεο», Διιεληθφ Αλνηρηφ Παλεπηζηήκην, Αζήλα Γεθέκβξηνο 2014, ζει.16
11
EU-SILC
εξγαζία ζα θαλεί φηη ππάξρεη αληζνξξνπία ζηα απνηειέζκαηα, αθνχ θάπνηεο ρξνληέο
απμάλεηαη θαη θάπνηεο κεηψλεηαη.
Ζ παξνχζα εξγαζία ζηεξίδεηαη θαηά θχξην ιφγν ζε πνζνηηθά δεδνκέλα, ηα νπνία
πξνέξρνληαη απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ΢ΣΑΣ) θαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο είλαη
δεκνζηεπκέλα ζηελ ηζηνζειίδα ηεο. Μέζα απφ ηε κειέηε ησλ δεδνκέλσλ απηψλ γίλεηαη
ζχγθξηζε αλά έηνο, ψζηε λα αλαθαιχςνπκε εάλ ε θηψρεηα απμάλεηαη ή κεηψλεηαη θάζε
ρξφλν. Δπίζεο, κέζα απφ ηα πνζνηηθά ζηνηρεία ζα δνχκε απφ πφηε άξρηζε ε θηψρεηα λα
απμάλεηαη ή λα κεηψλεηαη. Σέινο, ζα κπνξέζνπκε κέζα απφ ηα πνζνηηθά ζηνηρεία λα θάλνπκε
κηα ζχγθξηζε θαη κε ηηο άιιεο ρψξεο, πξνθεηκέλνπ λα δνχκε πνηεο ρψξεο πιήηηνληαη
πεξηζζφηεξν απφ ηε θηψρεηα, πνηεο ρψξεο έρεη επεξεάζεη ε νηθνλνκηθή θξίζε θαη ηέινο πνηα
ζέζε θαηαιακβάλεη ε Διιάδα ζην ζέκα ηεο θηψρεηαο.
Ζ Έξεπλα Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ (EU-SILC) είλαη
έλα εξεπλεηηθφ ζηαηηζηηθφ πξφγξακκα, πνπ ζπκκεηέρνπλ φια ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο θαη αληηθαηέζηεζε, απφ ην 2003, ην επξσπατθφ panel λνηθνθπξηψλ (European
Community Household Panel, ECHP), πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε πνηνηηθή βειηίσζε ησλ
ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ ζηε θηψρεηα θαη ζηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Ζ έξεπλα
απηή αλαθέξεηαη ζε Δπξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαη αλαιχεη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ
λνηθνθπξηψλ κε επίθεληξν ην εηζφδεκα ηνπο. Με βάζε ηελ έξεπλα απηή, ζπγθξίλνπκε ηελ
θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ην θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Ζ ζχγθξηζε
απηή επηηπγράλεηαη ρξεζηκνπνηψληαο εξσηεκαηνιφγηα ζε φια ηα θξάηε. Δηδηθφηεξα, απφ ηελ
έξεπλα, ππνινγίδνληαη δψδεθα βαζηθνί δείθηεο, απφ ηνπο δεθανθηψ δείθηεο θνηλσληθήο
ζπλνρήο, πνπ ζπκθσλήζεθαλ ζην Laeken ηνπ Βειγίνπ, νη νπνίνη αθνξνχλ ζηε θηψρεηα θαη
ζηελ εηζνδεκαηηθή αληζφηεηα. Οη δείθηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο βνεζνχλ, επίζεο, ζηε
δηακφξθσζε θαη ζηελ άζθεζε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο καο.
Ζ έξεπλα δηελεξγείηαη µε απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ θαη
δηέπεηε απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ Καλνληζκνχ ηνπ Δπξσπατθνχ ΢πκβνπιίνπ θαη Κνηλνβνπιίνπ µε
αξηζ. 1177/2003. Ζ πεξίνδνο αλαθνξάο ηνπ εηζνδήκαηνο είλαη ην πξνεγνχκελν εκεξνινγηαθφ
έηνο.2
Ζ έξεπλα είλαη δεηγκαηνιεπηηθή µε ζρεδηαζκφ rotation alintegrated design, πνπ
επηιέρηεθε σο ν πιένλ θαηάιιεινο γηα εληαία ζπγρξνληθή θαη δηαρξνληθή έξεπλα. Ζ αλάιπζε
ησλ δεηγκάησλ θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα δηακνξθψλνληαη απφ ηα κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ. Ζ
δηαρξνληθή δνκή ηνπ δείγκαηνο δηαρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα ελαιιαζζφκελα ππνδείγκαηα, ην
θαζέλα απφ απηά αληηπξνζσπεχεη ην πιεζπζκφ θαη έρεη δηάξθεηα ηέζζεξα ρξφληα. Γηα θάζε
δχν ρξφληα ππάξρεη κεξηθή επηθάιπςε κε πνζνζηφ 75% ησλ ππνδεηγκάησλ. Ζ ελαιιαγή
γίλεηαη θάζε ρξφλν φπνπ ην έλα ππφδεηγκα εγθαηαιείπεη ην δείγκα θαη έλα λέν επηιέγεηαη. Σν
ζρήκα ελαιιαγήο άξρηζε απφ ην πξψην έηνο ηνπ 2003. Γηα λα ππάξμεη πιήξεο δείγκα ην
πξψην έηνο ηεο έξεπλαο, ηα ηέζζεξα ππνδείγκαηα μεθίλεζαλ ηαπηφρξνλα. Γηα ηε δηαρξνληθή
ζπληζηψζα ηεο έξεπλαο, ηα άηνκα πνπ επηιέγνληαη αξρηθά, εξσηψληαη γηα πεξίνδν ηεζζάξσλ
ρξφλσλ πνπ είλαη ίζε κε ηε δηάξθεηα κε ην θάζε ππφδεηγκα.
Ζ έξεπλα EU-SILC βαζίδεηαη ζηε δεηγκαηνιεςία ησλ λνηθνθπξηψλ απφ πιαίζην
δεηγκαηνιεςίαο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί µε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Απνγξαθήο Πιεζπζκνχ 2011
θαη θαιχπηεη πιήξσο ηνλ πιεζπζκφ. Ο ζρεδηαζκφο ηεο δεηγκαηνιεςίαο πεξηιακβάλεη δχν
επίπεδα ζηξσµάησζεο:
2
http://www.statistics.gr/el/statistics?p_p_id=documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN&p_p_life
cycle=2&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_cacheability=cacheLevelPage&p_p_col_id=column-
2&p_p_col_count=4&p_p_col_pos=1&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_javax.faces.r
esource=document&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ln=downloadResources&_docu
ments_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_documentID=185093&_documents_WAR_publicationspor
tlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_locale=el
12
EU-SILC
i. Σν πξψην επίπεδν είλαη γεσγξαθηθή ζηξσµάησζε πνπ βαζίδεηαη ζηε δηαίξεζε

ηεο Υψξαο ζε Πεξηθέξεηεο, νη νπνίεο αληηζηνηρνχλ ζην επξσπατθφ επίπεδν δηακέξηζεο
NUTSII, ελψ ηα δχν κεγάια πνιενδνκηθά ζπγθξνηήκαηα Αζήλαο θαη Θεζζαινλίθεο
ζπγθξνηνχλ ρσξηζηά γεσγξαθηθά ζηξψκαηα.
ii. Σν δεχηεξν επίπεδν ζηξσµάησζεο είλαη ε ηαμηλφκεζε ησλ νηθηζκψλ, κέζα ζε
θάζε Πεξηθέξεηα, ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο αζηηθφηεηαο, ζχκθσλα µε ην κέγεζνο ηνπ
πιεζπζκνχ ηνπο.
• >= 30.000 θαηνίθνπο
• 5.000-29.999 θαηνίθνπο
• 1.000-4.999 θαηνίθνπο
• 0-999 θαηνίθνπο
Ζ ζηξσµάησζε ησλ δχν κεγάισλ πνιενδνκηθψλ ζπγθξνηεκάησλ έγηλε θαηά
απνγξαθηθέο επνπηείεο. Σν δείγκα ησλ ηδησηηθψλ λνηθνθπξηψλ επηιέγεηαη ζε δχν ζηάδηα. ΢ην
πξψην ζηάδην, έλα ηπραίν δείγκα κνλάδσλ επηθάλεηαο, θαηνηθεκέλσλ γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ
πνπ πεξηθιείνληαη απφ θπζηθά ή ηερλεηά φξηα επηιέγεηαη µε ζπζηεκαηηθή δεηγκαηνιεςία απφ
θάζε ηειηθφ ζηξψκα µε πηζαλφηεηα επηινγήο ηεο θάζε κνλάδαο αλάινγε ηνπ αξηζκνχ ησλ
ηδησηηθψλ λνηθνθπξηψλ πνπ απηή πεξηέρεη. ΢ην δεχηεξν ζηάδην, έλα ζπζηεκαηηθφ ηπραίν
δείγκα ηδησηηθψλ λνηθνθπξηψλ επηιέγεηαη µε δεδνκέλν δεηγκαηνιεπηηθφ θιάζκα, απφ ηνλ
ζχγρξνλν πιεζπζκφ ησλ λνηθνθπξηψλ, µε βάζε πξνµέηξεζε πνπ γίλεηαη ζην πεδίν θάζε
επηιεγκέλεο κνλάδαο επηθάλεηαο.3
Ζ γξακκή θηψρεηαο ππνινγίδεηαη κε ηε ζρεηηθή έλλνηα θαη νξίδεηαη ζην 60% ηνπ
δηακέζνπ ηζνδχλακνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ηνπ λνηθνθπξηνχ, ρξεζηκνπνηψληαο
ηελ ηξνπνπνηεκέλε θιίκαθα ηζνδπλακίαο ηνπ ΟΟ΢Α. Χο ζπλνιηθφ ηζνδχλακν δηαζέζηκν
εηζφδεκα ηνπ λνηθνθπξηνχ ζεσξείηαη ην ζπλνιηθφ θαζαξφ εηζφδεκα, δειαδή ην εηζφδεκα
κεηά ηελ αθαίξεζε ησλ θφξσλ θαη ησλ εηζθνξψλ γηα θνηλσληθή αζθάιηζε, πνπ ιακβάλεηαη
απφ φια ηα κέιε ηνπ λνηθνθπξηνχ. Απηή ε έλλνηα ηνπ θηλδχλνπ ζρεηηθήο θηψρεηαο, φπνπ ν
θησρφο είλαη ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο, δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ έλλνηα ηνπ θηλδχλνπ ηεο
απφιπηεο θηψρεηαο, φπνπ ν θησρφο ζηεξείηαη βαζηθψλ κέζσλ επηβίσζεο. 4
΢ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ε ζρεηηθή θηψρεηα νξίδεηαη σο ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ
πνπ δεη κε εηζφδεκα ρακειφηεξν απφ 60% ηνπ δηάκεζνπ εηζνδήκαηνο ζηελ ρψξα. ΢ηελ
Διιάδα απηφ ην πνζνζηφ ππεξβαίλεη ην 20%.5
Γηα ηελ εθηίκεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο έξεπλαο ηα ζηνηρεία θάζε αηφκνπ θαη
θάζε λνηθνθπξηνχ ηνπ δείγκαηνο πνιιαπιαζηάζηεθαλ µε έλαλ αλαγσγηθφ ζπληειεζηή. Ο
αλαγσγηθφο ζπληειεζηήο πξνθχπηεη σο ην γηλφκελν ησλ αθφινπζσλ ηξηψλ παξαγφλησλ
(ζηαζκίζεσλ):
α) ηεο αληίζηξνθεο πηζαλφηεηαο επηινγήο ηνπ αηφκνπ, πνπ ζπκπίπηεη µε ηελ
αληίζηξνθε πηζαλφηεηα επηινγήο ηνπ λνηθνθπξηνχ,
β) ηνπ αληίζηξνθνπ ηνπ πνζνζηνχ απφθξηζεο ησλ λνηθνθπξηψλ εληφο ηνπ ζηξψκαηνο,
γ) ελφο δηνξζσηηθνχ ζπληειεζηή, ν νπνίνο θαζνξίδεηαη θαηά ηξφπν ψζηε:
Η) Ζ εθηίκεζε ησλ αηφκσλ, θαηά θχιν θαη νκάδεο ειηθηψλ, πνπ ζα πξνθχςεη αλά
γεσγξαθηθή πεξηθέξεηα λα ζπκπίπηεη µε ηνλ αληίζηνηρν αξηζκφ πνπ ππνινγίζηεθε µε
πξνβνιή γηα ηελ πεξίνδν αλαθνξάο ηεο έξεπλαο θαη βαζίζηεθε ζηε Φπζηθή Κίλεζε
Πιεζπζκνχ, δειαδή ζηελ Απνγξαθή Πιεζπζκνχ 2011 θαη Γελλήζεηο, Θάλαηνη,
Μεηαλάζηεπζε.
ΗΗ) Ζ εθηίκεζε ησλ λνηθνθπξηψλ, θαηά ηάμε µκεγέζνπο (1, 2, 3, 4 ή 5+ µέιε) θαη θαηά
ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο, λα ζπκπίπηεη µε απηή ηνπ έηνπο αλαθνξάο πνπ ππνινγίζηεθε µε
3
΢ην ίδην
4
΢ην ίδην
5
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%84%CF%8E%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%B1
13
EU-SILC
πξνβνιή βαζηζκέλε ζηε δηαρξνληθή ηάζε ηεο Απνγξαθήο Πιεζπζκνχ ησλ εηψλ 2001 θαη
2011.
Ζ έξεπλα καο είλαη ρσξηζκέλε ζε ηξία κέξε. ΢ην πξψην κέξνο αλαθέξεηαη ζηε
θηψρεηα ζηνλ «αλεπηπγκέλν» θφζκν. ΢ην πξψην θεθάιαην, πεξηέρεη πιεξνθνξίεο γηα ηε
θηψρεηα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζα δνχκε πίλαθεο πνπ ζα δείρλνπλ πνηα ρψξα πιήηηεηαη
πεξηζζφηεξν απφ ηε θηψρεηα θαη ζε πνηα ζέζε βξίζθεηαη ε Διιάδα. Δπίζεο ζα δνχκε γηα ην
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα, ζε πνηεο ρψξεο ππάξρεη θαη πνηνο είλαη ν ζθνπφο. Θα δνχκε
μερσξηζηά θάζε ρψξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη ηα πνζνζηά θηψρεηαο πνπ θάζε
κηα παξνπζηάδεη θαη γηα ηελ πεξίπησζε ησλ ΖΠΑ. ΢ην δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξεηαη ε
θηψρεηα γεληθφηεξα σο πξφβιεκα θαη σο δηαρξνληθφ θαηλφκελν. Θα δνχκε ηε θηψρεηα ζηελ
Διιάδα κέζα απφ πίλαθεο, ζα δνχκε πνηα πφιε ηεο Διιάδνο ζεσξείηαη θησρφηεξε, πνηνη
πιήηηνληαη, ζα δνχκε ηνλ φξν ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο θαζψο θαη ηελ εμέιημε
ηεο θηψρεηαο.
΢ην δεχηεξν κέξνο, ζα δνχκε ηελ έξεπλα εηζνδήκαηνο θαη ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ
λνηθνθπξηψλ ηεο EU-SILC πξηλ απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, δει. απφ ην έηνο 2002 έσο ην
2010, εθηφο απφ ην έηνο 2006 γηα ην νπνίν δελ έρνπλ δεκνζηεπηεί ηα εξεπλεηηθά
απνηειέζκαηα. ΢ην θεθάιαην απηφ ζα δνχκε ηα επίπεδα ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο απφ ην έηνο
1995 έσο ην 2010, γηα ηελ Διιάδα, γηα ηα θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη άιισλ θξαηψλ,
ην θίλδπλν θηψρεηαο γηα ηνπο άληξεο θαη ηηο γπλαίθεο, ηνπο δείθηεο γηα ηε ζηξαηεγηθή ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο «Δπξψπε 2020» θαη ηηο βαζηθέο δηαπηζηψζεηο απφ απηή ηελ έξεπλα
κέζα ζε 8 θεθάιαηα. Ο ζηφρνο ηεο ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «Δπξψπε 2020» λα
αμηνινγήζεη κε βάζε ηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν σο πξνο ηελ
θαηάζηαζε θηψρεηαο ή απνθιεηζκνχ:
 Πνζνζηφ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο
 Πνζνζηφ αηφκσλ κε πιηθέο ζηεξήζεηο, δειαδή ν πιεζπζκφο πνπ ζηεξείηαη
ηνπιάρηζηνλ 4 απφ έλα θαηάινγν 9 αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ
 Πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά κε ρακειή έληαζε εξγαζίαο,
δειαδή ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ειηθηαθά βξίζθνληαη 18 εψο 59 εηψλ
θαη εξγάζηεθαλ ιηγφηεξν απφ 20% ηεο ζπλήζνπο απαζρφιεζεο θαηά ηε
δηάξθεηα ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο.
΢ην ηξίην κέξνο, ζα δνχκε ηελ έξεπλα εηζνδήκαηνο θαη ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ
λνηθνθπξηψλ ηεο EU-SILC, απφ ην έηνο 2011 έσο ην 2015. ΢ην θεθάιαην απηφ ζα δνχκε ηα
επίπεδα ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο απφ ην έηνο 2011 έσο ην 2015 γηα ηελ Διιάδα, γηα ηα θξάηε
ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη άιισλ θξαηψλ. Δπίζεο ζα δνχκε ηα επίπεδα θηψρεηαο ησλ
αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ, γηα ηηο ειηθίεο, ηνπο δείθηεο γηα ηε ζηξαηεγηθή ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο «Δπξψπε 2020», θαη ηηο βαζηθέο δηαπηζηψζεηο απφ απηή ηελ έξεπλα, κέζα ζε 5
θεθάιαηα.
14
EU-SILC
ΜΔΡΟ΢ Ά. Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΟΝ «ΑΝΔΠΣΤΓΜΔΝΟ» ΚΟ΢ΜΟ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν : Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧ΢Ζ ΚΑΗ Ζ

ΠΔΡΗΠΣΧ΢Ζ ΣΧΝ ΖΠΑ
Αο δνχκε ηψξα ηη γίλεηαη κε ηελ πεξίπησζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ ζρεηηθή

θηψρεηα εδψ νξίδεηαη σο ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη κε εηζφδεκα ρακειφηεξν απφ
60% ηνπ δηάκεζνπ εηζνδήκαηνο ελψ ζηελ Διιάδα ην πνζνζηφ απηφ ππεξβαίλεη ην 20%.
΋πσο ζε θάζε ρψξα έηζη θαη ζηηο ΖΠΑ ππάξρνπλ άλζξσπνη θάησ απφ ην φξην ηεο
θηψρεηαο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζην 12% πεξίπνπ. Θα αλαξσηεζνχκε ηη νξίδεηαη σο φξην
θηψρεηαο; Υνληξηθά, ζεσξείηαη θάπνηνο θάησ απφ ην φξην απηφ φηαλ έρεη εηζφδεκα ιηγφηεξν
απφ ην κηζφ ηνπ κηζνχ ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο ηεο ρψξαο. Απηφ φκσο είλαη απιά κηα
ζηαηηζηηθή θαηαλνκή. Γελ είλαη ζε ζέζε λα πεξηγξάςεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε θαη ην
βηνηηθφ επίπεδν πνπ εμαζθαιίδεη ην εηζφδεκα απηφ, πξάγκα πνπ απνδεηθλχεηαη απφ ηα
πνζνζηά θαηνρήο ζεηξάο θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ (απηνθίλεηα, ηειενξάζεηο, ςπγεία, θ.ά.),
ηδηνθαηνίθεζεο, πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο θηι. Δπίζεο, ρηιηάδεο θνηηεηέο έρνπλ κελ
λνηθνθπξηφ αιιά ειάρηζηεο απνδνρέο, άζρεηα αλ ε δσή ηνπο δελ είλαη θαζφινπ θησρή. Αο κελ
μερλάκε βέβαηα θαη ηα εθαηνκκχξηα ησλ λέσλ ζε ειηθία θησρψλ κεηαλαζηψλ νη νπνίνη
έξρνληαη δηαξθψο, κπαίλνπλ ζηελ αξρή ζηε βάζε ηεο ππξακίδαο θαη ζπληεξνχλ ην πνζνζηφ
θηψρεηαο. Οη ΖΠΑ ζήκεξα έρνπλ ην πςειφηεξν θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα απφ φιεο ηηο
κεγάιεο ρψξεο (ππάξρνπλ εμαηξέζεηο κηθξψλ ρσξψλ φπσο ην Λνπμεκβνχξγν ή ε Ννξβεγία,
πνπ είλαη φλησο ειάρηζηα ςειφηεξα) 6. Δλδεηθηηθά νη ΖΠΑ είραλ ην 2002, θαηά θεθαιήλ
εηζφδεκα 36.400 $, έλαληη 27.986 ηεο Ηαπσλίαο, πεξίπνπ 26.000 ηεο Βξεηαλίαο, θαη 25.000
ηεο Γεξκαλίαο. Παξ‟ φιε ηελ εκθαλή ππεξνρή ηεο ακεξηθαληθήο νηθνλνκίαο λα παξάγεη
πινχην (κηα ππεξνρή πνπ δηεπξχλεηαη ζηαζεξά ζε ζρέζε κε ηνλ επξσπατθφ ππξήλα ηα
ηειεπηαία 25 ρξφληα), κηα ζπρλή θξηηηθή είλαη φηη απμάλεη ηηο αληζφηεηεο θαη εμαζθαιίδεη
άζιηεο ζπλζήθεο γηα ηνπο θησρνχο ηεο. Οη ΖΠΑ είλαη ε ρψξα κε ηελ κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή
ειεπζεξία αιιά κε έληνλα παξεκβαηηθά ζηνηρεία ζηελ νηθνλνκία.
Ζ θηψρεηα φπσο ήδε έρνπκε αλαθέξεη ππάξρεη θαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Φηψρεηα
ζηελ Δ.Δ ζεκαίλεη λα κελ κπνξείο λα αγνξάζεηο θαηλνχξηα ξνχρα θαη πγηεηλά ηξφθηκα θαη
λα επηζθεθηείο γηαηξφ ή νδνληίαηξν λα κελ κπνξείο λα απνηακηεχζεηο γηα λα αληαπνθξηζείο
ζε πεξηπηψζεηο έθηαθηεο αλάγθεο, φηαλ ζ' απνιπζείο ε ζ' αληηκεησπίζεηο πξφβιεκα πγείαο.
Αλ δεηο ζηε θηψρεηα, κπνξεί λα πέζεηο ζχκα εθκεηάιιεπζεο ή λα εμαλαγθαζηείο λα
δηαπξάμεηο παξάλνκεο πξάμεηο λα βηψζεηο ηνλ ξαηζηζκφ θαη δηαθξίζεηο. Φηψρεηα επίζεο
ζεκαίλεη λα κελ κπνξείο λα δήζεηο κηα θαλνληθή δσή λα κελ κπνξείο λα δηαζθεδάζεηο, λα παο
ζηλεκά, λα επηζθεθηείο θίινπο. Ζ Διιάδα εληάζζεηαη ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε
ηα πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο, θαζψο, ην 2007 ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο δηέκελε ζε
λνηθνθπξηά κε εηήζην εηζφδεκα ρακειφηεξν απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο. Σν θχιν εμαθνινπζεί
λα παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηελ θηψρεηα ζε φιεο ηηο ειηθηαθέο νκάδεο. Γηα ηελ Διιάδα ην
πνζνζηφ ηεο θηψρεηαο γηα ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο ην 2007 αλέξρεηαη ζε 20% θαη 21%
αληίζηνηρα ηα λνχκεξα απηά είλαη ζαθψο πςειφηεξα απφ απηά ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο
αθνχ εθεί ηα πνζνζηά ηεο θηψρεηαο είλαη 15% γηα ηνπο άλδξεο θαη 17% γηα ηηο γπλαίθεο. Ζ
δηαθνξά ησλ δχν θχισλ κεηψζεθε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε ρψξα καο απφ 2,6% ην 2005 ζε
1% ην 2006.7
6
Υιέηζνο Μ.,Φηψρεηα- θνηλσληθή πξνζηαζία θαη εξγαζία: ε πεξίπησζε ηεζζάξσλ Δπξσπατθψλ Κξαηψλ,
Παξαηεξεηήξην Απαζρφιεζεο Δξεπλεηηθή Πιεξνθνξηθή Α.Δ., Αζήλα 2003 ζει. 7-8
7
http://search.sosodesktop.com/search/web?fcoid=417&q=htppw%3A%2F%2Fwww.alfavita.gr%2Farthra
%2F%25CE%25B7-
%3A%25CE%25BC%25CE%25AC%25CF%2583%25CF%2584%25CE%25...(www.alfavita.gr) 28/7/16
15
EU-SILC
Έλαο απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ
αηφκσλ άξα θαη ηε θηψρεηα είλαη ην κέγεζνο θαη ε ζχλζεζε ηνπ λνηθνθπξηνχ ηνπο. Δίλαη
ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηελ ΔΔ ησλ 25 (αιιά αθφκε θαη ζηελ ΔΔ
ησλ 15) ηα λνηθνθπξηά κε παηδηά έρνπλ πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο ζπγθξηλφκελα κε απηά
ρσξίο παηδηά. Δηδηθφηεξα, γηα ην 2007, ηα πνζνζηά απηά αλέξρνληαη ζηελ Διιάδα ζε 23% γηα
ηα πξψηα θαη ζε 18% γηα ηα δεχηεξα (17% έλαληη 15% γηα ηελ ΔΔ ησλ 25 θαη 17% έλαληη
16% γηα ηελ ΔΔ ησλ 15 αληίζηνηρα) θαη είλαη πςειφηεξα απφ ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ζην
ζπλνιηθφ πιεζπζκφ (20% ζηελ Διιάδα, 16% ζηελ ΔΔ 25 θαη 17% ζηελ ΔΔ 15). Παξάιιεια,
ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο νη κνλνγνλετθέο θαη νη πνιχηεθλεο
νηθνγέλεηεο έρνπλ ζεκαληηθά πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο απφ ην κέζν εζληθφ φξν, αλ θαη,
αθφκε θαη ζηελ «ηππηθή» κνξθή ειιεληθήο νηθνγέλεηαο πνπ απνηειείηαη απφ δχν ελήιηθεο θαη
δχν παηδηά, θαηαγξάθνληαη πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο απφ φηη ζηνλ ζπλνιηθφ πιεζπζκφ
(22% έλαληη 20% ην 2007). Δηδηθφηεξα: α) ην πνζνζηφ θηψρεηαο ησλ κνλνγνλετθψλ
νηθνγελεηψλ ην 2007 ζηελ Διιάδα αλέξρεηαη ζε 34% (δελ θαηαγξάθεηαη δηαθνξνπνίεζε απφ
ηνπο αληίζηνηρνπο κέζνπο ζηελ ΔΔ ησλ 25 θαη ησλ 15), ελψ σο πξνο ηε δηαρξνληθή εμέιημή
ηνπ (2003-2007) ην αλψηαην ζεκείν (44%) εκθαλίδεηαη ην 2005. Σν επφκελν έηνο ην πνζνζηφ
απηφ ζπξξηθλψλεηαη ζην 30% παξνπζηάδνληαο ξαγδαία κείσζε ζε ζρέζε κε ην 2005 (αλ θαη
ην 2007 παξαηεξείηαη κηα ζρεηηθή άλνδνο ηεο ηάμεο ηνπ 4% ζε ζρέζε κε ην 2006).
β) ην πνζνζηφ θηψρεηαο ησλ πνιπηέθλσλ νηθνγελεηψλ, πνπ ζηελ Διιάδα είλαη ζαθψο
πςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν επξσπατθφ κέζν γηα ηελ πεξίνδν 2003-2007, αλήιζε ην
ηειεπηαίν έηνο ηεο πεξηφδνπ απηήο ζην 30% (έλαληη 20% γηα ην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ). ΢ηελ
πξναλαθεξζείζα πεληαεηία νη νηθνγέλεηεο απηέο είραλ ηα πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο ην
2006 (38%), ελψ απφ ην 2006 ζην 2007 παξνπζηάζηεθε κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 8%. Ζ
θαηαλνκή ησλ θησρψλ αλά ηχπν λνηθνθπξηνχ δηαθέξνπλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο
έλσζεο. Ζ Μάζηηγα ηεο θηψρεηαο επηζηξέθεη ζηελ Δπξψπε ηη ζεκαίλεη απηφ; απηφ ζεκαίλεη
φηη πνιιέο βηνκεραλίεο ηξνθίκσλ αλαγθάδνληαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηε λέα πξαγκαηηθφηεηα.
Ογδφληα εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε δειαδή ην 16% ηνπ πιεζπζκνχ
ηεο, δεη ζήκεξα κε ιηγφηεξν απφ ην 60% ηνπ κέζνπ φξνπ αηνκηθνχ εηζνδήκαηνο γηα ηε ρψξα
ηνπ, πνπ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη βξίζθεηαη ζην φξην ηεο θηψρεηαο. Σν 23% ησλ πνιηηψλ ηεο
Δπξψπεο, δειαδή ζπλνιηθά 115 εθαηνκκχξηα Δπξσπαίνη βηψλνπλ ζπλζήθεο θηψρεηαο. Σν
17% ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξψπεο αληηκεησπίδνπλ πιηθέο ζηεξήζεηο ιφγσ έιιεηςεο
εηζνδήκαηνο. 43 εθαηνκκχξηα Δπξσπαίνη βξίζθνληαη κπξνζηά ζηνλ θίλδπλν ηεο θηψρεηαο
δειαδή δελ κπνξνχλ λα πξνκεζεπηνχλ ηελ απαξαίηεηε θαη απαηηνχκελε πνζφηεηα θαη
πνηφηεηα γεπκάησλ ζε θαζεκεξηλή βάζε8
Σν πνζνζηφ ησλ πνιηηψλ πνπ δνπλ ζε ζπλζήθεο θηψρεηαο παξνπζηάδεη αχμεζε, ην
ρεηξφηεξν φκσο είλαη φηη ε θηψρεηα γίλεηαη πην αθξαία.9 Σν 40% ησλ αλέξγσλ θηλδπλεχεη απφ
ηε θηψρεηα ελψ αληηζέησο κφλν ην 8% φζνλ εξγάδνληαη αληηκεησπίδεη ηελ ίδηα απεηιή.10 Ζ
θηψρεηα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη έλα πξφβιεκα πνπ κεγαιψλεη, θαη ηα ηειεπηαία
ρξφληα έρεη πάξεη εθξεθηηθέο δηαζηάζεηο θαη βπζίδεη ηεο δσέο ησλ αλζξψπσλ ζηελ δπζηπρία.
Σα 2/3 ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ θησρψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε δνπλ ζήκεξα ζε έμη κφλν
ρψξεο: Γαιιία, Γεξκαλία, Βξεηαλία, Ηηαιία, Πνισλία θαη Ηζπαλία.11
΢ε 8 δηαθνξεηηθέο ρψξεο ηεο Δ.Δ νη αγξνηηθέο πεξηνρέο θαίλεηαη λα έρνπλ πςειφηεξν
8
http://search.sosodesktop.com/search/web?fcoid=417&q=www.alfavita.gr%2Farthra%2F%25CE%25B7-
%25CE%25%2FBC%25CE%25AC%2583%25CF%2584%25CE...
9
΢ην ίδην
10
΢ην ίδην
11
΢ην ίδην
16
EU-SILC
βαζκφ θηψρεηαο ζε ζρέζε κε ηηο αζηηθέο πεξηνρέο. Ζ “εξγαζηαθή θηψρεηα” ζε ζρέζε κε ηα

ρακειά πνζνζηά απαζρφιεζεο πιήηηεη πιένλ πνιιέο ρψξεο ηεο Δ.Δ, φπνπ ηα επηδφκαηα
αλεξγίαο θαη θνηλσληθήο πξφλνηαο θπκαίλνληαη ζε επίπεδν ειεεκνζχλεο, φπσο ζηελ Διιάδα,
ηελ Ηζπαλία θαη ηελ Ηηαιία κε ειαθξψο θαιχηεξε ηελ θαηάζηαζε ζηελ Πνξηνγαιία θαη ηελ
Κχπξν. Παξά ην γεγνλφο φηη ζε ρψξεο κε πςειή απαζρφιεζε, φπσο ε Γαλία, ε Οιιαλδία θαη
ε ΢νπεδία, ηα πνζνζηά θηψρεηαο είλαη γεληθψο ρακειά, νη έξεπλεο δείρλνπλ φηη θαη εθεί φπνπ
ππάξρεη ρακειή αλεξγία κπνξεί λα ππάξρεη πςειφ πνζνζηφ θηψρεηαο, κε ραξαθηεξηζηηθφ
παξάδεηγκα απηφ ηεο Γεξκαλίαο.
΢ηελ ΔΔ ε ζρεηηθή θηψρεηα νξίδεηαη σο ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη κε
εηζφδεκα ρακειφηεξν απφ 60% ηνπ δηάκεζνπ εηζνδήκαηνο ζηελ ρψξα. ΢ηελ Διιάδα απηφ ην
πνζνζηφ ππεξβαίλεη ην 20%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο είλαη κεγαιχηεξνο γηα ηα άηνκα ρακεινχ
εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ θαη γηα ηα λνηθνθπξηά κε κεγάιν αξηζκφ αλζξψπσλ.
Ζ θηψρεηα ζε αηνκηθφ επίπεδν κπνξεί λα ζρεηίδεηαη κε ηε ρακειή ζπληαμηνδφηεζε,
ηελ αλεξγία ή ηελ αεξγία (εζεινληηθή κε άζθεζε επαγγέικαηνο). Σν επίπεδν ηεο αλεξγίαο
κηαο ρψξαο θαίλεηαη λα είλαη επίζεο δείθηεο ηεο γεληθήο θηψρεηαο (ζηελ Διιάδα ε αλεξγία ην
2011 είλαη πεξίπνπ 14,3%). ΢ηνλ πίλαθα 1 ζα δνχκε ηα πνζνζηά θηψρεηαο γηα ηελ Διιάδα θαη
ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην 2009 κε βάζε δηάθνξα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ηνπ πιεζπζκνχ. ΢ε
γεληθέο γξακκέο ε Διιάδα παξνπζηάδεη πςειά πνζνζηά θηψρεηαο ζε ζχγθξηζε κε ην κέζν
φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.
17
EU-SILC
Πίλαθαο 1: Πνζνζηά (%) θηψρεηαο ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κε βάζε
δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά 2009 (Δηζνδήκαηα 2008)
ΔΛΛΑΓΑ ΔΔ-15 ΔΔ-27

΢ΤΝΟΛΟ 19,7 16,1 16,3
ΖΛΗΚΗΑ
ΔΧ΢ 18 ΔΣΧΝ 23,7 19,0 19,9
18-24 ΔΣΧΝ 22,3 20,6 20,1
25-54 ΔΣΧΝ 17,3 13,7 14,0
55-64 ΔΣΧΝ 18,3 14,2 14,0
65 ΔΣΧΝ ΚΑΗ ΠΑΝΧ 21,4 17,8 17,8
ΦΤΛΟ
ΑΝΓΡA΢ 19,1 15,2 15,4
ΓΤΝΑΗΚΑ 20,2 16,9 17,1
ΔΗΓΟ΢ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΟΤ
ΜΟΝΟΜΔΛΔ΢ 26,5 25,3 25,6
ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΟ
ΔΝΑ΢ ΔΝΖΛΗΚΑ΢ ΜΔ 32,1 33,9 34,0
ΠΑΗΓΗΑ
2 Ή ΠΔΡΗ΢΢ΟΣΔΡΟΗ 15,8 11,2 11,0
ΔΝΖΛΗΚΔ΢ ΥΧΡΗ΢
ΠΑΗΓΗΑ
2 Ζ ΠΔΡΗ΢΢ΟΣΔΡΟΗ 22,0 15,2 16,1
ΔΝΖΛΗΚΔ΢ ΜΔ ΠΑΗΓΗΑ
ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ΢
ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΗΑ 29,6 22,4 24,0
ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ
ΛΤΚΔΗΟ Ή 17,1 13,1 13,1
ΜΔΣΑΛΤΚΔΗΑΚΖ ΜΖ
ΣΡΗΣΟΒΑΘΜΗΑ
ΣΡΗΣΟΒΑΘΜΗΑ 5,4 7,4 6
ΠΗΓΗ: Eurostat
΋πσο γίλεηαη θαλεξφ απφ ηνλ πίλαθα 1 φηη ε Διιάδα παξνπζηάδεη πςειά πνζνζηά ηεο
θηψρεηαο ζε ζχγθξηζε κε ην κέζν φξν ηεο ΔΔ-15 θαη ηεο ΔΔ-27 θαη ζηελ θάζε επηκέξνπο
πιεζπζκηαθή νκάδα. Δμαίξεζε παξνπζηάδνπλ ηα κνλνγνλετθά λνηθνθπξηά, φπνπ ην πνζνζηφ
ηεο θηψρεηαο ζηελ Διιάδα εκθαλίδεηαη ειαθξά ρακειφηεξν (θαηά 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο)
απφ ην αληίζηνηρν κέζν ηεο ΔΔ.
Σα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο πξνβάιινπλ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο εληειψο
αλαπνηειεζκαηηθά. ΢ε αληάιιαγκα γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζ' απηά, νη θησρνί ιακβάλνπλ
θάπνην <<αληίηηκν>>, ζπρλά ππφ ηελ κνξθή άκεζσλ ρξεκαηηθψλ πιενλεθηεκάησλ,
ππνηξνθηψλ εθπαίδεπζεο θαη παξνρψλ ζε ρξήκα ή ζε είδνο. Φπζηθά, ε ζπγθεθξηκέλε
πξαθηηθή ηνπο πξνζειθχεη, έζησ θη αλ ε ίδηα επηκφξθσζε δελ παξνπζηάδεη θαλέλα
ελδηαθέξνλ γη‟ απηνχο. Σα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο πξνζπαζνχλ πάληα λα αλαπηχμνπλ
18
EU-SILC
λέεο ηθαλφηεηεο, αληί λα ζηεξηρηνχλ πάλσ ζε φζεο ήδε ππάξρνπλ.12

΋πσο, παξαηεξνχκε ζηελ πξψηε νκαδνπνίεζε πνπ έρεη γίλεη κε βάζε ηελ ειηθία θαη
ζηελ Διιάδα αιιά θαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κεγαιχηεξν θίλδπλν θηψρεηαο παξνπζηάδνπλ
νη λένη κέρξη εηψλ θαη ακέζσο κεηά άηνκα ειηθίαο 65 εηψλ θαη πάλσ. Απηέο εμάιινπ είλαη νη
ειηθηαθέο νκάδεο φπνπ ην πνζνζηφ θηψρεηαο είλαη πςειφηεξν ηνπ κέζνπ φξνπ γηα ην ζχλνιν
ηνπ πιεζπζκνχ. ΋ζνλ αθνξά ηε ζχλζεζε ηνπ λνηθνθπξηνχ, δηαπηζηψλνπκε φηη ν θίλδπλνο
θηψρεηαο ζηελ Διιάδα θαη ηελ ΔΔ είλαη αξθεηά κεγάινο γηα ηα κνλνκειή λνηθνθπξηά θαη ηηο
κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο. Πεξίπνπ 1/4 κνλνκειή λνηθνθπξηά θαη κηα ζηηο ηξεηο κνλνγνλετθέο
νηθνγέλεηεο βξίζθνληαη θάησ απφ ην φξην θηψρεηαο. Χο πξνο ηα λνηθνθπξηά κε δχν ή
πεξηζζφηεξνπο ελήιηθεο ( είηε έρνπλ παηδηά είηε φρη) ζηελ Διιάδα απηά αληηκεησπίδνπλ
πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο θαηά 5-7 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζε ζχγθξηζε κε ηελ ΔΔ. ΢ηελ
νκαδνπνίεζε κε βάζε ηνλ ηχπν λνηθνθπξηνχ ζηελ Διιάδα κφλν ε θαηεγνξία κε 2 ή
πεξηζζφηεξνπο ελήιηθεο ρσξίο παηδηά εκθαλίδεη ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο απφ απηφλ
ηνπ κέζνπ φξνπ γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο. ΢ρεηηθά κε ην θχιν νη γπλαίθεο παξνπζηάδνπλ
ειαθξψο πςειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο παξαηεξνχκε φηη νη
γπλαίθεο θηάλνπλ ζε πνζνζηφ κέρξη θαη 20,2 ελψ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ην πνζνζηφ
θηλδχλνπ θηψρεηαο γηα ηηο γπλαίθεο θηάλεη κέρξη θαη 16,9.
Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Γαιιία έρεη κηα έληνλε αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη γλψξηζε
κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο, αιιά θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε
θαηάζηαζε θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Ζ ρψξα αληηκεησπίδεη αθφκα θαη
ζήκεξα πςειά επίπεδα αλεξγίαο πνπ πιήηηεη δηάθνξεο θνηλσληθέο νκάδεο θαη δηάθνξεο
πεξηνρέο κε άληζν ηξφπν. Ζ ζρεηηθή θηψρεηα ζηε Γαιιία ην 1997 βξίζθεηαη ζην 17%
βξίζθεηαη ειαθξψο πην θάησ απφ ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απφ ηα κέζα ηνπ
1997,ε γαιιηθή νηθνλνκία. Παξφιν πνπ ε θηψρεηα ζπλδέεηαη κε ηελ απνπζία απαζρφιεζεο,
πιήηηνπλ αθφκα θαη εξγαδφκελνη.
Τπάξρεη ν ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο πνπ ζθνπφ έρεη λα
εμαζθαιίζεη ζε φινπο έλα ειάρηζην επίπεδν εηζνδήκαηνο. Ο ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ
εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο θαζηεξψζεθε γηα πξψηε θνξά ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60.
Δηδηθφηεξα, ζηε Γαλία, ζηε Γεξκαλία θαη ζηελ Οιιαλδία κνξθέο ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο εκθαλίζηεθαλ γηα πξψηε θνξά ην 1961, ην 1962 θαη ην 1963 αληίζηνηρα.
΢ηε Μεγάιε Βξεηαλία θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ ειάρηζηνπ
εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο εηζήρζεζαλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60. 13 ΢ην Βέιγην απηφο ν
ζεζκφο δεκηνπξγήζεθε ην 1974, ζην Λνπμεκβνχξγν ην 1986, ζηε Γαιιία ην 1988, ζηελ
Ηζπαλία αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαη ζηελ Πνξηνγαιία ην 1998.
Αξρηθά, ν ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο, νπνηαδήπνηε κνξθή θαη
αλ είρε ιάβεη ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ήηαλ απιψο κηα νηθνλνκηθή ζηήξημε ηνπ
αηφκνπ κε ζθνπφ λα κελ θαηαζηεί θησρφ θαη θνηλσληθά απνθιεηζκέλν.14 ΢ηηο αξρέο ηεο
δεθαεηίαο ηνπ 90, άξρηζε λα ζπδεηηέηαη ν ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο θαη
ζηηο ρψξεο φπνπ δελ εθαξκνδφηαλ κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή, αιιά θπξίσο ν κεηαζρεκαηηζκφο
ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο, ψζηε λα κεησζνχλ νη αξλεηηθέο επηδξάζεηο
ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη λα ζπλδεζεί κε ηελ εξγαζία ε ρξεκαηηθή ζηήξημε. Σα ζρήκαηα ησλ
ειάρηζησλ εγγπεκέλσλ εηζνδεκάησλ δελ έρνπλ παληνχ ηελ ίδηα κνξθή ζε νξηζκέλεο
πεξηπηψζεηο αλαθεξφκαζηε ζε κηα γεληθεπκέλε παξνρή θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο ζε εηδηθά
12
YUNUS M., Γηα έλαλ θφζκν ρσξίο θηψρεηα: ε απηνβηνγξαθία ηνπ ηξαπεδίηε ησλ θησρψλ, Νέα ζχλνξα
Ληβάλε, Αζήλα 1998, ζει 387
13
Υιέηζνο Μ., Απφ ηελ πξφλνηα ζηελ εξγαζία: Νέεο ηάζεηο θαη πξνθιήζεηο γηα ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία,
Κξηηηθή, Αζήλα 2008, ζει.106
14
Σν ίδην, ζει.107
19
EU-SILC
επηδφκαηα.15
΋ια ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο έρνπλ πηνζεηήζεη κηα κνξθή πνιηηηθήο
ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. Οη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ ρνξήγεζή ηνπ θαη ν ηξφπνο
ρξεκαηνδφηεζήο ηνπ δηαθέξνπλ απφ ρψξα ζε ρψξα. Μνξθή ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο ππάξρεη ζε φιεο ηηο ρψξεο εθηφο απφ ηελ Διιάδα.
Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ζηεξίδεηαη ζηελ αθφινπζε ινγηθή: ππνινγίδεηαη
έλα ζπγθεθξηκέλν χςνο εηζνδήκαηνο πνπ ζεσξείηαη σο ην ειάρηζην γηα λα κελ είλαη θαλείο
θησρφο θαη λα έρεη έλα αμηνπξεπέο επίπεδν δηαβίσζεο.16
Σν βαζηθφ κεηνλέθηεκα ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο είλαη φηη κπνξεί λα
απνηειέζεη ζεκαληηθφ αληηθίλεηξν γηα εξγαζία γηα νπνηνλδήπνηε θεξδίδεη απφ ηελ εξγαζία
ηνπ ιηγφηεξν απφ ην φξην ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. Έηζη δελ έρεη θίλεηξν λα
εξγαζηεί. Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο πνιηηηθή πνπ
έρνπλ επηιέμεη νη ζνζηαιδεκνθξαηηθέο θπβεξλήζεηο.17
Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα είλαη κε αληαπνδνηηθφ επίδνκα ζηε βάζε ειέγρνπ
ηνπ εηζνδήκαηνο, ην νπνίν ζπλδπάδεηαη κε άιια επηδφκαηα ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο. ΢ε πνιιέο ρψξεο, φπνπ θπξηαξρεί ε έλλνηα ηεο αζθάιηζεο, ην ειάρηζην εγγπεκέλν
εηζφδεκα δελ εληάζζεηαη ζην ηππηθφ ζχζηεκα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Έλα άηνκν γηα λα
ραξαθηεξηζζεί δηθαηνχρνο ηνπ δελ εμεηάδεηαη κφλν ην αηνκηθφ ηνπ εηζφδεκα αιιά θαη ην
νηθνγελεηαθφ ηνπ. ΢ε νξηζκέλεο ρψξεο ηεο ΔΔ ( Βέιγην, Γαλία γηα επηδφκαηα πνπ
θαηαβάιινληαη γηα ρξνληθφ δηάζηεκα κεγαιχηεξν ησλ 6 κελψλ, Γεξκαλία, Ηηαιία, Απζηξία)
ε εζληθφηεηα απνηειεί πξνυπφζεζε γηα λα είλαη θάπνηνο δηθαηνχρνο ηνπ ειάρηζηνπ
εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. ΋ηαλ θάπνηνο εληαρζεί ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ δηθαηνχηαη πιένλ
ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα, εθηφο απφ νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο (Γαιιία, Ηξιαλδία,
Οιιαλδία θαη Μεγάιε Βξεηαλία).
Σα άηνκα πνπ δνπλ κφλα ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν εθηεζεηκέλα ζηε θηψρεηα ζηε
Πνξηνγαιία, ζηε Γαλία, θαη ζηε ΢νπεδία θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζηελ Διιάδα, ζηελ
Οιιαλδία θαη ζηελ Ηξιαλδία.18
Οη κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο νη νπνίεο βξίζθνληαη θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο
είλαη ηξηπιάζηεο απφ άιινπ ηχπνπ νηθνγέλεηεο θαη είλαη πεξηζζφηεξν εθηεζεηκέλεο ζηε
θηψρεηα ζηελ Ηζπαλία, ζηε Γεξκαλία, ζηε Μεγάιε Βξεηαλία θαη ζηε Πνξηνγαιία απφ φ,ηη
ζηηο άιιεο ρψξεο. Σν πνζνζηφ ησλ εξγαδνκέλσλ θησρψλ ζηελ ΔΔ ην 2001 ήηαλ πςειφηεξν
κεηαμχ ησλ αηφκσλ ειηθίαο 16-24 εηψλ, ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο ειηθίεο (25-54 εηψλ θαη 55
εηψλ θαη άλσ). Δλψ αληίζεηα ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Πνξηνγαιία άηνκα κεγαιχηεξεο ειηθίαο
είλαη πεξηζζφηεξν εθηεζεηκέλα ζηε θηψρεηα απφ φ,ηη ηα άηνκα κηθξφηεξεο ειηθίαο. ΢ηελ
Διιάδα, ην 1982, ηα άηνκα πνπ ραξαθηεξίδνληαλ θησρά θαη σο εθ ηνχηνπ παξνπζίαδαλ
ζεκαληηθέο πηζαλφηεηεο λα ήηαλ δηθαηνχρνη ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο (αλ απηφ
ππήξρε ζαλ ζεζκφο) ήηαλ νη νηθνγέλεηεο κε πνιιά παηδηά, άηνκα πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαλ
ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, νη ειηθησκέλνη, λνηθνθπξηά ησλ νπνίσλ ν αξρεγφο ηεο νηθνγέλεηαο
είρε ρακειφ εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ή ρακειφ εηζφδεκα.
Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα είλαη θνηλσληθή ρξεκαηηθή παξνρή κε
αληαπνδνηηθή, κέζα ζην ζχζηεκα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, θαη ιεηηνπξγεί σο δίρηπ
αζθαιείαο γηα απηνχο πνπ δελ κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ ηα απαξαίηεηα γηα ηε δσή. Σν
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα θαιχπηεη ηηο βαζηθέο αλάγθεο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο
θξίζεο 19
15
Σν ίδην.
16
17
18
19
20
EU-SILC
Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο άιιεο

ρξεκαηηθέο θαη κε ρξεκαηηθέο παξνρέο ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο βνήζεηαο. Οη δηθαηνχρνη
ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο είλαη έηνηκνη θαη ηθαλνί πξνο εξγαζία, θαη είλαη
άηνκα πνπ δνπλ θπξίσο κφλα ηνπο θαη άηνκα κνλνγνλετθψλ νηθνγελεηψλ. Κάπνηνη απφ ηνπο
δηθαηνχρνπο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο είλαη ήδε εξγαδφκελνη, φηαλ δεηνχλ
απηφ ην εηζφδεκα. Σα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ φπσο ην Βέιγην, ε Γεξκαλία, ε
Ηζπαλία, ε Γαιιία, ην Λνπμεκβνχξγν, ε Οιιαλδία, ε Πνξηνγαιία θαη ε Μεγάιε Βξεηαλία
εθαξκφδνπλ εηδηθά κέηξα κε ζθνπφ λα επαλεληαρζνχλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο νη δηθαηνχρνη ηνπ
ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. ΢ηελ Πνξηνγαιία θαη ζηε Μεγάιε Βξεηαλία ε
νηθνγέλεηα κε ηξία παηδηά θηλδπλεχεη πεξηζζφηεξν απφ ηε θηψρεηα. Άλζξσπνη ειηθίαο θάησ
ησλ 30εηψλ νη πηζαλφηεηεο λα γίλνπλ θησρνί είλαη απμεκέλεο ζηελ Γαιιία θαη ηελ Οιιαλδία.
Οη θησρνί απνηεινχλ ηα άηνκα εθείλα πνπ έρνπλ αλάγθε θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. ΢ε κεγάιν
πνζνζηφ ηνπο είλαη νη δηθαηνχρνη ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. Ζ γλψζε ησλ
ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ θησρψλ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζε απηνχο πνπ αζθνχλ θνηλσληθή
πνιηηηθή θαη ζηνρεχνπλ ηφζν ζηελ νηθνλνκηθή ηνπο ελίζρπζε φζν θαη ζηελ έληαμε ηνπο ζηελ
αγνξά εξγαζίαο. ΢ηνλ παξαθάησ πίλαθα ζα δνχκε θάπνηα ζηνηρεία αλαθνξηθά κε ηα
ραξαθηεξηζηηθά ησλ αηφκσλ πνπ ζεσξνχληαλ θησρνί ηελ πεξίνδν 1995-2006/2007. ΢αλ
ζπκπέξαζκα απφ ηα παξαπάλσ κπνξνχκε λα βγάινπκε φηη ε αλάγθε γηα ηελ γελίθεπζε ηνπ
ζπζηήκαηνο πξνθαιείηαη απφ ηε δηφγθσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αλέξγσλ θαη ησλ θησρψλ θαηά
ηε δεθαεηία ηνπ 70 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Οη δηθαηνχρνη κπνξεί λα είλαη
κεκνλσκέλα άηνκα ή θαη νηθνγέλεηεο. Ζ δηάξθεηα ηεο θαηαβνιήο ηνπ είλαη ζπλήζσο
απεξηφξηζηε, είλαη ινγηθφ λα είλαη απεξηφξηζηε ζηνλ βαζκφ πνπ ν ζθνπφο ηεο θαηαβνιήο
απηήο ηνπ επηδφκαηνο απηνχ είλαη ε εμαζθάιηζε ελφο επηπέδνπ ειάρηζηνπ εηζνδήκαηνο.
΋ζν ην άηνκν παξακέλεη εθηφο ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ή εληφο ηεο αγνξάο εξγαζίαο
αιιά δελ ακείβνληαη θαιά, δελ έρεη εθιείςεη ε αλάγθε γηα ηελ θαηαβνιή ηνπ επηδφκαηνο. ΢ε
ηη ειηθία κπνξεί λα δεηήζεη θάπνηνο ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα δηαθνξνπνηείηαη απφ
ρψξα ζε ρψξα. Μπνξεί λα είλαη 18 εηψλ (φπσο γίλεηαη ζηελ Γαλία θαη ζην Βέιγην) κπνξεί λα
είλαη θαη 25 εηψλ (φπσο γίλεηαη ζηελ Ηζπαλία). Απηνί πνπ επσθεινχληαη απφ ην ειάρηζην
εγγπεκέλν εηζφδεκα είλαη νη λένη, ηα ειηθησκέλα άηνκα θαη ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο. Σν
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ιεηηνπξγεί απηφλνκα κέζα ζε έλα εληαίν πιαίζην θνηλσληθήο
πξνζηαζίαο ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ππάξρνπλ νξηζκέλα επηδφκαηα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ
νηθνλνκηθή ππνζηήξημε ηνπ αηφκνπ ή ηεο νηθνγέλεηαο. Σν χςνο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο δελ είλαη ίδην απφ ρψξα ζε ρψξα. ΢πλήζσο είλαη ην 50-60% ηνπ θαηψηαηνπ
κηζζνχ. Ο αξηζκφο ησλ σθεινχκελσλ απφ ην πξφγξακκα ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο απμήζεθε ζεκαληηθά θαηά ηε δεθαεηία ηνπ '90.
21
EU-SILC
Πίλαθαο 2: Πνζνζηφ θηψρεηαο ζηελ ΔΔ κεηά ηηο θνηλσληθέο παξνρέο
Υψξεο 1995 2006

Βέιγην 16 15
Γαλία 10 12
Γεξκαλία 15 13
Διιάδα 22 21
Ηζπαλία 19 20
Γαιιία 15 13
Ηξιαλδία 19 18
Ηηαιία 20 20
Λνπμεκβνχξγν 12 14
Οιιαλδία 11 10
Απζηξία 13 13
Πνξηνγαιία 23 18
Φηιαλδία 8* 13
΢νπεδία 8** 12
Μεγάιε Βξεηαλία 20 19
ΔΔ 17 16
ΠΗΓΗ: eurostat.ec.europa.eu <<population and social condition>>
Όποσ *αναθέρεηαι ζηο 1996 και ** αναθέρεηαι ζηο 1997
Σν πνζνζηφ θηψρεηαο, αλ θαη κεηψζεθε ειαθξά, κεηαμχ ηνπ 1995 θαη ηνπ 2006,
παξφια απηά παξακέλεη ζε ζρεηηθά πςειά επίπεδα. Σν 2006 φπσο παξαηεξνχκε ην 16% ησλ
αηφκσλ ζηελ ΔΔ ήηαλ θησρνί. Σν κέζν πνζνζηφ θηψρεηαο ήηαλ 17% ην 1995. Ζ Διιάδα ήηαλ
ε ρψξα κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο φπνπ ην πνζνζηφ αλέξρεηαη ζε 21% ην 2006 θαη
αθνινχζεζαλ ε Ηηαιία, θαη ε Ηζπαλία πνπ αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 20%. ΢ε αληίζεζε κε ηελ
Διιάδα φπνπ ην πνζνζηφ θηψρεηαο κεηψζεθε απφ 22% ζε 21%, ζηελ Ηζπαλία ην πνζνζηφ
θηψρεηαο απμήζεθε απφ 19% θαη 20%. Ζ Πνξηνγαιία, ε νπνία παξνπζίαδε ην πςειφηεξν
πνζνζηφ θηψρεηαο ην 1995 αλέξρεηαη ζε 23%, πέηπρε λα κεηψζεη ην πνζνζηφ θηψρεηαο ζε
18% ην 2006.
22
EU-SILC
Πίλαθαο 3: Πνζνζηφ θηψρεηαο αλά ειηθηαθή θαηεγνξία ζηελ ΔΔ-15 ην 2006 κεηά ηηο
θνηλσληθέο παξνρέο
ΥΧΡΔ΢ <16 16-24 ΔΣΧΝ 25-49 50-64 ΔΣΧΝ 65+ ΔΣΧΝ

ΒΔΛΓΗΟ 15 16 11 13 23
ΓΑΝΗΑ 10 28 10 5 17
ΓΔΡΜΑΝΗΑ 12 15 12 14 13
ΔΛΛΑΓΑ 22 25 17 19 26
Η΢ΠΑΝΗΑ 24 19 15 16 31
ΓΑΛΛΗΑ 13 20 11 11 16
ΗΡΛΑΝΓΗΑ 21 20 13 18 27
ΗΣΑΛΗΑ 24 25 18 15 22
ΛΟΤΞΔΜΒΟΤΡΓΟ 19 19 14 9 8
ΟΛΛΑΝΓΗΑ 14 18 9 6 6
ΑΤ΢ΣΡΗΑ 15 12 11 11 16
ΠΟΡΣΟΓΑΛΗΑ 20 18 15 18 26
ΦΗΛΑΝΓΗΑ 9 22 9 9 22
΢ΟΤΖΓΗΑ 14 27 11 5 12
ΜΔΓΑΛΖ 24 21 14 16 28
ΒΡΔΣΑΝΗΑ
ΔΔ-15 18 20 13 14 20
ΠΗΓΗ: eurostat.ec.europa.eu <<population and social condition>>
Όποσ *αναθέρεηαι ζηο 1996 και ** αναθέρεηαι ζηο 1997
Με βάζε ηνλ πίλαθα 3 βιέπνπκε φηη ην κέζν πνζνζηφ θηψρεηαο ζηελ ΔΔ-15 ήηαλ
πςειφηεξν ην 2006 γηα ηηο ειηθηαθέο θαηεγνξίεο 16-24 εηψλ θαη άλσ ησλ 65 εηψλ. ΢ε φ,ηη
αθνξά ηελ ειηθηαθή θαηεγνξία 16-24 εηψλ, ε Γαλία ήηαλ ε ρψξα πνπ παξνπζίαδε ην
πςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο αλέξρεηαη ζε 28% θαη αθνινπζεί ε ΢νπεδία κε πνζνζηφ πνπ
αλέξρεηαη ζε 27%. Χο πξνο ηελ ειηθηαθή θαηεγνξία 65 εηψλ θαη άλσ βιέπνπκε φηη ε
Ηζπαλία παξνπζίαδε ην πςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο πνπ αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 31%, ε
Μεγάιε Βξεηαλία θαη ε Ηξιαλδία κε πνζνζηά 28% θαη 27% αληίζηνηρα θαη αθνινχζεζαλ ε
Διιάδα θαη ε Πνξηνγαιία κε 26%. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο ην πςειφηεξν πνζνζηφ
θηψρεηαο ην 2006 ην παξνπζίαδαλ ηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 655 εηψλ κε πνζνζηφ πνπ
αλέξρεηαη ζε 26% αθνινπζνχζαλ ηα άηνκα ειηθίαο 16-24 εηψλ κε πνζνζηφ 25% ηα άηνκα
ειηθίαο κηθξφηεξεο ησλ 16 εηψλ κε πνζνζηφ 22% θαη ηα άηνκα ειηθίαο 50-64 εηψλ κε
πνζνζηφ 19%. Βιέπνπκε φηη ε Διιάδα ζρεηηθά κε άιιεο ρψξεο ηηο Δπξσπατθήο Έλσζεο έρεη
πςειά πνζνζηά. Ζ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο θαη ε εμάιεηςε ηεο έλδεηαο απνηεινχλ
βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηφζν ηνπ επξσπατθνχ φζν θαη ηνπ ακεξηθαληθνχ ζπζηήκαηνο
θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Παξ' φιε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ επηηεχρζεθε ηφζν ζηηο ρψξεο
ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο φζν θαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο δελ κεηψζεθε ζεκαληηθά ν
αξηζκφο ησλ θησρψλ θαη γεληθά φζσλ αηφκσλ έρνπλ αλάγθε γηα θνηλσληθή πξνζηαζία. Έλαο
άμνλαο πνπ κπνξεί λα θαηαπνιεκήζεη ηε θηψρεηα είλαη ε αλάπηπμε ελφο ειάρηζηνπ
εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. Απηφο ν ζεζκφο θαζηεξψζεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ δεθαεηία ηνπ
60. Δηδηθφηεξα, ζηελ Γεξκαλία, ζηε Γαλία θαη ηηο Κάησ Υψξεο, κνξθέο εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο εκθαλίζηεθαλ γηα πξψηε θνξά ην 1961,1962 θαη 1963. ΢ηε Μ. Βξεηαλία
23
EU-SILC
θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο εηζάγνληαη ηε δεθαεηία ηνπ

‟60. ΢ην Βέιγην ν ζεζκφο απηφο εκθαλίδεηαη γηα πξψηε θνξά ην 1974, ζην Λνπμεκβνχξγν ην
1986, ζηε Γαιιία ην 1988, ζηελ Ηζπαλία αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟80 θαη ζηελ Πνξηνγαιία ην
1998. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟90 ζπδεηείηαη φρη κφλν ε γελίθεπζε απηνχ ηνπ ζεζκνχ
ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο αιιά θπξίσο ε ζχλδεζή ηνπ µε ηηο ελεξγεηηθέο
κνξθέο απαζρφιεζεο θαη ν λένο ξφινο πνπ πξέπεη λα επηηειέζεη. Ζ Διιάδα, δελ έρεη
εθαξκφζεη ην ζχζηεκα ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο φπσο αλαθέξακε θαη ζην
πξνεγνχκελν θεθάιαην. Αλ θαη έρνπλ πεξάζεη αξθεηά ρξφληα απφ ηελ θαζηέξσζε ηνπ ζεζκνχ
ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ., εληνχηνηο αξθεηνί πνιίηεο αλ θαη
ρξεηάδνληαη θνηλσληθή πξνζηαζία δελ ηελ έρνπλ. Ζ Διιάδα, καδί κε ηηο άιιεο ρψξεο ηνπ
επξσπατθνχ λφηνπ θαη ηελ Ηξιαλδία, εκθαλίδεη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά θηψρεηαο
ζηελ Δ.Δ., πνπ ππεξβαίλεη ην 20%. ΢ηελ Διιάδα, ζε αληίζεζε ,κε άιιεο ρψξεο, ε κεγάιε
ειηθία απνηειεί ηνλ ζνβαξφηεξν επηβαξπληηθφ παξάγνληα θηλδχλνπ θηψρεηαο. Ζ δηαθνξά ηνπ
ζρεηηθνχ πνζνζηνχ απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν είλαη πνιχ κεγάιε: 28,1% ζηελ Διιάδα
έλαληη 17% ζηελ ΔΔ-25 ην 2003. ΋κσο, επαλεξρφκελνη ζην πξφβιεκα ηεο ζηαηηζηηθήο
απνηχπσζεο κηαο θαηάζηαζεο θαη ρσξίο λα ζέινπκε ζε θακία πεξίπησζε λα ππνβαζκίζνπκε
ηα φλησο ππαξθηά πξνβιήκαηα, πξέπεη ηαπηφρξνλα λα ζεκεηψζνπκε φηη νη θησρνί θαη νη
ειηθησκέλνη ζηελ Διιάδα κέλνπλ ζε δηθφ ηνπο ζπίηη ζε πνιχ κεγαιχηεξν βαζκφ απφ φηη ζηε
ππφινηπε Δπξψπε. Σν πνζνζηφ θηψρεηαο ζα εκθαληδφηαλ ζαθψο ρακειφηεξν αλ
ζπλππνινγηδφηαλ παξάγνληεο φπσο ε ηδηνθαηνίθεζε (ην πνζνζηφ ζα κεησλφηαλ θαηά 3%), ν
αξηζκφο ησλ ειηθησκέλσλ ζε γεξνθνκεία, ην αδήισην εηζφδεκα ησλ κεηαλαζηψλ πνπ
μεπεξλνχλ ην 10% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ην κεγάιν πνζνζηφ απηφ-απαζρφιεζεο θαη ε
κεγάιε έθηαζε ηεο παξανηθνλνκίαο. ΢ε θάζε πεξίπησζε ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο, ζα πξέπεη λα
ηνλίδεηαη ν θξίζηκoο ξφινο πνπ παίδνπλ ηα ηζρπξά νηθνγελεηαθά θαη ζπγγεληθά δίθηπα γηα ην
επίπεδν θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη αιιειεγγχεο ζηελ Διιάδα θαη ηηο άιιεο ρψξεο ηνπ
επξσπατθνχ λφηνπ, έλαληη άιισλ, πεξηζζφηεξν ζεζκνζεηεκέλσλ θαζεζηψησλ θνηλσληθήο
πξφλνηαο. Ο δείθηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ θνηλσληθψλ παξνρψλ θπκαίλεηαη ζην 13 φηαλ
ν κέζνο φξνο ηεο ΔΔ-15 είλαη 37,5%20
Αο δνχκε ηη είλαη ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα θαη πνηνο ν ξφινο ηνπ ζήκεξα
φκσο. Ζ πνιηηηθή ηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο ( ή ειαρίζηνπ εηζνδήκαηνο) απνηειεί µία
βαζηθή ζπληζηψζα ηνπ κνληέινπ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. ΢ηφρνο ηνπ είλαη λα εμαζθαιίζεη ηα
απαξαίηεηα αγαζά ψζηε λα κελ θαηαζηεί θνηλσληθά απνθιεηζκέλνο. Ο ζεζκφο απηφο
δηαθξίλεηαη ζε δχν ρξνληθέο πεξηφδνπο. Ζ πξψηε πεξίνδνο δηαξθεί κέρξη ηα ηέιε ηεο
δεθαεηίαο ηνπ ‟80 αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟90. Σελ πεξίνδν απηή ν ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ
εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο, φπνηα κνξθή θαη αλ είρε ιάβεη ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ., ήηαλ απιψο µία
νηθνλνκηθή ζηήξημε ηνπ αηφκνπ µε ζθνπφ λα µελ θαηαζηεί θησρφ θαη θνηλσληθά
απνθιεηζκέλν. Ζ δεχηεξε πεξίνδνο μεθηλάεη απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‟90 φπνπ, φπσο
ήδε αλαθέξακε, ζπδεηείηαη φρη µφλν ε γελίθεπζε ηνπ ζεζκνχ ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο αιιά θπξίσο ε ζχλδεζή ηνπ µ ε ηηο ελεξγεηηθέο κνξθέο απαζρφιεζεο θαη ν λένο
ξφινο πνπ πξέπεη λα επηηειέζεη.
Ζ αλαζεψξεζε ηεο έλλνηαο θαη ηνπ ξφινπ ηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο ζηηο ρψξεο
ηεο Δ.Δ. εληάζζεηαη είηε ζηε ινγηθή ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Μ. Βξεηαλίαο, πεξί κείσζεο ησλ
αληηθηλήηξσλ πεξί εξγαζίαο, είηε ζηε ινγηθή ησλ ΢θαλδηλαβηθψλ ρσξψλ, ηεο Γαιιίαο θαη ηνπ
Βειγίνπ πεξί ζχλδεζεο ηεο πξφλνηαο µε ηελ εξγαζία. Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα
εμαζθαιίδεη ηα απαξαίηεηα γηα ηε δσή. ΢ε αξθεηέο ρψξεο πξνζδηνξίδεηαη ε γξακκή ηεο
θηψρεηαο θαη ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα νξίδεηαη σο πξνο ηε γξακκή ηεο θηψρεηαο.
Καηά ζπλέπεηα ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα δελ ζηνρεχεη λα ππνθαηαζηήζεη νχηε ηνλ
20
htpp//epp.eurostat.ec.europa.eu
24
EU-SILC
θαηψηαην κηζζφ αιιά νχηε ηελ θαηψηαηε ζχληαμε. Ο ζηφρνο ηνπ είλαη εληειψο δηαθνξεηηθφο.
Σα ηειεπηαία ρξφληα πνιιέο ρψξεο ζπλερίδνπλ θαη θαηαβάιινπλ γηα νξηζκέλε ρξνληθή
πεξίνδν φιν ή κέξνο ηνπ ειάρηζηνπ εηζνδήκαηνο ζε απηνχο πνπ εξγάδνληαη είηε γηα λα ηνπο
δψζνπλ έλα αθφκε θίλεηξν είηε επεηδή ην εηζφδεκά απφ εξγαζία είλαη ηφζν ρακειφ πνπ δελ
ηνπο εμαζθαιίδεη ηα απαξαίηεηα πξνο ην δελ. ΢ε αξθεηέο ρψξεο επίζεο έλα κέξνο ηνπ
ειάρηζηνπ εηζνδήκαηνο θαηαβάιιεηαη θαη ζε ζπληαμηνχρνπο. Δπίζεο ε ζχλζεζε ηνπ
λνηθνθπξηνχ επεξεάδεη ζεκαληηθά ην χςνο ηνπ εηζνδήκαηνο. Παξνπζηάδνληαη δηαθνξέο ζην
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα απφ ρψξα ζε ρψξα αιιά θαη απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Οθηψ
θξάηε µέιε (Βέιγην, Απζηξία, Γεξκαλία, Ηζπαλία, Γαιιία, Ηξιαλδία, Λνπμεκβνχξγν θαη
Πνξηνγαιία) θαηαβάιινπλ ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκά ζε άηνκα πνπ ςάρλνπλ εξγαζία
ή ζε άηνκα πνπ πξνζδνθνχλ ηελ θαηαβνιή άιισλ επηδνκάησλ.
Ζ Οιιαλδία θαη ε Γεξκαλία πηζηεχνπλ φηη ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ζα
κπνξνχζε λα ζπκπιεξψζεη είηε ην επίδνκα αλεξγίαο είηε ηε ζχληαμε. Σν εγγπεκέλν εηζφδεκα
δελ είλαη αληαπνδνηηθφ δειαδή ε θαηαβνιή ηνπ δελ πξνυπνζέηεη φηη έρνπλ θαηαβιεζεί
αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο ή έρεη παξαθξαηήζεη θφξνο. Σν εγγπεκέλν εηζφδεκά έξρεηαη λα
εληζρχζεη φρη ην αηνκηθφ αιιά ην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκά θαη ππνινγίδεηαη ζηε βάζε ηνπ
νηθνγελεηαθνχ εηζνδήκαηνο. ΢ηελ Ηξιαλδία θαη ζηε Μ. Βξεηαλία ππάξρνπλ δχν βαζηθά
ζπζηήκαηα παξνρψλ αλάινγα µε ηε δηαζεζηκφηεηα ηνπ αηφκνπ πξνο εξγαζία.
΢ε άιια θξάηε µέιε (Βέιγην, Γαιιία, Ηζπαλία, Ηξιαλδία, Πνξηνγαιία θαη Ζλ.
Βαζίιεην) ππάξρεη ε θαηαβνιή µε αληαπνδνηηθνχ επηδφκαηνο ζε άηνκα πνπ έρνπλ θηάζεη
ζην φξην ηεο ζπληαμηνδφηεζεο, ζε άηνκα µε εηδηθέο αλάγθεο (Βέιγην, Ηζπαλία, Γαιιία,
Ηξιαλδία, Οιιαλδία, Πνξηνγαιία θαη Ζλ. Βαζίιεην) θαη ζε κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο (Βέιγην,
Γαιιία, Ηξιαλδία θαη Ζλ. Βαζίιεην). Δπηά θξάηε µέιε έρνπλ ζέζεη φξην ειηθίαο γηα ηελ
θαηαβνιή ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο. Οη ρψξεο : Βέιγην, Ηξιαλδία, Οιιαλδία,
Πνξηνγαιία θαη Ζλ. Βαζίιεην έρνπλ ζέζεη σο φξην ειηθίαο ηα 18 έηε. Σν φξην ειηθίαο ζε
Γαιιία θαη ζηελ Ηζπαλία ηα 25 έηε ελψ ζην Λνπμεκβνχξγν ηα 30 έηε. Ζ Γαιιία, ε Ηζπαλία
θαη Πνξηνγαιία κεηψλνπλ ην φξην ειηθίαο εάλ ν δηθαηνχρνο έρεη εμαξηεκέλα µέιε. Τπάξρνπλ
ρψξεο, φπσο νη Ζλ. Πνιηηείεο, φπνπ ην θξάηνο παξέρεη έλα ειάρηζην επίπεδν θνηλσληθήο
πξνζηαζίαο θαη ην ππφινηπν θαιχπηεηαη απφ ηελ αγνξά ηεο νπνίαο ν ξφινο είλαη ζεκαληηθφο.
Αληίζεηα ζηελ πεξίπησζε ησλ ΢θαλδηλαβηθψλ θξαηψλ ν ξφινο ηνπ θξάηνπο ζηελ
ηθαλνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο. Ίζσο ην ραξαθηεξηζηηθφ
ηνπ θξάηνπο-πξφλνηαο ζηηο ρψξεο απηέο ήηαλ ε κεγάιε παξνρή θνηλσληθήο πξνζηαζίαο απφ
ην θξάηνο.
΢ήκεξα ην ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκά ζηνρεχεη λα απνηειέζεη έλα «λέν θνηλσληθφ
ζπκβφιαην». Σν άηνκν πνπ σθειείηαη απφ απηφ ην εηζφδεκα έρεη σο ππνρξεψζεη λα δερηεί
θαη ζπκκεηέρεη ζηηο ελέξγεηεο φπνπ ε πνιηηεία θαηαβάιιεη λα επαλεληαρζεί ζηελ θνηλσλία.
Έρνπλ παξαηεξεζεί ηξεηο κνξθέο ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο : ην guaranteed
minimum income, ην negative income tax θαη ην basic income. Σν guaranteed minimum
income απνηειεί µία δηαθνξεηηθή επηδνκαηηθή ελίζρπζε αλάινγα µε ην εηζφδεκά ηνπ
σθεινχκελνπ. ΢θνπφο ηεο είλαη ην εηζφδεκα ηνπ σθεινχκελνπ λα µελ είλαη κηθξφηεξνπ ελφο
ζπγθεθξηκέλνπ νξίνπ. Σν negative income tax ζηεξίδεηαη θπξίσο ζηνλ νξηαθφ θνξνινγηθφ
ζπληειεζηή (marginal tax rate) θαη πξνζπαζεί λα πεξηνξίζεη ή θαη λα κεηψζεη ηελ
επηπξφζζεηε θνξνινγία πνπ επηβάιιεηαη ζην επηπιένλ εηζφδεκα πνπ απνιακβάλεη θάπνηνο
φηαλ πξνζθέξεη εξγαζία ψζηε λα απμεζεί ην ζπλνιηθφ ηνπ εηζφδεκα θαη λα µελ είλαη
κηθξφηεξν απφ θάπνην ζπγθεθξηκέλν φξην Σν basic income απνηειεί µία εηζνδεκαηηθή
ελίζρπζε ίδηνπ πνζνχ πξνο φινπο ρσξίο λα κεηψλεη ην επίδνκα φηαλ ην εηζφδεκα απμάλεη θαη
ζεσξείηαη, απφ ηερληθήο θχζεο, σο zero-rate negative income tax. Με βάζε ηε γξακκή ηεο
θηψρεηαο ζηελ Διιάδα ιηγφηεξν απφ ην 3% ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ Οιιαλδία, ηελ Απζηξία ην
Λνπμεκβνχξγν έρνπλ επίπεδν δηαβίσζεο αληίζηνηρν κε ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο
25
EU-SILC
πνπ θαηαηάζζεηαη σο θησρφο. Τςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο εκθαλίδνπλ νη ρψξεο ηεο

Ννηίνπ Δπξψπεο θαη νη ρψξεο κε πξνλνηαθφ θαζεζηψο. Υακειφηεξα πνζνζηά θηψρεηαο
εκθαλίδνπλ νη ρψξεο πνπ έρνπλ αλαπηχμεη ζνζηαιδεκνθξαηηθφ θνηλσληθφ θξάηνο θαη
αθνινπζνχλ νη ρψξεο κε ζπληεξεηηθφ θαζεζηψο. Μεηαμχ ησλ ρσξψλ ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ
ρακειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο εκθαλίδνπλ ε Σζερία, ε ΢ινβελία θαη ε ΢ινβαθία. Τςειφ
ράζκα θηψρεηαο εκθαλίδνπλ νη ρψξεο κε ζνζηαιδεκνθξαηηθφ θαζεζηψο επεκεξίαο αιιά θαη
ε Ηξιαλδία. Τςειφ ράζκα θηψρεηαο παξνπζηάδνπλ ε Ληζνπαλία, ε Πνισλία θαη ε Λεηνλία. Αο
δνχκε ηε ζπκβαίλεη ζε θάπνηεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζρεηηθά κε ηε θηψρεηα. Σν
2011 ε αληζφηεηα θαη ε θηψρεηα απμήζεθαλ ζηε Γαιιία. Σν κεληαίν εηζφδεκα γηα ηνπο πνπ
δνπλ ζε νηθνγέλεηα θαη παξέκεηλε θαηά κέζν φξν ζηαζεξφ ζηα 1.630 επξψ ην κήλα. Σν 2011
απμήζεθε κφλν ην εηζφδεκα ησλ επθαηάζηαησλ ελψ άξρηζε λα κεηψλεηαη ην εηζφδεκα ησλ
νηθνλνκηθά αζζελέζηεξσλ ζχκθσλα κε κηα έξεπλα.
Σν κέζν εηήζην εηζφδεκα παξέκεηλε ζηαζεξφ ζε ζρέζε κε ην 2010 θαη αλήιζε ζηα
19.550 επξψ (1.630 επξψ κεληαίσο), φκσο γηα ην 10% ησλ νηθνλνκηθά αζζελέζηεξσλ ην πνζφ
ήηαλ 10.530, ελψ γηα ην 10% ησλ πην πινχζησλ έθηαλε ηνπιάρηζηνλ ηα 37.450 επξψ θαη‟
άηνκν, δειαδή 3,6 θνξέο κεγαιχηεξν απφ ην κέζν φξν.
Σν κέζν εηήζην εηζφδεκα παξέκεηλε ζηαζεξφ ζε ζρέζε κε ην 2010 θαη αλήιζε ζηα
19.550 επξψ (1.630 επξψ κεληαίσο), φκσο γηα ην 10% ησλ νηθνλνκηθά αζζελέζηεξσλ ην πνζφ
ήηαλ 10.530, ελψ γηα ην 10% ησλ πην πινχζησλ έθηαλε ηνπιάρηζηνλ ηα 37.450 επξψ θαη‟
άηνκν, δειαδή ηα πνζνζηά ηεο θηψρεηαο απμήζεθαλ ην 2011, κε 8,7 εθαηνκκχξηα Γάιινπο,
δειαδή ην 14,3% ηνπ πιεζπζκνχ, λα δεη κε ιηγφηεξα απφ 977 επξψ κεληαίσο, έλαληη ηνπ 14%
ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Γαιιίαο πνπ δνχζε θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο ην 2010.
Ζ ηάζε απηή παξαηεξήζεθε κεηαμχ ησλ αλέξγσλ θαη λέσλ. Ζ Γαιιία θαηέγξαςε κηα
έληνλε αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο θαη γλψξηζε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο. Ζ ρψξα
εμαθνινπζεί λα έρεη πςειά επίπεδα αλεξγίαο πνπ πιήηηεη δηάθνξεο θνηλσληθέο νκάδεο θαη ηηο
δηάθνξεο πεξηνρέο ηδηαίηεξα κε άληζν ηξφπν. Ζ γαιιηθή νηθνλνκία παξά κηα πξφζθα0ηε
θάκςε γλψξηζε έλα ζπγθξαηεκέλν πνζνζηφ αλάπηπμεο θαη ηε δεκηνπξγία κεγίζηνπ αξηζκνχ
ζέζεσλ εξγαζίαο. ΢ε χθεζε βξίζθεηαη ην πνζνζηφ θηψρεηαο απφ ην 1997 ε χθεζε απηή
σθέιεζε ηνπο καθξνρξφληα αλέξγνπο, ηα άηνκα άλσ ησλ 50 εηψλ θαζψο θαη ηνπο λένπο. Σν
πνζνζηφ αλεξγίαο παξακέλεη πνιχ πςειφ αθφκα θαη ζήκεξα θαη έηζη παξακέλνπλ πςειέο
αληζφηεηεο. Σν πνζνζηφ θηψρεηαο γηα ηνπο άλδξεο αλέξρεηαη ζην 7,7 ελψ γηα ηηο γπλαίθεο
αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 10,9. ε θηψρεηα ζπλδέεηαη θπξίσο κε ηελ απνπζία απαζρφιεζεο
φκσο πιήηηνπλ θαη άηνκα πνπ έρνπλ κηα ζέζε εξγαζίαο. Αο δνχκε ηψξα ηη ζπκβαίλεη κε ηελ
Ηξιαλδία. Με ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο παξνπζηάζηεθαλ απμαλφκελα ειιείκαηα ζε
εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη δεμηφηεηεο. Καη ε Ηηαιία έρεη πνιιά πξνβιήκαηα ζηα ζέκαηα ηεο
νηθνλνκίαο ζηελ Ηηαιία ζπγθεθξηκέλα ζε πεξηνρέο ηνπ λφηηνπ ηκήκαηνο ηεο ρψξαο ε θηψρεηα
είλαη θαηλφκελν θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. αιιά θαη νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο. Ζ θηψρεηα ζηελ Πνξηνγαιία είλαη ζε πςειά επίπεδα.
Ζ Δπξσπατθή Έλσζε απέρεη πνιχ απφ ην λα πεηχρεη ην ζηφρν ηεο δειαδή λα κεηψζεη
ηνλ αξηζκφ ησλ θησρψλ κέρξη ην 2020. κέρξη ηφηε ζα πξέπεη λα έρνπλ κεησζεί νη θησρνί ζηελ
Δπξψπε ζε ιηγφηεξνπο απφ 100.000. ελψ φκσο ην 2010 αλεξρφηαλ ζε πνζνζηφ 23,8% ηνπ
ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ΔΔ, ελ ησ κεηαμχ ην πνζνζηφ απηφ απμήζεθε ζε 24,4%. ζε
απφιπηνπο αξηζκνχο απεηινχληαη 122 εθαηνκκχξηα Δπξσπαίνη πνιίηεο απφ ηε θηψρεηα θαη
ηελ θνηλσληθή πεξηζσξηνπνίεζε, δειαδή ν έλαο ζηνπο ηέζζεξηο. Απηφ πξνθχπηεη απφ
ζηνηρεία ηεο Eurostat, ηα νπνία δφζεθαλ ζηε δεκνζηφηεηα θαη αμηνινγήζεθαλ απφ ηελ
αλαπιεξσηή θνηλνβνπιεπηηθή εθπξφζσπν ηνπ γεξκαληθνχ θφκκαηνο «Ζ Αξηζηεξά» (Die
Linke), Εακπίλε Σζίκεξκαλ. ΢ην πιαίζην απηφ θαη ην Brexit απνηειεί «ζαθέο κήλπκα φηη ε
ΔΔ πξέπεη επηηέινπο λα κηα πνιηηηθή γηα ηνπο θησρνχο αλζξψπνπο θαη λα εληζρχζεη ηελ
θνηλσληθή αζθάιεηα» είπε ε Ε. Σζίκεξκαλ ζην Γεξκαληθφ Πξαθηνξείν Δηδήζεσλ ζην
26
EU-SILC
Βεξνιίλν.21
Οη θνηλσληθέο αληζφηεηεο απμήζεθαλ ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ΢ηελ
Διιάδα θαη ηελ Ηζπαλία απμήζεθε ζεκαληηθά ν αξηζκφο ησλ θησρψλ ηα ηειεπηαία ρξφληα.
Αηηία ήηαλ θπξίσο ε νηθνλνκηθή θξίζε. ΢ην Ζλσκέλν Βαζίιεην νη εηδηθνί αλακέλνπλ αχμεζε
ηεο αλεξγίαο κεηά ην Brexit. Αθφκα θαη ζηε Γεξκαλία παξαηεξείηαη αχμεζε ησλ
απεηινπκέλσλ απφ ηε θηψρεηα ησλ πνιηηψλ. Σν 2010 απεηινχληαλ απφ ηε θηψρεηα 16
εθαηνκκχξηα Γεξκαλνί πνιίηεο θαη ην 2014 έθηαζαλ ηα 16,5 εθαηνκκχξηα.22
21
http://search.sosodesktop.com/search/web?fcoid=417&q=htp%3A%2F%2Fwww.imerisia.gr%2Farticle.asp%3
Fcatid%3D26511%26subid%3D2%26pubid%3D114051014
22
Σν ίδην
27
EU-SILC
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν: Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ
Αξρηθά, πξέπεη λα νξίζνπκε ηη ελλννχκε κε ηνλ φξν θηψρεηα. Ζ Διιάδα βξίζθεηαη ζε

ζπλζήθεο πιήξνπο αζθπμίαο ηφζν ζε επίπεδν θηψρεηαο φζν θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ.
Πφζνπο αλζξψπνπο βιέπνπκε θαζεκεξηλά γχξσ καο λα δεηηαλεχνπλ γηα ιίγα ρξήκαηα γηα λα
θξνληίζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ή ηελ νηθνγέλεηα ηνπο; Αξθεηνχο! Αθφκα θαη ζήκεξα.
Βξηζθφκαζηε ζηνλ 21ν αηψλα θαη αθφκα ππάξρνπλ άλζξσπνη πνπ πεηλνχλ. Άλζξσπνη πνπ απφ
αλάγθε δεηηαλεχνπλ έλα θνκκάηη ςσκί. Άλζξσπνη πνπ δνπλ ζηε θηψρεηα.23
Κάζε άλζξσπνο, παληνχ ζηνλ θφζκν, έρεη ην δηθαίσκα λα δεη κε αμηνπξέπεηα. Απηφ
ζεκαίλεη φηη φινη ζα πξέπεη λα έρνπλ πξφζβαζε ζε επαξθή ζηέγε, ηξνθή, λεξφ, πγηεηλή, ζηελ
παηδεία θαη ζηελ πγεία. Δίλαη επξέσο γλσζηφ πσο έλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ καζηίδεη εδψ
θαη ρξφληα ηε ρψξα καο είλαη ε θηψρεηα πνπ ζπλεπάγεηαη θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ησλ
αηφκσλ απηήο ηεο θαηεγνξίαο. Ζ αιιειέλδεηε εμέιημε ησλ θαηλφκελσλ ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ
απνθιεηζκνχ εδψ θαη δεθαεηίεο επηβάιιεη λα ιεθζεί ππφςε θαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο.
Ζ ππνρξέσζε ελφο ζχγρξνλνπ θξάηνπο δηθαίνπ είλαη λα παξέρεη ζπλζήθεο αζθάιεηαο
ζηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπ πνιίηε. ΋ζν πεξηζζφηεξν ην θξάηνο ππεξαζπίδεηαη ηα αηνκηθά
δηθαηψκαηα θαη ηηο ειεπζεξίεο, ηφζν πεξηζζφηεξν εκπεδψλεηαη θαη ην αίζζεκα αζθάιεηαο.
΋πνηα κέηξα θαη αλ ιεθζνχλ πξέπεη λα αληηκεησπίζνπλ ηε θηψρεηα θαη ηνλ απνθιεηζκφ σο
δίπηπρν αδηαίξεην. ΋πσο θάζε πξφβιεκα έηζη θαη απηά έρνπλ θάπνηα αίηηα γηα ηελ εκθάληζε
ηνπο θαζψο επίζεο θαη ζπλέπεηεο ζην ζχλνιν ησλ αλζξψπσλ πνπ καζηίδνπλ.
΢πρλά ππάξρεη κηα ζπδήηεζε γηα ην πφζν ε απφιπηε ή ε ζρεηηθή θηψρεηα είλαη ε
κέηξεζε πνπ καο αθνξά πεξηζζφηεξν. Ζ ζρεηηθή θηψρεηα δελ είλαη κέηξν ηεο θηψρεηαο αιιά
ηεο αληζφηεηαο. Αληί λα κεηξά πφζν θησρφο είλαη θάπνηνο, καο ιέεη πφζν θησρφηεξνο είλαη
θάπνηνο ζε ζρέζε κε άιινπο. Μηα έλλνηα ηεο θηψρεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά,
θαηαηάζζεη θάπνηνλ σο θησρφ, αλ ην εηζφδεκά ηνπ είλαη κηθξφηεξν απφ ην κηζφ ηνπ κέζνπ
εηζνδήκαηνο ζηε ρψξα ηελ νπνία δεη. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα κε ηε ζρεηηθή θηψρεηα είλαη
φηη δηαζηξεβιψλεη ηειείσο ηελ άπνςε πνπ έρνπκε γηα ηε θηψρεηα. Οη άλζξσπνη έρνπλ
πςειφηεξνπο κηζζνχο θαη θαιχηεξν βηνηηθφ επίπεδν απφ πνηέ. Ζ θηψρεηα είλαη θάηη
επξχηεξν, πξφθεηηαη γηα αδπλακία ζρεηηθά κε ηε ζηέξεζε ησλ βαζηθψλ επθαηξηψλ θαη ηεο
ειεπζεξίαο επηινγήο. Σα κηθξά εηζνδήκαηα είλαη ζπρλά ζχκπησκα ηεο έιιεηςεο απηψλ ησλ
πξαγκάησλ ζε αλζξψπνπο πνπ βηψλνπλ εμαλαγθαζκφ θαη πεξηζσξηνπνίεζε. Ζ πην θνηλή
άπνςε πεξί ηεο θηψρεηαο είλαη ν νξηζκφο ηεο απφιπηεο θηψρεηαο απφ ηελ Παγθφζκηα
Σξάπεδα.
Σα ηππηθά φξηα ηεο θηψρεηαο φπσο ηα βάδεη ην ζχζηεκα «60% ηνπ κέζνπ κηζζνχ»
απνηεινχλ θνξντδία θαη γεινηφηεηα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ έλα δεπγάξη ρσξίο παηδηά πνπ
δνπιεχεη κε 700 ην κήλα, ν θαζέλαο είλαη πάλσ απφ ηα φξηα, άξα θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο
ηνπο, άξα δελ είλαη θησρνί. Έλα άιιν δήηεκα πνπ καο απαζρνιεί είλαη ηη ζεκαίλεη θηψρεηα
ζηηο κέξεο καο, θαη πψο ηελ αληηιακβαλφκαζηε ζε έλα αλεπηπγκέλν θαπηηαιηζηηθφ θξάηνο.
Ννκίδσ πσο ζα πξέπεη λα κειεηήζνπκε ζηα ζνβαξά κνξθέο ηεο θηψρεηαο πνπ καο
απνθιείνπλ απφ ηελ πξφζβαζε ζε ηνκείο θαη θαηεγνξίεο ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, θηψρεηα
πνιηηηζηηθή, κνξθσηηθή, ηερλνινγηθή, γισζζηθή, θιπ.
Οη πξνζεγγίζεηο πνπ ππάξρνπλ γηα ηε θηψρεηα είλαη πνιιέο θαη έρνπλ έλα θνηλφ
ζηφρν. ην ραξαθηεξηζκφ θαη ηνλ εληνπηζκφ λνηθνθπξηψλ θαη αηφκσλ πνπ πζηεξνχλ ζε
δηαζέζηκνπο ρξεκαηηθνχο θαη κε πφξνπο κε απνηέιεζκα λα κε κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ θαηά
αλεθηφ βαζκφ ζηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δσή ηεο πεξηνρήο πνπ δνπλ. Ζ πζηέξεζε απηή
ζεκαίλεη, φηη ε έλλνηα ηεο θηψρεηαο απνηειείηαη απφ ζηνηρεία πνηνηηθά θαη πνζνηηθά. Ο
23
Σζηαηάθε Α., Γηαζηάζεηο θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ (πηπρ.εξγ.), Καβάια 2010 ζει.1-2
28
EU-SILC
νξηζκφο απηφο δίλεηαη απφ ηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή (Ο.Κ.Δ.).24
Ζ πνηνηηθή δηάζηαζε ηεο θηψρεηαο αλαθέξεηαη ζηελ αδπλακία πξφζβαζεο ηνπ αηφκνπ
ζηηο βαζηθέο θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο, πνιηηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο θαη
δπλαηφηεηεο κηαο ζπγθεθξηκέλεο θνηλσλίαο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν. Με ηνλ
φξν πνζνηηθή δηάζηαζε ηεο θηψρεηαο ελλννχκε ηελ έιιεηςε πφξσλ πνπ δηαζθαιίδεη ηνπο
φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ νξίδνπλ ην ειάρηζην επίπεδν δσήο. Ζ θηψρεηα φκσο
δηαθξίλεηαη ζε πέληε θαηεγνξίεο ηηο νπνίεο ζα κειεηήζνπκε:
1. Απφιπηε θηψρεηα
Απφιπηε θηψρεηα είλαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη κε ιηγφηεξν απφ Υ επξψ
ηελ εκέξα. ΢χκθσλα κε ην Xavier Ζ δεκνθηιέζηεξε ζηαηηζηηθή ηνπ είδνπο, είλαη ην πνζνζηφ
ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη κε ιηγφηεξν απφ έλα δνιάξην ηελ εκέξα, ζε ηηκέο ηνπ 1985. Δίλαη
βέβαηα πξνθαλέο φηη απηφ ην φξην είλαη απζαίξεην, αιιά αο ην δερηνχκε ζαλ έλα κέηξν
ζχγθξηζεο. Δίλαη πάλησο ζίγνπξν, ζε θάζε πεξίπησζε θαη γηα φινπο ηνπο εξεπλεηέο φηη ην
ηδαληθφ πνζνζηφ απφιπηεο θηψρεηαο είλαη 0%. Οχηε 2%, νχηε 5%, αιιά 0!.
΢χκθσλα κε κηα πξνζέγγηζε ηνπ Rowntree, γηα λα ζεσξεζεί κηα νηθνγέλεηα θησρή ζα
πξέπεη ην εηζφδεκα ηεο θαη νη πφξνη ηεο λα κελ είλαη επαξθείο, δειαδή λα κελ ηελ θηάλνπλ
γηα λα δήζεη λα κελ κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ νχηε ειάρηζηα απφ ηα απαξαίηεηα αγαζά φπσο
είλαη ε ηξνθή, ε έλδπζε, ε ζηέγε πνπ ζπλεζίδνπλ λα έρνπλ νη πεξηζζφηεξεο νηθνγέλεηεο.
Πξνζπάζεηεο γηα λα βειηησζεί ε απφιπηε θηψρεηα έρνπλ γίλεη έρνπλ γίλεη γηα λα
είλαη πην ζαθήο φζν αλαθνξά ζην ηη πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ην «θαιάζη» ησλ θησρψλ. Χο
απφιπηνη θησρνί ζεσξνχληαη εθείλνη πνπ δαπαλνχλ γηα ηξφθηκα πάλσ απφ θάπνην πςειφ
πνζφ ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπο ή επηιέγεηαη έλα «θαιάζη» ηξνθίκσλ θαη ην ηξηπιάζην ηνπ
θφζηνπο απηνχ ζεσξείηαη σο γξακκή θηψρεηαο.
2.΢ρεηηθή θηψρεηα
Με ηελ έλλνηα ζρεηηθή θηψρεηα ελλννχκε ην κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ έρεη εηζφδεκα
ρακειφηεξν απφ έλα νξηζκέλν πνζνζηφ ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο ζηελ ρψξα. Ο δείθηεο ηεο
ζρεηηθήο θηψρεηαο θάζε θνξά πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα ΜΜΔ γίλεηαη παξεμεγήζηκν.
Παξαδείγκαηνο ράξηλ ην φηη κηα ρσξά έρεη κεγαιχηεξν δείθηε ζρεηηθήο θηψρεηαο απφ κηα
άιιε δελ ζεκαίλεη φηη έρεη πξαγκαηηθά πεξηζζφηεξνπο θησρνχο, ζεκαίλεη κφλν φηη έρεη
κεγαιχηεξεο αληζφηεηεο.
Ζ ζρεηηθή θηψρεηα νξίδεηαη ζαλ έλα πνζνζηφ ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο ζπλήζσο είλαη
ην 50%. Δδψ ππάξρεη θαη ην πξφβιεκα. Σν ηδαληθφ κέγεζνο ηεο ζρεηηθήο θηψρεηαο δελ είλαη
0%, γηα πνιινχο ινγνχο πνιινί νηθνλνκνιφγνη ηεο παιηάο επνρήο φξηζαλ σο ην ειάρηζην
φξην δηαβίσζεο φρη κφλν ηα αλαγθαία αγαζά πνπ επηβάιινληαη γηα ηελ θαιή επηβίσζε ηνπ
αλζξψπνπ, αιιά θαη απηά πνπ ζεσξνχληαη απαξαίηεηα απφ ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηα έζηκα ηεο
θάζε θνηλσλίαο. Άξα, γηα λα ζεσξήζνπκε έλα άηνκν θησρφ ζα πξέπεη λα ην ζπγθξίλνπκε κε
ηελ ππφινηπε θνηλσλία δειαδή ην πνηα αγαζά θαη θαηά ηη βαζκφ ζα πξέπεη λα έρεη θάπνηνο
γηα λα κε ζεσξείηαη θησρφο εμαξηάηαη πάληα απφ ην ηη έρνπλ νη ππφινηπνη ζηε ζπγθεθξηκέλε
θνηλσλία.
Έλαο άιινο πην ηππνπνηεκέλνο νξηζκφο ηεο ζρεηηθήο θηψρεηαο είλαη πσο ζαλ φξην
θηψρεηαο νξίδεηαη εηζφδεκα ίζν κε ην κηζφ ηνπ κέζνπ εηζνδήκαηνο ηνπ πιεζπζκνχ ζηε
ζπγθεθξηκέλε ρψξα. Έηζη , φπνηνπ ην εηζφδεκα βξίζθεηαη θάησ απφ ην φξην απηφ ζεσξείηαη
θησρφο θαη φζσλ ην εηζφδεκα μεπεξλάεη ην φξην δε ζεσξνχληαη θησρνί.
3. Δπίζεκε θηψρεηα
Ζ πξνζέγγηζε ηεο θηψρεηαο απηήο παίξλεη ζαλ φξην πξνζδηνξηζκνχ θάπνηνπ σο
θησρνχ, ην πνζφ πνπ ε θνηλσληθή αζθάιηζε ή νη θνξνινγηθέο αξρέο ζεσξνχλ σο ηέηνην. Σν
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα πνπ έρεη ζεζκνζεηεζεί ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο ΔΟΚ
24
΢ην ίδην, ζει. 3
29
EU-SILC
κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ηέηνην φξην θηψρεηαο.

Βαζηθφ πιενλέθηεκα απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη πσο ιφγσ φηη ην φξην θηψρεηαο είλαη
ζεζκνζεηεκέλν, ε θνηλσλία είλαη ππνρξεσκέλε λα θξνληίδεη λα κελ ππάξρνπλ άηνκα θάησ
απφ ην φξην.
4. Τπνθεηκεληθή θηψρεηα
Απηφ ην είδνο θηψρεηαο ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε ηνπ θφζκνπ γηα ην εάλ ππάξρεη
θηψρεηα θαη ζε ηη βαζκφ ππάξρεη. Τπνζέηεη πσο ν θαιχηεξνο θξηηήο γηα ηελ αμηνιφγεζε
απηψλ ησλ εξσηεκάησλ είλαη ν ίδηνο ν θφζκνο.
Ζ κέζνδνο απηή πιενλεθηεί ησλ άιισλ επεηδή δελ θαζνξίδεηαη απζαίξεηα ε έλλνηα
απφ ηνπο εηδηθνχο αιιά ηνλ ξφιν ηνπο έρνπλ αλαιάβεη φινη νη πνιίηεο πνπ γλσξίδνπλ ηελ
θαηάζηαζε θαιχηεξα, αθνχ ηε βηψλνπλ θαζεκεξηλά. Ζ κέζνδνο απηή έρεη θαη έλα
κεηνλέθηεκα. ΋ηαλ ξσηηνχληαη νη πνιίηεο κε πνην εηζφδεκα λνκίδνπλ φηη ζα κπνξνχλ λα
αληαπεμέιζνπλ πιήξσο ζηηο αλάγθεο ηεο επνρήο, ε απάληεζε ηνπο εμαξηάηαη απφ δηάθνξνπο
παξάγνληεο θαη πξέπεη λα ιάβνπλ ππφςε ηνπο ην πξνεγνχκελν θαη ην ηξέρνλ εηζφδεκα ηνπο,
ηηο πξνζδνθίεο ηνπο γηα ην κέιινλ θαη ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή νκάδα πνπ αλήθνπλ. Άξα
δελ είλαη ηειείσο αληηθεηκεληθνί.
5. Παηδηθή θηψρεηα
Σα παηδηά είλαη θαη απηά ζχκαηα ηεο θηψρεηαο αλαγθάδνληαη λα ηε βηψλνπλ απφ
κηθξή ειηθία κε ηε ζηέξεζε πιηθψλ, πλεπκαηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ πφξσλ πνπ θξίλνληαη
απαξαίηεηα γηα ηελ επηβίσζε, ηε ζσζηή αλάπηπμε ηνπο θαη ηελ επηηπρεκέλε ηνπο πνξεία ζε
φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο.25
Τπάξρνπλ πνιιέο δηαζηάζεηο θηψρεηαο θαη ηδηαίηεξα ηεο παηδηθήο πνπ δελ νθείινληαη
απνθιεηζηηθά απφ ην ρακειφ εηζφδεκα. Τπάξρνπλ δηάθνξα πξάγκαηα πνπ φηαλ ηα ζηεξεζεί
έλα παηδί κπνξεί λα έρνπλ επηπηψζεηο πάλσ ηνπο είηε βξαρππξφζεζκα είηε καθξνπξφζεζκα.
Σν πνζνζηφ ησλ παηδηψλ πνπ δνπλ ζε «ζρεηηθή» θηψρεηα νξίδεηαη σο λνηθνθπξηά κε εηζφδεκα
θάησ ηνπ 50% ηνπ εζληθνχ κέζνπ εηζνδήκαηνο. Καη απηφ είλαη πξνζαξκνζκέλν ζηελ
αγνξαζηηθή ηνπ δχλακε έηζη ψζηε απηφ λα ηζρχεη ζε φιεο ηηο ρψξεο. Ζ θηψρεηα είλαη έλα
δηαρξνληθφ πξφβιεκα πνπ απαζρνιεί φιε ηελ θνηλσλία θαη ε έθηαζε ηεο είλαη κεγάιε. Αμίδεη
λα κάζνπκε φκσο ηνλ ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο επηκφξθσζεο ησλ θησρψλ. Σα
αλζξψπηλα φληα δηαζέηνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επηβίσζεο. Σν γεγνλφο φηη είλαη δσληαλά
απνδεηθλχεη απφ κφλν ηνπ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο. Γελ ππάξρεη ε αλάγθε ηα αλζξψπηλα φληα λα
κάζνπλ πσο λα επηβηψλνπλ. Σα δεκφζηα πξφζσπα απνθαζίδνπλ γηα καο, νη δηεζλείο
ζχκβνπινη θαη πνιιέο κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, πξηλ απφ θάζε αγψλα θαηά ηεο θηψρεηαο
πξνηάζζνπλ έλα επεμεξγαζκέλν πξφγξακκα επηκφξθσζεο. Απηφ ην θάλνπλ γηα ηξεηο ιφγνπο:
Πξψην, μεθηλνχλ απφ ηελ αξρή φηη νη άλζξσπνη είλαη θησρνί επεηδή δελ δηαζέηνπλ θαλέλα
επαγγεικαηηθφ πξνζφλ θαη φηη αλ κπνξνχζαλ λα απνθηήζνπλ θάπνην, ζα ζηακαηήζνπλ λα
βξίζθνληαη ζ απηή ηελ θαηάζηαζε. Γεχηεξν, ηα πξνγξάκκαηα επηκφξθσζεο αληαπνθξίλνληαη
ζηα ίδηα ηα ζπκθέξνληα φζσλ ηα ζπληάζζνπλ: πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο εξγαζίαο ,
πξννπηηθέο ζηαδηνδξνκίαο θαη έλαο αμηφινγνο πξνυπνινγηζκφο ρσξίο ππνρξεσηηθά
απνηειέζκαηα. Καη ηξίην, δελ μέξνπλ ηη άιιν λα θάλνπλ.26
25
Σζηαηάθε Α.,Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα Καβάιαο: Γηαζηάζεηο θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ,
Kαβάια 2010,ζει 9-10.
26
YUNUS M., Γηα έλαλ θφζκν ρσξίο θηψρεηα: ε απηνβηνγξαθία ηνπ ηξαπεδίηε ησλ θησρψλ, Νέα ζχλνξα
Ληβάλε, Αζήλα 1998, ζει.386
30
EU-SILC
Πίλαθαο 4: Δπίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ αλά θαηεγνξία. Φησρφο θαη
κε θησρφο αλά επίπεδν εθπαίδεπζεο ζπλνιηθά.
ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ΢ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΦΣΧΥΟΤ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΜΖ

΢ΤΝΟΛΗΚΟΤ ΠΛΖΘΤ΢ΜΟΤ ΦΣΧΥΟΤ ΠΛΖΘΤ΢ΜΟΤ
ΠΛΖΘΖ΢ΜΟΤ
ΓΔΝ ΠΖΓΔ ΢ΥΟΛΔΗΟ 3,4 8,6 1,9
ΓΔΝ ΣΔΛΔΗΧ΢Δ ΣΟ 9,8 23 6,2
ΓΖΜΟΣΗΚΟ
ΓΖΜΟΣΗΚΟ 29,2 41,1 26
ΓΤΜΝΑ΢ΗΟ 12,7 11 13,2
ΛΤΚΔΗΟ/ ΔΞΑΣΑΞΗΟ 20,5 9,7 23,5
ΓΤΜΝΑ΢ΗΟ
ΣΔΛ,ΣΔ΢ ΠΟΛΤΚΛΑΓΗΚΟ 5,1 2,1 5,9
ΛΤΚΔΗΟ
ΗΔΚ Ή ΑΝΧΣΔΡΖ ΢ΥΟΛΖ 4,4 1,4 5,1
ΣΔΗ,ΚΑΣΔΔ 4,4 1,1 5,3
ΑΔΗ 9,9 2 12
ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ 0,5 0 0,7
ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΟ 0,2 0 0,2
΢ΤΝΟΛΟ 100 100 100
ΠΗΓΗ: www.statistics.gr
Απφ ηνλ πίλαθα 4 δηαπηζηψλνπκε φηη ν ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ηδηαίηεξα
ζεκαληηθφο γηα ηε κείσζε ηεο θηψρεηαο. Παξαηεξνχκε φηη ην 83,7% ησλ θησρψλ είλαη
αλαιθάβεηνη, έρνπλ ηειεηψζεη κεξηθέο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνχ, δεκνηηθφ ή γπκλάζην, ελψ ην
αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηνπο κε θησρνχο εθηηκάηαη ζην 47,3%.
Οη κε θησρνί πνπ έρνπλ ηειεηψζεη ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, θαηά αλψηεξν επίπεδν,
είλαη 0,70 θνξέο πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο αληίζηνηρνπο θησρνχο. Οη κε θησρνί, πνπ έρνπλ
ηειεηψζεη κεηαπηπρηαθφ είλαη 24 θνξέο πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο αληίζηνηρνπο θησρνχο.
Δπίζεο, νη κε θησρνί πνπ έρνπλ ηειεηψζεη ην Λχθεην είλαη 3 θνξέο πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο
αληίζηνηρνπο θησρνχο, ελψ νη κε θησρνί πνπ έρνπλ ηειεηψζεη ΑΔΗ είλαη 7,7 θνξέο
πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο αληίζηνηρνπο θησρνχο. Απφ ηα παξαπάλσ απνδεηθλχεηαη, φηη φζν
πςειφηεξν επίπεδν εθπαίδεπζεο έρεη απνθηεζεί απφ ηα κέιε ηνπ λνηθνθπξηνχ, ηφζν
κηθξφηεξε είλαη ε πηζαλφηεηα λα απεηιεζνχλ απφ θηψρεηα.
Σα αληίζηνηρα πνζνζηά, γηα επίπεδν εθπαίδεπζεο πςειφηεξν ηεο ππνρξεσηηθήο
(ιχθεην έσο θαη δηδαθηνξηθφ), εθηηκψληαη γηα ηνπο κελ θησρνχο ζην 16,3%, ελψ γηα ηνπο κε
θησρνχο ζην 52,7%. Μέζα απφ ην πίλαθα ζπκπεξαίλνπκε φηη ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε
θάπνηνπ παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ κφξθσζή ηνπ. Σν 1820 πεξίπνπ ην 85% ηνπ
πιεζπζκνχ δνχζε κε ην ηζνδχλακν ελφο δνιαξίνπ ηελ εκέξα, πξνζαξκνζκέλν ζε ζεκεξηλή
αγνξαζηηθή δχλακε.
Πνιινί ππνζηεξίδνπλ φηη ε θηψρεηα είλαη θάηη λέν, θαη φηη ηα πξάγκαηα ζπλερψο
ρεηξνηεξεχνπλ ιφγσ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Απηφ φκσο δελ είλαη αιήζεηα. Δθαηφ ρξφληα
πξηλ. Ήηαλ αλαπηπζζφκελε ρψξα. Σν θαηλνχξην ζην ζχγρξνλν θφζκν καο είλαη ν πινχηνο θαη
φρη ε θηψρεηα. Δίλαη γεγνλφο φηη νξηζκέλεο ρψξεο έρνπλ μεθχγεη απφ ηε θηψρεηα. ΢ηηο αξρέο
ηνπ 19νπ αηψλα, θάηη έγηλε θαη ε θηψρεηα άξρηζε λα κεηψλεηαη. Σν 1910, κφλν ην 65% δνχζε
31
EU-SILC
ζε ζπλζήθεο απφιπηεο θηψρεηαο θαη ην 1950, ην 55% δνχζε ζε ζπλζήθεο απφιπηεο θηψρεηαο.
Σν 1970 ε απφιπηε θηψρεηα είρε κεησζεί ζην 35% ελψ ην 1980 ήηαλ ιίγν πάλσ απφ ην 30%
θαη ζήκεξα είλαη πεξίπνπ 20%. Παξφιν πνπ ην πνζνζηφ ησλ αηφκσλ ζε θαηάζηαζε
θηψρεηαο ζπξξηθλψζεθε θαηά ηα ηειεπηαία 200 ρξφληα, ν αξηζκφο ησλ θησρψλ έρεη απμεζεί,
ιφγσ ηνπ φηη ν παγθφζκηνο πιεζπζκφο ζπλερψο απμάλεηαη,. Σν μερσξηζηφ κε ηε κείσζε ηα
ηειεπηαία είθνζη ρξφληα είλαη, φηη φρη κφλν ην πνζνζηφ, αιιά θαη ν απφιπηνο αξηζκφο ησλ
θησρψλ έρεη κεησζεί, γηα πξψηε θνξά ζηε παγθφζκηα ηζηνξία. Παξφιν πνπ θαηά ηε δηάξθεηα
ησλ δχν ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, ν παγθφζκηνο πιεζπζκφο έρεη απμεζεί θαηά 1,8 δηζ. πεξίπνπ,
ν αξηζκφο ησλ θησρψλ έρεη απφιπηε κείσζε, θαηά πεξίπνπ 200 εθαηνκκχξηα άηνκα,
ζχκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα. Οη πιηθέο εμειίμεηο θαηά ηα ηειεπηαία 50 ρξφληα,
έρνπλ νδεγήζεη πάλσ απφ ηξία δηζεθαηνκκχξηα αλζξψπσλ ζηνλ θφζκν, λα απειεπζεξσζνχλ
απφ ηε θηψρεηα.
Απηά ηα ελζαξξπληηθά επξήκαηα, κάιινλ ππεξεθηηκνχλ ηελ παγθφζκηα θηψρεηα,
δηφηη ε Παγθφζκηα Σξάπεδα ρξεζηκνπνηεί δεκνθνπηθά ζηνηρεία σο βάζε γηα ηηο εθηηκήζεηο
ηεο, ηα νπνία είλαη ζρεηηθά κε ηελ θαηαλάισζε. ΢πκπεξαίλνπκε φηη απηά ηα δεδνκέλα είλαη
εκθαλψο αλαμηφπηζηα. Τπνζηεξίδνπλ φηη νη Ννηηνθνξεάηεο είλαη πινπζηφηεξνη απφ ηνπο
΢νπεδνχο θαη ηνπο Βξεηαλνχο, γηα παξάδεηγκα, θαη φηη ε Ηλδία είλαη θησρφηεξε απφ ηελ
Αηζηνπία. Αθφκα, νη δεκνθνπηθέο έξεπλεο απνθαιχπηνπλ φιν θαη κηθξφηεξν κέξνο ησλ
εηζνδεκάησλ ελφο αηφκνπ. Σν κέζν θησρφ άηνκν, ζην ίδην αθξηβψο επίπεδν θηψρεηαο ζε
δεκνζθνπήζεηο ην 1987 θαη ην 1998, δήισλε πξαγκαηηθή αχμεζε ζην εηζφδεκα ηνπ θαηά
17%.
Σα πξνβιήκαηα είλαη πνιιά έλα απφ ην πην βαζηθά πξνβιήκαηα είλαη, φηη νη
άλζξσπνη αξρίδνπλ λα μερλνχλ απηά πνπ θαηαλαιψλνπλ κεηά απφ κηα θηφιαο εκέξα, αιιά νη
δεκνθνπηθέο έξεπλεο αθνξνχλ ηελ θαηαλάισζε ηνπο κηα εβδνκάδα ή έλα κήλα πίζσ. Μηα
έξεπλα ηλδηθή ην 2000, έδεημε φηη νη εξσηήζεηο ζρεηηθά κε θαηαλάισζε θαηά ηε δηάξθεηα
βξαρχηεξεο πεξηφδνπ, άιιαδε ηηο απαληήζεηο δξακαηηθά.
Απφ ην άξζξν ηνπ Sen (1976), νη βαζηθέο ηδηφηεηεο (αμηψκαηα) πνπ πξέπεη λα πιεξνί
έλαο δείθηεο θηψρεηαο ζεσξείηαη φηη είλαη ε εζηίαζε (focus axiom), ε κνλνηνλία
(monotonicity axiom), ε ζπκκεηξία (symmetry axiom) θαη ε κεηαθνξά (transfer axiom). Ζ
πξψηε ηδηφηεηα πεξηνξίδεη ηελ πξνζνρή ηνπ δείθηε ζηα εηζνδήκαηα απηψλ πνπ είλαη θησρνί·
ε δεχηεξε ζεσξεί φηη ν δείθηεο θηψρεηαο πξέπεη λα απμάλεηαη φηαλ κεηψλεηαη ην εηζφδεκα
νπνηνπδήπνηε απφ ηα θησρά άηνκα· ε ηξίηε ηδηφηεηα αλαθέξεηαη ζηε κε αιιαγή ηνπ δείθηε
θηψρεηαο απφ αλαινγηθή κεηαβνιή φισλ ησλ εηζνδεκάησλ· ε ηειεπηαία ηδηφηεηα αλαθέξεηαη
ζην ζεηηθφ απνηέιεζκα κηαο αληηζηξφθσο πξννδεπηηθήο κεηαθνξάο εηζνδήκαηνο κεηαμχ δχν
θησρψλ αηφκσλ. Έλαο ηξίηνο αξρηθφο δείθηεο, πνπ ζπλδπάδεη ηνπο δχν πξνεγνχκελνπο, είλαη
ην ράζκα θηψρεηαο (poverty gap), ν νπνίνο νξίδεηαη σο ην γηλφκελν ησλ δχν πξνεγνχκελσλ.
Ο Sen (1976) ππνγξακκίδεη φηη ν δείθηεο απηφο δελ ιακβάλεη ππφςε ηε δηαλνκή εηζνδήκαηνο
αλάκεζα ζηνπο θησρνχο. Καηά ηε γλψκε ηνπ, ν ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο ζα ήηαλ πνιχ
ρξήζηκνο ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ ππήξρε αληζφηεηα εηζνδήκαηνο κεηαμχ ησλ θησρψλ
αηφκσλ. Έηζη ινηπφλ θαηαιήγεη ζην φηη ε γεληθή κνξθή ελφο δείθηε θηψρεηαο πξέπεη λα
δίλεηαη απφ έλα πνιιαπιάζην ηνπ ζηαζκηζκέλνπ αζξνίζκαηνο ησλ απνζηάζεσλ ησλ
εηζνδεκάησλ ησλ θησρψλ αηφκσλ απφ ηε γξακκή θηψρεηαο. Ο Sen (1976) πξνηείλεη έλα
δείθηε ν νπνίνο θαηαηάζζεη ηα εηζνδήκαηα ησλ θησρψλ απφ ην κεγαιχηεξν ζην κηθξφηεξν. Ο
δείθηεο απηφο πιεξνί δχν επηπιένλ ηδηφηεηεο. Ζ πξψηε νλνκάδεηαη ηαμηλνκεκέλε
απνζηέξεζε (ranked deprivation) θαη αλαθέξεηαη ζηελ ηζφηεηα ηεο θαηάηαμεο ησλ θησρψλ
αηφκσλ κε ηε ζηάζκηζε πνπ ηνπο δίλεηαη ζηνλ ππνινγηζκφ ηνπ δείθηε, ελψ ε δεχηεξε
νλνκάδεηαη νκαινπνίεζε (normalization) θαη αλαθέξεηαη ζην φηη αλ φινη νη θησρνί έρνπλ ην
32
EU-SILC
ίδην εηζφδεκα ηφηε ν δείθηεο θηψρεηαο ηζνχηαη κε ην ράζκα θηψρεηα27

Έλαο επηπιένλ δείθηεο θηψρεηαο πνπ αλαπηχρζεθε πξφζθαηα είλαη ν δείθηεο π
Shorrocks (1995), ν νπνίνο απνηειεί ηξνπνπνίεζε ηνπ δείθηε ηνπ Sen (1976). Ζ ηξνπνπνίεζε
γίλεηαη νπζηαζηηθά γηα λα αληηκεησπίζεη ην βαζηθφ πξφβιεκα ηνπ δείθηε ηνπ Sen, ην φηη
δειαδή ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα παξαβηάδεη ηελ ηδηφηεηα ηεο κεηαθνξάο. Ο
δείθηεο ηνπ Shorrocks, βέβαηα, εμαθνινπζεί λα κελ πιεξνί ηελ ηδηφηεηα ηεο κνλνηνλίαο ηεο
ππννκάδαο, απνηέιεζκα ηνπ ζπζρεηηζκνχ ηνπ κε ην ζπληειεζηή Gini.28
Αλ ππάξρεη κηα νκάδα ε νπνία δηάθεηηαη κε ζπκπάζεηα ζηηο απφςεηο θαηά ηεο
παγθνζκηνπνίεζεο, είλαη νη «έρνληεο» ησλ πινχζησλ ρσξψλ. Απηή ε έξεπλα (Global Attitude
Survey) ηνπ Pew Center, έδεημε φηη κφλν ην 28% ησλ θαηνίθσλ ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Γπηηθήο
Δπξψπεο, ζεσξνχλ φηη ην απμαλφκελν παγθφζκην εκπφξην θαη νη επηρεηξεκαηηθνί δεζκνί,
ήηαλ θάηη «πνιχ θαιφ».
Αλ θαη έρνπκε δεη ηελ κεγαιχηεξε κείσζε ηεο θηψρεηαο ζηελ ηζηνξία, ε θηψρεηα
είλαη αθφκε εδψ, θαη ζε πνιιά κέξε βαζαίλεη. ΢χκθσλα κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, κφιηο
1,2 δηζεθαηνκκχξηα άλζξσπνη δνπλ ζε απφιπηε θηψρεηα, θαη 900 εθαηνκκχξηα ζε ρξφληα
πείλα. Οη θησρνί ππνζηεξίδνπλ φηη δελ είλαη ην πξφβιεκα ε παγθνζκηνπνίεζε αιιά φηη δελ
έρνπλ πξφζβαζε ζηνπο θαξπνχο ηεο.
Ζ πξψηε ζπιινγηθή εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα αλάιπζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θηψρεηαο
ζηε ρψξα καο έγηλε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 θαη ζηεξίρηεθε ζε ζηνηρεία ηνπ 1974
(έξεπλα νηθνγελεηαθψλ πξνυπνινγηζκψλ ηεο Δ΢ΤΔ). Δθείλε ηελ πεξίνδν ην ζέκα ελδηέθεξε
ζαθψο ηηο Δπξσπατθέο θνηλφηεηεο νη νπνίεο ρξεκαηνδνηνχζαλ ζηα δέθα, ηφηε, θξάηε-κέιε
εζληθέο εξεπλεηηθέο κειέηεο πνπ αλέιπαλ ην θαηλφκελν ηεο θηψρεηαο ζε θαζέλα απφ απηά.
Σνλ Μάξηην ηνπ 1982 δηνξγαλψζεθε ζηελ Αζήλα δηεζλέο ζπλέδξην, φπνπ παξνπζηάζηεθαλ
ζέκαηα απφ ηηο εζληθέο κειέηεο, φπσο θαη ζχλνςε ησλ γεληθφηεξσλ επξεκάησλ θαη
δηαπηζηψζεσλ.
Έγηλε θαη κηα δεχηεξε νπζηαζηηθή ειιεληθή πξνζπάζεηα, πνπ ζηεξίρηεθε απηή ηε
θνξά ζε λεφηεξα ζηνηρεία ηνπ 1981. Πξφθεηηαη γηα ηελ έξεπλα ηνπ ΔΚΚΔ πνπ μεθίλεζε κε
επηζηεκνληθφ ππεχζπλν ηνλ αείκλεζην θαζεγεηή Καξάγησξγα, ελψ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ ηελ
επζχλε αλέιαβε ν θαζεγεηήο Πεηξαιηάο. Μεηά ηε δεκνζίεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο
αλακέλνηαλ λα μεθηλήζεη επξεία επηζηεκνληθή ζπδήηεζε γηα ην θαηλφκελν ηεο θηψρεηαο ζηε
ρψξα καο, πνπ κέρξη ηφηε ήηαλ πεξίπνπ ηακπνχ. Καη νη δχν απηέο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο.
Ζ πξψηε αιιά θαη ε δεχηεξε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα, δηαπηζηψλνπλ πνιχ πην επξεία
έθηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο θηψρεηαο απφ φζε αληηιακβάλεηαη ην θνηλσληθφ καο
ππνζπλείδεην. Ζ αληζφηεηα ζηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο, κε ηελ νπνία ζπλδέεηαη άκεζα
ε θηψρεηα, είλαη πνιχ κεγάιε ζηελ Διιάδα. Δθηφο φκσο απφ ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο,
αληζφηεηα ππάξρεη θαη ζε άιινπο ηνκείο: ηελ θαηνηθία, ηελ πγεία, ηελ πξφζβαζε ζηνπο
ζεζκνχο. Έηζη γηα πξψηε θνξά δνκηθνί θαη πνζνηηθνί αιιά θαη θαζαξά πνηνηηθνί παξάγνληεο
ηεο θηψρεηαο πεξηκέλνπλ λα ζπδεηεζνχλ θαη λα αλαιπζνχλ ζηε ζπλέρεηα ηεο δεκνζίεπζεο
ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ ηνπ ΔΚΚΔ.29
Δπεηδή δελ ππάξρεη επξεία ζπκθσλία γηα ηνλ νξηζκφ ηεο θηψρεηαο, νη εξεπλεηέο
πξνζεγγίδνπλ ζπρλά ην θαηλφκελν κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Απηφ θάλεθε πνιχ θαζαξά ζηνλ
ηξφπν πνπ ηελ ελλφεζαλ νη δέθα εξεπλεηηθέο νκάδεο πνπ αζρνιήζεθαλ ζηηο ρψξεο-κέιε ηεο
ΔΟΚ ζηηο αληίζηνηρεο εθζέζεηο ηνπο. Μεξηθέο δελ αζρνιήζεθαλ δηφινπ κε ην λα ξπζκίζνπλ
ην αληηθείκελφ ηνπο ην ζεψξεζαλ θαηά θάπνην ηξφπν απηνλφεην. Άιιεο νκάδεο, φπσο ηεο
27
Γάθεξκνο Γ., Θενθηιάθνπ Α.,Μαπξνδεκεηξάθεο Υ. Καη Σζαθιφγινπ ε θηψρεηα ζηελ Διιάδα: Οκνηφηεηεο
θαη δηαθνξέο ρξεζηκνπνηψληαο ελαιιαθηηθέο κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο, Αζήλα 2008 ζει.21
28
΢ην ίδην ζει.22
29
Παηηληψηεο Ν. Ζ θηψρεηα σο πξφβιεκα ηζηνξηθή δηάζηαζε, αλαιπηηθέο πξνζεγγίζεηο, Δπηζεψξεζε
Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ ηνκ.66, 1987 ζει 210
33
EU-SILC
Οιιαλδίαο,παξαπέκπνπλ ζηνλ Townsend πνπ ζεσξεί φηη «νηθνγέλεηεο θαη νκάδεο είλαη ζε
θαηάζηαζε θηψρεηαο φηαλ ζηεξνχληαη ηα κέζα γηα λα απνθηήζνπλ ην είδνο ηεο δηαηξνθήο, λα
κεηέρνπλ ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη λα έρνπλ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη ηηο επθνιίεο πνπ
είλαη ζπλήζσο, ή ηνπιάρηζηνλ ζε κεγάιν βαζκφ, απνδεθηέο απφ ηηο θνηλσλίεο ζηηο νπνίεο
αλήθνπλ».
΢πρλά ρξεζηκνπνηείηαη ν παξφκνηνο νξηζκφο πνπ δίλεη ην ΢πκβνχιην Τπνπξγψλ ησλ
Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ην νπνίν αλαθέξεη φηη θησρνί είλαη «ηα άηνκα θαη νη νηθνγέλεηεο
ησλ νπνίσλ ηα κέζα είλαη ηφζν κηθξά ψζηε λα ηνπο απνθιείνπλ ηνλ θαηψηαην απνδεθηφ
ηξφπν δσήο ησλ κειψλ θξαηψλ ζηα νπνία δνπλ». Έηζη, ελψ ν Townsend γηα λα ραξαθηήξηζα
θάπνηνλ θησρφ κειεηά ηη είλαη απνδεθηφ ζηελ θνηλσλία δηαβίσζήο ηνπ, γηα ην ΢πκβνχιην
Τπνπξγψλ ησλ Δ.Κ. ν ραξαθηεξηζκφο απηφο γίλεηαη κε βάζε ην θαηψηαην απνδεθηφ επίπεδν
δηαβίσζεο. Γίλεηαη, ινηπφλ, θαλεξφ πφζν πην θηιειεχζεξε είλαη ε ζεψξεζε ηνπ Townsend
απφ εθείλε ησλ πνιηηηθψλ ππεπζχλσλ ησλ Δ.Κ.30
Ζ ΟΤΝΔ΢ΚΟ ζεσξεί φηη ζε θαηάζηαζε θηψρεηαο βξίζθνληαη ηα άηνκα θαη νη
νηθνγέλεηεο πνπ «ηα ρξεκαηηθά εηζνδήκαηα ή άιινη πφξνη, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε
εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή ηνπο κφξθσζε, νη ζπλζήθεο χπαξμεο θαη ε πιηθή ηνπο
πεξηνπζία είλαη ζαθψο ρακειφηεξα απφ ην κέζν επίπεδν ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία δνπλ».4
Θεσξνχκε απαξαίηεην λα ηνληζηεί ην πνιπδηάζηαην ηεο θηψρεηαο. λα είλαη θάπνηνο θησρφο
δελ ζεκαίλεη γηα καο λα έρεη απιψο εηζφδεκα ζεκαληηθά ρακειφηεξν απφ απηφ ησλ
ζπκπνιηηψλ ηνπ. ΢εκαίλεη αθφκε λα κέλα ζε ρεηξφηεξα απ‟ απηνχο ζπίηηα, ζπρλά λα είλαη
αζζελήο, θαη ιφγσ ηνπ είδνπο ησλ απαζρνιήζεψλ ηνπ πην επηξξεπήο ζε αηπρήκαηα. Να έρεη
αηζζεηά ρακειφηεξν κνξθσηηθφ επίπεδν, λα θηλδπλεχεη πνιχ ζπρλφηεξα λα κέλεη άλεξγνο θαη
γηα πνιχ πεξηζζφηεξν ρξφλν. Να ηνπ είλαη πνιχ δχζθνιν λα μεπεξάζεη ηελ θαηάζηαζή ηνπ
απηή, φληαο ζρεδφλ ζίγνπξνο φηη θαη ηα παηδηά ηνπ ζα δήζνπλ ζηηο θαηψηεξεο βαζκίδεο ηεο
θνηλσλίαο. Ζ θηψρεηα απνηειεί κηα νηθνλνκηθή πξνζέγγηζε, ηελ πξνζέγγηζε ησλ
δπλαηνηήησλ θαη απνηειεί ηε λνεηηθή γέθπξα κεηαμχ ηεο θηψρεηαο, ηεο αλάπηπμεο θαη ησλ
δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ.31
Απηφ πνπ μερσξίδεη ηνπο θησρνχο απφ ηνπο ππφινηπνπο αλζξψπνπο είλαη ε άζρεκε
θαη απεξηπνίεηε εκθάληζε, ε έιιεηςε επρέξεηαο ιφγνπ αιιά θαη ν δηαθνξεηηθφο ηξφπνο δσήο
ηνπο. Οη αληηιήςεηο πνπ ζέινπλ ηνπο θησρνχο λα απνδέρνληαη ηε δσή ηνπο φπσο είλαη ή λα
είλαη νη θχξηνη ππεχζπλνη γηα ηηο άζιηεο ζπλζήθεο δηαβίσζήο ηνπο, νδεγεί ηελ ππφινηπε
θνηλσλία λα ηνπο ζεσξεί «δηαθνξεηηθνχο». ΋ηαλ νη θησρνί βξίζθνληαη ζε κηα θαηάζηαζε
ζηελ νπνία νη πηζαλφηεηεο ζην κέιινλ λα αλαιάβνπλ μαλά ηα θαζήθνληά ηνπο είλαη ηζρλέο,
ζπρλά θαηεγνξνχληαη γηα ηελ έιιεηςε ζπκκεηνρήο ηνπο θαη ηηο άζιηεο ζπλζήθεο δσήο ηνπο,
γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε πεξαηηέξσ πεξηζσξηνπνίεζή ηνπο. Καζψο νη δηάθνξεο αλαζθάιεηεο
πνπ αληηκεησπίδνπλ νη θησρνί εληαηηθνπνηνχληαη θαη ζπζζσξεχνληαη, ν απνθιεηζκφο θαη ε
πεξηθξφλεζε ησλ θησρφηεξσλ ρεηξνηεξεχεη, εληζρχνληαο ην θελφ αλάκεζα ζε απηνχο θαη ηελ
ππφινηπε θνηλσλία. Δπεηδή νη πην θησρνί απνθιείνληαη απφ ηε ζπκκεηνρή θαη ηε ιήςε
απνθάζεσλ, θαη γεληθφηεξα, απφ ηε δσή ηελ δεκφζηα, ηελ θνηλσληθή αιιά θαη ηελ
πνιηηηζηηθή δσή, ζπρλά ζεσξνχληαη αδαείο θαη αλίθαλνη λα ζθεθηνχλ, εθφζνλ δελ έρνπλ ηελ
επθαηξία λα αλαπηχμνπλ επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο.
Tν θπιιάδην ηνπ Μead ελαληίνλ ησλ θησρψλ πνπ έρνπλ επηιέμεη λα κελ δνπιεχνπλ
γηα ηα πξνο ην δελ ηειεηψλεη κε κηα εκθαηηθή επίθιεζε: Ζ θνηλσληθή πνιηηηθή πξέπεη λα
αληηζηαζεί ζηελ παζεηηθή θηψρεηα κε δηθαηνζχλε θαη απνθαζηζηηθφηεηα-κε ηνλ ίδην ηξφπν
30
΢ην ίδν ζει 211
31
Παηηληψηεο Ν. Ζ θηψρεηα σο πξφβιεκα ηζηνξηθή δηάζηαζε, αλαιπηηθέο πξνζεγγίζεηο, Δπηζεψξεζε
Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ ηνκ.66, 1987 ζει 210-225
34
EU-SILC
πνπ ε Γχζε πεξηφξηζε ηνλ θνκκνπληζκφ- εψο φηνπ παξέκβεη ε ζχλεζε θαη ην αληίπαιν
ζχζηεκα θαηαξξεχζεη ππφ ην βάξνο ηνπ. Ζ κεηαθνξά είλαη άςνγε. Μηα απφ ηηο
ζεκαληηθφηεξεο εμππεξεηήζεηο πνπ πξνζθέξεη ε ηάμε ησλ παξηψλ ζηε ζεκεξηλή θνηλσλία ηεο
αθζνλίαο είλαη ε απνξξφθεζε ησλ θφβσλ θαη ησλ αλεζπρηψλ πνπ πιένλ δελ δηνρεηεχνληαη ζε
θάπνηνλ εμσηεξηθφ ερζξφ.32
Ο Mead αλέθεξε πνιιέο θνξέο φηη νη θαλνληθνί, αμηνπξεπείο Ακεξηθαλνί
εμσζνχληαλ ζην λα δηακφξθσλαλ θνηλφ κέησπν ελαληίνλ απηψλ πνπ απνκπδνχλ ηηο
θνηλσληθέο παξνρέο , ελαληίνλ απηψλ πνπ απνκπδνχλ ηηο θνηλσληθέο παξνρέο, ελαληίνλ ησλ
εγθιεκαηηψλ θαη ησλ αηφκσλ πνπ είραλ παξαηήζεη ην ζρνιείν ιφγσ φζσλ ζεσξνχζαλ
νιέζξηα αζπλέπεηα ησλ αηφκσλ ελαληίνλ ησλ νπνίσλ ζπλαζπίδνληαλ: ε ηάμε ησλ παξηψλ
πξνζέβαιιε φιεο ηηο αμίεο πνπ πεξηέβαιαλ κε ζηνξγή νη πεξηζζφηεξνη, ελψ αγθηζηξψλνηαλ
ζε απηέο θαη επηζπκνχζαλ ηηο ίδηεο απνιαχζεηο ηεο θαηαλαισηηθήο δσήο ηηο νπνίεο νη άιινη
άλζξσπνη κπνξνχζαλ λα θαπρηνχληαη φηη ηηο είραλ θεξδίζεη.
Ζ θνηλσλία πξαγκαηνπνηνχζε δηαθξίζεηο, ηνπο αληηκεηψπηδε κε ριεπαζκφ, ηνπο
εθκεηαιιεπφηαλ θαη ηνπο κεηαρεηξηδφηαλ άζρεκα, ηνπο ηαπείλσλαλ θαη ηνπο εμνπζέλσλαλ, ζε
φιεο ηηο βαζκίδεο ηνπ θνηλσληθνχ βίνπ: ζηελ εθπαίδεπζε, ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, ζηηο
δεκφζηεο ππεξεζίεο ζηελ πνιηηηθή αιιά θαη ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπο δσή. Ζ ινγηθή ηεο
θαηαλαισηηθήο θνηλσλίαο ήηαλ απηή πνπ δηακφξθσλε ηνπο θησρνχο ηεο σο κε
νινθιεξσκέλνπο θαηαλαισηέο. Οη πνιχ θησρνί άλζξσπνη αθνχγαλ ζπρλά εθθξάζεηο πνπ
ηνπο θάλνπλ λα λνηψζνπλ κεηνλέθηεκα φπσο « Πψο πεξηκέλεηο λα ζε πάξεη θάπνηνο ζνβαξά,
κε ηνλ ηξφπν πνπ δεηο;» δειαδή, ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο απνηειεί κηα απφ ηηο αηηίεο ηεο
θηψρεηαο. 33
Απηφ ζπκβαίλεη αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο. Οη δηαθξίζεηο θαη νη πξνθαηαιήςεηο ζηνλ
εξγαζηαθφ ρψξν κπνξνχλ εχθνια λα νδεγήζνπλ ζηελ αλεξγία αθνχ ν κεηνλεθηηθφο ηξφπνο
πνπ θέξνληαη πνιιέο θνξέο ζε αλζξψπνπο πνπ δνπιεχνπλ επεηδή έρνπλ αλάγθε ηνπο νδεγνχλ
ζην λα παξαηηεζνχλ. ΋κσο, δηαθξίζεηο ππάξρνπλ θαη ζηελ εθπαίδεπζε θαη απηφ δπζθνιεχεη
θαη ηνπο γνλείο θαη ηα παηδηά λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο.
Οη γνλείο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απνθεχγνπλ λα ζηείινπλ ηα παηδηά ηνπο ζην
ζρνιείν: επεηδή δελ ζα έρνπλ ηη λα θάλε θαη ν θφζκνο ζα ηνπο θαηεγνξήζεη φπσο είπε κηα
κεηέξα. ΋ηαλ έλα παηδί είλαη θησρφ δπζθνιεχεηαη λα παξαθνινπζήζεη ζην ζρνιείν. ΋ηαλ δελ
έρεη νχηε ηα βαζηθά φπσο έλα γξαθείν λα δηαβάζνπλ νη ζπκκαζεηέο ηνπο ηνπο θάλνπλ λα
λνηψζνπλ απφξξηςε κεηψλνληαο ηνπο, νη θησρνί άλζξσπνη ζηηγκαηίδνληαη απφ ηηο εκπεηξίεο
ηνπο ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, κε απνηέιεζκα, νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο λα κελ
νινθιεξψλνπλ ηελ εθπαίδεπζή ηνπο θαη λα ράλνπλ ηελ επθαηξία λα απνθηήζνπλ αθφκα θαη
ηηο πην βαζηθέο δεμηφηεηεο, πφζν κάιινλ ηηο λέεο δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη απφ ηνλ
ζεκεξηλφ θφζκν.Οη θησρνί άλζξσπνη αλαθέξνπλ, φηη νη επαθέο ηνπο κε ηνπο θξαηηθνχο
εθπξνζψπνπο ζπκπίπηνπλ κε αγέλεηα, ηαπείλσζε, παξελφριεζε θαη θαηεγνξίεο. Αθφκα θαη
ζηα λνζνθνκεία νη θησρνί δελ έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. Δπίζεο,
νη θησρνί άλζξσπνη έξρνληαη ζπρλά ζε επαθή κε ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη θνηλσληθά
ζσκαηεία, ηα νπνία ηνπο πξνζθέξνπλ ρξεκαηηθή ή πιηθή βνήζεηα, πνπ έρνπλ σο ζηφρν λα
ηνπο βνεζήζνπλ. Ζ θαηάζηαζή ηνπο θαη ε απνηπρία πνπ βηψλνπλ δελ ζπδεηηέηαη πνηέ απφ ηηο
θνηλσληθέο ππεξεζίεο, ηνπιάρηζηνλ φρη κε ηξφπν πνπ λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνζσπηθέο
ηνπο αλάγθεο, αθνχ φηαλ ζε βνεζάλε ζνπ θέξνληαη ζα λα είζαη δεηηάλνο φπσο ιέεη κηα θησρή
γπλαίθα απφ ηελ Βξαδηιία. Οη θησρνί θάλνπλ δηάθνξεο πξνζπάζεηεο λα έξζνπλ ζε επαθή κε
ην ζεζκφ αιιά θάζε ηνπο πξνζπάζεηα θαηαιήγεη ζην θελφ εθφζνλ ιφγσ ηεο έιιεηςεο
κφξθσζεο, δπζθνιεχνληαη λα επηθνηλσλήζνπλ, δελ γίλνληαη θαηαλνεηνί απφ ηηο αξκφδηεο
αξρέο θαη ηα επηρεηξήκαηά ηνπο ζεσξνχληαη ειιηπέο θαη φηη ζηεξνχληαη λνήκαηνο
32
ΕΗΓΚΜΟΤΝΣ Μ. Ζ εξγαζία ν θαηαλαισηηζκφο θαη νη λεφπησρνη, κεηαίρκην, Αζήλα 2004 ζει 199
33
΢ην ίδην, ζει 200
35
EU-SILC
΢ην ηέινο θαη νη ίδηνη θαηαιήγνπλ λα ακθηζβεηνχλ ηελ ίδηα ηνπο ηελ ηθαλφηεηα λα
γίλνληαη θαηαλνεηνί, θαη απηφ ηνπο απνθιείεη αθφκα πεξηζζφηεξν. Υάλνπλ ηελ επθαηξία λα
ζπκκεηάζρνπλ ζε κηα ζπδήηεζε επεηδή δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζσζηά ηε γιψζζα,
δελ βξίζθνπλ ιφγηα. Γπζθνιεχνληαη λα εθθξάζνπλ ηε ζιίςε ηνπο, ην πφλν ηνπο, πφζν κάιινλ
ηηο δηεθδηθήζεηο ηνπο.
Ο απνθιεηζκφο ησλ θησρψλ απφ ηνπο θνηλσληθνχο ζεζκνχο ζα έπξεπε λα ππεξεηνχλ
φινπο ηνπο αλζξψπνπο, είλαη κηα ζηάζηκε θαηάζηαζε πνπ δελ νδεγεί πνπζελά. Οη αξλεηηθέο
εκπεηξίεοησλ θησρψλ απφ ηελ επαθή ηνπο κε ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο δπζθνιεχνπλ ηε δσή
ηνπο, ηνπο απνζαξξχλνπλ απφ ηελ δηεθδίθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, ηνπο απνκνλψλνπλ,
ηνπο πξνθαινχλ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο απέλαληη ζηνπο ππφινηπνπο αλζξψπνπο, ζηελ
θνηλσλία θαη ζην Κξάηνο, εληείλνπλ, βαζαίλνπλ, εληζρχνπλ θαη δηαησλίδνπλ ηελ απνκφλσζε
θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ηνπο.
Ζ θνηλσληθή βνήζεηα ε νπνία βαζίδεηαη ζηε θηιαλζξσπηθή πξνζθνξά, πξνθαιεί πην
έληνλα ηα αηζζήκαηα αλαζθάιεηαο θαη απαμίαο πνπ ληψζνπλ νη θησρνί, ππελζπκίδνληάο ηνπο
ηελ απνηπρία ηνπο λα δνπλ φπσο φινη νη ππφινηπνη: «ε θηψρεηα είλαη ηαπείλσζε, ε αίζζεζε
ηνπ λα εμαξηάζαη απφ απηνχο, θαη λα αλαγθάδεζαη λα δερηείο ηελ αγέλεηα, ηηο πξνζβνιέο, θαη
ηελ αδηαθνξία φηαλ δεηάκε βνήζεηα», είπε έλαο θησρφο. Ζ θηψρεηα είλαη έλα θαηλφκελν ην
νπνίν πνιινί πνπ δελ ηελ βηψλνπλ ηελ απερζάλνληαη, νη θησρνί δνπλ θαζεκεξηλά δίπια καο
αιιά ηνπο πξνζπεξλάκε αδηαθνξψληαο γη‟ απηνχο. Οη θησρνί ζεσξνχληαη ζπρλά ππεχζπλνη
γηα ηελ θαηάζηαζή ηνπο θαη ζεσξνχληαη ιηγφηεξν ηθαλνί θαη αλίθαλνη λα γίλνπλ πην επηδέμηνη.
Οη θησρνί άλζξσπνη είλαη θαηαδηθαζκέλνη (θαη είλαη απηή ε πεπνίζεζε πνπ ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα ηνπο παγηδεχεη) λα δνπλ ζηε θηψρεηα, ζαλ λα ήηαλ ζθφπηκε επηινγή ηνπο λα
πέζνπλ ζηε θηψρεηα ή λα παξακείλνπλ θησρνί..
Οη θησρνί ζπληζηνχζαλ δηπιφ θίλδπλν εθφζνλ ε θηψρεηα δελ απνηεινχζε πιένλ
απφθαζε ηεο ζείαο πξφλνηαο, δελ ππήξρε θάπνηνο ιφγνο λα απνδερηνχλ κε ηαπεηλνθξνζχλε
θαη κε επγλσκνζχλε ηε κνίξα ηνπο είραλ θάζε ιφγν λα δηακαξηχξνληαη θαη λα εμεγείξνληαη
ελαληίνλ ησλ πην ηπρεξψλ, ηνπο νπνίνπο ηψξα θαηεγνξνχζαλ γηα ηελ απνζηέξεζή ηνπο.34
΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη θησρνί άλζξσπνη ππνθέξνπλ απφ ηελ αδηαθνξία θαη ηελ
πεξηζσξηνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο. Οη δηαθξίζεηο θαη νη ηαπεηλψζεηο πνπ βηψλνπλ πιήηηνπλ θαη
ρακειψλνπλ ηελ απηνεθηίκεζή ηνπο, ηνπο δεκηνπξγνχλ ακθηβνιίεο γηα ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο. Ο
ζεζκφο πνπ πιήηηεηαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ αδπλακία αλάιεςεο ησλ ππνρξεψζεσλ είλαη ε
νηθνγέλεηα, ε ελφηεηα ηεο νπνίαο απεηιείηαη. Οη θησρνί αηζζάλνληαη αλήκπνξνη φηαλ δελ
κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ηξνθή ζηα παηδηά ηνπο. Οη άλδξεο, απφ ηε κηα πιεπξά λνηψζνπλ
ζπλήζσο αλήκπνξνη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηελ απνηπρία ηνπο λα θεξδίζνπλ επαξθή
εηζνδήκαηα, θαη δπζθνιεχνληαη λα απνδερζνχλ φηη νη γπλαίθεο γίλνληαη ην θχξην ζηήξηγκα
ηεο νηθνγέλεηαο θαη φηη απηφ πξνυπνζέηεη κηα αλαδηαλνκή ηεο δχλακεο ζην λνηθνθπξηφ. Σν
απνηέιεζκα είλαη ζπλήζσο ν αιθννιηζκφο θαη ε νηθνγελεηαθή βία απφ ηελ πιεπξά ησλ
αλδξψλ, θαη θαηά ζπλέπεηα ε δηάιπζε ηεο νηθνγέλεηαο. Οη γπλαίθεο, απφ ηελ άιιε πιεπξά,
αλαγθάδνληαη ζπρλά λα θαηαπίλνπλ ηελ ππεξεθάλεηα ηνπο θαη λα απαζρνινχληαη ζε
ππνηηκεηηθέο εξγαζίεο, λα θάλνπλ ηα πάληα γηα λα ζξέςνπλ ηελ νηθνγέλεηα.
Οη νηθνγέλεηεο ιφγσ ηεο αθξαίαο θηψρεηαο αλαγθάδνληαη λα βάδνπλ ηα παηδηά ηνπο λα
δνπιεχνπλ ζθιεξά. Σα κηθξά παηδηά αλαγθάδνληαη λα θάλνπλ δηάθνξεο δνπιεηέο γηα λα ηα
βγάινπλ πέξα ή γηα λα βνεζήζνπλ ηελ νηθνγέλεηα ηνπο λα δήζεη αμηνπξεπψο. Απηά ηα παηδηά
δελ έρνπλ ηελ ειεπζεξία λα ζθεθηνχλ λα δήζνπλ ηελ παηδηθή ηνπο ειηθία. Αλ ζα
πξνζπαζήζνπλ λα κάζνπλ έλα επάγγεικα ζα είλαη δχζθνιν γη‟ απηά γηαηί δελ είραλ ηελ
επθαηξία λα αλαπηχμνπλ ην κπαιφ ηνπο . Σα παηδηά ζπλήζσο αλαγθάδνληαη λα δνπλ ζην
δξφκν, νη αβέβαηεο ζπλζήθεο δσήο θαη ν δηαξθήο αγψλαο γηα επηβίσζε εκπνδίδνπλ ηνπο
34
Σν ίδην, ζει 242
36
EU-SILC
γνλείο λα θξνληίζνπλ ηα παηδηά ηνπο φπσο ζα ήζειαλ. Σα παηδηά αδπλαηνχλ ζπλήζσο λα

παξαθνινπζήζνπλ επαξθψο ηελ εθπαίδεπζε, ιφγσ αδπλακίαο ζπγθέληξσζεο φπσο θαη ηνπο
εξγάηεο πνπ αδπλαηνχλ λα απνδψζνπλ επαξθψο ζηελ εξγαζία ηνπο θαη απηφ έρεη σο
απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο εξγαζηαθήο παξαγσγηθφηεηαο. ΋πσο ηα θησρά παηδηά έηζη θαη νη
πεξηζζφηεξνη θησρνί άλζξσπνη αλαγθάδνληαη πνιιέο θνξέο λα δνπλ ζε αλεπαξθείο ζπλζήθεο,
ζε κνιπζκέλν πεξηβάιινλ, επάισηνη ζηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο, απνκνλσκέλνη ζε ζπίηηα ή
θαηαιχκαηα ρσξίο ηελ απαξαίηεηε ππνδνκή θαη επηζθαιή γηα ηελ πγεία ηνπο θαη ηε θπζηθή
ηνπο θαηάζηαζε, ρσξίο πξφζβαζε ζε θαζαξφ θαη πφζηκν λεξφ.
Ζ θηψρεηα κπνξεί λα πξνθαιέζεη θαη πνιιά πξνβιήκαηα πγείαο φπσο λα νδεγήζεη
ζηνλ ππνζηηηζκφ, ν νπνίνο , κε ηε ζεηξά ηνπ, νδεγεί ζε πεξαηηέξσ εκβάζπλζε ηεο θηψρεηαο .
Ζ πείλα θαη ν ππνζηηηζκφο θαζηζηνχλ επηζθαιή ηελ αλζξψπηλε επηβίσζε, ελψ κεηψλνπλ ηηο
αλζξψπηλεο δπλαηφηεηεο επ‟ φξνπ δσήο: ε λνεηηθή θαη ζσκαηηθή αλάπηπμε ζηακαηάεη.
Αθφκα κηα ζπλέπεηα ηεο θηψρεηαο είλαη ε θαθή πγεία. Οη άλζξσπνη πνπ είλαη αζζελείο
νδεγνχληαη πην εχθνια ζηε θηψρεηα, ελψ νη άλζξσπνη πνπ δνπλ ζηε θηψρεηα είλαη πην
επάισηνη ζηελ αζζέλεηα. Λφγσ ησλ δχζθνισλ ζπλζεθψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη θησρνί
άλζξσπνη ζπλήζσο ζηξέθνληαη ζηελ εχξεζε δχζθνισλ επαγγεικάησλ φπσο ε εξγαζία ζε
εξγνζηάζηα θαη νξπρεία, ή κεξηθή απαζρφιεζε θαη πψιεζε αγαζψλ ζηνλ δξφκν. Οη
δηαθξίζεηο πνπ γίλνληαη εηο βάξνο ηνπο ιεηηνπξγνχλ κεγεζπληηθά ζηηο ήδε δχζθνιεο
ζπλζήθεο πνπ αληηκεησπίδνπλ, νδεγψληαο ηνπο ζε επηθίλδπλα, αληηθνηλσληθά, αθφκα θαη
παξάλνκα επαγγέικαηα, φπσο ε πνξλεία, ε παηδηθή εξγαζία, νη ζχγρξνλεο κνξθέο
εξγαζηαθήο δνπιείαο θαη άιιεο κνξθέο πνπ πιεζηάδνπλ ηε δνπιεία, ηα νπνία, ζπλήζσο, ηνπο
παγηδεχνπλ θαη ηνπο θαζηζηνχλ επάισηνπο ζηα θπθιψκαηα παξάλνκεο εκπνξίαο θαη
δηαθίλεζεο αλζξψπσλ, εηδηθφηεξα ζηηο γπλαίθεο θαη ηα παηδηά. Ζ εθπαίδεπζε ζα κπνξνχζε λα
ηνπο παξέρεη εθφδηα γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ, παξακειείηε παγηδεχνληαο ηνπο ζηνλ θχθιν
ηεο θηψρεηαο θαη ηεο αλαζθάιεηαο.
Δπηπξνζζέησο, νη θησρνί δελ ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη
ησλ πνιηηηθψλ ζρεδηαζκψλ, αθφκα θαη αλ αθνξνχλ εηδηθά ηνπο θησρνχο αλζξψπνπο. Οη
απφςεηο ηνπο, φκσο, ζα έπξεπε λα απνηεινχλ απαξαίηεηε ζπλζήθε, θαζψο νη πνιχπινθνη
κεραληζκνί ηνπ θαχινπ θχθινπ ησλ ζηεξήζεσλ πνπ νδεγεί ζηε θηψρεηα είλαη δχζθνιν λα
γίλνπλ θαηαλνεηέο απφ θάπνηνλ πνπ δελ ηηο βηψλεη. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη ν αληίθηππνο ησλ
ζηεξήζεσλ πνπ δχλαηαη λα νδεγήζνπλ ζηε θηψρεηα, θαη, ζηελ αθξαία θηψρεηα, παξακέλεη
αφξαηνο γηα ηελ ππφινηπε θνηλσλία θαη δηαησλίδεη ηηο ιαλζαζκέλεο αληηιήςεηο ησλ
ππφινηπσλ αλζξψπσλ, πνπ νδεγνχλ ζηηο δηαθξίζεηο θαη ηε ξαηζηζηηθή ζπκπεξηθνξά.
Οη άλζξσπνη σζηφζν πνπ δνπλ ζε ζπλζήθεο θηψρεηαο θαη αθξαίαο θηψρεηαο δελ
δηαθέξνπλ ζε ηίπνηα απφ ηνπο ππφινηπνπο. Δίλαη θαη απηνί άλζξσπνη πνπ έρνπλ,
ζπλαηζζήκαηα, επαηζζεζίεο, αίζζεζε ηνπ ρηνχκνξ, θηινδνμίεο θαη ην δηθφ ηνπο ηξφπν λα
βιέπνπλ ηνλ θφζκν, άλζξσπνη, πνπ δηεμάγνπλ θαζεκεξηλφ αγψλα επηβίσζε. Ζ αδηαθνξία καο
απέλαληη ζηνπο θησρνχο πξέπεη λα ζηακαηήζεη, θαζψο θαζηζηά εκπφδην ηελ αληίιεςε ηνπ
ζπλερνχο αγψλα ησλ θησρψλ. Οη θησρνί αληηκεησπίδνπλ πνιιά πξνβιήκαηα γηα παξάδεηγκα
πνηα παηδηά απφ ηνλ ηέηαξην θφζκν δελ έρνπλ εηπσζεί ςεχηεο επεηδή είπαλ ζην δάζθαιν φ, ηη
έπξεπε λα κείλνπλ ζην ζπίηη γηα λα πξνζέρνπλ ηα κηθξφηεξα παηδηά, επεηδή ε κεηέξα ηνπο
ήηαλ άξξσζηε; Πνηα παηδηά πνπ δνπλ ζηε θηψρεηα δελ έρνπλ πνηέ θαηαιεηθζεί απφ ηελ
ληξνπή, επεηδή έλαο δάζθαινο πήξε ηελ πξσηνβνπιία λα ηνπο δψζεη θαζαξά ξνχρα κπξνζηά
ζηνπο νη ζπκκαζεηέο ηνπο;» . Ζ ζθιεξή θαζεκεξηλφηεηα ησλ θησρψλ ηνπο αλαγθάδεη λα δνπλ
ζην παξφλ, θαη ηνπο ζηεξεί ηε δπλαηφηεηα λα νλεηξεχνληαη γηα ην κέιινλ, ηνπο απνγνεηεχεη
θαη ηνπο νδεγεί ζε επηθίλδπλνπο ηξφπνπο δσήο, ζε απνκφλσζε, ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην. Οη
θησρνί άλζξσπνη επηδεηνχλ κηα θαιχηεξε δσή αλ φρη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπιάρηζηνλ γηα ηα
παηδηά ηνπο ζέινπλ ηα παηδηά ηνπο λα κάζνπλ θαη λα δηαβάδνπλ θαη λα γξάθνπλ αιιά θαη λα
απνθηήζνπλ επαγγεικαηηθέο δεμηφηεηεο γηαηί αιιηψο λνηψζνπλ φηη ηα παηδηά ηνπο ζα
37
EU-SILC
θαηαιήμνπλ ζαλ απηνχο πνπ δελ κπνξνχλ λα βξνπλ ρξήκαηα γηα λα πιεξψζνπλ ηελ
εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο. Έλα παξάπνλν πνπ έρνπλ νη θησρνί άλζξσπνη είλαη φηη
ζηεξνχληαη ηελ ειεπζεξία ζπκκεηνρήο ηνπο ζηελ θνηλσλία θαη ηηο δηαδηθαζίεο αλάπηπμήο
ηεο, άιιν έλα παξάπνλν ηνπο είλαη ε έιιεηςε θαηαλφεζεο πνπ έρνπλ γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ
νπνίν ιεηηνπξγνχλ νη ζεζκνί πνπ θπβεξλνχλ ηηο δσέο ηνπο.
Οη θησρνί άλζξσπνη γλσξίδνπλ θαιά φηη ε έιιεηςε εθπξνζψπεζήο ηνπο, εμνπζίαο
θαη αλεμαξηεζίαο, ηνπο θαζηζηά επάισηνπο ζηελ εθκεηάιιεπζε, ηελ ηαπείλσζε, ηελ
απάλζξσπε ζπκπεξηθνξά ηφζν απφ ηνλ ηδησηηθφ φζν θαη απφ ην δεκφζην ηνκέα θαη
επηζπκνχλ ηελ αιιαγή ηνπ ζπζηήκαηνο, θαζψο «έλα άηνκν δελ έρεη ηε δχλακε ή ηελ εμνπζία
λα αιιάμεη ηίπνηα, αιιά αλ ην ζπλνιηθφ ζχζηεκα άιιαδε, ηφηε ηα πξάγκαηα ζα ήηαλ
θαιχηεξα» Οη θησρνί άλζξσπνη, έξρνληαη αληηκέησπνη κε ηνλ απνθιεηζκφ θαη λνηψζνπλ
πνιχ άζρεκα γηαηί αηζζάλνληαη κεηνλεθηηθά. Οη ζηεξήζεηο θαη νη αλαζθάιεηεο πνπ θέξλεη ε
θηψρεηα , απνηεινχλ ζηελ νπζία επίζεζε ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα ηνπο θαη ζηελ
ειεπζεξία ηνπο. Ζ θηψρεηα νδεγεί ηνπο αλζξψπνπο ζηελ απφιπηε απειπηζία.
Οη θησρνί πξέπεη λα δνπιεχνπλ ρσξίο εηδίθεπζε ή ηερληθέο ηθαλφηεηεο. Καη ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα δνπλ επεηδή δελ ζέινπλ λα πεζάλνπλ. Ζ θηψρεηα απνδεηθλχεη φηη δελ
απνηειεί απιή παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, αιιά κηα ζπζηεκαηηθή, δνκηθή
παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ πνπ νθείιεηαη ζηελ απνηπρία ηνπ ζπζηήκαηνο
λα πξνζθέξεη βαζηθή αζθάιεηα.
Ζ θηψρεηα δελ είλαη βέβαηα θαηλφκελν ηεο δηθήο καο κφλν θνηλσλίαο νχηε ηεο
δηθήο καο κφλν επνρήο. Βξίζθεηαη βαζηά ξηδσκέλε κέζα ζηελ χπαξμε ησλ ηεξαξρηθά
δνκεκέλσλ θνηλσληψλ. ΢ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ θαη ησλ πεξηφδσλ αιιάδεη βέβαηα ε κνξθή
θαη ην πεξηερφκελφ ηεο. Γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο είλαη απαξαίηεην λα
δνχκε ηζηνξηθά ηελ εμέιημε ηεο θηψρεηαο απφ ηε ζηηγκή πνπ εκθαλίδεηαη σο πξφβιεκα ζηελ
Δπξσπατθή ηζηνξία ησλ ηειεπηαίσλ αηψλσλ. Θα γίλνπλ έηζη, ειπίδνπκε, θαλεξνί κηα ζεηξά
παξαγφλησλ πνπ είλαη πνιχ επίθαηξνη ζηελ ζεκεξηλή Διιάδα. ΢χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην
νξγαληζκφ Τγείαο ε θηψρεηα απνηειεί ηνλ ρεηξφηεξν παγθφζκην δνινθφλν. Ση ζεκαίλεη απηφ;
απηφ ζεκαίλεη φηη ε θηψρεηα ζε θάζε ζηάδην ηεο αλζξψπηλεο δσήο είλαη θαηαζηξνθηθή.
΢πλσκνηεί κε ηηο πην ζαλαηεθφξεο θαη επίπνλεο αζζέλεηεο γηα λα επηθέξεη κηα αμηνζξήλεηε
χπαξμε ζε φζνπο ππνθέξνπλ απφ απηήλ. Οη ζηεξήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θηψρεηα
ζπληζηνχλ παξαβίαζε ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ. Σν παξάδνμν είλαη, φηη ε αθξαία
θηψρεηα δελ παξαηεξείηαη κφλν ζηηο ππναλάπηπθηεο ρψξεο αιιά θαη ζηηο αλεπηπγκέλεο. ΢ηηο
κεγάιεο πφιεηο ηεο Δπξψπεο αιιά θαη ηεο Ακεξηθήο ππάξρεη έλα κεγάιν πνζνζηφ αλζξψπσλ
αλέξγσλ θαη αζηέγσλ, πνπ δνπλ ζηνπο δξφκνπο θάησ απφ άζιηεο ζπλζήθεο.
Οη θησρνί άλζξσπνη ζηηο πινχζηεο ρψξεο ζπλήζσο αλήθνπλ ζε επάισηεο θνηλσληθέο
νκάδεο, φπσο κεηαλάζηεο ,πξφζθπγεο κε αηηνχληεο άζπιν , άηνκα κε αλαπεξίεο, γπλαίθεο,
παηδηά θαη ειηθησκέλνη απηφρζνλεο πιεζπζκνί. Απηνί νη άλζξσπνη δνπλ δίπια καο θαη
αλάκεζά καο. Πσο εμεγείηαη ην θαηλφκελν απηφ; ε αληίιεςε πνπ επηθξαηεί είλαη φηη ε
χπαξμε ηεο αθξαίαο θηψρεηαο θαη ηεο θηψρεηαο είλαη κηα απνηπρία ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ
ζπζηήκαηνο, πνπ είλαη θπζηθή θαη αλακελφκελε, ηπραία ή κνηξαία, κε άιια ιφγηα δειαδή,
αλαπφθεπθηε.
Μεξηθνί άλζξσπνη νη θησρνί, έρνπλ πεξηνξηζκέλεο ηθαλφηεηεο πλεπκαηηθέο θαη
λνεηηθέο, νη νπνίεο δελ ηνπο επηηξέπνπλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζεκεξηλήο
πνιχπινθεο θνηλσλίαο, νπφηε θαη αδπλαηνχλ λα εμαζθαιίζνπλ ηα απαξαίηεηα νηθνλνκηθά
θίλεηξα γηα κηα αμηνπξεπή δηαβίσζε. Δπηπξνζζέησο, επηθξαηεί ε αληίιεςε φηη νη άλζξσπνη
πνπ δνπλ ζηελ θηψρεηα δελ ππνθέξνπλ πξαγκαηηθά απφ ηελ θαηάζηαζή ηνπο θαη απνδέρνληαη
ηε δσή ηνπο φπσο είλαη. Γειαδή, νη θησρφηεξνη άλζξσπνη ζεσξνχληαη απφιπηα ππεχζπλνη γηα
ηελ θαηάζηαζε ηεο δσήο ηνπο. Απηή ε αληίιεςε πξνζπαζεί λα εμεγήζεη κφλν ηελ νηθνλνκηθή
δηάζηαζε ηεο θηψρεηαο, θαη νξίδεη ηε θηψρεηα σο έιιεηςε εηζνδήκαηνο. Ζ έιιεηςε
38
EU-SILC
εηζνδήκαηνο, φπσο, θαη ε απφδνζε ηεο επζχλεο ζηνπο ίδηνπο ηνπο θησρνχο, δελ εμεγεί ην
γεγνλφο ησλ ηεξάζηησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο αλεπηπγκέλεο
θνηλσλίεο, νχηε ηνλ επίκνλν θαη ρξφλην ραξαθηήξα ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αθξαίαο θηψρεηαο,
πνπ κεηαδίδεηαη απφ γεληά ζε γεληά, παξφιν πνπ απνηειεί κηα βαζηθή πηπρή ηνπ. Δάλ ην
εηζφδεκα απνηεινχζε ην θχξην δήηεκα, ηφηε ζηε ζεκεξηλή θνηλσλία, κε ηελ αθζνλία ησλ
πφξσλ, δελ ζα έπξεπε λα ππάξρεη αθξαία θηψρεηα, νχηε ζε παγθφζκην επίπεδν νχηε ζην
εζσηεξηθφ ησλ αλαπηπγκέλσλ θξαηψλ.
Σα αίηηα ηεο επίκνλεο θαη ρξφληαο θηψρεηαο είλαη πην πεξίπινθα θαη πξνθχπηνπλ κέζα
απφ ηηο δνκέο ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Μεηαπνιεκηθά, ζεσξνχηαλ φηη ε
επίηεπμε ξαγδαίσλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ηνπ
θνηλσληθνχ θξάηνπο, ζα εμάιεηθαλ ηελ θηψρεηα . Απφ ην 1970 αιιάδεη ηφζν ν ιφγνο πεξί
θηψρεηαο φζν θαη ε δνκή ηεο. Σν θνηλσληθφ θξάηνο, απφ ηελ κηα πιεπξά, ζεσξείηαη φηη
δεκηνπξγεί ηελ εμάξηεζε ησλ θησρψλ, κέζα απφ θνηλσληθέο παξνρέο ησλ θησρψλ, θαη
ζεσξείηαη φηη ν ξφινο ηνπο πξέπεη λα κεησζεί. Ζ δηεζλήο ζπδήηεζε επηθεληξσλφηαλ ζε
δεηήκαηα ζπκπεξηθνξάο ησλ θησρψλ , εμάξηεζεο, παγίδεο θηψρεηαο, κειέηε ηεο θνπιηνχξαο
ηεο θηψρεηαο θαη ησλ δεκνγξαθηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο. Ζ επζχλε ηνπ θησρνχ
κεηαηέζεθε απφ ην θξάηνο, ζην ίδην ην άηνκν. Ο αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ ζε ζπλζήθεο
αθξαίαο θηψρεηαο ζηνλ αλαπηπζζφκελν θαη ζηνλ ππναλάπηπθην θφζκν, θαηά ηε δεθαεηία ηνπ
'90 κεηψζεθε απφ ην 30% ζε 23%. Ζ κείσζε απηή νθείιεηαη θπξίσο, ζηε κείσζε ηεο αθξαίαο
θηψρεηαο ζηελ Κίλα θαη ζηελ Ηλδία, δχν απφ ηηο πην πνιππιεζείο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, ελψ,
ζηηο 47 ρψξεο ηεο Αθξηθήο, ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο, ηεο Κεληξηθήο θαη ηεο Αλαηνιηθήο
Δπξψπεο θαη ηεο πξψελ ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, θαη ζηα αξαβηθά θξάηε, ν αξηζκφο ησλ αθξαία
θησρψλ απμήζεθε.
΢ηελ Δπξψπε ε θηψρεηα σο πξφβιεκα εκθαλίδεηαη ζηε δχζε ηεο θενπδαξρίαο. Σα
κέηξα απηά βξίζθνληαη ζε άκεζε ζρέζε κε ηελ αχμεζε ηεο πνιηηηθήο δχλακεο ησλ δεκνηηθψλ
ζπκβνπιίσλ φηαλ ε απηνδηνίθεζε ησλ ζπληερληψλ αλαιακβάλεη ηε δηαρείξηζε ηεο πνιηηηθήο
εμνπζίαο ζηηο πφιεηο.
Οη λένη θνξείο άζθεζεο ηεο εμνπζίαο αληηκεηψπηζαλ δηαθνξεηηθά ηε θηψρεηα θαη
ηνπο θησρνχο θαη κ‟ απηφ ηνλ ηξφπν νδεγήζεθαλ ζην μερψξηζκα ηεο ηάμεο ηνπο, ηεο «κέζεο
ηάμεο», απφ ηηο θαηψηεξεο ηάμεηο, ηνπο δέθηεο ηεο λέαο πνιηηηθήο. Σν θνηλσληθφ μερψξηζκα
πνπ ζα έξζεη θαη ε δπζθήκηζή ηνπ ζηηο χζηεξν-κεζαησληθέο πφιεηο είλαη έθθξαζε ηνπ
γεγνλφηνο φηη γηα πξψηε θνξά ε θηψρεηα ζεσξείηαη απαιή γηα ηελ θνηλσλία. Πξφθεηηαη γηα
εληειψο δηαθνξεηηθή ζεψξεζε απφ ηε κεζαησληθή φπνπ ε θηψρεηα ήηαλ δηαξθψο θαη ζηαζεξά
ελζσκαησκέλε ζηνλ θνηλσληθφ βίν. Ήδε εδψ γίλεηαη ζαθέο έλα θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο
αζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο. Γελ εμππεξεηεί θπξίσο (ή
ηνπιάρηζηνλ φρη απνθιεηζηηθά) ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ησλ θησρψλ. Ζ
αληηθαηάζηαζε ηεο άδνιεο, απξνγξακκάηηζηεο ραξάο ηεο δσξεάο, πνπ κπνξνχζε λα
πξαγκαηψζεη θαζέλαο κε πεξίζζεπκα, απφ πξνγξακκαηηζκέλα κέηξα θνηλσληθήο πνιηηηθήο
εμππεξεηεί ηελ εμαζθάιηζε ηεο εμνπζίαο απφ επηβνπιέο ησλ θαηψηεξσλ, ηαπηφρξνλα φκσο
θαη ηελ νξνζέηεζε ησλ «θαηψηεξσλ» κε ηελ θνηλσληθή ηνπο ελζσκάησζε. Πξφθεηηαη εδψ
γηα λέα αληίιεςε δεκηνπξγίαο θαηψηεξσλ ηάμεσλ θαη ζηξσκάησλ ελφο ζπλνιηθνχ
πιεζπζκνχ, πνπ κ‟ απηή ηε κνξθή, γηα πξψηε θνξά, εκθαλίδεηαη ζηε Γπηηθή Δπξψπε.
Οπσζδήπνηε ηα κέηξα πνπ παίξλνληαη ήδε απφ ηφζν παιηέο επνρέο άξγεζαλ πνιχ λα
επηθέξνπλ κηα ζεκαληηθή αιιαγή ζηελ πιαηηά θνηλσληθή αληίιεςε γηα ηε θηψρεηα. Μέρξη θαη
ηνλ 18ν αηψλα ε θηψρεηα ζεσξνχληαλ απφ ηηο πιαηηέο κάδεο σο κνηξαία θαηάζηαζε απφ ηελ
νπνία δχζθνια ζα κπνξνχζε λα μεθχγεη θαλείο. Μηα αιιαγή ζ‟ απηή ηελ αληίιεςε
ζεκεηψζεθε λσξίηεξα ζε πεξηνρέο κε έληνλα θαιβηληζηηθή θαη ηδίσο πνπξηηαληθή επηξξνή. Ζ
απμαλφκελε θηψρεηα ζηνλ 17ν αηψλα κέρξη ηηο αξρέο ηνπ 18νπ αηψλα πξνεξρφηαλ απφ
αλεξγία, αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, πςειέο ηηκέο ηξνθίκσλ θαη έιιεηςε ρξεκάησλ.
39
EU-SILC
Οη πάζρνληεο παξαθνινπζνχζαλ αλήκπνξνη απηή ηελ εμέιημε. Μέηξα θνηλσληθήο

πνιηηηθήο ήηαλ απφ ηε κηα λα δεηνχλ απφ ηνπο πινχζηνπο λα βνεζήζνπλ ηνπο θησρνχο θαη
απφ ηελ άιιε λα κεηψλνπλ ηελ αλεκπνξηά κε δηάθνξα κέζα. ΢ηνπο θησρνχο ππήξραλ παηδηά
πνπ έπξεπε θαλείο λα θαζνδεγεί θαη λα είλαη επηεηθήο καδί ηνπο.
Απηφ άιιαμε πνιχ γξήγνξα ζηνλ 18ν αηψλα. ΢ηνπο θησρνχο εμαθνινπζνχζαλ λα
ππάξρνπλ παηδηά, πνπ φκσο δελ ηνπο άμηδε επηείθεηα. Ζ θηψρεηα αληηκεησπίζηεθε σο
ζπλέπεηα ηεκπειηάο θαη νιηγσξίαο. Γελ ζεσξνχληαλ πηα σο ην απνηέιεζκα αληίμνσλ
ζπλζεθψλ πνπ βξίζθνληαλ έμσ απφ ηηο δπλαηφηεηεο αληίδξαζεο ηνπ θαζελφο. Ζ θπξίαξρε
άπνςε ήηαλ φηη ε θηψρεηα απνηειεί έθθξαζε ηνπ θαθνχ. Ζ αιιαγή ζηελ αληίιεςε γηα ηε
θηψρεηα ζπλέπεζε κε κηα πεξίνδν ζεκαληηθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ΢ηνπο επηρεηξεκαηίεο
ηεο επνρήο θαηλφηαλ ηξνκεξή αληίθαζε νη πφιεηο λα παξέρνπλ —κε φπνην ηξφπν παξείραλ—
βνήζεηα ζηνπο θησρνχο θαη ζπγρξφλσο λα ππνθέξνπλ νη επηρεηξήζεηο απφ ηεξάζηηα έιιεηςε
εξγαηηθήο δχλακεο. Άιισζηε ηα ρξήκαηα πνπ θαηέζεηαλ ζηα ηακεία βνήζεηαο αθαηξνχληαλ
απφ ηηο πξαγκαηνπνηνχκελεο επελδχζεηο. Έηζη αιιάδεη ε αληίιεςε θαη αληηκεησπίδεηαη ε
θηψρεηα σο ζπλέπεηα ηεο αιιαγήο ησλ νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ.
΢ηελ πην πξνεγκέλε νηθνλνκηθά επξσπατθή ρψξα, ηελ Αγγιία, κε ηνπο
«ειηζαβεηηαλνχο λφκνπο» ππνρξεψλνληαλ νη εξγάηεο λα εξγάδνληαη κε νπνηεζδήπνηε
ζπλζήθεο ακνηβήο ηνπο πξνζθέξνληαλ. Ζ ακνηβή ηνπο κπνξεί θάιιηζηα λα είλαη ηφζε ψζηε
κφιηο λα επηβηψλνπλ. Έηζη, δεκηνπξγνχληαη νη θαηψηαηνη κηζζνί, πνπ βξίζθνληαη γχξσ ζην
φξην επηβίσζεο. Οη θαηψηαηνη κηζζνί είραλ θαηά ηελ αληίιεςε εθείλεο ηεο επνρήο κηα ηξηπιή
ρξεζηκφηεηα:
α. Ακνηβή θάησ απφ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ζεκαίλεη απμεκέλν θέξδνο
πνπ κπνξεί λα ηεζεί ζηε δηάζεζε ηεο επηρείξεζεο σο ίδηα επέλδπζε.
β. Οη εξγάηεο έρνληαο ρακεινχο κηζζνχο ζα έδεηρλαλ κεγαιχηεξε πξνζπκία γηα
εξγαζία παξά έρνληαο πςειφηεξνπο. Καη απηφ δηφηη κε ρακειφ κηζζφ έπξεπε λα εξγάδνληαη
πεξηζζφηεξν ψζηε λα κπνξνχλ λα εμαζθαιίδνπλ ηα αλαγθαία γηα ηε δηαβίσζε.
γ. Οη θαηψηαηνη κηζζνί ήηαλ ελφο είδνπο αληηζηάζκηζκα γηα ηνπο θφξνπο ησλ
εξγνδνηψλ, πνπ θάπνην ηκήκα ηνπο ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ηε βνήζεηα ησλ απφξσλ.
΢ηε ζπλέρεηα αλέθπςαλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα απφ ηελ εθαξκνγή ησλ θαηψηαησλ
κηζζψλ. Έηζη ην 1795 ςεθίζηεθε ν λφκνο Speenhamland, πνπ πξνέβιεπε φηη ζηελ Αγγιία
έλαο εξγάηεο ζα κπνξνχζε λα δερηεί ρξεκαηηθή βνήζεηα απφ ην θξάηνο κε ηελ πξνυπφζεζε
φηη ε ακνηβή απφ ηελ εξγαζία ηνπ ζα ήηαλ κηθξφηεξε απφ φζε ζα ήηαλ απαξαίηεηε γηα λα
δήζεη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Μ‟ απηφ ηνλ ηξφπν ε θξαηηθή βνήζεηα επέηξεπε ηε ζπλέρηζε
θαηαβνιήο ειάρηζησλ κηζζψλ απφ κέξνπο ησλ εξγνδνηψλ. Δμαζθάιηδε φκσο ηαπηφρξνλα
ηνπο εξγαδφκελνπο απφ ηελ πιήξε εμαζιίσζε.35
Σνλ 18ν αηψλα πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ε ελλνηνινγηθή ηαχηηζε εξγάηε θαη θησρνχ,
πνπ απφ θαηξφ απνηεινχζε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα. Οη εξγάηεο νδεγήζεθαλ ζην
πεξηζψξην ηεο εμαζιίσζεο. Φηψρεηα ππήξρε βέβαηα πάληα. Γηα πξψηε θνξά φκσο ην λα
βξίζθεηαη θαλείο ζηελ θαηάζηαζε απηή άξρηζε λ‟ απνηειεί ζηίγκα. Ζ θνηλσληθή ηαχηηζε
εξγαηψλ θαη θησρψλ θαίλεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη ηα κνξθσηηθά κέηξα πνπ παίξλνληαη
απεπζχλνληαη ηαπηφρξνλα ζε εξγάηεο θαη θησρνχο. Ζ πίεζε απ‟ ηε κηα ησλ εμφδσλ γηα ηνπο
θησρνχο θη απ‟ ηελ άιιε ηεο έιιεηςεο εξγαηηθψλ ρεξηψλ γηα ηνλ κεγεζπλφκελν βηνκεραληθφ
θιάδν νδεγνχζε ζε ζθέςεηο πψο ζα ήηαλ δπλαηφ κε απζηεξφηαηα κνξθσηηθά κέηξα λα
αιιάμεη ν ραξαθηήξαο ησλ εξγαδνκέλσλ «πξνο ην θαιχηεξν». Με κηα παηδαγσγηθή βαζχηαηα
επεξεαζκέλε απφ ηελ εθθιεζία κέζσ ησλ «ζρνιείσλ θησρψλ», γηλφηαλ πξνζπάζεηα νη
εξγαδφκελνη λα απνδερηνχλ ηελ πξνγξακκαηηζκέλε, βηνκεραληθή εξγαζία ζαλ ρξηζηηαληθφ
θαζήθνλ. «Έλαο θαιφο ρξηζηηαλφο είλαη θαη έλαο θαιφο εξγάηεο», απηή ήηαλ ε βάζε ηεο
35
Παηηληψηεο Ν. Ζ θηψρεηα σο πξφβιεκα:ηζηνξηθή αλάιπζε ζει 215
40
EU-SILC
δηδαζθαιίαο ησλ θησρψλ ζηα εηδηθά γη‟ απηνχο ζρνιεία.36

Δθείλε ηελ πεξίνδν θπξηαξρνχζε ζηνπο εγεηηθνχο θχθινπο ε άπνςε φηη έλα ζηαζεξφ
εηζφδεκα κείσλε ηελ φξεμε γηα δνπιεηά. Γξήγνξα φκσο δηαπηζηψζεθε ε αδπλακία λα
επηβεβαησζεί απφ ηελ θαζεκεξηλή εκπεηξία ην ζπκπέξαζκα πνπ έβγαηλε απφ απηή ηελ άπνςε,
φηη δειαδή ην ρακειφ εηζφδεκα νδεγνχζε ζε απμεκέλε φξεμε γηα δνπιεηά. Ζ έιιεηςε ελφο
ζεηηθνχ ζπζρεηηζκνχ θηψρεηαο θαη θηινπνλίαο θιφληδε ηε ζεσξία γηα ηε ρξήζηκε ιεηηνπξγία
ηεο θηψρεηαο.
Ζ θηψρεηα είλαη κηα θνηλσληθή κάζηηγα. Σν λα δεη θαλείο ζηελ θηψρεηα είλαη έλαο
θαζεκεξηλφο αγψλαο επηβίσζεο θαη αμηνπξέπεηαο. Μπνξεί λα επεξεάζεη ηελ πγεία θαη ηελ
ςπρηθή δηάζεζε ηνπ αηφκνπ, θαη λα απεηιήζεη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο. Εσή ζηε θηψρεηα
ζεκαίλεη απνκφλσζε απφ ηελ νηθνγέλεηα θαη ηνπο θίινπο, έιιεηςε ειπίδαο θαη αίζζεζε
αδπλακίαο λα ειέγμεηο ηηο απνθάζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηελ θαζεκεξηλή ζνπ δσή, έιιεηςε
πιεξνθφξεζεο γηα ηηο ππεξεζίεο ππνζηήξημεο πνπ είλαη δηαζέζηκεο, θησρή κφξθσζε θαη
πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο, δηακνλή ζε αλαζθαιή γεηηνληά κε
πςειά επίπεδα εγθιεκαηηθφηεηαο ή πςειή αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, αδπλακία λα ζπληεξήζεηο
κηα παξνρή ειεθηξηθνχ ή θπζηθνχ αεξίνπ γηα λα έρεηο ζέξκαλζε ην ρεηκψλα.Ζ θηψρεηα
επηθέξεη άκεζεο ζπλέπεηεο, ηφζν ζηελ θνηλσλία νιφθιεξε φζν θαη ζην θάζε άηνκν
μερσξηζηά θαη απηφ γίλεηαη αηηία γηα λα δεκηνπξγεζνχλ πνιιά άιια πξνβιήκαηα. Έλα
θησρφ άηνκν έρεη πνιιέο πηζαλφηεηεο λα απνθιεηζηεί απφ πνιιά θνηλσληθά αγαζά θαη
ζεκαληηθνχο ηνκείο θαη δξαζηεξηφηεηεο ηεο θνηλσλίαο. Οη ζπλέπεηεο ηηο θηψρεηαο επίζεο
είλαη ζεκαληηθέο ηφζν ζηελ θνηλσλία φζν θαη ζην άηνκν. Ζ πείλα, νη αζζέλεηεο, ν
αλαιθαβεηηζκφο, νη επηδεκίεο, ε αλεξγία θαη ηφζα άιια πξνβιήκαηα γίλνληαη αίηηα
θαζπζηέξεζεο ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζηηο θησρέο ρψξεο. Παξάιιεια, ηα
πξνβιήκαηα απηά κε ηε ζεηξά ηνπο δεκηνπξγνχλ άιια φπσο ε βία, ε θαηαπάηεζε ησλ
αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, αθφκα θαη ε δηάιπζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ θαη ε επηβνιή
νινθιεξσηηθψλ θαζεζηψησλ, πνπ είλαη ζπλήζε θαηλφκελα ζηηο θησρέο ρψξεο.
Μεγάια πξνβιήκαηα εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο δελ αληηκεησπίδνπλ κφλν νη
αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αιιά θαη νη νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηεο δχζεο
ζηηο νπνίεο νιφθιεξεο θνηλσληθέο νκάδεο είλαη άλεξγεο, άζηεγεο, αλαιθάβεηεο θ.η.ι. ζε
αηνκηθφ επίπεδν ν άλζξσπνο πνπ πεηλάεη δελ κπνξεί λα εξγαζηεί, δελ κπνξεί λα ζέζεη
ζηφρνπο θαη ηνπο πεηχρεη. Ζ θηψρεηα επεξεάδεη ηε θπζηθή θαη πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηνπ
αλζξψπνπ θαηαδηθάδνληαο ηνλ ζε εμαζιίσζε πνπ ηζνδπλακεί κε ληξνπή γηα ηελ ίδηα ηελ
αλζξσπφηεηα. Ο θησρφο άλζξσπνο είλαη αδχλακνο θαηά θχξην ιφγσ λα ππεξαζπηζηεί ηνλ
εαπηφ ηνπ, ηελ νηθνγέλεηα ηνπ, αιιά θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηά ηνπ. Γελ αληηκεησπίδνληαη
ηζνδχλακα απφ ηελ θνηλσλία ζπλήζσο νη θησρνί πέθηνπλ ζχκαηα εθκεηάιιεπζεο θαη είλαη
ζπλήζσο αιιά θαη αηζζάλνληαη αδηθεκέλνη. ΢ε εζληθφ επίπεδν ηψξα νη αληζφηεηεο είλαη
ιηγφηεξν ρανηηθέο. ΢ηα πιαίζηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ν ξφινο ησλ θξαηψλ κεηψλεηαη, νη
ηδησηηθνπνηήζεηο απμάλνληαη, νη θαλνληζκνί ραιαξψλνπλ. Αλαγθάδνληαη λα εμάγνπλ γηα λα
θαιχςνπλ ηα ππέξνγθα ρξέε ηνπο, ε κεγάιε πξνζθνξά, παξφκνησλ πξντφλησλ νδεγεί ζε
πνιέκνπο ηηκψλ κεηαμχ ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ. Σα εξγαηηθά κεηψλνληαη, καδί κε ηα
πεξηζψξηα θέξδνπο ησλ θησρψλ ρσξψλ θαηαδηθάδνληαο νιφθιεξνπο ιανχο ζε δνπιεία.
Σν θαηλφκελν ηεο θηψρεηαο βιέπνπκε φηη φζν πάεη θαη απμάλεηαη αθνχ ππάξρεη
νηθνλνκηθή θξίζε ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο αιιά θαη ζηελ δηθηά καο. Ζ θηψρεηα πξνθαιείηαη
θαη απφ πνιέκνπο θαη φρη κφλν απφ νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. Άξα, κέζα απφ απηφ
θαηαιαβαίλνπκε φηη επζπλφκαζηε θαη εκείο νη ίδηνη γη‟ απηφ ην παγθφζκην πξφβιεκα εθφζνλ
νη άλζξσπνη επζχλνληαη γη‟ απηφ ην πξφβιεκα πξέπεη λα είλαη θαη απηνί πνπ ζα βξνπλ ηξφπν
γηα λα ηελ αληηκεησπίζνπλ. '΋πσο πξνθχπηεη απφ ηα ζηνηρεία έξεπλαο ηεο νκάδαο Αλάιπζεο
36
΢ην ίδηo
41
EU-SILC
Γεκφζηαο Πνιηηηθήο ηνπ νηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, ην πνζνζηφ ηεο αθξαίαο

θηψρεηαο ην 2015 ζηελ Διιάδα Οηθνλνκηθνχ ήηαλ ζην 15,2% ελψ ην 2009 πξηλ ηελ
νηθνλνκηθή θξίζε ήηαλ ζην 2,2. Βιέπνπκε φηη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη
ζε κηα επνρή δχζθνιε γηα ηελ Διιάδα ην πνζνζηφ ηεο θηψρεηαο απμήζεθε θαηά πνιχ ζρεδφλ
δηπιαζηάζηεθε ηελ πεξίνδν 2011-2015. Πην επάισηεο είλαη νη νηθνγέλεηεο κε άλεξγν
<<αξρεγφ>> αιιά θαη νη νηθνγέλεηεο κε παηδηά πνπ δελ κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ ηα βαζηθά
αγαζά πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα λα δηαζθαιίζνπλ κηα αμηνπξεπή δηαβίσζε, πην απμεκέλν
θίλδπλν γηα αθξαία θηψρεηα έρνπλ νη νηθνγέλεηεο πνπ δνπλ ζε πφιεηο αιιά θαη λνηθνθπξηά
πνπ κέλνπλ ζε ελνηθηαδφκελε θαηνηθία. Αλεπεξέαζηνη απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε είλαη νη
ππάιιεινη ΓΔΚΟ, ηξαπεδψλ, νη ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο θαζψο θαη ηα λνηθνθπξηά κε δχν
εξγαδφκελνπο. ΋ζνλ αθνξά ηνπο ειηθησκέλνπο ε θαηάζηαζε είλαη θαιχηεξε αλ ζπγθξηζεί κε
απηή αλέξγσλ νηθνγελεηψλ κε παηδηά. Ζ αχμεζε ηεο θηψρεηαο νθείιεηαη ζηελ κεγάιε άλνδν
ηεο αλεξγίαο. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ην θχιν. Ο πίλαθαο 5 ζα καο
βνεζήζεη λα δνχκε πνην απφ ηα δχν θχια έρνπλ θίλδπλν θηψρεηαο ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ.
Πίλαθαο 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχιν αλά πεξηθέξεηα θαη λφκν
ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ΝΟΜΟ΢ ΑΝΓΡΑ΢ ΓΤΝΑΗΚΑ ΢ΤΝΟΛΟ

ΚΗΓΤΝΟ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΚΗΝΗΓΤΝΟ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢
ΖΠΔΗΡΟ΢ 29,5 32,9 31,3
ΑΡΣΖ΢ 40,9 45,0 42,9
ΘΔ΢ΠΡΧΣΗΑ΢ 25,8 26,4 26,1
ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ 22,9 27,5 25,4
ΠΡΔΒΔΕΖ΢ 34,6 38,5 365
ΓΤΣΗΚΖ ΔΛΛΑΓΑ 30,0 31,1 30,6
ΑΗΣΧΛΗΑ ΚΑΗ 38,4 40,0 39,2
ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ
ΑΥΑΨΑ΢ 24,4 24,5 24,4
ΖΛΔΗΑ΢ 31,2 32,2 31,7
ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢Ο΢ 30,4 34,8 32,6
ΑΡΓΟΛΗΓΟ΢ 30,4 35,8 33,1
ΑΡΚΑΓΗΑ΢ 36,4 38,7 37,5
ΚΟΡΗΝΘΗΑ΢ 21,1 23,5 22,3
ΛΑΚΧΝΗΑ΢ 33,0 38,1 35,6
ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ΢ 34,8 40,6 37,7
ΠΗΓΗ: Ινζηιηούηο Κοινωνικής Πολιηικής Εργαζηήριο Παρακολούθηζης ηων Πολιηικών
μπαλούρδος δ. Οικονομική ανιζοηηηα, θηώτεια και αποζηέρηζη:ηπειρος, Δσηική Ελλάδα,
Πελοποννηζος, ΕΚΚΕ, Αθήνα 2007
Μέζα απφ ηνλ πίλαθα 5 δηαπηζηψλεηαη φηη νη γπλαίθεο είλαη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο
νκάδα πςειφηεξνπ θηλδχλνπ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο άλδξεο. Μεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ δελ
δηαθξίλεηαη έληνλε δηαθνξά αλάκεζα ζηνπο λνκνχο εθηφο απφ ηελ πεξίπησζε ηεο
Πεινπνλλήζνπ πνπ ε θαηάζηαζε εκθαλίδεηαη ζεκαληηθά δηαθνξνπνηεκέλε. Απφ ην λνκφ
Πεινπνλλήζνπ ζεκαληηθή δηαθνξά ππάξρεη ζην λνκφ Μεζζελίαο αλάκεζα ζηνπο άλδξεο θαη
ηηο γπλαίθεο πνπ έρνπλ θίλδπλν θηψρεηαο θαζψο νη άλδξεο αλέξρνληαη ζην 34,8 θαη νη
42
EU-SILC
γπλαίθεο 40,6. θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ λνκνχ Άξηεο ππάξρεη ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα
ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο γηα ηνλ θίλδπλν θηψρεηαο θαζψο ην πνζνζηφ γηα ηνπο άλδξεο
είλαη 40,9 θαη γηα ηηο γπλαίθεο είλαη 45,0. Βιέπνπκε φηη ζην ζχλνιν ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο ηα
κεγαιχηεξα πνζνζηά είλαη ζηελ Άξηα θαη ζηελ Αηησιία θαη Αθαξλαλία θαζψο ηα πνζνζηά
αλέξρνληαη ζε 42,9 θαη 39,2 αληίζηνηρα. Αθφκα έλαο θαζνξηζηηθφο θαη θξίζηκνο παξάγνληαο
δηαθνξνπνίεζεο ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη ε ειηθία. Ο πίλαθαο 6 ζα καο δείμεη πνηα
ειηθηαθή νκάδα είλαη πην επάισηε ζην θίλδπλν θηψρεηαο.
Πίλαθαο 6: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά ειηθηαθή νκάδα αλά πεξηθέξεηα θαη λνκφ
ΖΛΗΚΗΑΚΖ ΟΜΑΓΑ
ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ΝΟΜΟ΢ 0-14 15-64 65+ ΢ΤΝΟΛΟ
ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢
ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢
ΖΠΔΗΡΟ΢ 27,3% 26,3 45,4 31,3
ΑΡΣΖ΢ 32,1 41,5 49,8 42,9
ΘΔ΢ΠΡΧΣΗΑ΢ 23,9 22,0 40,2 26,1
ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ 24,9 18,1 43,2 25,4
ΠΡΔΒΔΕΖ΢ 30,6 33,4 48,6 36,5
ΓΤΣΗΚΖ΢ ΔΛΛΑΓΑ 30,9 27,5 39,1 30,6
ΑΗΣΧΛΗΑ΢ ΚΑΗ 42,0 37,7 41,6 39,2
ΑΚΑΡΝΑΝΗΑ΢
ΑΥΑΨΑ΢ 24,8 21,2 34,2 24,4
ΖΛΔΗΑ΢ 25,3 27,3 47,4 31,7
ΠΔΛΟΠΟΝΖ΢΢Ο΢ 30,8 29,2 42,3 32,6
ΑΡΓΟΛΗΓΟ΢ 32,8 32,9 34,2 33,1
ΑΡΚΑΓΗΑ΢ 40,1 31,2 52,0 37,5
ΚΟΡΗΝΘΗΑ΢ 20,5 20,1 29,2 22,3
ΛΑΚΧΝΗΑ΢ 33,9 30,6 46,,9 35,6
ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ΢ 33,3 33,8 48,4 37,7
Με βάζε ηνλ πίλαθα 6 νη ειηθησκέλνη 65 εηψλ θαη άλσ ζπληζηνχλ νκάδα πςεινχ
θηλδχλνπ ζε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο θαη φινπο ηνπο λνκνχο. Βιέπνπκε φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο
ησλ ειηθησκέλσλ ειηθίαο 65 θαη άλσ ζηελ Ήπεηξν αλέξρεηαη ζε 45,5% ελψ ζηελ Αξθαδία ν
θίλδπλνο θηψρεηαο ησλ ειηθησκέλσλ ειηθίαο 65 θαη άλσ εθηνμεχεηαη ζην 52% ελψ ζε φινπο
ηνπο λνκνχο ηεο Ζπείξνπ ν θίλδπλνο θηψρεηαο θπκαίλεηαη άλσ ησλ 40% κε ραξαθηεξηζηηθφ
παξάδεηγκα ηεο Άξηαο αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 49,8% θαη ηεο Πξέβεδαο ζε πνζνζηφ 48,6%
φπνπ πεξίπνπ έλαο ζηνπο δχν ειηθησκέλνπο είλαη θησρφο. Καη ε πεξίπησζε ηεο Ζιείαο πνπ
αλέξρεηαη ζε 47,4%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο ζηηο ειηθηαθέο νκάδεο 15-64 εηψλ θαίλεηαη λα
είλαη ζεκαληηθά ρακειφηεξνο ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο κε εμαίξεζε ην λνκφ ηεο Άξηαο φπνπ
ην πνζνζηφ θηάλεη ην 41,5%, ελψ ν θίλδπλφο ηεο θηψρεηαο ζηελ Πξέβεδα βξίζθεηαη ζε
πςειά επίπεδα αθνχ αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 33,4%, ζηελ Αηησιναθαξλαλία ζε 37,7% θαη
43
EU-SILC
ζηε Μεζζελία ζε 33,8%.
Πίλαθαο 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, πεξηθέξεηα θαη λνκφ
ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΖ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Ζ
ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ΝΟΜΟ ΆΓΑΜΟ΢/ ΈΓΓΑΜΟ΢/ ΢Δ ΥΖΡΟ΢/Α ΓΗΑΕΔΤΓΜΔΝΟ΢ ΢ΤΝΟΛΟ
΢ Ζ Ζ ΓΗΑ΢ΣΑ΢ /Ζ
Ζ
ΚΗΝΓΤΝΟ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ ΚΗΝΓΤΝΟ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ
΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΢ ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΢
ΦΣΧΥΔΗΑ ΦΣΧΥΔΗΑ ΦΣΧΥΔΗΑ ΦΣΧΥΔΗΑ
΢ ΢ ΢
ΖΠΔΗΡΟ΢ 29,5 29,4 52,2 49,7 37,6 31,3
ΑΡΣΖ΢ 42,9 42,7 100,0 57,4 45,8 42,9
ΘΔ΢ΠΡΧΣΗΑ΢ 24,3 26,2 - 34,2 - 26,1
ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ 23,8 21,7 29,0 46,9 37,2 25,4
ΠΡΔΒΔΕΖ΢ 36,0 33,6 70,2 57,9 48,4 36,5
ΓΤΣΗΚΖ ΔΛΛΑΓΑ 30,9 28,1 47,6 42,8 14,3 30,6
ΑΗΣΧΛΗΑ΢ ΚΑΗ 44,0 33,6 32,7 53,0 53,2 39,2
ΑΥΑΨΑ΢ 22,7 23,6 36,4 35,8 8,0 24,4
ΖΛΔΗΑ΢ 35,5 30,,0 73,4 40,4 - 31,7
ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢Ο΢ 33,0 30,5 40,9 46,2 40,5 32,6
ΑΡΓΟΛΗΓΟ΢ 34,3 31,4 49,7 36,9 37,9 33,1
ΑΡΚΑΓΗΑ΢ 38,4 34,1 100,0 54,3 49,7 37,5
ΚΟΡΗΝΘΗΑ΢ 22,5 21,8 - 27,1 23,7 22,3
ΛΑΚΧΝΗΑ΢ 29,4 33,7 48,9 59,7 48,3 35,6
ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ΢ 42,2 34,5 62,4 48,4 54,4 37,7

Ζ νηθνγέλεηα ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο θαίλεηαη λα δηαθνξνπνηεί ζεκαληηθά ην

θίλδπλν ηεο θηψρεηαο. Δίλαη θαλεξφ απφ ηνλ πίλαθα φηη ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο
αληηκεησπίδνπλ νη έγγακνη θαη ακέζσο κεηά νη άγακνη. Σν κεγαιχηεξν θίλδπλν θηψρεηαο
αληηκεησπίδνπλ φζνη είλαη ζε δηάζηαζε. ΢πγθεθξηκέλα, βιέπνπκε φηη ην πςειφηεξν πνζνζηφ
θίλδπλνπ θηψρεηαο γηα ηνπο έγγακνπο είλαη ζην λνκφ Άξηαο φπνπ ην πνζνζηφ θηάλεη ζε
42,7% θαη ην ρακειφηεξν πνζνζηφ γηα ηνπο έγγακνπο είλαη ζην λνκφ Ησαλλίλσλ φπνπ θηάλεη
ζε 21,7%. ΢ηνπο άγακνπο ηνλ πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο είλαη ζην λνκφ Αηησιίαο θαη
Αθαξλαλίαο φπνπ ην πνζνζηφ θηάλεη ζην 44,0% θαη ην ρακειφηεξν πνζνζηφ θηλδχλνπ
θηψρεηαο είλαη ζην λνκφ Κνξηλζίαο φπνπ ην πνζνζηφ θηάλεη ζε 22,5%. ΋ζν γηα απηνχο πνπ
βξίζθνληαη ζε δηάζηαζε ην πςειφηεξν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο βξίζθεηαη ζηνπο λνκνχο
Άξηαο θαη Αξθαδίαο θαζψο ην πνζνζηφ εθηνμεχεηαη ζην 100,0 ελψ ην ρακειφηεξν πνζνζηφ
44
EU-SILC
γηα φζνπο βξίζθνληαη ζε δηάζηαζε ην έρεη ν λνκφο Ησαλλίλσλ κε πνζνζηφ 29,0%.

Δπηπξνζζέησο, γηα ηνπο ρήξνπο ην κεγαιχηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ηνλ έρνπλ ζην λνκφ
Λαθσλίαο κε πνζνζηφ πνπ αλέξρεηαη ζην 59,7% θαη ην ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ζην
λνκφ Κνξηλζίαο κε πνζνζηφ πνπ θηάλεη ζην 27,1%. Σέινο, γηα ηνπο δηαδεπγκέλνπο ηνλ
πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ηνλ έρνπλ ζην λνκφ Άξηεο φπνπ ην πνζνζηφ αλέξρεηαη ζε 42,9
% θαη ην ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ζην λνκφ Κνξηλζίαο φπνπ ην πνζνζηφ αλέξρεηαη ζε
22,3%. Αλ θαη ηα ζηνηρεία δηαθνξνπνηνχληαη ζε θάζε λνκφ παξφια απηά ζε πνιιέο
πεξηπηψζεηο ε δηαθνξά αλάκεζα ζηα πνζνζηά θηψρεηαο ησλ έγγακσλ κε ηνπο ππνινίπνπο
είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Δλψ παξαηεξνχκαη φηη ζρεδφλ ζε φινπο ηνπο λνκνχο ην κεγαιχηεξν
θίλδπλν θηψρεηαο ηνλ έρνπλ φζνη βξίζθνληαη ζε δηάζηαζε. H εξγαζία θαίλεηαη λα ζπληζηά
έλαλ απφ ηνπο πην θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο αληηκεηψπηζεο ηνπ πςεινχ θηλδχλνπ ηεο
θηψρεηαο.
Ζ Διιάδα ηα ηειεπηαία ρξφληα βηψλεη κηα έληνλε νηθνλνκηθή θξίζε κε ηεξάζηηεο
θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο δηαζηάζεηο. Πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα ην απνηέιεζκα κηαο
νηθνλνκηθήο αζηάζεηαο κε ηδηαίηεξεο εθθάλζεηο ζε θάζε ρψξα. Ζ νηθνλνκία ηεο Διιάδαο είλαη
απφ ηηο πξψηεο φπνπ ηα ζπκπηψκαηα ηεο θξίζεο είλαη ηφζν έληνλα, κε ηδηαίηεξα δπζκελείο
επηπηψζεηο ζηελ απαζρφιεζε, ζηα εηζνδήκαηα, θαη ζηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ θαηνίθσλ
ηεο. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα έρεη κεηαβάιιεη ζεκαληηθά ην θίλδπλν
ηεο θηψρεηαο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηφζν νιφθιεξνο ν πιεζπζκφο ηεο ρψξαο φζν θαη επηκέξνπο
νκάδεο φπσο νη άλεξγνη (πνπ επίζεο απμάλνληαη) αιιά θαη νη εξγαδφκελνη. Ζ θηψρεηα ησλ
εξγαδνκέλσλ θπζηθά δελ είλαη θαηλνχξην θαηλφκελν. Ζ πιεηνςεθία ησλ θησρψλ ζηελ
Διιάδα δελ είλαη νη άλεξγνη αιιά νη εξγαδφκελνη θαη νη ζπληαμηνχρνη.
45
EU-SILC
Πίλαθαο 8: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχξηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα αλά πεξηθέξεηα θαη
λνκφ
ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ ΚΤΡΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑ΢ΣΖΡΗΟΣΖΣΑ

ΝΟΜΟ΢
- ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΟ΢ ΑΝΔΡΓΟ΢/Ζ ΢ΤΝΣΑΞΗΟΤΥΟ΢ ΜΖ ΢ΤΝΟΛΟ
ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ
ΔΝΔΡΓΟ΢
ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΚΗΝΓΤΝΟ΢
ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢ ΦΣΧΥΔΗΑ΢
ΖΠΔΗΡΟ΢ 20,3 49,9 42,8 31,2 31,3
ΑΡΣΖ΢ 34,8 69,5 51,4 38,9 42,9
ΘΔ΢ΠΡΧΣΗΑ΢ 14,7 33,1 37,1 28,2 26,1
ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ 10,4 41,0 40,8 26,8 25,4
ΠΡΔΒΔΕΖ΢ 31,0 58,3 40,2 37,3 36,5
ΓΤΣΗΚΖ ΔΛΛΑΓΑ 24,3 41,7 38,3 30,4 30,6
ΑΗΣΧΛΗΑ΢ ΚΑΗ 33,7 51,2 39,3 42,6 39,2
ΑΥΑΨΑ΢ 17,7 32,9 33,9 24,4 24,4
ΖΛΔΗΑ΢ 25,2 38,7 47,4 27,2 31,7
ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢Ο΢ 25,8 39,9 39,8 33,5 32,6
ΑΡΓΟΛΗΓΟ΢ 29,0 38,8 32,8 36,8 33,1
ΑΡΚΑΓΗΑ΢ 28,6 48,1 43,6 38,7 37,5
ΚΟΡΗΝΘΗΑ΢ 17,5 36,6 29,7 21,5 22,3
ΛΑΚΧΝΗΑ΢ 28,3 26,6 44,5 38,5 35,6
ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ΢ 28,4 44,4 44,5 39,5 37,7
Απφ ηνλ πίλαθα 8 δηαπηζηψλνπκε φηη ζε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο θαη ζε φινπο ηνπο
λνκνχο, ηα επίπεδα θηψρεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη ρακειφηεξα ζε ζχγθξηζε κε ηηο
ππφινηπεο θαηεγνξίεο πιεζπζκνχ ( άλεξγνη, ζπληαμηνχρνη, νηθνλνκηθά κε ελεξγνί).
Γηαπηζηψλνπκε φηη κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ Άξηα ην 34,8 είλαη θησρνί, ελψ ε
αληηζηνηρεί αλαινγία ζηελ Αηησιναθαξλαλία είλαη ην 33,7, ελψ νη ιηγφηεξν θησρνί απφ ηελ
θαηεγνξία ησλ εξγαδνκέλσλ βξίζθνληαη ζην λνκφ Θεζπξσηίαο κε 14,7 θαη ζην λνκφ
Ησαλλίλσλ κε πνζνζηφ 10,4. Πάλησο, ην θαηλφκελν ηεο θηψρεηαο ζηελ θαηεγνξία ησλ
αλέξγσλ είλαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο έληνλε. Ο πςειφηεξνο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα
ηνπο αλέξγνπο είλαη ηα επίπεδα ζηελ Άξηα 69,5%, ζηελ Πξέβεδα 58,3%, ζηελ
Αηησιναθαξλαλία 51,2%, ζηελ Αξθαδία 48,1% θαη ζηε Μεζζελία 44,4%. ν κηθξφηεξνο
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηνπο αλέξγνπο βξίζθεηαη ζηνπο λνκνχο Αραΐαο κε 32,9% θαη Λαθσλίαο
κε 26.6%. Δπηπξνζζέησο, πςειφο θίλδπλνο ηεο θηψρεηαο ζηνπο ζπληαμηνχρνπο είλαη ζηελ
Άξηα κε πνζνζηφ πνπ θηάλεη ην 51,4%, ηελ Ζιεία 47,4%, ηε Λαθσλία 44,5% ηε Μεζζελία
44,5% θαη ηελ Αξθαδία κε πνζνζηφ 43,6%. Δλψ ρακειφο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηνπο
ζπληαμηνχρνπο είλαη ζηελ Αξγνιίδα κε 32,8% θαη ζηελ Κνξηλζία κε πνζνζηφ 29,7%. Σέινο,
46
EU-SILC
παξφκνηεο είλαη νη ηάζεηο πνπ ζεκεηψλνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ νηθνλνκηθά κε-ελεξγψλ
δειαδή ηνπο λνκνχο Αηησιναθαξλαλίαο, Μεζζελίαο, Αξθαδίαο Λαθσλίαο θαη Πξεβέδεο ν
θίλδπλνο θηψρεηαο θπκαίλεηαη απφ 37,3 θαη 42,6. Ζ Αραΐα κε πνζνζηφ 24,4% έρεη ην
κηθξφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ζηνπο νηθνλνκηθά κε-ελεξγνχο.
Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα έρεη ζθνπφ λα εμαζθαιίζεη πξνο φινπο έλα
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα. ΢ηελ Διιάδα δελ ππάξρεη ζεζκνζεηεκέλν ην ειάρηζην
εγγπεκέλν εηζφδεκα, φπσο ζηηο άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ, ζεσξήζεθε φηη φζνη ζα είραλ κεληαίν
εηζφδεκα ρακειφηεξν ηνπ 50% ηνπ θαηψηαηνπ κηζζνχ, ζα δηθαηνχληαλ λα ιάβνπλ ην
ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα. ΢ηε βάζε απηήο ηεο ππφζεζεο γηα ηελ Διιάδα, δηαθξίλνπκε
ηέζζεξηο βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηελ αλεπαξθή θνηλσληθή πξνζηαζία κε ηνλ φξν απηφ ελλννχκε
ην θαζεζηψο ζην νπνίν βξίζθνληαη φζνη έρνπλ εηζφδεκα ρακειφηεξν ηνπ 50% ηνπ θαηψηαηνπ
κηζζνχ, ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε πνπ κε ηνλ φξν απηφ ελλννχκαη ην θαζεζηψο ζην νπνίν ε
θχξηα πεγή εηζνδήκαηνο είλαη ε νηθνλνκηθή ελίζρπζε πνπ ιακβάλεη ν άλεξγνο (επίδνκα
αλεξγίαο) ή ν ζπληαμηνχρνο ( ζχληαμε), ηελ εξγαζία πνπ κε απηφ ελλννχκε ην θαζεζηψο φπνπ
θχξηα πεγή ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπ αηφκνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ παξαγσγηθή
δηαδηθαζία, δειαδή κέζα απφ ηελ εξγαζία ηνπ θαη ηέινο απφ άιιε θνηλσληθή θαηεγνξία φπνπ
ελλννχκε ην θαζεζηψο φπνπ ε θχξηα πεγή ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπ αηφκνπ δελ πξνέξρεηαη νχηε
απφ ηελ εξγαζία ηνπ νχηε θαη απφ ηελ θνηλσληθή ηνπ πξνζηαζία (π.ρ. εηζνδήκαηα απφ
ελνίθηα, ηφθνπο θηι.).
47
EU-SILC
ΜΔΡΟ΢ „Β. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢

ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΠΡΗΝ ΣΖΝ ΚΡΗ΢Ζ, 2002-2010
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν: ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢

ΣΧΝ ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΚΑΣΑ ΣΟ 2002
3.1.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ
Απφ ηε Γ.Γ. Δ΢ΤΔ αλαθνηλψλνληαη ηα πξνζσξηλά απνηειέζκαηα ηεο Έξεπλαο ηνπ
Δπξσπατθνχ Πάλει Ννηθνθπξηψλ (ECHP) 2002, κε έηνο αλαθνξάο ησλ εηζνδεκάησλ ην
2001. Ζ έξεπλα απηή δηεμάγεηαη απφ ην 1994 κε δηκεξείο ζπκθσλίεο κεηαμχ ηεο Eurostat θαη
ησλ θξαηψλ-κειψλ, ζχκθσλα κε θνηλή κεζνδνινγία πνπ εθπνλήζεθε απφ ηε Eurostat. Ζ
έξεπλα ηνπ 2002 (9ν Κχκα) είλαη ε ηειεπηαία πνπ δηελεξγήζε ππφ ην ζπγθεθξηκέλν πιαίζην,
θαη ιφγσ ησλ δπζθνιηψλ θαη αλεπαξθεηψλ πνπ παξνπζίαδε ζε Δπξσπατθφ επίπεδν
αληηθαζίζηαηαη απφ ην 2003 απφ ηελ Έξεπλα Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ
Ννηθνθπξηψλ (EU-SILC) ζηε βάζε, πιένλ, Καλνληζκνχ ηνπ Δπξσπατθνχ ΢πκβνπιίνπ θαη
ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ηνπ νπνίνπ ε δεκνζίεπζε αλακέλεηαη.37
Απφ ηελ έξεπλα απηή πξνθχπηνπλ, κεηαμχ άιισλ, θαη νη δείθηεο θηλδχλνπ θηψρεηαο
πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε Δπξσπατθφ επίπεδν, ηφζν γηα δηαρξνληθή ζχγθξηζε, φζν θαη γηα
ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα ζηνηρεία ηεο Έξεπλαο ζα πξέπεη
λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε πξνζνρή, δεδνκέλνπ φηη δελ πεξηιακβάλνπλ εηζνδεκαηηθέο ξνέο,
φπσο ε ηδηνθαηνίθεζε, νη παξνρέο ζε είδνο, γηα παξάδεηγκα παηδηθνί ζηαζκνί, θνηλσληθφο
ηνπξηζκφο, βνήζεηα ζην ζπίηη, ή ε ηδηνθαηαλάισζε, γηα παξάδεηγκα ε ηδηνθαηαλάισζε
αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ε ρξήζε επαγγεικαηηθνχ νρήκαηνο απφ ην λνηθνθπξηφ, νη νπνίεο είλαη
πνιχ απμεκέλεο ζηνλ Δπξσπατθφ Νφην θαη θπξίσο ζηελ Διιάδα.
΢εκεηψλεηαη φηη βειηίσζε κίαο πνζνζηηαίαο κνλάδαο αληηζηνηρεί ζε πεξίπνπ 110.000
άηνκα. Ζ εηθφλα απηή ππνθξχπηεη κηα πνιχ ηαρχηεξε αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο
ησλ αηφκσλ ζε επηζθάιεηα απφ ηνλ κέζν φξν ησλ ππνινίπσλ αηφκσλ: Μεηαμχ 1997 σο ην
2000 ν κέζνο φξνο ηνπ πξαγκαηηθνχ ηνπο εηζνδήκαηνο απμήζεθε θαηά 20%, πεξηζζφηεξν
απφ δχν θνξέο ηαρχηεξα απφ ηνλ κέζν φξν ησλ αηφκσλ κε εηζνδήκαηα πνπ ππεξέβαηλαλ ηελ
δηαρσξηζηηθή γξακκή.
΢ηνλ πίλαθα 9 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο έλσζεο θαηά ην έηνο 1995 έσο ην
2002. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηα ζηνηρεία ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα ηα έηε 2000 θαη 2001
δελ έρνπλ αλαθνηλσζεί αθφκε απφ ηε Eurostat. Γηα ην 2002 πνιιά θξάηε- κέιε δελ
δηελήξγεζαλ ηελ έξεπλα. Σν αλαγξαθφκελν έηνο αλαθέξεηαη ζην έηνο ηεο Έξεπλαο. Σα
εηζνδήκαηα αθνξνχλ ζην πξνεγνχκελν έηνο. Σα κεγέζε ηεο Φηλιαλδίαο αθνξνχλ ζην 1996
θαη φρη ζην 1995. Σα κεγέζε ηεο ΢νπεδίαο αθνξνχλ ζην 1997 θαη φρη ζην 1995. Γηα ηα έηε
2000-2002 ηα ζηνηρεία είλαη πξνζσξηλά. Γηα ηα έηε 2000 θαη 2001 ηα ζηνηρεία έρνπλ
επεμεξγαζζεί απφ ηελ Eurostat, αιιά δελ έρνπλ αλαθνηλσζεί αθφκε.
37
http://www.statistics.gr/el/statistics?p_p_id=documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo
4lN&p_p_lifecycle=2&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_cacheability=cacheLevelPage&p_p_col_id=c
olumn-
2&p_p_col_count=4&p_p_col_pos=1&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_j
avax.faces.resource=document&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ln=dow
nloadResources&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_documentID=105189
&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_locale=el
48
EU-SILC
Πίλαθαο 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,

απφ ην έηνο 1995 έσο ην 2002
Πηγή:http://www.statistics.gr/el/statistics?p_p_id=documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBK
Ko4lN&p_p_lifecycle=2&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_cacheability=cacheLevelPage&p_p_col_i
d=column-
2&p_p_col_count=4&p_p_col_pos=1&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ja
vax.faces.resource=document&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ln=downlo
adResources&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_documentID=105189&_do
cuments_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_locale=el
Απφ ηνλ πίλαθα 9 παξαηεξείηαη φηη ην 2001 ην 19,6% ηνπ πιεζπζκνχ είρε εηζφδεκα
κηθξφηεξν ηνπ 60% ηνπ δηακέζνπ εηζνδήκαηνο, ζπλερίδνληαο ηε ζηαζεξή ηάζε βειηίσζεο.
Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη ην γεγνλφο φηη ε εηθφλα πνπ απνδίδνπλ ηα ζηνηρεία κεηαβάιιεηαη, αλ
δηαηεξεζεί ζηαζεξφ σο πξνο ηελ αγνξαζηηθή ηνπ δχλακε ζην επίπεδν ηνπ 1995 ην
εηζνδεκαηηθφ θαηψθιη πνπ νξίδεη ηνπο νηθνλνκηθψο επηζθαιείο. ΢ηε πεξίπησζε απηή ην
πνζνζηφ ησλ νηθνλνκηθψο επηζθαιψλ κεηψλεηαη θαηά 4 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ηελ πεξίνδν
1995-1999 θαη 7 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ηελ πεξίνδν 1995-2002. Απηφ ζεκαίλεη φηη πεξί ηα
750.000 άηνκα βειηίσζαλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο ζέζε θαη δηέθπγαλ ηνλ θίλδπλν ηεο
νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο. Δπίζεο, ε Διιάδα βξίζθεηαη εγγχηεξα ζηνλ θνηλνηηθφ κέζν φξν.
΢ηνλ πίλαθα 10 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ θίλδπλνπ θηψρεηαο απφ ην έηνο 1995 έσο ην
2002.Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηα κεγέζε ηεο Φηλιαλδίαο αθνξνχλ ζηε κεηαβνιή απφ ην
1996 θαη φρη ην 1995.
49
EU-SILC
Πίλαθαο 10: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, απφ ην έηνο 1995 έσο ην 2002
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 10 αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην αλαγξαθφκελν έηνο αλαθέξεηαη ζην
έηνο ηεο Έξεπλαο θαη ηα εηζνδήκαηα αθνξνχλ ζην πξνεγνχκελν έηνο. Έηζη ινηπφλ,
παξαηεξείηαη φηη απφ ην 1995 έσο ην 2002 γηα ην 60% ηνπ δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ ζηαζεξνχ
εηζνδήκαηνο ππάξρεη κηα ζρεηηθή ηάζε βειηίσζεο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο θαη ηδηαίηεξα
ζηελ Διιάδα.
3.1.2. ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢

Απφ ηελ έξεπλα ηνπ Δπξσπατθνχ Πάλει Ννηθνθπξηνχ (ECHP) γηα ην έηνο 2002,
πξνθχπηεη φηη απφ ην 1994 έσο ην 2002 ν θίλδπλνο θηψρεηαο κεηψλεηαη ζηα θξάηε κέιε ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο. ΢πγθεθξηκέλα γηα ηελ Διιάδα απφ ην 1995 έσο ην 2002 ζε ηειηθή
αλάιπζε έρεη κεησζεί ν θίλδπλνο θηψρεηαο αιιά κε ελδηάκεζεο κηθξέο απμήζεηο πνπ κέρξη ην
2002 γίλνληαη κεηψζεηο παξφιν πνπ ην 1995. Οη ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε πςειά πνζνζηά
θηψρεηαο απφ ην έηνο 1995 έσο ην 2002 είλαη ε Πνξηνγαιία, ε Διιάδα, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην
θαη ε Ηηαιία. Οη ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε ρακειά πνζνζηά θηψρεηαο απφ ην έηνο 1995 έσο ην
2002 είλαη ε Γαλία, ε Οιιαλδία, ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Απζηξία.
50
EU-SILC

Απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο αλαθνηλψλνληαη ηα
απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ
Ννηθνθπξηψλ 2003 (European Union- Statistics on Income and Living Conditions), µε
πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2002. Ζ έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγµα 6.665
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 14.960 µέιε ησλ λνηθνθπξηψλ ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ.38
Ζ Έξεπλα Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ δηαβίσζεο απνηειεί κέξνο ελφο θνηλνηηθνχ
ζηαηηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ζην νπνίν ζπκκεηέρνπλ φιεο νη ρψξεο-µέιε ηεο Δπξσπατθήο
Έλσζεο θαη ε νπνία αληηθαηέζηεζε, απφ ην 2003, ην Δπξσπατθφ Πάλει Ννηθνθπξηψλ
πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε πνηνηηθή βειηίσζε ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πνπ αθνξνχλ
ζηε θηψρεηα θαη ζηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε βαζηθή πεγή αλαθνξάο
ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ θνηλσληθφ
απνθιεηζκφ ζε Δπξσπατθφ επίπεδν. Ζ ζπγθξηζηκφηεηα ησλ ζηνηρείσλ ζεσξείηαη
εμαζθαιηζκέλε αθνχ ε έξεπλα δηελεξγείηαη ζε φιεο ηηο ρψξεο-µέιε, µε θνηλά απνδεθηά
εξσηεκαηνιφγηα. ΢θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα δηεξεπλεζνχλ νξηζκέλα θνηλσληθφ-νηθνλνκηθά
κεγέζε, πνπ επεξεάδνπλ ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ηνπ πιεζπζκνχ. Με ηηο πιεξνθνξίεο πνπ
ζπγθεληξψλνληαη, ε Υψξα µαο είλαη ζε ζέζε λα ππνινγίζεη θαη λα θαηαξηίζεη ηνπο
δηαξζξσηηθνχο δείθηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη λα παξάγεη ζπζηεκαηηθέο ζηαηηζηηθέο ζρεηηθά
µε ηηο εηζνδεκαηηθέο αληζφηεηεο, ηηο αληζφηεηεο ζηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ,
ηε θηψρεηα θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ.
Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη µε
ηδηαίηεξε πξνζνρή, δεδνκέλνπ φηη δελ πεξηιακβάλνπλ εηζνδεκαηηθέο ξνέο, νη νπνίεο είλαη
πνιχ απμεκέλεο ζηε ρψξα µαο. Οη παξαπάλσ εηζνδεκαηηθέο ζπληζηψζεο είλαη δπλαηφλ λα
επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηα απνηειέζκαηα θαη λα κεηψζνπλ ζε πνζνζηηαίεο κνλάδεο ην
ζρεηηθφ θίλδπλν νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο πάλσ απφ 2%.39
Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ 2003 Σν 2003 ην πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνµηθήο
επηζθάιεηαο αλήιζε ζην 21%, ελψ ην 2002 αλεξρφηαλ ζε πνζνζηφ 20%. Δπίζεο, ν θίλδπλνο
θηψρεηαο ππνινγηδφµελνο µε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξαµµέο ησλ 40%, 50% θαη 70%
ηνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηµνπ ηζνδχλαµνπ εηζνδήµαηνο αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 9.7%, 14.2% θαη
28.8% αληίζηνηρα. Δπίζεο ην πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνµηθήο επηζθάιεηαο βξίζθεηαη ζε
ηζνξξνπία ηα ηειεπηαία ρξφληα, ζε πνζνζηά µεηαμχ 20 θαη 22%. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ
νηθνλνµηθήο επηζθάιεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε πνζνζηφ 21.6% ζε ζρέζε µε ηνπο
άλδξεο ζε πνζνζηφ 20.4%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα παηδηά ειηθίαο αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ
23.1%. Ο ζρεηηθφο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνµα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε
πνζνζηφ 28.1%, ελψ ησλ αηφµσλ ειηθίαο 16 έσο 24 εηψλ ζε πνζνζηφ 25.2%.
38
olumn-
39
Σν ίδην
51
EU-SILC

Απφ ηελ δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ
Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2003, παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο γηα ηελ
Διιάδα θπκαίλεηαη ζε ζηαζεξά πιαίζηα κε πνζνζηφ 21%. Δπίζεο, ηα πνζνζηά θηψρεηαο είλαη
πην κεγάια γηα ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο. Σέινο, γηα ηε παηδηθή θηψρεηα
βξίζθεηαη ζε είλαη κηθξφηεξα πνζνζηά απφ ηα άηνκα ειηθίαο 16 εψο 24 εηψλ θαη κεγαιχηεξα
πνζνζηά θηψρεηαο έρνπλ νη ειηθησκέλνη.
52
EU-SILC

Απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο αλαθνηλψλνληαη ηα

απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ
Ννηθνθπξηψλ 2004 (European Union- Statistics on Income and Living Conditions), κε
πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2003. Ζ έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 6.252
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 13.996 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο
φξνο αηφκσλ ππνινγίζηεθε ζηα 2,66 κέιε αλά λνηθνθπξηφ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα
απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή, δεδνκέλνπ
φηη δελ πεξηιακβάλνπλ εηζνδεκαηηθέο ξνέο, φπσο ηδηνθαηνίθεζε, παξνρέο ζε είδνο,
ηδηνθαηαλάισζε, νη νπνίεο είλαη πνιχ απμεκέλεο ζηε Υψξα καο. Οη παξαπάλσ εηζνδεκαηηθέο
ζπληζηψζεο είλαη δπλαηφλ λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηα απνηειέζκαηα θαη λα κεηψζνπλ ην
ζρεηηθφ θίλδπλν νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο πάλσ απφ 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο. Δπίζεο, γηα ηελ
εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ αλάγλσζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο,
πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο
πιεζπζκνχ πνπ, θαηά ηεθκήξην, είλαη θησρέο. 40
Γεδνκέλνπ φηη νη δείθηεο επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ δηάθνξεο ππνθαηεγνξίεο
πιεζπζκνχ, επηζεκαίλεηαη φηη απηέο δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ
ηεο Υψξαο ζην δείγκα. Μηα κεγάιε θαηεγνξία πνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηεο θηψρεηαο είλαη νη
νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο, θαηεγνξία πνπ, επίζεο, ππφ-αληηπξνζσπεχεηαη. Σέινο, ζεκεηψλεηαη
φηη κεξηθέο κεγάιεο δηαθνξνπνηήζεηο, φπσο ε παηδηθή θηψρεηα, ην βάζνο ηεο θηψρεηαο θαη ε
νηθνλνκηθή αληζφηεηα, ζε ζχγθξηζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο, απνδίδνληαη ζηελ αιιαγή ηεο
κεζφδνπ ησλ ζηαζκίζεσλ πνπ πξνηάζεθε απφ ηε Eurostat, θαζψο θαη ζηε ρξεζηκνπνίεζε ζηηο
ζηαζκίζεηο ζηνηρείσλ πιεζπζκνχ ηεο Απνγξαθήο Πιεζπζκνχ ηνπ 2001 κε πξνβνιή ζην
2004, ελψ ζηελ πξνεγνχκελε έξεπλα είραλ ρξεζηκνπνηεζεί ζηνηρεία ηεο Απνγξαθήο ηνπ
2001 ρσξίο πξνβνιή ζην 2003.
Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο πξνθχπηεη:
1. ΢ηα 5.300,18 επξψ, αλά άηνκν, ην θαηψθιη νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, δειαδή
ηεο θηψρεηαο, ζπγθεθξηκέλα ην ρξεκαηηθφ φξην ηεο θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην εηήζην πνζφ ησλ
5.300,18 επξψ αλά άηνκν θαη ζε 11.130,37 επξψ γηα λνηθνθπξηά κε δχν ελήιηθνπο θαη δχν
εμαξηψκελα παηδηά.
2. Μηθξή κείσζε ηνπ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, δειαδή ην νηθνλνκηθφ
έηνο 2003, ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο καο δηέκελε ζε λνηθνθπξηά κε ρακειφ
εηζφδεκα, πξηλ ηηο θνηλσληθέο κεηαβηβάζεηο θαη ην θφζηνο ζηέγαζεο, ελψ ην έηνο 2002 ην
πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ αλεξρφηαλ ζε 21%. Δπηζεκαίλεηαη φηη ν παξαπάλσ δείθηεο,
ππνινγηδφκελνο κε ηελ ίδηα κεζνδνινγία, θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία γηα ηελ νπνία είλαη
δηαζέζηκεο κεηξήζεηο, παξνπζηάδεη ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα θπκαηλφκελνο κεηαμχ 20% θαη 23%.
40
olumn-
53
EU-SILC
΢ην γξάθεκα 1 απεηθνλίδεηαη ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο απφ ην έηνο
1994 έσο ην 2003 ζε πνζνζηά.
Γξάθεκα 1: Πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο 1994-2003
3. Ο θίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, ππνινγηδφκελνο κε ελαιιαθηηθέο

δηαρσξηζηηθέο γξακκέο ησλ πνζνζηψλ 40%, 50% θαη 70% ηνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ
δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο, αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 7,5%, 12,8% θαη 27,6%,
αληίζηνηρα.
4. Γηαθνξνπνίεζε ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο θαηά θχιν θαη ειηθηαθή νκάδα. Σν
πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε πνζνζηφ
21,1%, ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο ζε πνζνζηφ 18,9%. Ο θίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο γηα
παηδηά ειηθίαο 0-15 εηψλ, δειαδή θαηαηάζζεηαη ζηε παηδηθή θηψρεηα, αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ
19,7%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ
28,2%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο 16 έσο 24 εηψλ ζε πνζνζηφ 23,5%.

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2004, ηα απνηειέζκαηα δείρλνπλ φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηελ
Διιάδα κεηψζεθε ιίγν ζην 20%. Δπίζεο ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά θηψρεηαο έρνπλ νη γπλαίθεο
ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο. Δπηπιένλ ε παηδηθή θηψρεηα έρεη ρακειά πνζνζηά θηψρεηαο ζε
ζρέζε κε ηηο ειηθίεο απφ 16 εηψλ έσο 24 βξίζθνληαη ζε πνζνζηφ θηψρεηαο θαη γηα ηνπο
ειηθησκέλνπο απφ 65 εηψλ θαη άλσ ην πνζνζηφ ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο βξίζθεηαη ζε πνζνζηφ
28,2%.
54
EU-SILC

Απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο
αλαθνηλψλνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη
΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ, έηνπο 2005 (European Union- Statistics on Income
and Living Conditions), κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2004. Ζ έξεπλα
δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 5.568 λνηθνθπξηψλ θαη ζε 12.381 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ
απηψλ, ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο αηφκσλ ππνινγίζηεθε ζηα 2,67 κέιε αλά
λνηθνθπξηφ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη
κε ηδηαίηεξε πξνζνρή, δεδνκέλνπ φηη δελ πεξηιακβάλνπλ εηζνδεκαηηθέο ξνέο, νη νπνίεο είλαη
πνιχ απμεκέλεο ζηε Υψξα καο. Οη παξαπάλσ εηζνδεκαηηθέο ζπληζηψζεο είλαη δπλαηφλ λα
επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηα απνηειέζκαηα θαη λα κεηψζνπλ ην ζρεηηθφ θίλδπλν νηθνλνκηθήο
επηζθάιεηαο πάλσ απφ 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο. Δπίζεο, γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ
ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ αλάγλσζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί
ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη,
θαηά ηεθκήξην, θησρέο. Γεδνκέλνπ φηη νη δείθηεο επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ δηάθνξεο
ππνθαηεγνξίεο πιεζπζκνχ, γηα παξάδεηγκα νη ειηθηαθέο θαηεγνξίεο θαη νη ηχπνη
λνηθνθπξηψλ, επηζεκαίλεηαη φηη απηέο δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπ ζπλνιηθνχ
πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ζην δείγκα. Μηα κεγάιε θαηεγνξία πνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηεο
θηψρεηαο είλαη νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο, θαηεγνξία πνπ, επίζεο, ππφ-αληηπξνζσπεχεηαη.41
3.4.1 ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ
Απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο γηα ην 2004 πξνθχπηεη φηη ζηα 5.649,78 επξψ, αλά
άηνκν βξίζθεηαη ην θαηψθιη νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο, δειαδή ηεο θηψρεηαο. Τπάξρεη κηθξή
κείσζε ηνπ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο. Σν νηθνλνκηθφ έηνο 2004, ην 19,6% ηνπ
πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο καο δηέκελε ζε λνηθνθπξηά κε ρακειφ εηζφδεκα, ελψ ην έηνο 2003 ην
πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ αλεξρφηαλ ζε 19,9%. Δπηζεκαίλεηαη φηη ν παξαπάλσ δείθηεο,
ππνινγηδφκελνο κε ηνλ ίδην ηξφπν, βξίζθεηαη ζε ζηαζεξά πιαίζηα θπκαηλφκελνο κεηαμχ 20%
θαη 23%, είλαη ζηξνγγπινπνηεκέλα ηα πνζνζηά. ΢ην γξάθεκα 2 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ
ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο απφ ην έηνο 1994 έσο ην 2004.
41
olumn-
55
EU-SILC
Γξάθεκα 2: Πνζνζηφ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο θαηά ην έηνο 1994 έσο ην 2004
Σα λνηθνθπξηά πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο εθηηκψληαη ζε 832.456 θαη ηα

κέιε ηνπο ζε 2.088.701. ΢ην γξάθεκα 3 απεηθνλίδεηαη ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ζε πνζνζηά κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο.
Γξάθεκα 3: Πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο

γξακκέο
Απφ ην γξάθεκα 3 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο, ππνινγηδφκελνο κε ηηο

ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο ησλ 40%, 50% θαη 70% ηνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ
δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο, αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 7,3%, 12,6% θαη 25,9%,
αληίζηνηρα. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο κε
πνζνζηφ 20,9% ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο κε πνζνζηφ 18,3%. Ο θίλδπλνο νηθνλνκηθήο
επηζθάιεηαο γηα παηδηά ειηθίαο 0-15 εηψλ, δειαδή ε παηδηθή θηψρεηα αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2005, παξαηεξείηαη γηα ηελ Διιάδα κηα κηθξή κείσζε ηνπ θηλδχλνπ
56
EU-SILC
νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζε πνζνζηφ 19,6%. Γεληθφηεξα ηα ηειεπηαία έηε ζηελ Διιάδα

ππάξρεη κηα ζηαζεξφηεηα ζηα κεγέζε ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο. Δπηπιένλ ην πνζνζηφ ηνπ
θηλδχλνπ ηεο θηψρεηα είλαη κεγαιχηεξν ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο. Σέινο, ζηε παηδηθή θηψρεηα
βξίζθεηαη ζε ρακειά πνζνζηά, γηα ηα άηνκα ειηθίαο 16 έσο 24 εηψλ ζε ιίγν πην ςειά
πνζνζηά θαη γηα ηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πην πςειά πνζνζηά ζε
ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο.
57
EU-SILC

Απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο

΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ, έηνπο 2007 (European Union - Statistics on Income
and Living Conditions), µε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2006. Ζ έξεπλα
δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 5.700 λνηθνθπξηψλ θαη ζε 15.151 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ
απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 12.190 ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο αηφκσλ ππνινγίζηεθε
ζηα 2,66 κέιε αλά λνηθνθπξηφ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ζηελ θαηαλνκή θαηά άηνκν ζεσξείηαη, µε
βάζε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, φηη ην θάζε µέινο ηνπ λνηθνθπξηνχ θαηέρεη ην ίδην εηζφδεκα πνπ
αληηζηνηρεί ζην ηζνδχλακν δηαζέζηκν εηζφδεκα. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην θάζε µέινο ηνπ
λνηθνθπξηνχ απνιακβάλεη ην ίδην επίπεδν δηαβίσζεο. ΢πλεπψο, ζηελ θαηά άηνκν θαηαλνκή,
ην εηζφδεκα πνπ απνδίδεηαη ζε θάζε άηνκν, δελ αληηπξνζσπεχεη ρξεκαηηθή απνιαβή, αιιά
έλαλ δείθηε επηπέδνπ δηαβίσζεο. Δπηζεκαίλεηαη φηη γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ,
θαηά ηελ κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ
εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην
θησρέο. Γεδνκέλνπ φηη νη δείθηεο επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ δηάθνξεο ππνθαηεγνξίεο
πιεζπζκνχ, δειαδή νη ειηθηαθέο θαηεγνξίεο, νη ηχπνη λνηθνθπξηψλ, επηζεκαίλεηαη φηη απηέο
δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ζην δείγκα. Μηα κεγάιε
θαηεγνξία πνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηεο θηψρεηαο είλαη νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο, θαηεγνξία
πνπ, επίζεο, ππφ-αληηπξνζσπεχεηαη.42
θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2007. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο
έξεπλαο γηα ην έηνο 2007 είλαη κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο γηα ην έηνο 2006.
42
olumn-
58
EU-SILC
Πίλαθαο 11: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαηά ην 2007
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 11 παξαηεξείηαη φηη ην έηνο 2006, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο βξίζθεηαη ζε πνζνζηφ 20,3%. Δπηζεκαίλεηαη φηη ν παξαπάλσ
δείθηεο, ππνινγηδφκελνο κε ηνλ ίδην ηξφπν, ηα ηειεπηαία ρξφληα βξίζθεηαη ζε ζηαζεξφηεηα
κεηαμχ 20% θαη 23%, ζηξνγγπινπνηεκέλα πνζνζηά. ΢ην γξάθεκα 4 απεηθνλίδεηαη ην
πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ αλά θαηεγνξία, ζε θησρνχο θαη κε θησρνχο θαη ζην γξάθεκα 5
απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηα ζε θίλδπλν θηψρεηαο.
Γξάθεκα 4: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο
59
EU-SILC
Γξάθεκα 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο
Απφ ην γξάθεκα 4 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ησλ κε θησρψλ είλαη κεγαιχηεξν

απφ πνζνζηφ ησλ θησρψλ, δειαδή ην πνζνζηφ ησλ θησρψλ αγγίδεη ην 79,5% θαη ησλ
θησρψλ είλαη ην 20,3%. Απφ ην γξάθεκα 5 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο,
ππνινγηδφκελνο µε ηηο ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο ησλ 40%, 50% θαη 70% ηνπ
ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο, αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 8%, 13%
θαη 28%, αληίζηνηρα. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε
ζρέζε µε ηνπο άλδξεο, 21% θαη 20%, αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηε παηδηθή
θηψρεηα αλέξρεηαη ζε 23%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ
ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 23%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο 18 έσο 24 εηψλ ζε πνζνζηφ 24%.

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2007 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο ζηελ Διιάδα απμάλεηαη
απφ ην 19,6% ζην 20,3%. Σν πνζνζηφ ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο ζηηο γπλαίθεο είλαη
κεγαιχηεξνο απφ ηνλ θίλδπλν θηψρεηαο ησλ αλδξψλ. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηα παηδηά
βξίζθεηαη ζηα ίδηα πνζνζηά κε ηνπο ειηθησκέλνπο, ελψ γηα ηα άηνκα ειηθίαο 18 έσο 24 εηψλ
βξίζθεηαη ζε πςεινηεξν πνζνζηφ.
60
EU-SILC

Απφ ηε Γεληθή Γξακκαηείαο ηεο Δζληθήο ΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Διιάδνο
΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ (European Union - Statistics on Income and Living
Conditions) έηνπο 2008, µε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2007. Ζ έξεπλα απνηειεί
ηε βαζηθή πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο
θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Καηά ην 2008, ε έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 6.504
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 16.869 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 14.123 ειηθίαο 16
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,6. Δπηζεκαίλεηαη φηη
γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο,
πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο
πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην, θησρέο. Γεδνκέλνπ φηη νη δείθηεο επεξεάδνληαη
ζεκαληηθά απφ δηάθνξεο ππνθαηεγνξίεο πιεζπζκνχ, ειηθηαθέο θαηεγνξίεο, ηχπνη
λνηθνθπξηψλ, επηζεκαίλεηαη φηη απηέο δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπ ζπλνιηθνχ
πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ζην δείγκα. Μηα κεγάιε θαηεγνξία πνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηεο
θηψρεηαο είλαη νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο, θαηεγνξία πνπ, επίζεο, ππφ-αληηπξνζσπεχεηαη. 43
θηψρεηαο θαηά ην έηνο 2008. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο
Πίλαθαο 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2008
d=column-
43
olumn-
61
EU-SILC
Απφ ηνλ πίλαθα 12 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε
θίλδπλν θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην 20%, ζηξνγγπινπνηεκέλν. ρξεκαηηθφ φξην ηεο θηψρεηαο
αλέξρεηαη ζην εηήζην πνζφ ησλ 6.480,00 επξψ αλά άηνκν. ΢ην γξάθεκα 6 απεηθνλίδεηαη ν
πιεζπζκφο αλά θαηεγνξία θησρψλ θαη κε θησρψλ θαη ζην γξάθεκα 7 απεηθνλίδνληαη ηα φξηα
ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο.
Γξάθεκα 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο
Απφ ην γξάθεκα 6 παξαηεξείηαη φηη ν πιεζπζκφο ησλ κε θησρψλ είλαη κεγαιχηεξνο

απφ ηνλ πιεζπζκφ ησλ θησρψλ. ΢πγθεθξηκέλα, ν πιεζπζκφο ησλ κε θησρψλ αλέξρεηαη ζε
πνζνζηφ ζε 80% θαη ησλ κε θησρψλ αλέξρεηαη ζε 20%. Απφ ην γξάθεκα 7 παξαηεξείηαη φηη
ν θίλδπλνο θηψρεηαο, ππνινγηδφκελνο µε ηηο ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο ησλ 40%,
50% θαη 70% ηνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο, αλέξρεηαη ζε
πνζνζηφ 7%, 13% θαη 27%, αληίζηνηρα. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο
γπλαίθεο ζε ζρέζε µε ηνπο άλδξεο, 21% θαη 20%, αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηε
παηδηθή θηψρεηα 0-17 εηψλ αλέξρεηαη ζε 23%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ
62
EU-SILC
ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 22%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο 18 έσο 24 εηψλ ζε
πνζνζηφ 23%

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2008, παξαηεξείηαη φηη ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο
απεηιείηαη απφ ηε θηψρεηα, πεξίπνπ ίδην ην πνζνζηφ ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο γηα ηε παηδηθή θηψρεηα θαη γηα ηηο ειηθίεο απφ 18 έσο 24 εηψλ, βξίζθνληα ζηα
πςειφηεξα επίπεδα ζε ζρέζε κε ηελ θαηεγνξία ησλ ειηθησκέλσλ απφ 65 εηψλ θαη άλσ.
63
EU-SILC

Απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή αλαθνηλψλνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο
δεηγκαηνιεπηηθήο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ
(European Union - Statistics on Income and Living Conditions) έηνπο 2009, κε πεξίνδν
αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2008. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε βαζηθή πεγή αλαθνξάο ησλ
ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ.
Καηά ην 2009, ε έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 7.036 λνηθνθπξηψλ θαη ζε 18.035
κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 15.045 ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο
κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,6. Δπηζεκαίλεηαη φηη γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ
ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε
φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά
ηεθκήξην, θησρέο. Γεδνκέλνπ φηη νη δείθηεο επεξεάδνληαη ζεκαληηθά απφ δηάθνξεο
ππνθαηεγνξίεο πιεζπζκνχ, ειηθηαθέο θαηεγνξίεο, ηχπνη λνηθνθπξηψλ, επηζεκαίλεηαη φηη
απηέο δελ είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ζην δείγκα. Μηα
κεγάιε θαηεγνξία πνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηεο θηψρεηαο είλαη νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο,
θαηεγνξία πνπ, επίζεο, ππφ-αληηπξνζσπεχεηαη. 44
θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2009. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο
d=column-
44
olumn-
64
EU-SILC
Απφ ηνλ πίλαθα 13 παξαηεξείηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε

θίλδπλν θηψρεηαο θαηεβαίλεη ζην 19,7% ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο. Δπίζεο, ην
ρξεκαηηθφ φξην ηεο θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην εηήζην πνζφ ησλ 6.897,30 επξψ αλά άηνκν. Σν
κέζν εηήζην αηνκηθφ ηζνδχλακν εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε 13.504,88 επξψ. ΢ην γξάθεκα 8
απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ θαηά θαηεγνξία θησρψλ θαη κε θησρψλ θαη ζην
γξάθεκα 9 απεηθνλίδεηαη ν θίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο.
Γξάθεκα 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο
Απφ ην γξάθεκα 8 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ησλ κε θησρψλ είλαη κεγαιχηεξν

απφ ην πνζνζηφ ησλ θησρψλ, δειαδή ην πνζνζηφ ησλ κε θησρψλ είλαη 79,3%, ελψ ην
πνζνζηφ ησλ θησρψλ είλαη 19,7%. Απφ ην γξάθεκα 9 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο,
65
EU-SILC
ππνινγηδφκελνο κε ηηο ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο ησλ 40%, 50% θαη 70% ηνπ
ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ δηάκεζνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο, αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 6,6%,
12,2% θαη 25,4%, αληίζηνηρα. ΢ην γξάθεκα 10 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο απφ ην 1994 έσο ην 2009.
Γξάθεκα 10: Πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο: 1994-2009
Απφ ην γξάθεκα 10 παξαηεξείηαη φηη ην 19,7% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο απεηιείηαη
απφ ηε θηψρεηα. Ο παξαπάλσ δείθηεο, ππνινγηδφκελνο κε ηνλ ίδην ηξφπν, παξνπζηάδεη
ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα κεηαμχ 20% θαη 23% ζηξνγγπινπνηεκέλν. Σν
πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο, 20,2%
θαη 19,1%, αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηε παηδηθή θηψρεηα 0-17 εηψλ αλέξρεηαη ζε

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2009, παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο αλέξρεηαη ζε
πνζνζηφ 19,7%, κεησκέλν ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο. Δπίζεο, ν θίλδπλνο θηψρεηαο
γηα παηδηά ειηθίαο 0-17 εηψλ, δειαδή ζηε παηδηθή θηψρεηα, είλαη πςειφηεξνο θαηά ηέζζεξηο
πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ είλαη κεησκέλνο θαηά 0,9 ηεο πνζνζηηαίαο
κνλάδαο ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο 18 έσο 24 εηψλ βξίζθεηαη
ελδηάκεζα πνζνζηά ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο ειηθίεο.
66
EU-SILC

Απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ΢ΣΑΣ) αλαθνηλψλνληαη ηα απνηειέζκαηα
ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ
(Statistics on Income and Living Conditions) έηνπο 2010, µε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο
ην έηνο 2009. Σα απνηειέζκαηά ηεο έξεπλαο έηνπο 2011, µε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο
ην έηνο 2010, ζα αλαθνηλσζνχλ ην ΢επηέκβξην ηνπ 2012. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε βαζηθή πεγή
αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Καηά ην 2010, ε έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 7.005
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 17.611 µέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 14.788 ειηθίαο 16
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο µειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,51. Δπηζεκαίλεηαη
φηη γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο
έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ πεξηιακβάλνληαη
νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην θησρέο.45
θηψρεηαο θαηά ην 2010. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο
γηα ην έηνο 2010 είλαη κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο γηα ην έηνο 2009.
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 14 παξαηεξείηαη φηη ην ρξεκαηηθφ φξην ηεο θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην
εηήζην πνζφ ησλ 7.178 επξψ. Δπίζεο, ην κέζν εηήζην αηνκηθφ ηζνδχλακν εηζφδεκα αλέξρεηαη
45
olumn-
67
EU-SILC
ζε 13.973,94 επξψ. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε
µε ηνπο άλδξεο, 20,9% θαη 19,3%, αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ
ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 21,3%, ελψ γηα ηε παηδηθή θηψρεηα ζε πνζνζηφ 23,0%.
Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 75 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 25,5%,
ελψ γηα άηνκα ειηθίαο 75 εηψλ θαη θάησ ζε πνζνζηφ 19,6 %.
3.8.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖΑ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟

(ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ)
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ην έηνο 2010. Οη θαηεγνξίεο ηνπ πίλαθα είλαη θαηά
ειηθία θαη θχιν.
θαη θχιν: 2010
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 15 παξαηεξείηαη φηη ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο
ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλέξρεηαη ζην 27,7% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο. Δπίζεο, ε παηδηθή
θηψρεηα απεηιείηαη πεξηζζφηεξν κε πνζνζηφ 28,7%. ΢ηνλ πίλαθα 16 απεηθνλίδεηαη ην
πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά
ειηθία θαη ππεθνφηεηα θαηά ην έηνο 2010.
68
EU-SILC
θαη ππεθνφηεηα: 2010
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 16 παξαηεξείηαη φηη ν πιεζπζκφο ειηθίαο 18-64 εηψλ πνπ βξίζθεηαη
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ εθηηκάηαη γηα ηνπο Έιιελεο ζε 25,2% θαη γηα
ηνπο αιινδαπνχο ζε 54,1%. ΢ηνλ πίλαθα 17 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη ρψξα γέλλεζεο
θαηά ην έηνο 2010.
θαη ρψξα γέλλεζεο: 2010
d=column-
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ εθηηκάηαη γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ
γελλήζεθαλ ζε άιιε ρψξα εθηφο Διιάδνο ζε 50,9%. ΢ηνλ πίλαθα 18 απεηθνλίδνληαη ην
69
EU-SILC
πνζνζηφ ησλ δηαζηαπξψζεσλ ησλ δεηθηψλ ηεο θηψρεηαο ηεο Δπξψπεο 2020, θαηά ειηθία
θαηά ην έηνο 2010.
Πίλαθαο 18: Γηαζηαπξψζεηο ησλ δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο Δπξψπεο 2020, θαηά νκάδεο ειηθηψλ:
2010
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 18 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε

θίλδπλν θηψρεηαο, αιιά δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε θαη ρσξίο ρακειή έληαζε
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 4,1%. Σν πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη
δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε αιιά µε ρακειή έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε
3,1%. Σν πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά
µε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 11,8%. ΢ηνλ πίλαθα 19
απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ
απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο, θαηά ην έηνο 2010.
Σα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ην 2010 είλαη ην Βέιγην, ε Γεξκαλία, ε
Γαιιία, ε Ηηαιία, ην Λνπμεκβνχξγν, ε Οιιαλδία, ε Γαλία, ε Ηξιαλδία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην,
ε Διιάδα, ε Ηζπαλία, ε Πνξηνγαιία, ε Απζηξία, ε Φηλιαλδία, ε ΢νπεδία, ε Σζερία, ε
70
EU-SILC
Δζζνλία, ε Κχπξνο, ε Λεηνλία, ε Ληζνπαλία, ε Οπγγαξία, ε Μάιηα, ε Πνισλία, ε ΢ινβελία,

ε ΢ινβαθία, ε Βνπιγαξία θαη ε Ρνπκαλία. Οη ρψξεο ηεο Δπξσδψλεο ζηα 17 θξάηε κέιε είλαη
ε Απζηξία, ην Βέιγην, ε Γαιιία, ε Γεξκαλία, ε Διιάδα, ε Δζζνλία, ε Ηξιαλδία, ε Ηζπαλία, ε
Ηηαιία, ε Κχπξνο, ην Λνπμεκβνχξγν, ε Μάιηα, ε Οιιαλδία, ε Πνξηνγαιία, ε ΢ινβελία, ε
΢ινβαθία θαη ε Φηλιαλδία. Οη ρψξεο ηεο Δπξσδψλεο ζηα 16 θξάηε κέιε είλαη ε Απζηξία, ην
Βέιγην, ε Γαιιία, ε Γεξκαλία, ε Διιάδα, ε Ηξιαλδία, ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία, ε Κχπξνο, ην
Λνπμεκβνχξγν, ε Μάιηα, ε Οιιαλδία, ε Πνξηνγαιία, ε ΢ινβελία, ε ΢ινβαθία θαη ε
Φηλιαλδία.

Δπξψπεο: 2010
d=column-
71
EU-SILC
Απφ ηνλ πίλαθα 19 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο ζηελ Δπξψπε ησλ 27
θξαηψλ µειψλ εθηηκάηαη ζε 23,4%, ζηελ Δπξσδψλε ησλ 16 θαη 17 θξαηψλ κειψλ ζε
πνζνζηφ 21,5%. Σν πςειφηεξν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο θαηαγξάθεηαη ζηε Βνπιγαξία κε
πνζνζηφ 41,6%, ελψ ην ρακειφηεξν ζηελ Ηζιαλδία κε πνζνζηφ 13,7%.
3.8.3 ΒΑ΢ΗΚΔ΢ ΓΗΑΠΗ΢ΣΧ΢ΔΗ΢

Απφ ηελ δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο Δηζνδήκαηνο θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ
γηα ην έηνο 2010, παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο βξίζθεηαη ζε πνζνζηφ 20,1%. Γηα ηηο
γπλαίθεο ηα πνζνζηά θηψρεηαο βξίζθνληαη ζε πςειφηεξα πνζνζηά ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο.
Δπίζεο γηα ηε παηδηθή ειηθία ν θίλδπλνο θηψρεηαο είλαη πςειφηεξνο θαηά, πεξίπνπ, ηξεηο
πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ είλαη κεησκέλνο θαηά 0,1 ηεο πνζνζηηαίαο
κνλάδαο ζε ζρέζε µε ην πξνεγνχκελν έηνο. Σέινο, ε Διιάδα ζε ζρέζε κε ηηο ρψξεο ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο βξίζθεηαη ζε πςειά πνζνζηά θηψρεηαο.
72
EU-SILC
ΜΔΡΟ΢ „Γ. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢

ΝΟΗΚΟΚΤΡΗΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΚΡΗ΢Ζ, 2011-2015

΢ηα παξαπάλσ ππφ-θεθάιαηα ζα αμηνινγεζνχλ ηα εηζνδήκαηα θαη ηηο ζπλζήθεο
δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ ην έηνο 2011, κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2010,
κε βάζε έξεπλα ηεο EU-SILC απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ΢ΣΑΣ). Ζ έξεπλα ηεο
EU-SILCαπνηειεί ηε βαζηθή πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ γηα
ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ηελ αξρή ηεο
νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα. Καηά ην 2011, ε έξεπλα εθαξκφζηεθε ζε ηειηθφ δείγκα
6.029 λνηθνθπξηψλ θαη ζε 15.067 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 12.793
ειηθίαο 16 εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,5. Κάηη ην
νπνίν αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ κειέηε
ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ
δελ πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην θησρέο.46
΢ηνλ πίλαθα 20 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη κέζα ζηα
φξηα ηεο θηψρεηαο θαη πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαηά ην 2011.
Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο δεηγκαηνιεπηηθήο έξεπλαο γηα ην έηνο 2011 είλαη κε
πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο γηα ην έηνο 2010.
Πίλαθαο 20: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη θαηψθιη θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2011
Πηγή:http://www.statistics.gr/el/statistics?p_p_id=documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN&p_p
_lifecycle=2&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_cacheability=cacheLevelPage&p_p_col_id=column-
2&p_p_col_count=4&p_p_col_pos=1&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_javax.faces.res
ource=document&_documents_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_ln=downloadResources&_documen
ts_WAR_publicationsportlet_INSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_documentID=162712&_documents_WAR_publicationsportlet_I
NSTANCE_qDQ8fBKKo4lN_locale=el
Απφ ηνλ πίλαθα 20 αξρηθά παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην 21,4%. Αθφκα, παξαηεξνχκε φηη ην φξην ηεο
46
olumn-
73
EU-SILC
θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην πνζφ ησλ 6.591,00 επξψ εηεζίσο αλά άηνκν. Δπίζεο, ην κέζν εηήζην
αηνκηθφ ηζνδχλακν εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε 12.637,08 επξψ. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο
είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο, 21,9% θαη 20,9%, αληίζηνηρα. Ο
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 23,6%, ελψ
γηα άηνκα ειηθίαο έσο 17 εηψλ ζε πνζνζηφ 23,7 %. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο
άλσ ησλ 75 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε πνζνζηφ 27,5%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο θάησ ησλ 75 εηψλ
ζε πνζνζηφ 20,8%.
4.1.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟

θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ην 2011. Οη θαηεγνξίεο ζηνλ πίλαθα είλαη θαηά
θχιν θαη ειηθία.
θαη θχιν, θαηά ην 2011
d=column-
ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ βξίζθεηαη ζην 31,0% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο. Να ζεκεησζεί
επίζεο φηη ν πιεζπζκφο 18-64 εηψλ απεηιείηαη πεξηζζφηεξν θαη βξίζθεηαη ζην 31,6%. ΢ηνλ
πίλαθα 22 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη ππεθνφηεηα θαηά ην 2011.
74
EU-SILC
θαη ππεθνφηεηα, θαηά ην 2011
d=column-
ηνπο αιινδαπνχο ζε 58,3%. ΢ηνλ πίλαθα 23 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά νκάδεο ειηθηψλ θαη ρψξα
γέλλεζε θαηά ην 2011.
θαη ρψξα γέλλεζεο, θαηά ην 2011
d=column-
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ εθηηκάηαη γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ
75
EU-SILC
γελλήζεθαλ ζε άιιε ρψξα εθηφο Διιάδνο ζε 52,6%. ΢ηνλ πίλαθα 24 απεηθνλίδεηαη ε

δηαζηαπξψζεηο ησλ δεηθηψλ θηψρεηαο ηελ Δπξψπεο ην 2020, θαηά ειηθία.
Πίλαθαο 24: Γηαζηαπξψζεηο ησλ δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο Δπξψπεο 2020, θαηά νκάδεο ειηθηψλ,
θαηά ην 2011
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 24 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε

θίλδπλν θηψρεηαο, αιιά κέλνπλ ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε θαη ρσξίο ρακειή
έληαζε εξγαζίαο βξίζθεηαη ζην 5,5%. Δπίζεο, ην πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε
θίλδπλν θηψρεηαο θαη κέλνπλ ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε αιιά κε ρακειή έληαζε
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 3,5%. Σέινο, ην πνζνζηφ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο θαη κέλνπλ ζε λνηθνθπξηά κε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή έληαζε εξγαζίαο
αλέξρεηαη ζε 10,2%. ΢ηνλ πίλαθα 25 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαηά ην 2011.
76
EU-SILC

Δπξψπεο, θαηά ην 2011
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 25 παξαηεξείηαη φηη ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη πεξηζζφηεξν ζε

θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο είλαη ε Βνπιγαξία θαηά
49,1%, ηε Ρνπκαλία θαηά 40,3% θαη ε Λεηνλία θαηά 40,1%. Αληίζεηα ν πιεζπζκφο πνπ
βξίζθεηαη ζε ιηγφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο είλαη ε Σζερία θαηά 15,3%, ε Οιιαλδία θαηά 15,7%
θαη ε ΢νπεδία θαηά 16,1%.

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2011, δηαπηζηψλεηαη είλαη φηη ην 21,4% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ
ηεο Υψξαο απεηιείηαη απφ ηε θηψρεηα, φηαλ ην θαηψθιη ππνινγίδεηαη ζην 60%, ηεο δηάκεζνπ
ηνπ ζπλνιηθνχ δηαζέζηκνπ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο. Ο παξαπάλσ δείθηεο, ππνινγηδφκελνο
κε ηνλ ίδην ηξφπν, παξνπζηάδεη ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα
ζηξνγγπινπνηεκέλα 19% θαη 23%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηε παηδηθή ειηθία, είλαη
πςειφηεξνο θαηά 2,3 πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ
πιεζπζκνχ. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ είλαη απμεκέλνο θαηά
2,3 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζε ζρέζε κε ην 2010.
77
EU-SILC

΢ηα παξαπάλσ ππφ-θεθάιαηα ζα αμηνινγεζνχλ ηα εηζνδήκαηα θαη ηηο ζπλζήθεο
δηαβίσζεο ησλ λνηθνθπξηψλ ην έηνο 2012, κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2011,κε
βάζε έξεπλα ηεο EU-SILC απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ΢ΣΑΣ). Ζ έξεπλα ηεο
EU-SILC απνηειεί ηε βαζηθή πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ γηα
ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ηα κέζα ηεο νηθνλνκηθήο
θξίζεο ζηελ Διιάδα. Καηά ην 2012, ε έξεπλα εθαξκφζηεθε ζε ηειηθφ δείγκα 5.626
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο ησλ κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,5. Κάηη ην νπνίν
αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη γηα ηελ εμαγσγή νξζψλ ζπκπεξαζκάησλ, θαηά ηελ κειέηε ησλ
απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ
πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην θησρέο.47
Σν έηνο 2012, ην θαηψθιη ηεο θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην πνζφ ησλ 5.708 επξψ εηεζίσο
αλά άηνκν θαη ζε 11.986 επξψ γηα λνηθνθπξηά µε δχν ελήιηθεο θαη δχν εμαξηψκελα παηδηά
ειηθίαο θάησ ησλ 14 εηψλ. ΢ην γξάθεκα 11 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο απφ ην έηνο 2008 έσο ην 2012.
Γξάθεκα 11: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην έηνο 2008 έσο ην
2012
Απφ ην γξάθεκα 11 παξαηεξείηαη φηη γηα ην έηνο 2012, ην 23,1% ηνπ ζπλνιηθνχ
πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ήηαλ ζε θίλδπλν θηψρεηαο φηαλ ην φξην θηψρεηαο νξίδεηαη ζην 60%
ηνπ δηακέζνπ ζπλνιηθνχ ηζνδχλακνπ εηζνδήκαηνο ηνπ λνηθνθπξηνχ. Δπίζεο, ην κέζν εηήζην
αηνκηθφ ηζνδχλακν εηζφδεκά αλέξρεηαη ζε 10.676 επξψ. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο
είλαη πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε µε ηνπο άλδξεο, ζπγθεθξηκέλα 23,6% θαη 22,5%,
αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνµα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 17,2%,
47
olumn-
78
EU-SILC
ελψ γηα άηνµα ειηθίαο έσο 17 εηψλ ζε 26,9 %. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνµα ειηθίαο άλσ
ησλ 75 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 20,0%, ελψ γηα άηνµα ειηθίαο θάησ ησλ 75 εηψλ ζε 23,4 %.
4.2.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΓΗΑ ΣΖ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟

΢ην γξάθεκα 12 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ην 2008 εψο ην 2012. Σν γξάθεκα παξνπζηάδεη ηε
εμέιημε ηνπ δείθηε ηα ηειεπηαία ηέζζεξα έηε.
Γξάθεκα 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ απφ ην

έηνο 2008 έσο ην 2012
Απφ ην γξάθεκα 12 παξαηεξείηαη φηη θαηά ην 2009 κηα κηθξή κείσζε θαη θαηά ην
2010 θα κεηά.27,6% απφηνκε αχμεζε.΢ην γξάθεκα δείρλεη φηη ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλέξρεηαη ζην 34,6% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο
Υψξαο θαηά ην 2012. ΢ηνλ πίλαθα 26 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ειηθία θαη θαηά θχιν θαηά ην
2012.
79
EU-SILC
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 26 παξαηεξείηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο ή θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ

είλαη πςειφηεξνο γηα άηνκα ειηθίαο 18-64 εηψλ αγγίδεη ην 37,7%. ΢ηνλ πίλαθα 27
απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ
απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη ππεθνφηεηα θαηά ην 2012.
d=column-
ηνπο αιινδαπνχο πνπ δηακέλνπλ ζηελ Διιάδα ζε 62,7%. ΢ηνλ πίλαθα 28 απεηθνλίδεηαη ην
ειηθία θαη θαηά ρψξα γέλλεζεο θαηά ην 2012.
80
EU-SILC
d=column-
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ εθηηκάηαη γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ δηακέλνπλ
ζηελ Διιάδα, αιιά γελλήζεθαλ ζε ρψξα εθηφο Διιάδνο ζε 56,4%. ΢ηνλ πίλαθα 29
απεηθνλίδνληαη νη δείθηεο θηψρεηαο ζε ππνθαηεγνξίεο ηεο ζηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020», αλά
ειηθία θαηά ην 2012.
81
EU-SILC
νκάδεο ειηθηψλ, θαηά ην 2012
d=column-
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 6,9%. Δπίζεο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε αιιά µε ρακειή έληαζε εξγαζίαο
αλέξρεηαη ζε 3,8%, ελψ ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη
δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά µε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε
8,9%. ΢ηνλ πίλαθα 30 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο, φπνπ ηα ζηνηρεία είλαη δηαζέζηκα,
απεηθνλίδεηαη ζε πνζνζηά θαη ζε απφιπηνπο αξηζκνχο ρηιηάδεο αηφκσλ.
82
EU-SILC

Δπξψπεο, θαηά ην 2012
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 30 παξαηεξείηαη φηη ηα πςειφηεξα πνζνζηά ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ
εκθαλίδνπλ ε Βνπιγαξία θαηά 49,3%, ε Λεηνλία θαηά 36,6% θαη ε Διιάδα θαηά 34,6%. Σα
ρακειφηεξα πνζνζηά εκθαλίδνπλ ε Ηζιαλδία θαηά 12,7%, ε Ννξβεγία θαηά 13,8% θαη ε
Οιιαλδία θαηά 15.0%.
83
EU-SILC

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2012, δηαπηζηψλεηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο βξίζθεηαη ζε πνζνζηφ
23,1%. Γηα παηδηθή θηψρεηα, απμήζεθε θαη είλαη πςειφηεξνο απφ ηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο
θαηά 2,8 πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Ο
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ είλαη κεησκέλνο θαηά 6,4 πνζνζηηαίεο
κνλάδεο ζε ζρέζε µε ην 2011. Σέινο ε Διιάδα βξίζθεηαη ζε κεγάια πνζνζηά θηλδχλνπ
θηψρεηαο ζε ζρέζε κε ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.
84
EU-SILC

έηνπο 2013, κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2012. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε βαζηθή
πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Καηά ην 2013, ε έξεπλα δηεξεπλήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 7.349
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 18.030 κέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησ νπνίσλ 15.318 ειηθίαο 16
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2.5. Κάηη ην νπνίν
απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ζηνλ εξεπλψκελν πιεζπζκφ δελ
πεξηιακβάλνληαη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ είλαη, θαηά ηεθκήξην θησρέο.48
Σν θαηψθιη ηεο θηψρεηαο αλέξρεηαη ζην πνζφ ησλ 5.023 επξψ εηεζίσο αλά άηνκν.
Καηά ην έηνο 2013, ην 23,1% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ήηαλ ζε θίλδπλν
θηψρεηαο φηαλ ην φξην θηψρεηαο νξίδεηαη ζην 60% ηνπ δηάκεζνπ ζπλνιηθνχ ηζνδχλακνπ
εηζνδήκαηνο ηνπ λνηθνθπξηνχ. Ο δείθηεο παξνπζηάδεηαη γηα ηα ηειεπηαία 4 έηε, δειαδή απφ
ην 2010 έσο ην 2013 απεηθνλίδεηαη ζην Γξάθεκα 13.
48
olumn-
85
EU-SILC
Γξάθεκα 13: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην 2010 έσο ην 2013
Απφ ην γξάθεκα 13 παξαηεξείηαη κία ζηαδηαθή αχμεζε απφ ην 2010 έσο ην 2012
θαηά 3% θαη απφ ην 2012 έσο ην 2013 δελ ππάξρεη θακία αιιαγή. Σν κέζν εηήζην αηνκηθφ
ηζνδχλακν εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε 9.303 επξψ. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο είλαη
πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο κε πνζνζηφ 23,8% ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο κε πνζνζηφ 22,4%. Ο
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 15,1%, ελψ γηα άηνκα
ειηθίαο έσο 17 εηψλ ζε 28,8%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ε ειηθίαο άλσ ησλ 75 εηψλ
ππνινγίδεηαη ζε 17,2%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο θάησ ησλ 75 εηψλ ζε 23,7%.
4.3.2 ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟

θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ην 2013. Οη θαηεγνξίεο ηνπ πίλαθα είλαη θαηά
ειηθία θαη θχιν.
Πίλαθαο 31: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά νκάδεο ειηθηψλ
d=column-
ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλέξρεηαη ζην 35,7% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο ή θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ είλαη πςειφηεξνο γηα άηνκα ειηθίαο 18-64 εηψλ κε
πνζνζηφ 39,1%. ΢ην γξάθεκα 14 παξνπζηάδεη ηελ εμέιημε ηνπ δείθηε ηα ηειεπηαία πέληε έηε.
86
EU-SILC

2009 έσο ην 2013
Απφ ην γξάθεκα 14 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε

θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ απμάλεηαη απφ ην 2009 έσο ην 2013 κε πνζνζηφ
8,1%. ΢ην πίλαθα 32 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη ππεθνφηεηα θαηά ην 2013.
d=column-
ειηθία θαη ρψξα γέλλεζεο θαηά ην 2013.
87
EU-SILC
d=column-
απεηθνλίδνληαη νη ππνθαηεγνξίεο δεηθηψλ θηψρεηαο ηεο ΢ηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020», θαηά
88
EU-SILC
d=column-
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 7,0%. Δπίζεο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε αιιά κε ρακειή έληαζε εξγαζίαο
αλέξρεηαη ζε 4,6%. Σέινο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο
θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά κε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη
ζε 8,1%. ΢ηνλ πίλαθα 35 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαηά ην 2013.
89
EU-SILC

Δπξψπεο, θαηά ην έηνο 2013
d=column-
ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο Δπξψπεο φπνπ ηα ζηνηρεία είλαη δηαζέζηκα,
απεηθνλίδεηαη ζε πνζνζηά θαη ζε απφιπηνπο αξηζκνχο ρηιηάδεο αηφκσλ. Σα πςειφηεξα
πνζνζηά ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ εκθαλίδνπλ ε Βνπιγαξία κε πνζνζηφ 48,0%, ε Διιάδα κε
πνζνζηφ 35,7% θαη ε Λεηνλία κε πνζνζηφ 35,1. Σα ρακειφηεξα πνζνζηά εκθαλίδνπλ ε
Ηζιαλδία κε πνζνζηφ 13,0%, ε Ννξβεγία κε πνζνζηφ 14,1% θαη ε Σζερία κε πνζνζηφ
14,6%.
90
EU-SILC

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2013, δηαπηζηψλεηαη φηη ν θίλδπλνο θηψρεηαο παξακέλεη ζηαζεξφο
ζε ζρέζε κε ην 2012. Σα πνζνζηά θηψρεηαο γηα ηηο γπλαίθεο είλαη κεγαιχηεξα ζε ζρέζε κε
ηνπο άληξεο. Σν πνζνζηφ ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο γηα ηε παηδηθή θηψρεηα είλαη πςειφηεξνο
θαηά 5,7 πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ.
Δπίζεο, ν θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ, είλαη κεησκέλνο θαηά 2,1
πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζε ζρέζε κε ην 2012. Σέινο ε Διιάδα βξίζθεηαη ζε κεγάια πνζνζηά
θηλδχλνπ θηψρεηαο ζε ζρέζε κε ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο.
91
EU-SILC

έηνπο 2014, κε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2013. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε βαζηθή
πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνλ
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Καηά ην 2014, ε έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 8.620
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο κειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,5. Κάηη ην νπνίν
απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη νη πιεζπζκηαθέο νκάδεο πνπ θαηά
ηεθκήξην είλαη θησρέο, ππφ-αληηπξνζσπεχνληαη ζηελ έξεπλα.49
Σν έηνο 2014, ην 22,1% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ήηαλ ζε θίλδπλν
θηψρεηαο φηαλ ην φξην θηψρεηαο νξίδεηαη ζην 60% ηνπ δηάκεζνπ ζπλνιηθνχ ηζνδχλακνπ
εηζνδήκαηνο ηνπ λνηθνθπξηνχ. ΢ην γξάθεκα 15 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ
πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ην 2005, ην 2009 θαη απφ ην 2011 έσο ην 2014.
Δπηζεκαίλεηαη φηη ε πεξίνδνο αλαθνξάο ησλ εηζνδεκάησλ αθνξά ζην πξνεγνχκελν απφ ην
έηνο δηελέξγεηαο ηεο έξεπλαο, δειαδή ζηα αληίζηνηρα έηε απφ ην 2004 έσο ην 2013.
49
olumn-
92
EU-SILC
Γξάθεκα 15: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, απφ ην έηνο 2005 έσο ην 2014
Απφ ην γξάθεκα 15 παξαηεξείηαη φηη ν παξαπάλσ δείθηεο πνπ θαηά ην 2005, κε

πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην 2004, αλεξρφηαλ ζην 19,6%, ελψ ζεκείσζε αχμεζε θαηά
ην 2011 θαη ην 2012, δειαδή ζην 21,4% θαη 23,1%. Σν κέζν εηήζην αηνκηθφ ηζνδχλακν
εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε 8.879 επξψ. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο, ελψ θαηά ην 2013 ήηαλ
πςειφηεξν ζηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο, ην 2014 δηακνξθψλεηαη ζηα ίδηα επίπεδα
θαη γηα ηα δχν θχια, ζπγθεθξηκέλα 22,0% θαη 22,2%, αληίζηνηρα. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα
άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 16,1% γηα ηηο γπλαίθεο θαη ζε 13,3% γηα
ηνπο άλδξεο. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 75 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε
16,1%, ελψ γηα άηνκα ειηθίαο θαηψ ησλ 75 εηψλ ζε 22,7%. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα ηηο
γπλαίθεο άλσ ησλ 75 εηψλ εθηηκάηαη ζε 19,0% ελψ γηα ηνπο άλδξεο ηεο αληίζηνηρεο νκάδαο
ειηθηψλ εθηηκάηαη ζε 12,3%.
4.4.2. ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ «ΔΝΧ΢Ζ 2020»

΢ην πιαίζην ηεο Δπξψπεο 2020, αλαθνξηθά κε ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο, έρεη
ηεζεί σο ζηφρνο «λα κεησζνχλ θαηά 20 εθαηνκκχξηα ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ή πνπ
θηλδπλεχνπλ λα βξεζνχλ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ» έσο ην 2020. ΢ηνλ
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη θχιν θαηά ην 2014.
93
EU-SILC
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 36 παξαηεξείηαη φηη κε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο
θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ 2014, ν πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλέξρεηαη ζην 36,0% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο. Ο
θίλδπλνο θηψρεηαο ή θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ είλαη πςειφηεξνο ζηε πεξίπησζε ησλ αηφκσλ
ειηθίαο 18-64 εηψλ κε πνζνζηφ 40,1%. ΢ην γξάθεκα 16 παξνπζηάδεηαη ε εμέιημε ηνπ
πνζνζηνχ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ην
2005 θαη απφ ην 2008 έσο ην 2014. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε πεξίνδνο αλαθνξάο ησλ εηζνδεκάησλ
αθνξά ζην πξνεγνχκελν απφ ην έηνο δηελέξγεηαο ηεο έξεπλαο, δειαδή ζηα αληίζηνηρα έηε
απφ ην 2004 έσο ην 2013.

2005 έσο ην 2014
Απφ ην γξάθεκα 16 παξαηεξείηαη κία θαζσδηθή πνξεία ηνπ δείθηε απφ ην 2005 έσο
ην 2009 κε πνζνζηφ 1,8%, ελψ απφ ην 2009 έσο ην 2014 παξαηεξείηαη κία ηεξάζηηα αχμεζε
κε πνζνζηφ 8,4%. ΢ηνλ πίλαθα 37 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη
ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ειηθία θαη ππεθνφηεηα θαηά ην 2014.
94
EU-SILC
d=column-
d=column-
95
EU-SILC
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 39 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ ελψ δελ
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο, δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά κε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή
έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 7,8%. Δπίζεο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ δε βξίζθεηαη
ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε θαη ρσξίο ρακειή
έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 7,3%.

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2014, δηαπηζηψλεηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο
κεηψζεθε ζε ζρέζε κε ην 2013 ζην 22,1%. Δπίζεο, ηα πνζνζηά θηψρεηαο γηα ηηο γπλαίθεο
δηακνξθψλεηαη ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα
παηδηά ειηθίαο 0-17 εηψλ, δειαδή ζηε παηδηθή θηψρεηα, ζεκεηψλεηαη κείσζε θαηά 3,3
πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζε ζρέζε κε ην 2013, ελψ είλαη πςειφηεξνο θαηά 3,4 πνζνζηηαίεο
κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Δπίζεο, ν θίλδπλνο θηψρεηαο
γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ έρεη παξακείλεη ζηα ίδηα επίπεδα κε ην 2013.
96
EU-SILC

Απφ ηελ Διιεληθή ΢ηαηηζηηθή Αξρή (ΔΛ΢ΣΑΣ) αλαθνηλψλνληαη ηα απνηειέζκαηά
(SILC) έηνπο 2015, µε πεξίνδν αλαθνξάο εηζνδήκαηνο ην έηνο 2014. Ζ έξεπλα απνηειεί ηε
βαζηθή πεγή αλαθνξάο ησλ ζπγθξηηηθψλ ζηαηηζηηθψλ γηα ηελ θαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη
ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Καηά ην 2015, ε έξεπλα δηελεξγήζεθε ζε ηειηθφ δείγκα 14.096
λνηθνθπξηψλ θαη ζε 34.709 µέιε ησλ λνηθνθπξηψλ απηψλ, εθ ησλ νπνίσλ 29.878 ειηθίαο 16
εηψλ θαη άλσ. Ο κέζνο φξνο µειψλ ππνινγίζηεθε αλά λνηθνθπξηφ ζηα 2,5. ΢εκεηψλεηαη φηη νη
πιεζπζκηαθέο νκάδεο πνπ θαηά ηεθκήξην είλαη θησρέο, ππφ-αληηπξνζσπεχνληαη ζηελ
έξεπλα.50
Σν έηνο 2015, ην 21,4% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο ήηαλ ζε θίλδπλν
θηψρεηαο φηαλ ην φξην θηψρεηαο νξίδεηαη ζην 60% ηνπ δηακέζνπ ζπλνιηθνχ ηζνδχλακνπ
εηζνδήκαηνο ηνπ λνηθνθπξηνχ. Ο παξαπάλσ δείθηεο πνπ θαηά ην 2005, µε πεξίνδν αλαθνξάο
εηζνδήκαηνο ην 2004, αλεξρφηαλ ζην 19,6%, ζεκείσζε αχμεζε θαηά ην 2011 θαη ην 2012
δειαδή ζην 21,4% θαη 23,4% αληίζηνηρα, ελψ άξρηζε λα κεηψλεηαη απφ ην 2013, φπσο
απνηππψλεηαη ζην γξάθεκα 17. Δπηζεκαίλεηαη φηη ε πεξίνδνο αλαθνξάο ησλ εηζνδεκάησλ
αθνξά ζην πξνεγνχκελν απφ ην έηνο δηελέξγεηαο ηεο έξεπλαο, δειαδή ζηα αληίζηνηρα έηε
2004, 2008 θαη απφ ην 2010 έσο ην 2014.
Γξάθεκα 17: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ηα έηε 2005, 2009 θαη απφ ην
2011 έσο ην 2015
50
olumn-
97
EU-SILC
Σν κέζν εηήζην αηνκηθφ ηζνδχλακν εηζφδεκα αλέξρεηαη ζε 8.796 επξψ θαη ην κέζν
εηήζην δηαζέζηκν εηζφδεκα ησλ λνηθνθπξηψλ ηεο Υψξαο ζε 17.182 επξψ. Σα λνηθνθπξηά πνπ
βξίζθνληαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο εθηηκψληαη ζε 860.117 ζε ζχλνιν 4.195.840 λνηθνθπξηψλ,
θαη ηα µέιε ηνπο ζε 2.293.172 ζην ζχλνιν ησλ 10.723.089 αηφκσλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο
Υψξαο. Σν πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο, θαηά ηα πξνεγνχµελα έηε ήηαλ ειαθξψο πςειφηεξν
γηα ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε µε ηνπο άλδξεο, ην 2014 δηαµνξθψζεθε ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα
θαη γηα ηα δχν θχια, ελψ µε βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ 2015 εµθαλίδεηαη ειαθξψο πςειφηεξν
ζηνπο άλδξεο ζε ζρέζε µε ηηο γπλαίθεο, ζπγθεθξηµέλα 21,5% θαη 21,2%, αληίζηνηρα. Ο
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνµα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 15,2% γηα ηηο
γπλαίθεο θαη ζε 11,9% γηα ηνπο άλδξεο. Ο θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνµα ειηθίαο άλσ ησλ 75
εηψλ ππνινγίδεηαη ζε 15,1%, ελψ γηα άηνµα ειηθίαο θάησ ησλ 75 εηψλ ζε 22,1%. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο γηα ηηο γπλαίθεο άλσ ησλ 75 εηψλ εθηηµάηαη ζε 18,1% ελψ γηα ηνπο άλδξεο ηεο
αληίζηνηρεο νµάδαο ειηθηψλ εθηηµάηαη ζε 11,2%.
4.5.2. ΓΔΗΚΣΔ΢ ΣΖ΢ ΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ΢ ΣΖ΢ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ΢ ΔΝΧ΢Ζ΢ „ΔΤΡΧΠΖ 2020‟

΢ην πιαίζην ηεο Δπξψπεο 2020, αλαθνξηθά µε ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο, έρεη
ηεζεί σο ζηφρνο «λα κεησζνχλ θαηά 20 εθαηνκκχξηα ηα άηνκα πνπ βξίζθνληαη ή πνπ
θηλδπλεχνπλ λα βξεζνχλ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ» έσο ην 2020. ΢ηνλ
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, αλά ειηθία θαη θχιν θαηά ην 2015.
θαη θχιν θαηά ην 2015
d=column-
Απφ ηνλ πίλαθα 40 παξαηεξείηαη φηη κε βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Έξεπλαο Δηζνδήκαηνο
θαη ΢πλζεθψλ Γηαβίσζεο ησλ Ννηθνθπξηψλ 2015, o πιεζπζκφο πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλέξρεηαη ζην 35,7% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Υψξαο,
παξνπζηάδνληαο κηα κηθξή κείσζε ζε ζρέζε µε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά. Ο θίλδπλνο
θηψρεηαο ή θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ είλαη πςειφηεξνο ζηελ πεξίπησζε ησλ αηφκσλ ειηθίαο
18-64 εηψλ ζην 39,4%.
΢ην γξάθεκα 18 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, θαηά ην έηνο 2005 θαη απφ ηα έηε 2008 έσο ην 2015.
Δπηζεκαίλεηαη φηη ε πεξίνδνο αλαθνξάο ησλ εηζνδεκάησλ αθνξά ζην πξνεγνχκελν απφ ην
έηνο δηελέξγεηαο ηεο έξεπλαο, δειαδή ζηα αληίζηνηρα έηε ην 2004 θαη απφ ην 2007 έσο ην
2014.
98
EU-SILC
Γξάθεκα 18: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ην

έηνο 2005 θαη απφ ην 2008 έσο ην 2015
Απφ ην γξάθεκα 18 παξαηεξείηαη φηη απφ ην 2005 έσο ην 2009 ππάξρεη κηα ζρεηηθή
κείσζε θαηά 1,8% ζηνλ θίλδπλν θηψρεηαο. Απφ ην 2009 κέρξη ην 2010 κία πνιχ κηθξή
αχμεζε θαηά 0,1% ζην θίλδπλν θηψρεηαο, ελψ απφ ην 2011 κέρξη ην 2014 ππάξρεη κηα
κεγάιε αχμεζε θαηά 8,3% ζηνλ θίλδπλν θηψρεηαο. Σέινο, απφ ην 2014 έσο ην 2015
παξαηεξείηαη ζρεηηθά κηθξή κείσζε θαηά 0,3%. ΢ηνλ πίλαθα 41 απεηθνλίδεηαη ην πνζνζηφ
ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ αλά ειηθία θαη
ππεθνφηεηα θαηά ην 2015.
d=column-
πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά
99
EU-SILC
d=column-
100
EU-SILC
d=column-
Απν ηνλ πίλαθα 43 παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ ελψ δε
βξίζθεηαη ζε θίλδπλν θηψρεηαο, δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά µε πιηθή ζηέξεζε αιιά ρσξίο ρακειή
έληαζε εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 8,4%.Δπίζεο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ δε βξίζθεηαη ζε
θίλδπλν θηψρεηαο, θαη δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε αιιά µε ρακειή έληαζε
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 4,8%. Σέινο, ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ βξίζθεηαη ζε θίλδπλν
θηψρεηαο αιιά δηαβηεί ζε λνηθνθπξηά ρσξίο πιηθή ζηέξεζε θαη ρσξίο ρακειή έληαζε
εξγαζίαο αλέξρεηαη ζε 7,0%.

Ννηθνθπξηψλ γηα ην έηνο 2015, παξαηεξείηαη φηη ηα πνζνζηά ζε ζρέζε κε ην 2014 κεηψζεθαλ
ζην 21,4%. Σα πνζνζηά θηψρεηαο γηα ηνπο άληξεο ειαθξψο πςειφηεξα ζε ζρέζε κε ηηο
γπλαίθεο. Δπίζεο, δηαπηζηψλεηαη φηη ν θίλδπλνο γηα ηε παηδηθή θηψρεηα ζεκεηψλεηαη αχμεζε
θαηά 1,1 πνζνζηηαία κνλάδα ζε ζρέζε µε ην 2014, ελψ είλαη πςειφηεξνο θαηά 5,2
πνζνζηηαίεο κνλάδεο απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Δπίζεο, ν
θίλδπλνο θηψρεηαο γηα άηνκα ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ παξνπζηάδεη κείσζε ζε ζρέζε µε ην
2014.
101
EU-SILC
ΔΠΗΛΟΓΟ΢
Απφ ηελ εξγαζία καο πξνθχπηνπλ αμηφινγα θαηά ηελ άπνςή καο απνηειέζκαηα.
Αξρηθά θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα, φηη ε θηψρεηα είλαη έλα θνηλσληθφ δήηεκα θαη
απαζρνιεί νιφθιεξε ηελ θνηλσλία. Οη θησρνί ζπρλά λνηψζνπλ θαη θνηλσληθά απνθιεηζκέλνη
αθνχ ε θνηλσλία ηνπο βάδεη ζην πεξηζψξην. Καη αδηακθηζβήηεηα ε δσή ηνπο δπζθνιεχεηαη
πνιχ. Δπίζεο ζα παξαηεξήζνπκε φηη ν ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο γηα
ηε κείσζε ηεο θηψρεηαο αιιά θαη εδψ παίδεη ξφιν ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ αλζξψπνπ.
Οη θησρνί ζπρλά αλαγθάδνληαη λα βάδνπλ ηα παηδηά ηνπο λα δνπιεχνπλ αθνχ δελ κπνξνχλ λα
ηνπο πξνζθέξνπλ φηη ρξεηάδνληαη. Δίλαη έλα παγθφζκην θαηλφκελν θαη ζπρλά νη θησρνί ιφγσ
ηεο θαηάζηαζεο πνπ βηψλνπλ αιιάδνπλ ζπκπεξηθνξά θαη γίλνληαη πην βίαηνη. Ζ θηψρεηα
πξνθαιεί πξνβιήκαηα πγείαο θαη είλαη έλα θαηλφκελν πνπ ππάξρεη απφ παιηά δελ είλαη κφλν
ηεο επνρήο καο. Μέζα απφ ηνπο πίλαθεο ζα βγάινπκε ην ζπκπέξαζκα φηη νη γπλαίθεο έρνπλ
ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ζπγθξηηηθά κε ηνπο άλδξεο, ηδηαίηεξα
ζηελ Άξηα φπνπ ην πνζνζηφ είλαη κεγάιν, εθηφο απφ ην 2014 φπνπ ηα πνζνζηά είλαη πεξίπνπ
ίδηα θαη ην 2015 φπνπ ηα πνζνζηά θηψρεηαο είλαη κεγαιχηεξα γηα ηνπο άληξεο ζε ζρέζε κε ηηο
γπλαίθεο. Δπίζεο, κεγαιχηεξν θίλδπλν θηψρεηαο έρνπλ νη άλζξσπνη ειηθίαο 65 εηψλ θαη άλσ
θαη ρακειφηεξν θίλδπλν νη ειηθίεο ησλ αηφκσλ απφ 15-64. Αθφκα, ζα δηαπηζηψζνπκε φηη ε
νηθνγέλεηα δηαθνξνπνηεί ην θίλδπλν ηεο θηψρεηαο ζεκαληηθά αθνχ νη έγγακνη έρνπλ
ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο απ‟ φηη νη άιιεο νκάδεο. Σέινο, απηφ πνπ δελ μέξακε θαη
δηαπηζηψλεηαη κέζα απφ ηελ εξγαζία είλαη φηη απφ ην θίλδπλν θηψρεηαο θηλδπλεχνπλ θαη νη
εξγαδφκελν ζε κηθξφηεξν πνζνζηφ βέβαηα απφ ηηο άιιεο θαηεγνξίεο. Οη εξγαδφκελνη ζηελ
Άξηα ζηελ Πξέβεδα θαη ζηελ Αηησιναθαξλαλία ην πνζνζηφ ηνπ θηλδχλνπ θηψρεηαο
μεπεξλάεη ην 50%.
΢ηελ Διιάδα ην κεγαιχηεξν θίλδπλν θηψρεηαο ησλ αληηκεησπίδνπλ ε Ήπεηξνο ε
Μαθεδνλία θαη ε Θξάθε ελψ ηνλ ρακειφηεξν ε Αηηηθή θαη ε Κξήηε. Ζ πεξηθέξεηα κε ηελ
κεγαιχηεξε θηψρεηα είλαη ε Ήπεηξνο κε ηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία-Θξάθε λα αθνινπζνχλ
απφ θνληά. Οη πεξηθέξεηεο κε ηελ ρακειφηεξε θηψρεηα είλαη ε Αηηηθή θαη ε Κξήηε. ΢ην 2
θεθάιαην ηψξα ζα δνχκε φηη ε θηψρεηα ππάξρεη θαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε αθνχ βιέπνπκε
φηη ην 16%ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔΔ δεη κε ιηγφηεξν απφ 60%. ηα 2/3 ησλ θησρψλ δνπλ ζε έμη
ρψξεο ηεο ΔΔ ζηε Γαιιία, ηε Γεξκαλία, ηελ Βξεηαλία, ηελ Ηηαιία, ηελ Πνισλία θαη ηελ
Ηζπαλία. Ζ Διιάδα ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο παξνπζηάδεη
πςειά πνζνζηά θηψρεηαο. Βιέπνπκε αθφκε φηη ν ζεζκφο ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ
εηζνδήκαηνο βνεζάεη ηνπο θησρνχο αθνχ ζθνπφο ηνπ είλαη λα ηνπο πξνζθέξεη κηα πην
θαιχηεξε δσή. Παξφιν πνπ δελ ππάξρεη απηφο ν ζεζκφο ζηελ Διιάδα. Ζ Διιάδα ήηαλ ε
ρψξα κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο ην 2006.
΢πκπεξαζκαηηθά, εδψ ζε απηφ ην θεθάιαην θαηαιαβαίλνπκε φηη ζηελ Διιάδα ηα
πνζνζηά ησλ αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρεηαο ήηαλ ηδηαίηεξα πςειά
ην 1995. Αθφκε βιέπνπκε φηη θαη κφιηο 6 ρξφληα πξηλ ην πνζνζηφ ήηαλ κεγάιν. Σν πνζνζηφ
θηλδχλνπ θηψρεηαο ζε πεξίνδν ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο απφ ην 2011-2015 ήηαλ πςειφ θπξίσο
ηα έηε 2012,2013. ΢ηνλ θαηξφ ηεο θξίζεο δειαδή ν θίλδπλνο θηψρεηαο είλαη αξθεηά πςειφο
εθηφο απφ ηα ηειεπηαία δχν έηε φπνπ κεηψζεθε ζρεηηθά ην πνζνζηφ. ΋ζν γηα ηελ Δπξψπε ηα
πςειφηεξα πνζνζηά ηεο θηψρεηαο ζηελ Δπξψπε είλαη Διιάδα ηελ Πνξηνγαιία θαη ηελ
Ηζπαλία θαη νη ρψξεο κε ηνλ ρακειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο είλαη ε Φηιαλδία ε ΢νπεδία θαη ε
Οιιαλδία. Δλψ ην 2008 φηαλ ε νηθνλνκηθή θξίζε άξρηδε ζε φιεο ηηο ρψξεο ην πςειφηεξν
πνζνζηφ θηψρεηαο ζηε Βνπιγαξία, ζηε Λεηνλία (κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ 26%, ζηελ
Ληζνπαλία θαη Ηζπαλία. Σν 2010 δειαδή φζν ε νηθνλνκηθή θξίζε παίξλεη ηεξάζηηεο
δηαζηάζεηο νη ρψξεο νη νπνίεο έρνπλ πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο είλαη ε Βνπιγαξία, ε
Λεηνλία θαη ε Ρνπκαλία ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο ην έρνπλ νη ρψξεο: Ηζιαλδία
102
EU-SILC
Σζερία θαη Ννξβεγία ελψ ε Διιάδα βξίζθεηαη θάπνπ ζηε κέζε κε πνζνζηφ 27,7. Απηέο νη
ρψξεο επίζεο πξψηεο κε ηνλ πςειφηεξν θίλδπλν θηψρεηαο είλαη θαη ην 2011 θαη ην 2012. νη
γπλαίθεο θαη πάιη κε ηελ έξεπλα ηεο eu silc είλαη θησρφηεξεο απφ ηνπο άληξεο.
103
EU-SILC
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
ΑΓΑΜ ΢. θαη ΠΑΠΑΘΔΟΓΧΡΟΤ Υ., Κνηλσληθή νηθνλνκία θα θνηλσληθφο απνθιεηζκφο,
ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΞΔΛΗΞΔΧΝ, Αζήλα 2010
ΑΝΓΡΗΟΠΟΤΛΟΤ Δ., ΠΑΠΑΓΟΠΟΤΛΟ΢ Φ., Σ΢ΑΚΛΟΓΛΟΤ Π., Φηψρεηα θαη θνηλσληθφο

απνθιεηζκφο ζηελ Διιάδα, ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ
ΔΞΔΛΗΞΔΧΝ, Αζήλα 2013
ΑΚΣΤΠΖ΢ Π., ΢πζηήκαηα γεσγξαθηθψλ πιεξνθνξηψλ θαη πεξηθεξεηαθφο ζρεδηαζκφο:

Δθαξκνγή ζηελ γεσγξαθηθή νξγάλσζε θαη ηελ απεηθφληζε δεηθηψλ, Αζήλα 2008
ΒΑ΢ΗΛΔΗΑΓΟΤ Α., Οη δηαζηάζεηο ηε θηψρεηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ζηελ

Διιάδα ηνπ ζήκεξα, Πηπρηαθή Δξγαζίαο, ΣΔΗ Καβάιαο, Καβάια 2010
ΓΑΦΔΡΜΟ΢ Γ., ΢ρέδην Γξάζεο: «Φηψρεηα θαη Δξγαζία: Μηα Οινθιεξσκέλε Πξνζέγγηζε
Γηεξεχλεζεο θαη Άκβιπλζεο ηνπ Φαηλνκέλνπ», 2010
ΗΓΡΤΜΑ ΢ΑΚΖ ΚΑΡΑΓΗΧΡΓΑ, Κνηλσληθέο αληζφηεηεο θαη θνηλσληθφο απνθιεηζκφο,

ΔΞΑΝΣΑ΢, Αζήλα 1998
ΗΧΑΝΝΗΓΖ΢ Α., ΠΑΠΑΘΔΟΓΧΡΟΤ Υ., ΢ΟΤΦΣΑ΢ Γ., Δξγαδφκελνη θαη φκσο θησρνί,
Γηαζηάζεηο ηεο θηψρεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ Διιάδα, ΠΑΡΑΣΖΡΖΣΖΡΗΟ
ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΧΝ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΞΔΛΗΞΔΧΝ, Αζήλα, Ηαλνπάξηνο, 2012
ΚΑΡΑΓΗΧΡΓΟ΢ ΢.,ΓΔΧΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟ΢ Θ., ΚΑΡΑΝΣΗΝΟ΢ Γ.,ΛΟΗΕΗΓΖ΢ Γ., ΜΠΟΤΕΑ΢

Ν.,ΤΦΑΝΣΟΠΟΤΛΟ΢ Γ. θαη ΥΡΤ΢ΑΚΖ΢ Μ., Γηαζηάζεηο ηεο θηψρεηαο ζηελ Διιάδα, Σφκνο
Α', εθδ.β΄, ΔΚΚΔ, Αζήλα 1999
ΚΑΣ΢ΗΚΑ΢ Γ., ΚΑΡΑΚΗΣ΢ΗΟ΢ Α., ΦΗΛΖΝΖ΢ Κ., ΠΔΣΡΑΛΗΑ΢ Α., «Έθζεζε γηα ην
θνηλσληθφ πξνθίι ηεο Διιάδαο ζε ζρέζε κε ηε θηψρεηα, ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαη ηελ
αληζφηεηα πξηλ θαη κεηά απφ ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο», Διιεληθφ Αλνηρηφ Παλεπηζηήκην,
Αζήλα, Γεθέκβξηνο, 2014
ΚΑΡΑΓΗΧΡΓΟ΢ ΢., ΓΔΧΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟ΢ Θ., ΚΑΡΑΝΣΗΝΟ΢ Γ., ΛΟΗΕΗΓΖ΢ Γ.,

ΜΠΟΤΕΑ΢ Ν., ΤΦΑΝΣΟΠΟΤΛΟ΢ Γ., θαη ΥΡΤ΢ΑΚΖ΢ Μ., Γηαζηάζεηο ηεο θηψρεηαο ζηελ
Διιάδα, Σφκνο β', εθδ.β', ΔΚΚΔ, Αζήλα 1999
ΚΟΓΚΗΓΟΤ Γ., Καηαλνψληαο ηελ Παηδηθή Φηψρεηα θαη ηνλ Κνηλσληθφ Απνθιεηζκφ ζηνλ 21ν
Αηψλα απφ ηελ νπηηθή ησλ παηδηψλ, ΔΚΚΔ, Αζήλα 2005
ΜΠΑΛΟΤΡΓΟ΢ Γ., Οηθνλνκηθή αληζφηεηα, θηψρεηα θαη απνζηέξεζε: ήπεηξνο, δπηηθή

Διιάδα, Πεινπφλλεζνο, ΔΚΚΔ, , Αζήλα, 2007
ΜΠΑΛΟΤΡΓΟ΢ Γ., ΠΔΣΡΑΚΖ Μ., (επηκ.) Νέα Φηψρεηα & Κνηλσληθφο Απνθιεηζκφο,
Πνιηηηθέο Καηαπνιέκεζεο & Καζηέξσζε ελφο Διάρηζηνπ Δγγπεκέλνπ Δηζνδήκαηνο, Αζήλα,
2012
104
EU-SILC
NORBERG J., Παγθνζκηνπνίεζε θαη Φηψρεηα, Σν Φηιειεχζεξν Ηλζηηηνχην ηνπ Ηδξχκαηνο

Φξίληξηρ Νάνπκαλ, Βεξνιίλν 2013
ΠΑΠΑΘΔΟΓΧΡΟΤ Υ., ΓΗΑΦΔΡΜΟ΢ Γ. Danchev S., ΜΑΡ΢ΔΛΛΟΤ Α., Οηθνλνκηθή

Αληζφηεηα θαη Φηψρεηαο ζηελ Διιάδα, Παξαηεξεηήξην Φηψρεηαο, Δηζνδεκάησλ θαη
Κνηλσληθνχ Απνθιεηζκνχ, Αζήλα, 2008
ΠΑΠΑΘΔΟΓΧΡΟΤ Υ., ΜΗ΢΢Ο΢ Β., Αληζφηεηα, θηψρεηα θαη νηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Διιάδα
θαη ηελ ΔΔ, Παξαηεξεηήξην Οηθνλνκηθψλ θαη Κνηλσληθψλ Δμειίμεσλ, Αζήλα, 2013
ΠΔΡΗ΢ΣΔΡΑ Π., Ζ θηψρεηα ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε: ΢πγθξηηηθή Αλάιπζε,
ΔΓΚΑ, 2009
΢ΗΑΜΠΟ΢ Γ., (επηκ.), Πιεζπζκφο θαη Αλάπηπμε ζηελ Διιάδα: Πξαθηηθά Παλειιήληνπ
΢πλεδξίνπ, θνξθή, Αζήλα 2003
ΥΛΔΣ΢Ο΢ Μ., Απφ ηελ πξφλνηα ζηελ εξγαζία, Νέεο ηάζεηο θαη πξνθιήζεηο γηα ηελ
θνηλσληθή πξνζηαζία, ΚΡΗΣΗΚΖ, Αζήλα, 2008
FARRELL F., MOSER M., SMEEKES A.,(επηκ.) Απφςεηο απφ φζνπο βηψλνπλ θηψρεηα θαη
θνηλσληθφ απνθιεηζκφ γηα ηε κειινληηθή αλάπηπμε ηεο ΔΔ, 2005
105

- EUROSTAT EU-SILC - ΦΤΩΧΕΙΑ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

- EUROSTAT EU-SILC - ΦΤΩΧΕΙΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Η ΦΤΩΦΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΣΤΑΤ– EUROSTAT–

ΓΖΛΧ΢Ζ ΜΖ ΛΟΓΟΚΛΟΠΖ΢ ΚΑΗ ΑΝΑΛΖΦΖ΢ ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΖ΢ ΔΤΘΤΝΖ΢

Τπνγξαθέο (Οινγξάθσο ρσξίο κνλνγξαθή):

Ζκεξνκελία (Ζκέξα- Μήλαο-Έηνο): 14/11/2016

3.7.1. ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΑ ................................................................................................................ 64

Πίλαθαο 2: Πνζνζηφ θηψρεηαο ζηελ ΔΔ κεηά ηηο θνηλσληθέο παξνρέο 22

Πίλαθαο 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχιν αλά πεξηθέξεηα θαη λφκν 42

Πίλαθαο 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, πεξηθέξεηα θαη λνκφ 44

Πίλαθαο 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,

Πίλαθαο 11: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο θαηά ην 2007 59

Πίλαθαο 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2008 61

Πίλαθαο 13: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2009 64

Πίλαθαο 14: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο, θαηά ην έηνο 2010 67

Πίλαθαο 19: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο

Πίλαθαο 25: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο

Πίλαθαο 30: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο

Πίλαθαο 35: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή θνηλσληθφ απνθιεηζκφ ζε ρψξεο ηεο

Γξάθεκα 2: Πνζνζηφ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο θαηά ην έηνο 1994 έσο ην 2004 56

Γξάθεκα 3: Πνζνζηφ θηλδχλνπ νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο

Γξάθεκα 4: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο 59

Γξάθεκα 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 60

Γξάθεκα 6: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο 62

Γξάθεκα 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 62

Γξάθεκα 8: Πιεζπζκφο ζε θίλδπλν θηψρεηαο 65

Γξάθεκα 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο κε ελαιιαθηηθέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο 65

Γξάθεκα 10: Πνζνζηφ θηλδχλνπ θηψρεηαο: 1994-2009 66

Γξάθεκα 12: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ απφ ην

Γξάθεκα 14: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, απφ ην

Γξάθεκα 16: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, απφ ην

Γξάθεκα 18: Πνζνζηφ πιεζπζκνχ ζε θίλδπλν θηψρεηαο ή ζε θνηλσληθφ απνθιεηζκφ θαηά ην

i. Σν πξψην επίπεδν είλαη γεσγξαθηθή ζηξσµάησζε πνπ βαζίδεηαη ζηε δηαίξεζε

ΜΔΡΟ΢ Ά. Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΟΝ «ΑΝΔΠΣΤΓΜΔΝΟ» ΚΟ΢ΜΟ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν : Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧ΢Ζ ΚΑΗ Ζ

Αο δνχκε ηψξα ηη γίλεηαη κε ηελ πεξίπησζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ ζρεηηθή

βαζκφ θηψρεηαο ζε ζρέζε κε ηηο αζηηθέο πεξηνρέο. Ζ “εξγαζηαθή θηψρεηα” ζε ζρέζε κε ηα

ΔΛΛΑΓΑ ΔΔ-15 ΔΔ-27

λέεο ηθαλφηεηεο, αληί λα ζηεξηρηνχλ πάλσ ζε φζεο ήδε ππάξρνπλ.12

Σν ειάρηζην εγγπεκέλν εηζφδεκα ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά σο πξνο άιιεο

Πίλαθαο 2: Πνζνζηφ θηψρεηαο ζηελ ΔΔ κεηά ηηο θνηλσληθέο παξνρέο

Υψξεο 1995 2006

ΥΧΡΔ΢ <16 16-24 ΔΣΧΝ 25-49 50-64 ΔΣΧΝ 65+ ΔΣΧΝ

θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειάρηζηνπ εγγπεκέλνπ εηζνδήκαηνο εηζάγνληαη ηε δεθαεηία ηνπ

πνπ θαηαηάζζεηαη σο θησρφο. Τςειφηεξν πνζνζηφ θηψρεηαο εκθαλίδνπλ νη ρψξεο ηεο

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ν: Ζ ΦΣΧΥΔΗΑ ΢ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ

Αξρηθά, πξέπεη λα νξίζνπκε ηη ελλννχκε κε ηνλ φξν θηψρεηα. Ζ Διιάδα βξίζθεηαη ζε

κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ηέηνην φξην θηψρεηαο.

ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ΢ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΦΣΧΥΟΤ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΜΖ

ίδην εηζφδεκα ηφηε ν δείθηεο θηψρεηαο ηζνχηαη κε ην ράζκα θηψρεηα27

γνλείο λα θξνληίζνπλ ηα παηδηά ηνπο φπσο ζα ήζειαλ. Σα παηδηά αδπλαηνχλ ζπλήζσο λα

Οη πάζρνληεο παξαθνινπζνχζαλ αλήκπνξνη απηή ηελ εμέιημε. Μέηξα θνηλσληθήο

δηδαζθαιίαο ησλ θησρψλ ζηα εηδηθά γη‟ απηνχο ζρνιεία.36

Γεκφζηαο Πνιηηηθήο ηνπ νηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, ην πνζνζηφ ηεο αθξαίαο

Πίλαθαο 5: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά θχιν αλά πεξηθέξεηα θαη λφκν

ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ΝΟΜΟ΢ ΑΝΓΡΑ΢ ΓΤΝΑΗΚΑ ΢ΤΝΟΛΟ

ζηε Μεζζελία ζε 33,8%.

Πίλαθαο 7: Κίλδπλνο θηψρεηαο θαηά νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, πεξηθέξεηα θαη λνκφ

ΠΗΓΗ: Ινζηιηούηο Κοινωνικής Πολιηικής Εργαζηήριο Παρακολούθηζης ηων Πολιηικών

Ζ νηθνγέλεηα ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο θαίλεηαη λα δηαθνξνπνηεί ζεκαληηθά ην

γηα φζνπο βξίζθνληαη ζε δηάζηαζε ην έρεη ν λνκφο Ησαλλίλσλ κε πνζνζηφ 29,0%.

ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ/ ΚΤΡΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΓΡΑ΢ΣΖΡΗΟΣΖΣΑ

ΜΔΡΟ΢ „Β. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν: ΔΡΔΤΝΑ ΔΗ΢ΟΓΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΢ΤΝΘΖΚΧΝ ΓΗΑΒΗΧ΢Ζ΢

Πίλαθαο 9: Κίλδπλνο νηθνλνκηθήο επηζθάιεηαο ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο,