თბილისის სახელმწიფო სამხათვრო აკადემია

არქიტექტურა I კურსი

რეფერატი

ლექტორი თარხუჯ ჯაახიშვილი

სტუდენტი ნანა გორგასლიძე

ეგვიპტე
ძველი ეგვიპტე ,რომელიც დაახლოებით 700000 წლის წინ ჩამოყალიბდა,
მსოფლიოს პირველი სახელმწიფო იყო.მან ძალიან დიდხანს იარსება,
ევროპის ნებისმიერ სხვა სახელმწიფოზე მეტხანს. ძველი ეგვიპტის
სიდიადე მისი მონუმენტური ნაგეგობებითაც გამოიხატება. ეგვიპტელებს
მარტივი მეთოდები და პრიმიტიული სამუშაო იარაღები ჰქონდათ,თუმცა,
მათ მიერ აგებული ძეგლები ნებისმიერ ეპოქაში აოცებდა
მნახველს.მონუმენტური ტაძრები და სამარხები სილამაზით არ
გამოირჩევა,მაგრამ უზარმაზარ სიძლიერესა და ძალაუფლებას
ამჟღავნებს.მათი აშენებით ხალხზე შთაბეჭდილება უნდა მოეხდინათ. ეს
ნაგებობები სამუდამო არსებობისთვის იყო გათვალისწინებულ.რიგითი
მოსახლეობის სახლები ტალახის აგურებით იყო აშენენებული, რაც
კარგად ეხამებოდა ქვეყნის მშრალ კლიმატს.თუმცა , დიდი
ნაგებობებისთვის მხოლოდ ქვას იყენებდნენ.კირქვისა და ქვიშაქვის
კარიერები ახლოს მდებარეობდა,ასევე ხალმისაწვდომი იყო გრანიტი,
რომელსაც სპილენძის საჭრეთლებითა და ხის უროებით მოიპოვრბდნენ.
ეგვიპტელებს მშენებლობისთვის საჭირო დანადგარები არ ჰქონდათ.
მათ მხოლოდ ადამიანური რესურსის გამოყენებით უზარმაზარი
ნაგებობები ააგეს.საზოგადოებრივი სამუშაოები ერთგვარი გადასახადი
იყო და ყველა გლეხს ევალებოდა, თავისი წვლილი შეეტანა.ისინი
მშენებლობებზე მუშაობდნენ წყალდიდობის პერიოდში, როდესაც მიწის
სამუშაოები შეჩერებული იყო.
ეგვიპტის უდიდესი და ამავდროულად უძველესი ნაგებობებია
პირამიდები. ისინი უძველესი ეპოქის ფარაონების სამარხებს
წარმოადგედნენ.ქვის პირველი პირამიდა საკარაში ექვსი საფეხურისგან
იყო აგებული. პირამიდა აგებულია ქვის 2300000 ბლოკისგან და
თითოეული 6000000 ტონას იწონის. დღეს იგი 4500 წლისაა. დროთა
განმავლობაში მან დაკარგა წახნაგების დამფარავი ზედა ფენა ,ხოლო
სიმაღლეში 12მ-ით მოიკლო.
ხოლო რაც შეეხება ტაძრებს უმრავლესობა ახლო სამეფოს ხანაშია
აგებული. ტაძრებს, ძირითადად , ერთი ტიპის გეგმით აგებდნენ: გრძელი
და მართკუთხა, ვრცელი სვეტებით.ფართობის მიხედვით ამონის ტაძარი
კარნაკში ძველი მსოფლიოს უდიდესი რელიგიური ნაგებობა იყო და
არის. ტაძრები ღმერთების სახლს წარმოადგენდა,ამიტომაც იქ შესვლა
მხოლოდ ქურუმებს შეეძლოთ.
 ეგვიპტელები განთქმულნი იყვნენ არქიტექტურით მთელს
იმდროინდელ მსოფლიოში. მათი ნაგებობები გეომეტრიული სიზუსტით
იყო აშენებული, რაც იმის მიმანიშნებელია, რომ ძველი
ეგვიპტელები კარგად იცნობდნენ როგორც არქიტექტურას,
ასევე მათემატიკას. ეგვიპტელთა მიერ აშენებული ნაგებობების აგება
ძნელად მისაღწევია დღევანდელი ტექნოლოგიებითაც კი. ზოგჯერ
მთლიანად კლდეში აქანდაკებდნენ ფარაონებისა და ღმერთების
გამოსახულებებს. ამის კარგი მაგალითია დიდი სფინქსი, რომლის სიმაღლე
20 მეტრია, ხოლო სიგრძე 60 მეტრს აღემატება.
ეგვიპტის ქანდაკება ეს იყო უძველესი ცივილიზაციის ერთ-ერთი ყველაზე
ცნობილი მხატვრული გამოხატულება. მისი განვითარება ხდებოდა
არქიტექტურასთან და ორივე გამოხატულება ავსებდა ერთმანეთს.
სინამდვილეში, ქანდაკება ხშირ შემთხვევაში გამოიყენებოდა კონკრეტული
შენობების, განსაკუთრებით დაკრძალვის სახლების
გასაფორმებლად.დაკრძალვის სტრუქტურები იქ იყო, სადაც ნამდვილად
გამოირჩეოდა ამ ცივილიზაციის ქანდაკება. ფარაონების საფლავებში
დაცემული მმართველის პატივსაცემად შეიქმნა გიგანტური ქანდაკებები,
რომლებიც ღვთაებებს წარმოადგენდნენ. ამ ადგილების არქიტექტურული
დიზაინი გაკეთდა ზუსტად იმისთვის, რომ შიგნით დიდი ქანდაკებები
განთავსებულიყო.მიუხედავად იმისა, რომ იგი უდიდესი გამოხატულებით
იყო წარმოდგენილი ტაძრებსა და სამგლოვიარო ნაგებობებში, ეგვიპტური
ქანდაკება მხოლოდ ამ სტრუქტურებში არ აღმოჩნდა. ეგვიპტელებმა ასევე
განავითარეს სხვა მცირე, მაღალი ხარისხის ნამუშევრები; ერთ – ერთი
ყველაზე მნიშვნელოვანი სკულპტურული ფორმა იყო სტრუქტურებში
ჩუქურთმა, რაც ქმნის თავისებურ ჩრდილის ეფექტს.
 ხელოვნების წარმოშობა ძველ ეგვიპტეში უკავშირდება მისი ერთ-
ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რწმენის განვითარებას: წონასწორობა.
ეგვიპტელებისათვის ბალანსი უაღრესად მნიშვნელოვანი იყო
ყოველდღიურ ცხოვრებაში და ჰარმონია უნდა მართავდეს მის ყველა
ასპექტს. მისი მხატვრული გამონათქვამების უმეტესობა, მათ შორის
ქანდაკება, ამ რწმენის წარმოჩენას ემსახურებოდა.ქანდაკების, როგორც
კონკრეტული მხატვრული გამოხატულების შემუშავების შემდეგ, ათასი
წლის შემდეგ ძველ ეგვიპტელ მოქანდაკეებს თავიანთ ქანდაკებებში
ჰქონდათ შეტანილი ლოტოსის ყვავილი, პაპირუსის მცენარეები და
გარკვეული წარმომადგენლობითი სიმბოლოები. ამ დროისთვის (ძვ. წ. 2600
წ.) დიდი ქანდაკებები შეიტანეს ეგვიპტის ხელოვნებაში.ეგვიპტეში
მოქანდაკეებს არაერთი მახასიათებელი ჰქონდათ, რაც მათ სხვა
მხატვრებისგან განასხვავებდა. კერძოდ, ამ ცივილიზაციის მოქანდაკეები
თავს ხელოსნებად თვლიდნენ.მოქანდაკეები დიდად დისციპლინირებული
ადამიანები იყვნენ, რომელთაც განსაკუთრებული უნარი ჰქონდათ
ესთეტიურად სწორი ნამუშევრები დაფასებულიყვნენ და შექმნან.მათ მიერ
შექმნილი ნამუშევრები ითვლება არა მხოლოდ ძველი ეგვიპტის, არამედ
ზოგადად კაცობრიობის უძველესი ეპოქის ერთ – ერთ ყველაზე
მნიშვნელოვან მხატვრულ გამოხატულებად.ქანდაკებები ორი ძირითადი
მიზნით შეიქმნა. იმ შემთხვევაში, თუ ქანდაკება შეიქმნა ადამიანისთვის და
არა ღვთაებისთვის, ქანდაკება ჩვეულებრივ ემსახურებოდა ადამიანს
ცხოვრებაში აღთქმული აღთქმის შესრულებას. მეორეს მხრივ, თუ
ქანდაკება ღვთაების გამოსახატავად შეიქმნა, ის ჩვეულებრივ
რიტუალისტულ მიზანს ემსახურებოდა.ეგვიპტის ხელოვნებაში
გამოყენებულ მასალებს, როგორც წესი, შედარებით მარტივად
პოულობდნენ მდინარე ნილოსის მიდამოებში, კერძოდ, აკაციის ან ხერხის
ხე იყენებდნენ ხის ნამუშევრებს. ამ ხეებმა მოქანდაკეს მისცეს აუცილებელი
მასალა ნამუშევრების (მაგალითად, სარკოფაგების) შესაქმნელად და
ქანდაკებებით ხეებით შემკული.

კიდევ ერთი მასალა, რომელიც ფართოდ გამოიყენეს ეგვიპტეში

ქანდაკებების შექმნისას, იყო კირქვა. მდინარეების ნაპირებზე დიდი
რაოდენობით ქვიშაქვის ქვა იყო კირქვის დიდი საბადოები. ამ მასალების
დიდმა არსებობამ ისინი ეგვიპტელი მოქანდაკეების რჩეულებად აქცია
ქანდაკებებისა და შენობების შექმნისთვის.

დიდი ეგვიპტური ქანდაკებები (განსაკუთრებით მასიური,

მაგალითად სფინქსები) ქვიშაქვის გამოყენებით შეიქმნა. შეიქმნა ყველაზე
პატარა ქანდაკებები სხვადასხვა მასალით, რომელთა შორის გამოირჩევა
მოხატული ხე და თავად კირქვა.მიუხედავად იმისა, რომ კირქვა, ხე და
ქვიშაქვა იყო ყველაზე ხშირად გამოყენებული მასალები ეგვიპტეში
სკულპტურული ნამუშევრების შესაქმნელად, სხვა მასალები ასევე
გამოიყენებოდა სხვა სახის ნამუშევრების შესაქმნელად.