PODSTAWOWA TERMINOLOGIA Z

ZAKRESU ASEPTYKI I ANTYSEPTYKI

I METODY DEZYNFEKCJI
INSTRUMENTÓW I STANOWISK
PRACY
 Dezynfekcja to sposób niszczenia form
wegetatywnych bakterii łącznie z prątkami gruźlicy,
grzybami i wirusami.
Dezynfekcji w gabinecie stomatologicznym wymagają:
1. Narzędzia stomatologiczne, które ze względów technicznych nie mogą być sterylizowane,
a kontaktują się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi,
2. Narzędzia kontaktujące się z nieuszkodzoną powierzchnia skóry (wymagają dezynfekcji
niskiego poziomu, która niszczy wegetatywne formy bakterii i grzybów).
Dezynfekcja w gabinecie stomatologicznym dotyczy:
1. Narzędzi i drobnych przedmiotów: dezynfekcja przez zanurzenie.
2. Powierzchni powierzchnie zabrudzone krwią czy śliną muszą być najpierw oczyszczone, tak aby usunąć z
nich substancje organiczne, a następnie zwilżone preparatem do dezynfekcji: powierzchnia musi zostać
wilgotna przez czas zalecany przez producenta preparatu.
3. Unitu – poleca się stosowanie zastawek, które eliminują znacznie efekt zassania zwrotnego
zainfekowanego materiału do końcówek tnących. Jeśli leczymy pacjenta z HIV lub HBV i dojdzie do
zassania zakażonego materiału do unitu, wirusy mogą kolonizować wnętrze przewodów: i mogą zostać
wprowadzone do jamy ustnej innych pacjentów. Poleca się zatem jałową kilkuminutową pracę unitu na
początku każdego dnia pracy oraz 20–30 sek. pomiędzy pacjentami.
4. Końcówek turbinowych, kątnic i prostnic które to wymagają wprawdzie sterylizacji w
autoklawie-optymalnie po każdym pacjencie: dopuszcza się dezynfekcję tych końcówek pomiędzy
pacjentami preparatami np. na bazie alkoholu (Aerodesin, Incidur)
Pozostawiamy preparat na końcówce po jej starannym oczyszczeniu przez czas potrzebny do zniszczenia
drobnoustrojów (1 min. lub 15 min. w zależności od stosowanego preparatu).Po skończonym dniu pracy
końcówki sterylizujemy zgodnie ze wskazaniami producenta.
5. Wewnętrznej powierzchni przewodów ssaka i ślinociągu poprzez zastosowanie preparatów
do dezynfekcji tych przewodów. Preparat należy zassać do wnętrza przewodu ssaka i ślinociągu
i pozostawiamy tam 5 min., po czym przepłukujemy. Ten sam preparat służy do dezynfekcji
miski spluwaczki.
6. Strzykawek wodno-powietrznych zaleca się stosowanie plastikowych osłon na strzykawki i
wymiennych końcówek: metalowych lub plastikowych oraz stosowania jednorazowych
końcówek na strzykawkę wodno-powietrzną.
W trosce o pacjenta zaleca się także stosowanie materiałów do wypełnień czy systemów
łączących w jednorazowych opakowaniach.
METODY DEZYNFEKCJI
Ze względu na metodę przeprowadzania wyróżniamy:
1. Dezynfekcję przez zanurzenie – dotyczy narzędzi i drobnych przedmiotów,
2. Dezynfekcję powierzchni – powierzchnie zabrudzone krwią czy śliną muszą być
najpierw oczyszczone, tak aby usunąć z nich substancje organiczne, a następnie zwilżone
preparatem do dezynfekcji: powierzchnia musi zostać wilgotna przez czas zalecany przez
producenta preparatu.
3. Dezynfekcję unitu – poleca się stosowanie zastawek, które eliminują znacznie efekt zassania
zwrotnego zainfekowanego materiału do końcówek tnących. Jeśli leczymy pacjenta z HIV lub
HBV i dojdzie do zassania zakażonego materiału do unitu, wirusy mogą kolonizować wnętrze
przewodów: i mogą zostać wprowadzone do jamy ustnej innych pacjentów. Poleca się zatem
jałową kilkuminutową pracę unitu na początku każdego dnia pracy oraz 20-30 sek. pomiędzy
pacjentami.
Końcówki turbinowe, kątnice i prostnice wymagają wprawdzie sterylizacji w autoklawie
optymalnie po każdym pacjencie: dopuszcza się dezynfekcję tych końcówek pomiędzy
pacjentami preparatami np. na bazie alkoholu (Aerodesin, Incidur). Pozostawiamy preparat na
końcówce po jej starannym oczyszczeniu przez czas potrzebny do zniszczenia drobnoustrojów (1
min. lub 15 min. w zależności od stosowanego preparatu). Po skończonym dniu pracy końcówki
sterylizujemy zgodnie ze wskazaniami producenta.
Problem wewnętrznej powierzchni przewodów ssaka i ślinociągu został rozwiązany dzięki
preparatom do dezynfekcji tych przewodów. Preparat należy zassać do wnętrza przewodu ssaka
i ślinociągu i pozostawiamy tam 5 min., po czym przepłukujemy. Ten sam preparat służy do
dezynfekcji miski spluwaczki.
Do ochrony przed zanieczyszczeniami i drobnoustrojami strzykawek wodno-powietrznych zaleca
się stosowanie plastikowych osłon na strzykawki i wymiennych końcówek: metalowych lub
plastikowych. Zaleca się stosowanie jednorazowych końcówek na strzykawkę wodno –
powietrzną.
W trosce o pacjenta zaleca się także stosowanie materiałów do wypełnień czy systemów
łączących w jednorazowych opakowaniach.
Aseptyka jest to postępowanie zapobiegające zakażeniom. Ma ono na celu ochronę
pacjenta przez drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Polega na:
— właściwej dezynfekcji i sterylizacji,
— odpowiednim przechowywaniu sterylnych narzędzi i materiałów,
— używaniu dla każdego pacjenta czystych, odkażonych przedmiotów,
— właściwym niszczeniu materiału skażonego,
— stosowaniu sprzętu jednorazowego użytku,
— używaniu odzieży ochronnej, rękawiczek, masek ochronnych,
— przestrzeganiu higieny osobistej.
Antyseptyka to postępowanie polegające na stosowaniu zabiegów zmierzających do
zniszczenia drobnoustrojów lub zahamowania ich rozwoju.

Zakażenie krzyżowe to – zakażenie przeniesione z jednego pacjenta na drugiego przez

ręce personelu.
Pacjenci i zespół stomatologiczny mogą być, podczas przebywania w gabinecie
stomatologicznym narażeni na kontakt z:wirusem cytomegalii, wirusem żółtaczki zakaźnej
typu B i C, wirusem opryszczki zwykłej, prątkami gruźlicy, gronkowcem i paciorkowcem,
innymi wirusami, bakteriami, grzybami i pierwotniakami bytującymi w jamie ustnej i drogach
oddechowych.
Drobnoustroje te w obrębie gabinetu stomatologicznego mogą być przenoszone poprzez:
— bezpośredni kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi,
— pośredni kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami(narzędzia, urządzenia lub
powierzchnie w gabinecie),
— kontakt spojówki oka, błony śluzowej nosa i jamy ustnej z kropelkami pochodzącymi od
zainfekowanej osoby zawierające drobnoustroje chorobotwórcze,
— wdychanie mikroorganizmów, które mogą pozostawać zawieszone w powietrzu przez
długi czas.
Inny podział obejmuje możliwość zakażenia:
— drogą naczyń krwionośnych – poprzez wszczepienie(podczas ukucia lub skaleczenie):w ten sposób
przenosi się wirus HIV, wirusy zapalenia wątroby B,C,D,G,
— drogą powietrzną poprzez wdychanie :czynnikami są tu bliski kontakt lekarza i pacjenta i aerozol
wytwarzany przez turbiny czy dmuchawy wodno-powietrzne, którego mgła może rozprzestrzeniać się w
promieniu 2 m. W ten sposób dochodzi do przemieszczania się patogenów odpowiedzialnych za
SARS, gruźlicę, różyczkę, grypę, błonicę,
— droga wodną źródłem przenoszącym drobnoustroje jest unit stomatologiczny: jego plastikowe
przewody są siedliskiem drobnoustrojów pochodzących z jamy ustnej pacjenta (zassanie zwrotne).
Siedliskiem drobnoustrojów są nie tylko plastikowe przewody, ale także kątnice i końcówki turbinowe
oraz końcówki strzykawek wodno-powietrznych. Tą droga może dojść do zakażenia układu
oddechowego przez bakterie typu Leginella, Pseudomonas czy Mycobacterium.
— poprzez kontakt – przeniesienie infekcji ze skóry na błonę śluzową lub ze skóry na skórę (wirus
opryszczki lub zakażenie bakteriami gronkowca)
Stosując w gabinecie stomatologicznym procedury zabezpieczające przed zakażeniem krzyżowym
musimy kierować się myślą, że pacjent nie tylko może ulec zakażeniu, ale i sam jest źródłem
zakażenia – często o tym nie wiedząc.
Dlatego wszelkie procedury powinny być takie same do wszystkich pacjentów bez względu na ich
stan zdrowia.
Strategie zapobiegania zakażeniom krzyżowym:
— powierzchnia brudna nie może być zdezynfekowana lub wysterylizowana: zawsze zabrudzoną
powierzchnie wycieramy serwetką zwilżoną preparatem dezynfekcyjnym.
— na czystą powierzchnię nanosimy preparat dezynfekujący i pozostawiamy go na powierzchni na
czas określony przez producenta.
— najlepszą strategią oszczędzającą czas i minimalizująca koszty i wysiłki związane z dezynfekcją
powierzchni jest stosowanie barier ochronnych(osłon – rękawy, woreczki plastikowe lub
impregnowane serwety na zagłówek unitu, na rękawy oraz końcówki turbinowe lub kątnice, na
uchwyty lamp operacyjnych, uchwyty lamp polimeryzacyjnych
POSTĘPOWANIE Z NARZĘDZIAMI PO PRZYJĘCIU
PACJENTA
1. Narzędzia bezpośrednio po użyciu zanurzyć w roztworze preparatu dezynfekcyjnego przestrzegając pełnego ich zanurzenia.
2. Przestrzegać czasu dezynfekcji.
3. Założyć rękawice ochronne i fartuch foliowy oraz osłonić twarz.
4. Wyjąć narzędzia z roztworu i umyć pod bieżącą wodą przy pomocy szczoteczki.
5. Wypłukać narzędzia wodą destylowaną.
6. Rozłożyć narzędzia na tkaninie bawełnianej (serwecie) i osuszyć.
7. Szczoteczkę po użyciu poddać dezynfekcji, myciu, płukaniu i osuszyć.
8. Pojemnik do dezynfekcji umyć wyparzyć i osuszyć.
9. Sprawdzić przy pomocy lupy dokładność mycia i stan narzędzi.
10. Narzędzia wymagające smarowania zabezpieczyć odpowiednim preparatem.
11. Zestawy, narzędzia dla jednego pacjenta zapakować w opakowanie sterylizacyjne, a do środka włożyć odpowiedni wskaźnik chemiczny
służący do kontroli procesu sterylizacji.
12. Zamknąć opakowanie sterylizacyjne.
13. Przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia.
POSTĘPOWANIE Z WIERTŁAMI PO PRZYJĘCIU
PACJENTA
1. Przygotować odpowiedni pojemnik do dezynfekcji i opisać.
2. Przygotować odpowiedni roztwór dezynfekcyjny.
3. Prowadzić proces dezynfekcji wg instrukcji producenta.
4. Po dezynfekcji wiertła umyć (zalecane myjki ultradźwiękowe).
5. Umyte wiertła przełożyć do pojemnika z dziurkami (sitkiem) wypłukać pod bieżącą wodą i przemyć wodą destylowaną.
6. Osuszyć.
7. Sprawdzić ich czystość przy pomocy lupy i posegregować.
8. Zestawy wierteł dla każdego pacjenta zapakować w opakowanie papierowo-foliowe i przeprowadzić proces sterylizacji
uwzględniający proces suszenia.
9. Po zakończeniu procesu sterylizacji nie wolno pozostawić wierteł w sterylizatorze do następnego dnia (rdzewieją).Wiertła i
instrumenty do natychmiastowego użycia włożyć do płytek Petriego wyłożonych materiałem pochłaniającym wilgoć, umieścić w
komorze autoklawu pozostawiając uchylona płytkę Petriego. Przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia i
użyć natychmiast
POSTĘPOWANIE Z KOŃCÓWKAMI PO PRZYJĘCIU
PACJENTA
1. Zdjąć końcówki z unitu, wyjąć wiertło.
2. Końcówkę oczyścić i przemyć gazikiem nasączonym preparatem dezynfekcyjnym o pełnym
spektrum działania w krótkim czasie.
3. Zmyć preparat dezynfekcyjny gazikiem nasączonym wodą destylowaną.
4. Umyć i naoliwić wnętrze końcówki.
5. Końcówkę umieścić w opakowaniu papierowo-foliowym i przeprowadzić proces sterylizacji.
6. Dopuszcza się sterylizację bez opakowania w przypadku natychmiastowego użycia do zabiegu.
7. Końcówkę dmuchawki dezynfekować w roztworze metodą zanurzeniową.
ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIA BIOFILMU W
ELEMENTACH UNITU
1. Powstawaniu biofilmu sprzyja twarda woda.
2. Filtry mikrobiologiczne do linii wodnej końcówek i strzykawek linii woda – powietrze
ograniczają zanieczyszczenia mikrobiologiczne.
3. Okresowe płukanie unitu preparatami dezynfekcyjnymi redukuje liczbę bakterii
w wypływającej wodzie.
4. W celu zmniejszenia liczby drobnoustrojów w wodzie wypływającej z unitu do pacjenta
należy codziennie przed rozpoczęciem pracy uruchomić przepływ wody przez 2–3 min.
CZYNNOŚCI WYKONYWANE PRZED PIERWSZYM
PACJENTEM W GABINECIE STOMATOLOGICZNYM

1. Dezynfekcja spluwaczki preparatem o pełnym spektrum biobójczym (bakterie, grzyby,

wirusy, prątki).
2. Płukanie przez 3–10 min preparatem dezynfekcyjnym unitu.
CZYNNOŚCI WYKONYWANE PRZED ZABIEGIEM
STOMATOLOGICZNYM
1. Zakładamy nową końcówkę do ssaka i ślinociągu.
2. Podajemy jednorazowy kubek z wodą.
3. Zakładamy jednorazowe osłony na uchwyt lampy lub dezynfekujemy uchwyt lampy.
4. Zabezpieczamy fotel i ubranie pacjenta jednorazową serwetą.
5. Płuczemy jamę ustna pacjenta preparatem dezynfekcyjnym.
6. Myjemy i dezynfekujemy ręce.
7. Zakładamy osłonę na ubranie i twarz.
8. Zakładamy jednorazowe rękawiczki.
CZYNNOŚCI WYKONYWANE PO ZABIEGU
STOMATOLOGICZNYM
1. Usuwamy z narzędzi resztki materiału stomatologicznego i narzędzia umieszczamy w roztworze dezynfekcyjnym.
2. Usuwamy jednorazowe osłony zagłówka fotela, ramion i przewodów unitu, stolika, lampy lub dezynfekujemy te
powierzchnie preparatem działającym na bakterie, grzyby, wirusy i prątki gruźlicy, w czasie 15 min.
3. Przecieramy preparatem dezynfekcyjnym przeźroczystą osłonę twarzy lub okulary,
4. Opróżniamy, myjemy i dezynfekujemy spluwaczkę.
5. Wymieniamy kubek.
6. Zdejmujemy wiertło z unitu,
7. Oczyszczamy końcówkę preparatem o pełnym spektrum działania (B, F, V, Tbc) w czasie 15 min, zmywamy wodą
destylowaną lub myjemy w myjce ultradźwiękowej, oliwimy, pakujemy i sterylizujemy.
8. Przepłukujemy unit.
9. Po każdej czynności dezynfekujemy i myjemy zlew, umywalkę i używany blat stołu.
CZYNNOŚCI WYKONYWANE NA KONIEC DNIA PRACY W
GABINECIE STOMATOLOGICZNYM
Wykonujemy wszystkie czynności takie jak po każdym zabiegu oraz:
1. Dezynfekujemy spluwaczkę preparatem o pełnym spektrum biobójczym,
2. Płuczemy unit preparatem dezynfekcyjnym,
3. Usuwamy bieliznę roboczą do worków foliowych i przekazujemy do prania,
4. Myjemy i dezynfekujemy duże powierzchnie poziome stosując preparaty o pełnym spektrum działania, w czasie
działania 15 min.,
5. W przypadku zanieczyszczenia powierzchni krwią, wydzieliną – dezynfekcje przeprowadzamy od razu,
6. Myjemy toaletę i dezynfekujemy preparatem chlorowym,
7. Myjemy podłogę w poczekalni.
Jeden raz w tygodniu myjemy i dezynfekujemy wszystkie powierzchnie. Stosujemy zróżnicowane kolorystycznie
ściereczki – przeznaczonych do dezynfekcji różnych powierzchni.