Tehnika, nauka i otkrića

Prihvaćeno je mišljenje da su Kolumbovo otkriće Novog svijeta 1492. i plovidba

Vaska de Game 1498. početak novog doba. Ipak postoje i druga značajna dešavanja XV v. koja
su nastala prije toga, a o kojima se manje govori. Neka od njih su pojave štampane knjige, nova
tehnika ratovanja. Za budući razvoj značajna je i Kopernikova teorija koja je iznijeta 1500.
godine. Stvarakački duh, upornost i konkurencija doprinose usponu Evrope.

Štampa

Tehnika štampanja sa pokretnim, metalnim slovima, pronadjena je i usavršena u

Majncu. Zasluge su pobrali Johan Gutenberg, Johan Fust i Petar Šeferu (u Kini se već koristili
štampani blok i hartija ).

Prvo su pučele da se štampaju karte za igru i crkvene knjige. Hartija se koristi u

Gutenbergovo vrijeme, kao i mastilo, metalne ploče i presa. Gutenbergova Biblija pokazuje
savršenstvo tehnike koja je dugo vremena neprevaziđena. Crkvene knjige i njihov oblik služe
kao estetski model Gutenbergu i ostalimna. Za knjige se interesuju građanstvo (trgovci,
činovnici, ućitelji) i plemstvo, dok je seljaštvo, iako najbrojnija grupa, nepismeno. Najviše se
traže knjige duhovnog i svetovnog karaktera (Sv pismo, spisi crkvenih otaca, gramatike,
riječnici, enciklopedije, matematički, medicinski i astrološki tekstovi idr. Knjige se štampaju na
latinskom i jezicima pojedinih naroda. Nuka od štampe ima najviše koristi; naučni tekstovi
postaju pristupačni ljudima, a mnoge greške se ispravljaju. Štampa je takođe od značaja i u
vjesrekim sukobima jer svi koju su zainteresovani mogu da prate polemiku. Širenje štampane
knjige takođe dovodi do uvođenja cenzure, crkva zabranjuje i spaljuje sve knjige koje smatra
neprihvatljivim.

Nova ratna tehnika

Od 1450. do 1559. u ratnoj tehnologije dolazi do velikih promjna. Korišćenje

baruta mijenja dotadašnji način ratovanja i utiće na politiku i dešavanja u Evropi.Barut se nekad
koristio za rušenja kula i zamkova, a od 1450. počinje se koristiti kako bi metku (puščanom) dao
veću brzinu i snagu. Bitka se dotle vodila uglavnom od protivničkih konjica sastavljenih od
plemića, a u XVI v. bitke se vode najčešće kao sudari između pješadije naoružane arkebuzama i
kopljima. U upotrebi vatrenog oružja prednjače Švajcarci i Englezi. Od 1521. Španci
upotrebljavaju primitivnu mušketu- pušku. Ubro potom većina armija prihvata upotrebu
arkebuza i muškete. Potreba za oružjem dovodi do ulaganja u proivodnju metala, a sve to dovodi
do širenja starih i otvaranja novih rudnika. Vatreno oružje je skupo, pa samim tim ide u ruke
vladara koji mogu da obezbijede više sredtsava. Sve to dovodi do menjeg otpora feudalaca i
stvaranja apsolutističke monarhije. Nadmoćnost vladara, a opadnje snage plemstva dovodi do
znajčanih društvenih promjna (jedna od njih bi bila dolazak običnog čovjeka u prvi plan) u
Evropi.

Počeci moderne nauke

Uspon Evrope podudara se sa razvojem moderne nauke. Ovaj period se često

naziva i naučna revolucija . Mnoga naučna otkrića predstavljaju nastavak srednjovijekovne
nauke ili renesansne misli. Novi naučni metod predstavlja sintezu logike, eksperimentalizma i
matematike. Italijanski slikari (XV i XVI) i graditelji su sada skloniji posmatranju i analizi. Oko
1500. g. matematika veoma dobija na znaćaju (radovi se prevode na latinski) pa se postepeno
vjeruje u to da je priroda u osnovi matematika. Primjena novih metoda i shvatanja je svakako
sporo napredovala i veliki uticaj u tome imala su hrišćanska vjerovanja, pa se tako i Kopernikovo
djelo O kruženju nebeskih tijela našlo pod kritikom. Kanije su brojni drugi atronomi kao npr.
Galilea Galileja potvrdili njegov rad.

Filozofija nauke

Zajedno sa teorijama i otkrićima , postepeno se razvija i filozofija. Značajni

fiziolozi su bili Andreas Vesalijus i Vilijam Harvi, a filozofi Frensis Bekon i Rene Dekart.
Pitanje oko čega se vrši najveća polemika jeste rad naučnika Galena (II v.) čiji stavovi dosta
usporavaju napredak istraživanja medicine, a opet se u nauci drže kao nepromijenjvi. Frensis
Bekon među prvima shvata nove puteve ljudske misli i njegova djela Unapređenje nauka i Novi
organon i iznosi shvatanja da čovjek mora da preispita i obnovi nauku, umjetnost i znanje
uopšte. Rene Dekart se nadovezao Rasprava o metodu kao prilogom o korišćenju razuma i
traganja za istionom kao naučnog metoda.

Geografska otkrića
 Vrhunac dostignuća renesanse podudara se sa prenošenjem centara moći sa
Sredozemnog mora na Atlanski okean. Oživljavanje trgovina i demografske promjene burnije su
na Zapadu nego u Italiji što i objašnjava njegovu supremaciju u XVI.v. Izraz premoći atlantskih
država predstavljaju putovanja i otkrića novih zemalja i kontinenata. Interesovanja pomoraca i
avanturista za nove zemlje i bogatstvo je sve veće u XV i XVI v. Podsticaji za istraživanja su
raznovrsni – vjerski, profani i ekonomski. U interesu svojih država vladari finansiraju
ekspedicije. Sve to dovodi do političe i ekonomske kolonizacije širokih razmijera i otvaraju eru
dominacije Evrope u narednim vijekovima. Otkrića portugalskih i španskih moreplovaca
započinju ovu eru. Portugalska osvajanja u Africi započeta su 1415. godine, a to je epizoda
borbe hrišćanstva i islama i želje da se ovlade tgovinom zlata. Henri Moreplovac (1394-1460)
bio je portugalski princ i neko ko je svoj život posvetio moru i proučavanju raznih zemalja,
naroda i navigacija. Za njegova života Portugalci dopiru do obala Gvineje i Zlenortskih ostrva.
Kralj Žoao II nastavio je da podstiče dalja otkrića i gradnju utvrđenja, a Indija ostaje cilj novih
napora. Bartolomej Dijaz 1487. Stiže do Rta Dobre Nade. Plovidba do Indije odlaže se deset
godina, a 1497. Portugalski kralj upućeje četiri broda u podragu za začinima. 1498. Vasko de
Gama dolazi na Malabarsku obalu u Indiji. Najveća želja Portugalaca bila je da drže u svojim
rukama trgovinu zlata i izbjgenu porednu ulogu muslimana.Putovanja portugalskih moreplovaca
nisu putevi u nepoznato i oni postepeno stavljaju pod svoju vlast značajan dio trgovine Afrike,
svojom upornošću, iskustvu kao i vatrenim oružjem. Žar za geografskim otkrićima su takođe bila
ishrana i začini. Začini su se koristili kao lijek, kao mirisi i u vjerske svrhe. Trgovina začinima iz
Indije i Kine, se i prije Vaskovog dolaska u Indiju, odvijala preko muslimana, a potom Mlečana i
Đenovljana koji su tada imali monopol. Monopol ovo troje ugrozili su Portugalci koji su začine
slali oko Rta Dobre Nade do Lisabona i drugih evropskih tržišta. Oko 1560. Godine količina
bibera koji stiže preko Aleksandrije jednak je onom koji stieže iz Afrike preko Lisabona.

Kolumbo i Novi svijet

Kristofer Kolumbo (1451-1506) bio je Đenovljani u službi španskog dvora.

Plovio je kako domoroce preveo u hrišćanstvo i kako bi se obogatio.Kao i njegovi savremenici
Kolumbo traži put ka Indiji i vjeruje da se do nje može doći putovanjem prema zapadu, što se
zasnivalo na teoriji da je Zemlja okrugla. Prvo je svoj plan predložio portugalskom kralju Žoau II
1483, ali ga je on odbio. Nakon toga se obratio španskom dvoru i kraljici Izabeli da finansire
putovanje, što je ona posle puno oklijvanja prihvatila. Krenuli su iz luke Palos u ljeto 1492. I
posle mirnog putovanja stigli u oktobru na Bahamska ostrva. Kolumbo je vjerovao da je otkrio
azijsko kopno i držao se toga i posle tri naradna putovanja '94, '98 i 1504. Na drugim
potovanjima je otkrio Portoriko, Jamajku i druga Karipska ostrva, Trinidad, djelove Južne i
Srednje Amerike.

Fernando Magelan

Pedro Kabral u ime Portugalije 1500. Stiže do obala Brazila, a 1513. Španac
Vasko Nunjez de Balboa prelazi preko paname i otkriva Tihi okean.

Sa odobrenjem španskog kralja Karla I, Portugalac Fernando Magelan predvodi

ekspediciju u potrazi za prolazom između Atlanskog i Tihog okeana. Njegovi brodovi plove uz
obalu Atlantike i uz poteškoće dolaze do traženog prolaza- Magelanovog tjesnaca, a preostali
brodovi stižu na Filipinska i Marijanska ostrva. Samo se brod Viktorija vratio u Španiju, a
Magelan je poginuo.

Otkrića novih zemlja imaju za posljedicu i prvu podjelu svijeta u interesne sfere.
Španija Portugalija traže od papre da povuče granicu između njihovih novootkrivenih zemalja, a
engleski kralj Henri VII Tjudor šalje ekspediciju na sjeverni Atlantik i tada otkrivaju
Njufaundled i obale Nove Engleske. Francuski kralj Fransoa I šalje ekspedicije koje ispitiju
Kanadu i stižu do Kvibeka.

Počeci španske kolonizacije u novom svijetu

Ono što određuje Španske koloniju jesu poronalsci velikih ruda zlata i srebra, dok
Portugalci sa druge strane imaju ponopol trgovinom začina. Između Španije i Portugalija
postavlja se direkta veza – špansko srebro i zlato koristi se za portugalske začine. Pokoravanje
Acteka i Inka predstavlja primjer španskog osvajanja. Konkvistador Hernan Kortes 1519. iz
Kube dolazi u Meksiko i već 1532. Španci drže visinski plato koga nazivaju Nova Španija.

1533. Francisko Pizaro je grad Kusko, prestonicu carstva Inka (sa samo nekoliko mušketa).
Kortes i Pizaro držali su pod svojom vlašću najnaseljenije dijelove kontineta sa oko 20miliona
stanovnika.Tu su pronašli i velike rudnike zlata i srebra. Rudarstvo postaje osnovna grana
privrede,a najvažniji rudarski grad je bio Putosi.

U XVI v. upotreba žive u odvajanju srebra ima ogroman značaj za razvoj američkog rudarstva.
1590. Uvod zlata i srebra dostiže količinu od 10 miliona unci,a u to vrijeme najveci evropski
rudnici uvoze ukupno 3miliona unci.
U odnosu prema domorodačkom stanovništvu imamo više struja. Dominikanci su isticali da
Indijanci nisu niža vrta od Španaca i da se takvim radom ruši struktura njihove porodice i
društva. Svi su bili saglasni da ih se treba prevesti u Hrišćanstvo.

Portugalska imperija

Njihov dolazak na istok bio je težak udarac na muslimane i njhov raniji monopol
trgovovinom začina. Vatikan je podržavao portugalska i španska osvajanja i stvaranje
kolonijalnih carstva,a što je i potvrđeno nizom papskih bula. Početkom XVI kralj Manuel I
uzima titulu Gospodara osjvajanja, plovidbe i trgovine Etiopije, Indije, Arabije i
Persije.Međutim uprkos pretenzijama Portugalija nema snage da to i ostvari. Pomorci ne ulaze u
unutrađnjost kontinenta već prave utvrđena duž obale kojima kontrolišu trgovinu. Širenje
hrišćanstva odvija se istovremeno sa jačanjem trgovine,a portugalski dvor je donio odluku da svi
hrišćani bez obzira na boju kože , budu jednaki pred zakonom.Portugalski kolonisti nažalost
zanemraju odluke zakona.