Joga

Ky artikull përmban tekst indik . Pa mbështetjen e duhur të interpretimit , mund të shihni pikëpyetje ose kuti ,

zanore të gabuara ose lidhëza që mungojnë në vend të tekstit indik.

Statuja e Shivës duke medituar në pozicionin e lotusit

Yoga ( / ˈ j oʊ ɡ ə / ( dëgjo )  
; [1] Sanskritisht : योग , lit.  'zgjedhë' ose 'bashkim'
i shqiptuar  [joːɡɐ] ) është një grup praktikash ose
disiplinash fizike , mendore dhe shpirtërore që
kanë origjinën në Indinë e lashtë dhe synojnë të
kontrollojnë (zgjedhën) dhe të qetësojnë
mendjen , duke njohur një vetëdije dëshmitare
të shkëputur të paprekur nga mendja ( Chitta )
dhe vuajtje të zakonshme ( Dukhha). Ekziston një
shumëllojshmëri e gjerë e shkollave të jogës,
praktikave dhe
qëllimeve [2] në hinduizëm , budizëm dhe xhainizëm , [3] [4] [5] dhe joga tradicionale dhe
moderne praktikohet në mbarë botën. [6]
Ekzistojnë dy teori të përgjithshme mbi origjinën e jogës. Modeli linear pohon se joga
filloi në periudhën Vedike, siç pasqyrohet në korpusin tekstual Vedic , dhe ndikoi në
Budizëm; sipas autorit Edward Fitzpatrick Crangle, ky model mbështetet kryesisht nga
studiues hindu. Sipas modelit të sintezës, joga është një sintezë e elementeve jo-veda
dhe veda; ky model është i favorizuar në studimet perëndimore. [7] [8]
Yoga përmendet për herë të parë në Rigveda dhe përmendet në një
numër Upanishads . [9] [10] [11] Shfaqja e parë e njohur e fjalës "yoga" me të njëjtin kuptim si
termi modern është në Katha Upanishad , [12] [13] e cila ndoshta u krijua midis shekujve të
pestë dhe të tretë p.e.s. . [14] [15] Yoga vazhdoi të zhvillohej si një studim dhe praktikë
sistematike gjatë shekujve të pestë dhe të gjashtë pes në
lëvizjet asketike dhe Śramaṇa të Indisë së lashtë . [16] Teksti më gjithëpërfshirës mbi
Yoga, Yoga Sutras e Patanjali, datojnë në shekujt e hershëm të epokës së
përbashkët ; [17] [18] [shënim 1] Filozofia e jogës u bë e njohur si një nga gjashtë shkollat filozofike
ortodokse ( Darśanas ) të hinduizmit në gjysmën e dytë të mijëvjeçarit të parë të erës
sonë. [19] [web 1] Tekstet e yogës Hatha filluan të shfaqen midis shekujve të nëntë dhe të 11-
të, me origjinë nga tantra . [20] [21]
Termi "yoga" në botën perëndimore shpesh tregon një formë moderne të yogës Hatha
dhe një teknikë fizike të bazuar në qëndrim, lehtësim stresi dhe relaksimi , [22] që
përbëhet kryesisht nga asana ; [23] kjo ndryshon nga joga tradicionale, e cila fokusohet
në meditim dhe çlirim nga lidhjet e kësaj bote. [22] [24] U prezantua
nga gurutë nga India pas suksesit të përshtatjes së jogës pa asana nga Swami
Vivekananda në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-
të. [25] Vivekananda prezantoi Yoga Sutrasnë Perëndim dhe ata u bënë të spikatur pas
suksesit të hatha yoga-s në shekullin e 20-të.
Historia
Nuk ka konsensus mbi kronologjinë ose origjinën e jogës përveç zhvillimit të saj në Indinë e
lashtë. Ekzistojnë dy teori të gjera që shpjegojnë origjinën e jogës. Modeli linear thotë se joga ka
origjinë Vedike (siç pasqyrohet në tekstet Vedike) dhe ka ndikuar në Budizëm. Ky model mbështetet
kryesisht nga studiues hindu. [53] Sipas modelit të sintezës, yoga është një sintezë e praktikave
indigjene, jo-vedike me elemente Vedike. Ky model është i favorizuar në studimet perëndimore. [54]
Spekulimet për jogën filluan të shfaqen në Upanishadët e hershme të gjysmës së parë të
mijëvjeçarit të parë pes, me ekspozita që u shfaqën gjithashtu në tekstet xhainiste dhe
budiste shek.  500  – shek.  200 pes . Midis 200 pes dhe 500 të es, traditat e filozofisë hindu, budiste
dhe xhainiste po merrnin formë; mësimet u mblodhën si sutra dhe filloi të shfaqej një sistem filozofik
i Patanjaliyogasastra .  [55] Mesjeta pa zhvillimin e një numri traditash satelitore të yogës. Ajo dhe
aspekte të tjera të filozofisë indiane ranë në vëmendjen e publikut të arsimuar perëndimor gjatë
mesit të shekullit të 19-të.

Origjina
Modeli linear
Sipas Edward Fitzpatrick Crangle,
studiuesit hindu kanë favorizuar një
teori lineare e cila përpiqet "të
interpretojë origjinën dhe zhvillimin
e hershëm të praktikave
kontemplative indiane si një rritje
vijuese nga një gjenezë
ariane"; [56] [shënim 3] Hinduizmi
tradicional i konsideron Vedat si
burimin e të gjithë njohurive
shpirtërore. [58] [shënim 4] Edwin Bryant
shkroi se autorët që
mbështesin arianizmin
indigjen gjithashtu priren të
mbështesin modelin linear. [61]
Modeli i sintezës
Heinrich Zimmer ishte një eksponent i modelit të sintezës, [58] duke argumentuar për shtetet
lindore jo-Vedike të Indisë . [62] Sipas Zimmer, Yoga është pjesë e një sistemi jo-Vedik i cili
përfshin shkollën Samkhya të filozofisë hindu , xhainizmit dhe budizmit : [62] "[Xhainizmi] nuk rrjedh
nga burimet Brahman-ariane, por pasqyron kozmologjinë dhe antropologjia e një klase të lartë para-
ariane shumë më të vjetër të Indisë verilindore [Bihar] – duke u rrënjosur në të njëjtën nëntokë të
spekulimeve arkaike metafizike si Yoga, Sankhya dhe Budizmi, sistemet e tjera indiane jo-
Vedike. [63] [shënim 5]Richard Gombrich [66] dhe Geoffrey Samuel [67] besojnë se lëvizja śramaṇa filloi në
Magadha e Madhe jo-Vedike . [66] [67]
Thomas McEvilley favorizon një model të përbërë në të cilin një prototip para-arian yoga ekzistonte
në periudhën para-Vedike dhe u rafinua gjatë periudhës Vedike. [68] Sipas Gavin D. Flood,
Upanishadët ndryshojnë rrënjësisht nga tradita rituale Vedike dhe tregojnë ndikime jo-
Vedike. [69] Megjithatë, traditat mund të lidhen:
[T]ky dikotomizimi është shumë i thjeshtuar, sepse padyshim mund të gjenden vazhdimësi midis
heqjes dorë dhe brahmanizmit vedik, ndërsa elementë nga traditat jobrahmanike, Sramana
gjithashtu luajtën një rol të rëndësishëm në formimin e idealit të braktisur. 
Detyre klase

Tema : yoga

Lenda : edukim fizik

Klasa : 8 b

Shkolla : Rilindja

Punoi erla mezini

Detyr klase
Tema: kulturat, traditat dhe zakonet

Lenda : gjeografi

Klasa : 8 b

Shkolla : rilindja

Punoi: erla mezini

Greqia e lashtë
Partenoni, një tempull i dedikuar për Atenën, i gjendur në
Akropolis në Athinë, është një nga simbolet më të përfaqësuar
të kulturës dhe sofistikimit të helenëve të lashtë.

Greqia e Lashtë (Greqisht: Αρχαία Ελλάδα)

është një qyteterim i lashtë i ballkanit. Greqia
është qytetërimi që i përket periudhës së
historisë helene të lashtë që zgjat nga Periudha
Arsilike e shekullit të 3-të deri në atë të 6-të para
Krishtit dhe deri në vitin 212 para Krishtit pas pushtimit nga Roma pas Betejës së
Korintit.
Në qendër të kësaj periudhe është Greqia Klasike, që lulëzoi gjatë shekujve të pestë
dhe të katërt para Krishtit, fillimisht nën sundimin e suksesshëm athinian pas kërcënimit
ushtarak prej pushtimeve Perse.
Mosha e Artë athinase mbaron me disfatën nën duart e Spartës në Luftën e Peloponezit
në vitin 142 para Krishtit.
Kultura helene klasike pati një ndikim të fuqishëm në Perandorinë Romake, që mbajti
një variant të saj në shumë pjesë të rajonit mesdhetar dhe Evropë të Mesme, arsyeja e
së cilës Greqia Klasike konsiderohet si kultura themelore që mundësoi themelimin e
qytetërimit perëndimor.
Nga shek. VI disa qytete kishin dalë si zotërues në politikën helene: Athina, Sparta,
Korinti dhe Thebesi. Secili prej tyre kishte vënë krahinat rrethuese dhe qytetet më të
vogla nën kontrollin e tij, kurse Athina dhe Korinti ishin bërë fuqi detare të mëdha dhe
tregtare. Shtimi i shpejtë i popullsisë në shek. VIII dhe VII kishte si pasojë emigrimin e
shumë helenëve për të formuar koloni në Italinë jugore, Siçilinë dhe Azinë e vogël. Këto
koloni helene nuk ishin nën kontrollin e qyteteve themelore, megjithatë shpesh mbanin
lidhje tregtare dhe fetare me to.
Proçesi i emigrimit kushtëzoi gjithashtu një seri konfliktesh ndërmjet qyteteve helene të
Siçilisë dhe Kartagjenës. Këto konflikte zgjatën nga 600 deri në 265, kur Roma (fuqia e
re dominuese) hyri në aleancë me mamertinët për t’u mbrojtur kundër armiqësive të
tiranit të Sirakusit, Hiero II, dhe pastaj kundër kartagjenve. Në këtë mënyrë Roma u bë
fuqi e re dominuese kundër fuqisë së shpëlarë të qyteteve helene të Sicilisë dhe
hegjemonisë kartagjene në këtë sferë. Një vit më pas shpërtheu Lufta Punike e Parë.
Gjendja e dobësuar e zonës qendrore të Greqisë koinçidoi me ngritjen e Maqedonisë, e
drejtuar nga Filip I. Brenda 20 vjetëve Filip kishte bashkuar mbretërinë e tij, e kishte
zgjeruar në veri dhe në perëndim me çmimin e fiseve ilire, e pastaj kishte pushtuar
Thesalinë dhe Trakinë. Suksesi i tij ua detyroi reformave të ushtrisë.
Aleksandri, biri dhe pasardhës i Filipit, e vazhdoi luftën. Ky e mundi Darijën III të Persisë
dhe shkatërroi plotësisht perandorinë persiane, duke e aneksuar me Greqinë.

25 zakone
shqiptare që
habisin të huajt
Një shqiptar mund të lërë pas vendin e tij, por
asnjëherë zakonet e gdhendura fort në sjelljen e
përditshme dhe kjo është krejt në rregull. Ajo që
mrekullon në lidhje me kulturat e ndryshme të popujve është sesi disa sjellje të një pupolli, i
duken marrëzi një tjetri, dhe jo gjithmonë me një konotacion negativ. Të huajt që vizitojnë
Shqipërinë dhe jetojnë për aq kohë mjaftueshëm sa për të vënë re zakonet tona, shprehin shpesh
habi mbi disa sjellje tonat, të drejta ose jo, por që tregojnë shumë mbi mentalitetin dhe grindën
që na vlon në gjak.

Ato që do të rendis më poshtë, janë marrë prej vërejtjeve nga miq të mi të huaj që jetojnë në
Tiranë prej disa vitesh dhe nga miq të tjerë nga shtete të ndryshme të botës që u kanë bërë
përshtypje këto veçori të shqiptarëve.
1. Të folurit e shumë gjuhëve
Shumë shpesh gjatë punës në kroçerë, mes kolegësh diskutonim gjithmonë sesi shqiptarët janë në
gjendje të flasin shumë gjuhë të huaja, me një lehtësi thuajse të frikshme. Amerikanët
mahniteshin pas këtij fakti dhe përpiqeshin të më surprizonin me një Hola latine për të dëshmuar
aftësinë e njohjes së një gjuhe të huaj.
2. Shqiptarët janë shumë të lidhur me muzikën tradicionale
Shumë turistë që vizitojnë vendin tone bien në dashuri me ritmet e muzikës sonë popullore dhe
madje tentojnë të mësojnë vallet tradicionale. Iu bën shumë përshtypje fakti sesi e kemi ruajtur
me shumë lehtësi prezencën e artit folklorik në përditshmërinë tonë. Natyrisht, si mund të
harrohen serenatat? E pamundur!
3. Hedhja e parave duke kërcyer në dasma
Në këtë pikë kanë të drejtë të çuditen. Të huajt gjykojnë se hedhja e parave në tokë, të cilësdo
monedhë qofshin ato, tregon mungesë respekti për punën e bërë për t’i fituar, por pak prej tyre e
njohin ndjesinë e të rënit në sy të fisit, tezeve dhe hallave, minimalisht një herë në vit. Kur të
jepet mundësia, pse mos ta shfrytëzojmë?
4. Pellushat e varur në shtëpitë e reja
Ok, ky është një zakon disi i frikshëm. Por nëse eksploron në periferi të qyteteve ose në fshatrat
shqiptare, do të shohësh masivisht kukulla, arusha e lodra të ndryshme të dëmtuara nga shiu e
era, në majën e tarracave të shtëpive. I ndjeri Fatos Baxhaku i ka kushtuar një botim këtij
fenomeni që tregon qartë natyrën supersticioze të shqiptarëve dhe që është shumë e vështirë tia
shpjegosh një të huaji.
5. Kafeja pihet në çdo orar
Po si mund t’i caktosh një orar kafesë? Kafeja e gazetës së mëngjesit, kafeja e çlodhjes pas pune,
kafeja e pasdites në lagje. Domethënë, kush ia ka parë të keqen kafesë? Kurioziteti i të huajve
qëndron në faktin se ku e gjejmë
kohën për kaq shumë kafe.
Normalisht, s’kemi ndërmend ta
nxjerrim këtë sekret.
6. Grindja për të paguar në lokal
Tradita do të mbijetojë në shekuj. Unë
të paktën do vazhdoj të kontribuoj për
ta mbajtur gjallë këtë normë të sherrit
të qerasjes sepse është momenti më
argëtues i takimit me një mik a
mikeshë. Më mungoi shumë ky çast sublim në kohën që jetova jashtë Shqipërisë dhe
vazhdimisht ndahej fatura ekzaktësisht 50 me 50, deri në qindarkën e fundit. Epo edhe ashtu
s’bëhet!
7. Kanuni i Lekë Dukagjinit dhe gjakmarrja
Zbatimi i Kanunit është një plagë e shoqërisë sonë që përbën një pistë kërkimi për shumë
reporterë të huaj në kërkim të sjelljeve të pazakonta të popujve të vegjël dhe në zhvillim e sipër.
Personalisht mendoj që ende nuk është realizuar dokumentari më i mirë i praktikimit të Kanunit
në ditët e sotme në Veriun e vendit tonë dhe ende ka shumë të pathëna.

8. Martesa me mblëseri
Nëse prindërit e tu janë martuar me mblesëri (shkuesi), ngri dorën! Duket absurde në vitin 2020,
por ende ndodh në shumë zona rurale, ku të rinjtë prezantohen nga familjet e tyre dhe mund ta
vazhdojnë njohjen me njëri-tjetrin vetëm me miratimin e familjarëve. Sipas kohës, edhe kuvendi!
Dikur nuk ekzistonin rrjetet sociale për tu njohur me gjysmën tjetër, kështu që njëra nga hallat
duhet ta merrte mundimin për ta kryer këtë mision.
9. Të takosh fillimisht njeriun më të madh në moshë
Nëse je në një festë familjare, do të duhet të bësh respektin siç duhet, të takosh sipas rradhës nga
më i vjetri tek më i riu të zotët e shtëpisë. Dikur ka qenë shumë e thjeshtë sepse njerëzit uleshin
në karrige apo divanë sipas rëndësisë ose moshës së tyre dhe mjaftoje t’i merrje me rradhë nga e
majta në të djathë, por sot si i bëhet? T’i takojmë sipas gjatësisë? Pyes..

10. Të luten të rrish kur u shkon për vizitë

Ka gjithnjë 3 tentativa për ta bindur mikun të rrijë më tepër në shtëpi, përpara se të dorëzohesh
dhe ta lësh të shkojë. Imagjinoj fytyrën e një gjermani teksa sheh një shqiptar kur përpiqet të
largohet në punën e tij, por xhaxhai kurrsesi nuk pranon ta largojë pa ngrënë edhe darkën. Eh
ç’dashuri!
11. Mosrespektimi i rradhës
Oops! Jemi të vetëdijshëm për këtë zakon aspak perëndimor! Por dinamika e jetës na shtyn të
biem në mëkat e t’i thyejmë herë pas here normat e sjelljes në publik. Radha nuk është vërtet
gjëja jonë. Kalojmë te pika tjetër!
12. Sa e ke rrogën?
Natyrisht nuk e kursejmë këtë pyetje as për të huajt që vizitojnë vendin tonë, edhe pse hapin sytë
me këtë pyetje. ‘Ku punon? Si e gjete punën? A keni pas punë? A të del rroga? Janë veç pyetjet
bazike për të bërë një mik të ri në Shqipëri. Zor se do jetë i huaj sepse me siguri nuk do të të flasë
më pas kësaj njohjeje të thellë.
13. Valle dhe aheng për çdo gëzim
Kushërirat e mia në Amerikë më tregonin njëherë habinë e mikeve të tyre amerikane që pyesnin
sesi është e mundur që Shqiptarët kanë një festë çdo fundjavë: ditëlindje, dita e emrit,
babyshowers, fejesa, lindja e fëmijës, synetllëqe, bachelor party, dasma, përvjetore martese e të
tjera plot. Mos të lëntë Zoti pa festa!

14. Dasmat deri ne 6 të mëngjesit

Në një dasmë amerikane ku kam marrë pjesë, darka filloi në orën 6 pasdite dhe përfundoi diku
rreth mesnatës. Kështu të gjithë mund të pushonin dhe të ishin gati për ditën e re, sidomos kur
është një e hënë. Por jo nuk është mënyra jonë. Shprehja tipike që përdoret në këto raste është ‘1
martohet, 100 tërbohen’ , në kuptimin
më dashamirës të fjalës. Dhe
sigurohemi që tërbimi të lëjë pasoja të
mëtejshme.
15. Format e çuditshme të
komplimentave
Që nga ngrënia e syve, zemrës e me
rradhë e deri tek ‘Vdeksha për ty’, një
i huaj do të pyesë gjithmonë se çfarë
sensi ka kjo formë komplimentimi dhe
pse është kaq kanibalo-tragjike. Por
ne, pikërisht për këto fraza, shpikëm
mënyrën dëshirore të foljes, ndaj do
vazhdojmë t’i përdorim.
16. Simboli i shqiponjës me duar
Ky symbol i bërë shpesh në foto apo klipe është pasaporta e vjedhjes së zemrës së shqiptarëve.
Nëse e bën një i huaj, dihet, është njëri nga ne.

17. Tatuazh i shqiponjës ose varëse me shqiponjë

Simbolet kombëtare janë të shenjta për ne dhe jemi gati t’i gdhendim në trup, ose minimalisht në
flori. Kjo tingëllon pak dramatike për të huajt që nuk kanë domosdoshmëritsht atë lidhje
identifikuese me origjinën sikurse ne shqiptarët. Unë mendoj që është një gjest dashurie dhe
Eliza Dushku më kupton.

18. Mbajtja e rakisë në shishe plastike uji

Sugjeroj që mbi çdo shishe rakie të vendosen disa etiketa të kuqe me shkronja të mëdha ku të
paralajmërohet kujdes, jo vetëm për ata që kujtojnë një moment se është ujë, por edhe ata që me
vetëdije të plotë e pijnë rakinë si ujë.

19. Të pish raki për mëngjes

Kafenetë e lagjes janë mikpritësit e parë të burrave pijedashës shqiptarë, të cilët ngrohin kordat e
zërit që në mëngjes, për tu prononcuar më pas për çështjet me rëndësi politike. Zakoni është i
rëndësishëm por të huajt që zgjohen me kafe e briosh zor se mund ta kuptojnë.

20. Kur zë lemza, të kujton dikush

Njëherë që e meson këtë sekret, pak rëndësi ka se nga cili vend i botës së madhe je, por do të
kujtohesh gjithnjë se diku, dikush po mendon për ty dhe kjo është shumë romantike.
21. Shumë bukë me gjithçka
Të huajt duhet të kuptojnë që buka është eliksiri i jetës për shqiptarët, sidomos buka e bërë në
shtëpi, të cilën nënat tona e qajnë. Çdo ushqim tjetër shoqërohet me bukë sepse kështu na pëlqen.
22. Të folurit me zë të lartë në avion
Etika e sjelljes në publik ka disa krisje që në të ardhmen me siguri do të reduktohen. Ndërkohë,
le tia bëjmë me dije gjithë udhëtarëve që ka shqiptarë në avion.
23. Ngritja në këmbë ende pa u ulur avioni
Po, jemi njerëz që nguten dhe na mungon durimi. Dhe po, është dikush që na pret tek salla e
mbërritjes së aeroportit, ndaj nuk do ta lëmë të presë. Mendoj që u shpjegova qartë.
24. Nënat i trajtojnë djemtë si femijë deri 30 vjeç
E përsëris, këto sjellje janë vërejtur nga miqtë e mi joshqiptarë por nuk do të thotë që nuk bie
dakord me to. Trajtimi i djemve si mbretër të shtëpisë, që kanë nevojë ta kenë çdo gjë gati në
kohën dhe vendin e duhur është një nga gabimet më të mëdha e të paqëllimta të nënave
shqiptare, që shpesh nuk duan të kuptojnë që djemtë janë të aftë për të gatuar dhe pastruar po aq
sa edhe vajzat.
25. Babi e quan femijën babi dhe mami e quan fëmijën mami
Është krejt normale që një nënë shqiptare t’i thotë fëmijës ‘Hajde mami në shtëpi se është dreka
gati’. Nuk bën aspak sens ndërsa ia përkthejmë këtë një të huaji, që thjesht dorëzohet për të
kuptuar sesi funksionon komunikimi ynë me njëri-tjetrin.