Professional Documents
Culture Documents
Elektronik Raporu
Elektronik Raporu
İnsansız hava araçlarında aracın kontrolü, hareketi, komünikasyonu ve itki sistemleri gibi birçok parametre
elektronik kapsamına girer.
Sabit kanatlı hava araçlarında aracın havada kalması için gerekli taşıyıcılık, kanatlardan sağlanmaktadır. Bu
yapıda da taşıyıcılığın sağlanabilmesi için bir itki kuvvetine ihtiyaç duyulmaktadır.
İHA’larda itki sistemleri elektrik motoru, pervane ve elektronik hız kontrol sisteminden oluşur. Bu üç ana
bölüm başlıklar altında incelenecek ve seçimleri yapılacaktır.
1 Motor Seçimi
Motor seçimi İHA’larda itki sistemlerinin belirlenmesindeki başlangıç olarak görülür. Motor gücü direkt olarak
itkiye ve buna bağlı olarak hareket hızı, kalkış süresi, uçuş süresi ve diğer parametrelere direkt etki edecektir.
Doğru akım (DC) elektrik motorları tercih edilen İHA sistemlerinde bu motor tipi fırçalı ve fırçasız olarak iki
farklı tip içermektedir.
Bu motorlar doğrudan gerilim verilerek kullanılmamalıdır. Fırçasız motorlar çalışmak için mutlaka bir
sürücüye ihtiyaç duyarlar. Bu sürücü devresine ESC (hız kontrol ünitesi) denir.
Motor verileri çeşitli üreticiler tarafından gerilim değerine karşılık gelen akım, itki, güç, verim ve devir
sayılarını veren kataloglarla (datasheet) yayınlanmaktadır. Bu kataloglar ayrıca o motorun en iyi verimde
çalıştığı pervaneyi de vermektedir.
KV Değeri:
Hız sabitidir: RPM/Volt
Örnek: 900KV bir motor için,
900×12,6=11340 Devir/Dakika
Burada hesaplanan devir yüksüz (pervane yokken) elde edilecek olan devir sayısıdır.
✓ Yüksek KV’ li motorlar pervaneyi hızlı döndürecektir. Düşük KV’ li motorlar yüksek tork üretir.
✓ Düşük KV’li motorlara büyük pervaneler, Yüksek KV’li motorlara küçük pervaneler tercih edilir.
Başarılı bir sonuç alabilmek için itki değerimizin sürüklenme kuvvetinden daha büyük olması gerekmektedir.
İncelenen DBF raporlarında uçak ağırlıkları ve motor parametreleri arasında orantılar kurulmuştur. Böylece
İHA için kullanılacak olan motorun stator kalınlığı ve yüksekliği hakkında yaklaşık tahminler yapıldı. Araştırılan
motorlar için İHA’mıza uygun KV değerleri belirlendi.
Bu değerler göz önüne alınarak yapılan literatür araştırması sonucunda 6 farklı motor finale çıkarılıp Ecalc
üzerinden mukayese edilmiştir.
Pervanede aynı bir kanatta olduğu gibi üst yüzeyde havanın alt yüzeyden daha hızlı hareket etmesi sebebiyle
alt yüzeyde oluşan basınç kaldırma kuvvetini oluşturur.
Pervanelerde iki temel ölçü vardır. Bunlar uzunluk ve hatvedir. Uzunluk, pervanenin dönerken oluşturduğu
diskin çapıdır.
Hatve ise pervanenin bir tam turdaki aldığı mesafe olarak tanımlanabilir. Hatve mesafesi “pitch” olarak da
adlandırılır.
Pervanede her iki ölçü de arttığı zaman, döndürmek için gereken enerji de o derece artar.
Daha düşük ölçülü pervaneler, hızlı devir sayısı değişimleri için uygundur. Bu da daha küçük ataletli ve daha
stabil uçaklar demektir.
Büyük hatveli pervaneler, daha yüksek miktarlarda havayı hareket ettirir ve bir o kadar da türbülansa ve
aşınmaya sebep olur.
Örneğin, 6x4,5 lik (6045 olarak da bilinir.) pervane ele alınsın. Buradaki 6 uzunluğu, 4,5 ise hatveyi temsil
eder. Uzunluk birimleri inç cinsindendir.
Başka bir örnek verilecek olursa, 5x4x3 veya 5040x3 rakamları; 5 inç uzunluğunda, 4 inç hatveyi sahip, 3 palli
veya 3 bıçaklı pervaneyi temsil eder.
Motor seçimi olarak “Motor Seçimi” başlığında belirtilen Sunnysky X3520-720KV Fırçasız Elektrik Motorunun
datasheet’inde önerilen pervaneleri belirledik.
Uçak kalkış ağırlığı ve motorun en verimli olarak çalıştığı pervaneler göz önüne alınarak, eCalc üzerinden
yaptığımız testler sonucu 12x 8E pervanesi uygun görülmüştür.
Pervanenin özellikleri;
Renk Siyah
Şekil 8 12x8E Pervane yapısı
Motor ve pervane özelliklerine bağlı olarak pervane itki sabiti tablodan okunabilir. Bu değer eCalc üzerinden;
Pervane:
Bu durumda gerek seyir şartlarında gerek iniş, kalkış ve ivmelenme şartlarında hava aracımız sorun
yaşamayacak şekilde belirlendi.
Uzaktan kumanda vericisinden gönderilen sinyal RC aracın içerisindeki kumanda sisteminin alıcısına iletilir.
Alıcı sinyali OtoPilot kartı üzerinden ESC ye gönderir ve motor ile ilgili komutlarımız gerçekleşir.
✓ İHA’larda ESC’ler direk olarak alıcıya bağlanmaz. ESC’ler uçuş kontrol devresine bağlanır. Alıcı da bu
devreye bağlanır.
Şekil 10 Fırçasız elektrik motorunun ESC bağlantısı
Motor eğer 50 amper üretiyorsa uygun ESC seçimi için minimum 55-60 amper seçilmelidir. Bu durumun
nedeni ise motor ekstra zorlandığında normalden yüksek akım çekeceğinden ESC’nin kısa sürede zarar
görmemesi için tampon güvenlik alanı bırakmak gereklidir.
3.3 Elektronik Hız Kontrol Sisteminin Seçim Sonucu
ESC seçimi için ihtiyaca göre temelde motor, pervane ve batarya üçlüsünü kriter almalıyız. Elektronik hız
kontrol sistemi, Sunnysky X3520-720KV motorunun ihtiyacı olan gerilim değeri olan 14.7 voltu
sağlayabilmelidir. Bu yüzden birinci kriter; en az 4S pile uyumlu bir elektronik hız kontrol sistemi seçilmesidir.
Seçilen motor her zaman standart akım değerini çekmeyecektir. Özellikle ilk kalkış anında ihtiyaç duyulan pik
akım değerini çekebilmesi adına 50 amper pik akım değerine dayanabilen bir elektronik hız kontrol sistemi
seçilmelidir.
İhtiyaç duyulduğu takdirde elektronik hız kontrol sistemine batarya ayırma devresi (BEC) üzerinden çeşitli
servo motor bağlantıları eklendiği takdirde ihtiyaç duyulan akım değeri 50 amperin üzerine çıkacaktır.
Dolayısıyla elektronik hız kontrol istemimizin 50 amper üzeri akımlara karşı da dayanabilmesi gerekmektedir.
Bu kriterler ve eCalc üzerinden yapılan testler sonucu, Elektronik hız kontrol ünitesi olarak Hobbywing
Skywalker 2-4S 50A UBEC Fırçasız ESC seçilmiştir.
Burada bahsi geçen itki sistemleri bileşenleri için yaygın şekilde kullanılan Lityum Polimer LiPo bataryaları
seçerken hangi kriterlere dikkat edilmesi gerektiğine kısaca değineceğiz.
S Değeri (Seri Bağlı Hücre Sayısı):
• Bir LiPo batarya hücresi 3.7V nominal değerli gerilime sahiptir.
Örnek:
İHA’nız ortalama 20A akım çekiyorsa 5000mAh bir batarya (5 x 60) /20 = 15 dakika size enerji sağlayacaktır.
Hiçbir LiPo batarya %100 deşarj edilmemelidir. Bu nedenle hesaplanan süreden 2-3 dakika daha eksik sürede
uçuş yaplır.
Şekil 12 Örnek 5000 mAh lık LİPo batarya
• Bu katsayı doğru seçilmezse ESC ve motorunuzun anlık olarak talep ettiği akımı batarya sağlayamaz
ve araç istediğiniz performans değerine çıkamayacaktır.
Örnek:
• Bunun üstünde akıma ihtiyaç duyan bir ESC kullanılırsa batarya bu akımı veremeyecek, aşırı ısınma ve
yanma riski oluşturacaktır.
• Motorun pik akımı da düşünülerek ESC’nin %10 üstünde bir C değeri seçilmelidir.
• Piller genelde 1C veya 2C değerde akımlarla şarj edilmelidir. 5C üzerinde bir akımla şarj etmek pilin
patlamasına neden olacaktır.
Şekil 13 Örnek 25c lık LİPo batarya
Motor seçimi olarak “Motor Seçimi” başlığında belirtilen Sunnysky X3520-720KV Fırçasız Elektrik Motoru
seçilmiştir.
Tablo 6 eCalc üzerinden LİPo batarya için mAh ve S değeri seçim tablosu
Uçak için istenen toplam uçuş süresine, motorun en verimli olarak çalıştığı LİPo batarya göz önüne alınarak
ve eCalc üzerinde yaptığımız testler sonucu uygun 3700 mAh ,25c kat sayısı ve 4S lik ZIPPY Compact 14.8V luk
LİPo batarya olması uygun görülmüştür.
Şekil 14 Seçilen 3700mAh ve 25C değerin de LİPo batarya
Otopilot seçimi
Oto pilot, uçaklarda kalkış hariç diğer çoğu kontrol mekanizmasında rol alabilir. Genel olarak uçağın ağırlık
merkezi etrafındaki hareketini denetler ve uçağı güvenlik parametrelerine göre yönlendirir. Uçuş öncesinde
hazırlanan rota verisi bu yazılıma yüklenir. Pilot tarafından görev verildiği andan itibaren de bu rota dahilinde
uçağı kontrol eder.
Otopilot yapacağımız sabit kanatlı iha’nın amacına, işlevine ve bütçeye en uygun şekilde tablo şeklinde uygun
parametreler kullanılarak seçilmiştir.
Pixhawk 4 Özellikleri
• Ana FMU İşlemcisi: STM32F765
o 32 Bit Arm® Cortex®-M7, 216MHz, 2MB bellek, 512KB RAM
• IO İşlemci: STM32F100
o 32 Bit Arm® Cortex®-M3, 24MHz, 8KB SRAM
• Yerleşik sensörler:
o Hızlanma / Gyro: ICM-20689
o Hızlanma / Gyro: BMI055
o Manyetometre: IST8310
o Barometre: MS5611
• GPS: ublox Neo-M8N GPS / GLONASS alıcısı; entegre manyetometre IST8310
• Arayüzler:
o 8-16 PWM çıkışı (IO'dan 8, FMU'dan 8)
o FMU'da 3 özel PWM / Capture girişi
o CPPM için özel R / C girişi
o Analog / PWM RSSI girişli Spektrum / DSM ve S.Bus için özel R / C girişi
o Özel S.Bus servo çıkışı
o 5 genel amaçlı seri bağlantı noktası
o 3 I2C bağlantı noktası
o 4 SPI otobüsü
o Seri ESC'li çift CAN için 2 adede kadar CANBus
o 2 pilin voltajı / akımı için analog girişler
• Güç sistemi:
o Güç modülü çıkışı: 4.9 ~ 5.5V
o USB Güç Girişi: 4.75 ~ 5.25V
o Servo Ray Girişi: 0 ~ 36V
• Ağırlık ve Boyutlar:
o Ağırlık: 15,8 g
o Boyutlar: 44x84x12mm
• Diğer Özellikler:
o Çalışma sıcaklığı: -40 ~ 85 ° c
Konektörler;
Yer istasyonu yazılımları gerçek bir uçakla uçuyor gibi sahip olabileceğiniz birçok enstrümanı gösteren bir
“sanal kokpit” olarak hizmet verir. Bir Yer kontrol istasyonu uçuş sırasında bir İHA'yı kontrol etmek, yeni
görev komutları yüklemek ve parametreleri ayarlamak için de kullanılır.
İnsansız Hava Aracı Sistemleri otonom uçuş kabiliyetleri olsa dahi yapacakları uçuşun planlanması, yerden
komuta kontrol ve izleme faaliyetlerinin yürütüleceği istasyonlara ihtiyaç duyar.
Hata ayıklama ve algılama sistemi noktalı kırmızı çizgi ile vurgulanan yer istasyonu radyo üzerinden iletişim
kurar.
GPS
GPS, Dünya üzerinde herhangi engelsiz bir görüş hattında, dört veya daha fazla uydusu ile her türlü hava
koşulunda yer ve zaman bilgileri sağlayan uzay tabanlı uydu navigasyon sistemidir.
Kullanılacak olan telemetrilerden biri OtoPilot’tun yer istasyonu ile çift taraflı veri alışverişi yapabilmesi için
TELEM 2 soketine bağlanacaktır.
Kumanda Alıcısı
Tüm komutlar kumandadan verilir ve kumanda alıcıya ne iletirse araç o sinyale göre tepki verir. Her kumanda
modeline göre bir alıcı üretilmektir. Farklı model bir alıcıyla farklı model bir kumanda uyum sağlamayacaktır.
Şekil 20 Seçilen kumanda alıcısı görseli
Pitot Tüpü
Pitot tüpü, bir akışkanın yarattığı toplam basıncı ve buna bağlı olarak akışkanın hızını ölçen cihaz. Özellikle
hava araçlarında yaygın olarak kullanılan pitot tüpü, statik sistemle birlikte dinamik basıncın işarî sürate
çevrilmesinde kullanılır. Pitot tüpü OtoPilotun I2C portuna bağlanacaktır.
Buzzer
Buzzer; mekanik, elektromekanik ya da piezoelektrik prensiplerine bağlı olarak çalışan işitsel ikaz cihazı
çeşididir.
Akım Kesici
Acil bir durumda aracın gücünü kesebilmek için aracın kolay erişilebilir bir noktasına bataryanın (+) kutbu ile
araç arasındaki akımı kesebilen bir devre elemanıdır.
Şekil 24 Elektronik parça şeması
eCalc Hesaplamaları