A.Ü.

Beypazarı MYO
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Ünite 6 Tehlike kaynakları

Öğr. Elemanı: Dr. M. Cumhur AKBULUT

16.01.2023
6.Ünite

Tehlike Kaynakları
Kişiden kaynaklanan T Fiziksel
TK
Deprem
Sel gibi
doğal
afetler
Kimyasal
TK
Mekanik TK
Makine, Teçhizat
İşyeri ortamı

Biyolojik
TK

Yangın Tehlikesi

Elektrik, Gaz Nihai Ürün

TK TK
6.Ünite

Mekanik Tehlike Kaynakları

İşyeri ortamı ve işte kullandığımız araç ve gereçler mekanik tehlike
kaynaklarını oluşturur. Bunlar;

 Pürüzlü, engebeli veya kaygan işyeri zemini

 Hareketli araç ve makineler
 Hareketli makine parçaları
 Keskin, yüzeyi çıkıntılı malzeme ve parçalar
 Sıcak veya soğuk yüzeyli malzeme ve parçalar
 El aletleri
 Yüksek basınç (basınçlı kap veya hatlar)
 Sabit ve seyyar merdivenler
 Uygun olmayan korkuluklar
 Asansörler (personel ve yük)
 Alçak ve dar geçitler
 Hatalı istifleme ,Malzeme düşmesi veya yuvarlanması
 Taşma, dökülme ve saçılmalar
6.Ünite
6.Ünite

İşyeri Düzeni Temizlik 5S Kuralı

• Sınıfla: (Tertip-yapılanma),
• Sistemleştir: (Düzen),
• Süpür: (Temizlik),
• Standardlaştır: (Sebat-süreklilik),
• Sürdür: (Disiplin-özen)
6.Ünite

5 S Adımları

D
Ü

İP
ZE
RT
TE N

DİSİPLİN

SE

K
BA

Lİ
İZ
T
M
TE

6
6.Ünite

Tertip (sınıfla)
Herşey gerekli ve gerekli olmayan biçiminde gruplandırılarak o
anda kullanılmayacak olanların çalışma mahallinden
uzaklaştırılması demektir.

7
6.Ünite

Düzen (sistemleştir)
Gerekli herşeyin gerektiğinde herkez tarafından bulunabilecek ve
yerine kaldırılabilecek biçimde düzenlenmesi ve etiketlenmesi
demektir.

8
6.Ünite

Temizlik (süpür)
Herşeyin ve heryerin temizlenmesi ve sürekli olarak temiz
tutulması demektir.
Kullanılan malzeme kirli ise, takım aparat sürekli sorun
yaratıyorsa, tertip ve düzenin yararı kalmaz.
Herşey en üst kondisyonda tutulmalı ve gerektiğinde kullanıma
hazır olmalıdır.

9
Süreklilik (Standardlaştır)

Araç, gereç, donanım, alan ve koridorların sürekli ve güvenli

biçimde tertipli, düzenli ve temiz tutulması demektir.
Eğer koşullar tekrar geriye dönecek ise yapılan tertip düzen ve
temizliğin ne yararı kalır?
Sebat, tertip, düzen ve temizliği bir bütün haline getiren
unsurdur.

10
6.Ünite

İşyeri Eklentileri:

Dinlenme yerleri:
Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve
güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla
işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır.
İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve
benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
6.Ünite

İşyeri Eklentileri
Gebe ve emzikli kadınlar:
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri
uygun koşullar sağlanacaktır.
Soyunma yeri ve elbise dolabı:
İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden soyunma yerleri
dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin
verilmeyecektir.
Duş veya lavabolar:
soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda,
duş ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı
sağlanacaktır.
6.Ünite

İşyeri Eklentileri
Tuvalet ve Lavabolar:
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine,
duş ve yıkanma yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda
tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı
olacaktır.
100 kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde 30 erkek işçi
için, bir kabin ve pisuar, her 25 kadın işçi için de en az bir
kabin (hela) hesap edilecek,
100 den sonrası için her 50 kişiye 1 tane hesabı ile hela
bulundurulacaktır.
6.Ünite

İşyeri Eklentileri
İlkyardım odaları:
İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine
göre işyerinde bir yada daha fazla ilk yardım odası
bulunacaktır.
Engelli işçiler:
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları
dikkate alınarak gerekli düzenleme yapılacaktır.

Yemek Yeri:
çeşitli sebeplerle yemeklerini işyerinde yemek zorunda olan
işçiler için, işverence rahat yemek yenebilecek nitelik ve
genişlikte bir yemek yeri sağlanacaktır.
6.Ünite

Elle Taşıma işleri

Tek başına ya da başka bir işin bir parçası olarak yükün, bir veya daha
fazla kişi tarafından elle veya beden gücü kullanılarak kaldırılması
İndirilmesi, çekilmesi, itilmesi, taşınması veya hareket ettirilmesi gibi
Elle Taşıma işleridir.

Elle Yük Taşımayı riskli kılan sebepler

Elle yük taşımayı tehlikeli kılan ve sonuç olarak sakatlık olasılığını
artıran çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır.
Özellikle sırt sakatlıklarına baktığımızda bu risk faktörleri elle yük
taşıma işleminin dört unsuruyla ilişkilidir.
6.Ünite

Çalışma Bireysel
Yük Görev
Ortamı Özellikler

İş
Boyutları Taşıma işi Zemin deneyimi,
hızı Eğitim

Çalışma Fiziksel
İçeriği
Alanı Özellikler

Süresi Termal
Bulunduğu Sağlık
Konfor
konum Durumu
Şartları
6.Ünite

Elle Yük Taşımayı riskli kılan sebepler

I. 5 kilogramın altındaki bir yükü taşımak genellikle güvenlidir.
II. 5-25 Kg. arasındaki yükler elle taşınırken koşullar uygun
olmalıdır.
III. 25 Kg. üstünde yüklerin bir araç yardımıyla taşınması gerekir.
6.Ünite

Elle Yük Taşıma Önleyici Tedbirler

I. Ortadan kaldırma: Taşıyıcı ya da forklift gibi elektrikli ya da
mekanik bir taşıma aracı kullanarak elle taşıma işleminin ortadan
kaldırılıp kaldırılamayacağı değerlendirilir.
II. Teknik tedbirler: Eğer elle taşıma işleminden kaçınmak mümkün
değilse, vinç, asma yük arabası/el arabası, ve vakumlu kaldırma
araçları gibi destekleyici araçlar kullanmak.
III. Organizasyonel Tedbirler: İş rotasyonu ve yeterli uzunluktaki
molalar gibi organizasyonel tedbirler.
IV.Eğitim: Çalışanlara, elle taşıma işleminin riskleri ve sağlık
üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili bilgi ve ekipmanların kullanımı
ve doğru taşıma teknikleri konusunda eğitim vermek.
6.Ünite

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

Kişisel koruyucu donanım: Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve
güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan
tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı
yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları ifade eder.

Toplu Korunma Uygulamaları Kişiye Yönelik Korunma Uyg.

 Genel havalandırma
 Genel aydınlatma
 İklimlendirme
 İşaretleme/sınırlama
 Uyarı levhaları
 Tehlikesiz olanla değiştirme
 Yalıtım
 İşe uygun personel seçimi, eğitim
ve denetim
 İşe giriş sağlık muayenesi
 Periyodik sağlık muayeneleri
 Geri dönüş sağlık muayeneleri
 Rehabilitasyon çalışmaları
 Kişisel koruyucu donanımların
kullanımı
6.Ünite

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN SEÇİMİ VE KULLANIMI :

Kişisel koruyucu donanımların seçimi ve işyerlerinde kullanımı ile
ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.
 KKD’ler, ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve
üretilmiş olmalıdır.
 Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
 Tam koruma sağlamalıdır
 Kendileri bir tehlike kaynağı olmamalıdır
 Kullanılan vücut kısımlarına ve yapılan işe tam uygunluk
sağlamalıdır
 Kullanımı, bakım ve temizliği kolay ve pratik olmalıdır
 İşyeri şartlarına uygun olmalıdır
 Kişisel koruyucu donanımların kullanımı hakkında eğitim verilmeli,
talimatlara uygun olarak kullanılmalı ve talimatlar işçiler tarafından
anlaşılır olmalıdır.
 İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları
için her türlü tedbiri almalıdır.
6.Ünite

EĞİTİM

Kişisel koruyucu donanımları kullanan kişiler;

 Korunmanın gerekliliğini,
 Koruyucunun başka korunma yönteminin yerine veya yanı sıra
kullanılmasının nedenlerini ve bunu kullanarak sağlayacakları
yararı anlamış olmalıdırlar.
Korunma olmadığında oluşacak maruziyetin sonuçlarıyla birlikte,
kişisel koruyucu donanımların kullanım kuralları ve hangi
durumlarda maksada uygun ve etkili çalışmayacağı da açık bir
biçimde anlatılmalıdır.
6.Ünite

Kişisel Koruyucu Donanımlar

 Baş Koruyucuları
 Kulak Koruyucuları
 Göz ve Yüz Koruyucuları
 Solunum Sistemi Koruyucuları
 Gövde ve Karın Bölgesi Koruyucuları
 El ve Kol Koruyucuları
 Ayak ve Bacak Koruyucuları
 Cilt Koruyucuları
 Vücut Koruyucuları
6.Ünite

Baş Koruyucuları

 Baretler
 kepler, boneler, saç fileleri (Saçlı Derinin
Korunması)
 Gemici başlıkları (Koruyucu Başlık)

Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlarda)

kullanılan koruyucu baretler darbeden ve elektrik akımından korunmak
için kullanılır.

Kadın işçilerin, saçlarının, dönen makine aksamlarından korunması için

kullanılır.
Kirli ve tozlu işlerde ve işyerlerinde, saçı ve başı temiz tutmak ve aynı
zamanda dönen ve hareketli makine aksamından korunmak için kullanılır.
6.Ünite

Kulak Koruyucuları
 Yapılan istatistikler, çalışanların yaklaşık % 25’inin işitme kaybı ile
karşılaştığını göstermektedir.
 Gürültü maruziyeti, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB (A)
aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak işçilerin kullanımına
hazır halde bulunduracaktır.
 Gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin değeri olan 85 dB (A)
ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, kulak koruyucuları
kullanılacaktır.
6.Ünite

Göz ve Yüz Koruyucuları

 Gözlükler
 Baretli (miğferli) siperler
 El ve Yüz siperleri
6.Ünite

Solunum Sistemi Koruyucuları

İşyeri havasında bulunan zararlı maddeler; metal tozları, çözücüler
(solventler) çeşitli zehirlenmelere sebep olurlar.
Silis, amyant, kömür tozları gibi zararlılar pnömokonyoz olarak
adlandırılan akciğer toz hastalığına neden olurlar.
Bu ve benzer zararlıların, maksimum konsantrasyon değerlerini
geçmeleri durumunda, uygun aspirasyon sistemleri kullanılmalıdır.
Ancak bu sistemlerin kurulamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda,
solunum sistemi koruyucularının kullanılması gerekmektedir.
6.Ünite

 Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler

 Hava beslemeli solunum cihazları
 Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum
cihazları
 Dalgıç donanımı
 Dalgıç elbisesi
 Hava temizleyici maskeler
 Hava beslemeli maskeler
 Temiz havası kendinden olan solunum cihazları
6.Ünite

El ve Kol Koruyucuları
 Sıyrılma, kesilme, darbeden
 Alev, ısı vb. tehlikelerden
 Kimyasal maddelerin zararından
6.Ünite

Ayak ve Bacak Koruyucuları

 Ezilmeye karşı
 Patlayıcı ortamlarda
 Elektrik şokundan korunmak için
6.Ünite

Koruyucu Giysiler:
 Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum)
 Isıya dayanıklı giysi
 Toz geçirmez giysi
 Gaz geçirmez giysi
 Koruyucu örtüler.