KORUNMA

POLİTİKALARI

1
 KORUNMA POLİTİKALARI
Sıra No / Konu 21 / Korunma Politikaları
Konunun genel amacı Katılımcıların, iş sağlığı ve güvenliği alanında önleme ve korumanın
tanımları, yöntemleri ve önemini öğrenmelerine yardımcı olmaktır.
Öğrenme hedefleri Bu dersin sonunda katılımcılar;
 Tehlikeli durumu ve davranışları tanımlar.
 Kaynağında önleme, ortama yönelik koruma ve kişisel koruma gibi
korunma uygulamalarının temel özelliklerini ifade eder.
Konunun alt  Tehlikeli durum ve davranışlar
başlıkları  Kaynağında önleme uygulamaları
o Bertaraf etme
o İkame etme
o Makine koruyucuları
o Teknik tedbirler
 Ortama yönelik koruma uygulamaları
o Tecrit
o Havalandırma
o Organizasyonel düzenlemeler
 Kişiye yönelik koruma uygulamaları

Yüz yüze / toplam A Sınıfı B Sınıfı C Sınıfı

ders saati 2/4 2/4 2/4
Eğitici U-1, U-3, U-4*, U-6**, U-12, U-13
*Teknik
**Mühendis

2
 TANIMLAR
ÖNLEME
Yürütülen işten kaynaklanan, çalışanların sağlığını
veya işyerinin güvenliğini etkileyen tehlikeler
sonucu oluşacak zararların alınan tedbirler ile
meydana gelmemesini sağlamak, engel olmaktır.

KORUMA
Alınmış önlemlere rağmen, çalışanların sağlığını ve
işyeri güvenliğini tehlikeye sokan bir olay meydana
gelmesi halinde, çalışanları ve işyerini tehlikeden
uzak tutmak ve savunma amacı ile alınmış
mücadele tedbirlerinin tümüdür.
3
 ÖNLEME VE KORUMANIN ÖNEMİ

 Çalışma hayatındaki olumsuz faktörler:

Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Psiko-sosyal
 İSG çalışanı ve çalışma ortamını korumayı hedefler
 İş kazaları ve mesleki hastalıklar tümüyle önlenebilir

4
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMI

Sağlık
koşullarını
iyileştirmek

İSG’nde
amaç

Güvenlik
koşullarını
iyileştirmek

5
İş Kazaları
İş kazalarının sebebi yalnız kaza sırasında yaralanmış insan değildir,
birçok faktör kazada rol oynar. Bu noktadan hareketle son yıllarda
birçok araştırmacı kazaları “tehlikeli durumlar” (emniyetsiz
durumlar/koşullar) veya “tehlikeli hareketler” (emniyetsiz
hareketler/davranışlar) başlığı altında incelemiştir. Zira yapılan
araştırmalar “kazaların güvensiz eylem (hareket) ve şartlarla
(durumlara) bağlantılı olduğu” sonucunu ifade eder. Onlara göre
kazalarda her iki husus da bir arada bulunmaktadır .

6
İş Kazaları

Kaza Piramidi
(oranlar sektörlere göre değişebilir)

7
 TEHLİKELİ DURUM VE DAVRANIŞLARI
KAVRAMAK

 Kişinin genel eğitim düzeyi yükseldikçe

 Kişinin dikkatini toplama kabiliyeti arttıkça
 Kişinin muhakeme (olayları yorumlama ve
sebep sonuç ilişkileri kurma) yeteneği
arttıkça
 İşverence çalışanlara verilmesi zorunlu
olan eğitimin kalitesi yükseldikçe

8
SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUNMA
UYGULAMALARI

Kaynağa Yönelik Korunma Uygulamaları

Ortama Yönelik Korunma Uygulamaları

Kişiye Yönelik Korunma Uygulamaları

9
 Çalışanların Sağlık ve Güvenlik Risklerinden
Korunmasında En Etkin Yöntem

 Riski kaynağında kontrol altına almaktır

 Bunun mümkün olmadığı durumlarda ortama

yönelik farklı yöntemler devreye girmelidir

 Bütün bu yöntemlerin etkili olmadığı hallerde, en

son korunma yöntemi olarak KKD kullanımı
önerilmelidir

ÖNLEMEK, KORUMAK HER ZAMAN DAHA KOLAYDIR VE

MALİYETİ DÜŞÜKTÜR
10
 SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUNMA UYGULAMALARI

1- Kaynağa Yönelik Korunma Uygulamaları

 Riski yok etme

 Tehlikesiz olanla değiştirme (İkame)

 Yalıtım

 Koruyucu/koruma içine alma

 Lokal havalandırma

 Yerel aydınlatma

 Makine koruyucuları
11
SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUNMA UYGULAMALARI

2- Ortama Yönelik Korunma

Uygulamaları
 Genel havalandırma
 Genel aydınlatma
 İklimlendirme
 İşaretleme/sınırlama
 Uyarı levhaları

12
SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUNMA UYGULAMALARI

3-Kişiye Yönelik Korunma Uygulamaları

 İşe uygun personel seçimi, eğitim ve denetim

 İşe giriş sağlık muayenesi
 Periyodik sağlık muayeneleri
 Geri dönüş sağlık muayeneleri
 Rehabilitasyon çalışmaları
 Kişisel koruyucu donanımlar

13
KİŞİYE YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR
Kişisel koruyucu donanımların kullanımı, işçileri mesleki
yaralanmalardan ve hastalıklardan korumayı amaçlayan
çalışmaların son aşamasını oluşturur.
Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korumayı sağlayacak
teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma
yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak
sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılmalıdır. Başvurulması
gereken son çaredir.

14
 KİŞİYE YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR
 Bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak
için kişilerce giyilmek, takılmak veya taşınmak amacıyla tasarlanmış
herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi,
 Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı
korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün haline getirilmiş
birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir donanımı,
 Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın taşınan
veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz
nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi ifade eder.

15
 A- KAYNAĞINDA KORUNMA UYGULAMALARI

A.1- Bertaraf Etmek (Tehlikeyi yok etmek)

A.2- İkame Etmek (Bir makinenin yerine daha
güvenli olan bir makineyi koyma veya bir
çalışma yöntemi yerine daha güvenilir olan bir
başka yöntem getirmek)
A.3- Makine Koruyucuları kullanmak
A.4- Teknik Tedbirler almak

16
 A.1- TEHLİKEYİ YOK ETMEK

 Çalışanları, maruz kalabilecekleri tehlikeler

konusunda yeterince ve gereğince eğitmek
 Makinelerin bakım ve onarımını düzenli
olarak ve yeterince yapmak, daima güvenilir
biçimde çalışır durumda bulundurmak
 Kullanılan hammaddeleri, üretilen eşyanın
niteliğine göre ve iş güvenliği ilkelerine uygun
seçmek

17
 A.1- TEHLİKEYİ YOK ETMEK
 Çalışma ortamını iyi biçimde havalandırmak,
zararlı ve zehirli buhar, gaz ve tozların
birikmesini önlemek
 Çalışma ortamını yeterince aydınlatmak,
işçilerin görüşünü iyileştirmek, tehlikeleri
kavramalarını kolaylaştırmak
 İşyerinde fiziki ve mekanik nedenlerle veya
gürültü ve titreşim yolu ile oluşabilecek iş
kazası veya meslek hastalıklarını önlemek için
makinelerin montajı sırasında olumsuz
etkileri azaltacak tedbirleri almak
18
 A.2- İKAME ETME (YERİNE KOYMA)

 Kullanılan makinelerle, alet ve edevattan, eskiyenleri,

herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri yeni
teknoloji ürünü olan makineler ile değiştirmek
 Kullanılan hammaddelerden zehirli ve zararlı
olanlarını değiştirmek
 İşyerinin havalandırma, aydınlatma, ısıtma veya
soğutma koşullarını işçilerin sağlık ve güvenliğini ile
iş verimini artıracak biçimde yenileri ile değiştirmek
 İşyeri içinde hareketli araçlar ve bunlar arasında
tehlikeli olanlar var ise yenileri ile değiştirmek

19
 A.3- MAKİNA KORUYUCULARI
 Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile aktarma
tertibatı ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan
kısımları uygun şekilde korunmuş olacaktır
 Koruyucuların, emniyet teçhizat ve tertibatının çıkarılması
veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır
 Bu koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım
sırasında kaldırılacak ve işin bitiminde derhal yerine
takılacaktır
 Bir tezgah veya makinede, arıza veya bunların
koruyucularında bir kusur veya yetersizlik görüldüğünde,
makine veya tezgah derhal durdurulacak, ilgililere haber
verilecek, tezgah veya makinenin üzerine levha asılarak bir
başkasının bilmeyerek çalışması önlenecektir

20
 3- MAKİNA KORUYUCULARI
 Volanlar, krank mili ve piston kolları uygun şekilde
korunmuş olacak ve bu makinelere el ile ilk hareket
verilmesi gereken hallerde güvenlik tedbirleri alınacak, bir
tehlike halinde makinenin uzaktan durdurulması
sağlanacaktır
 Aktarma milleri, mil uçları, kavramaları, mile bağlı dönen
kısımlar, dişli çarklar, kayış ve kasnaklar, zincir ve dişliler
uygun nitelik ve sağlamlıkta bir koruyucu içine alınacaktır
 Çatlamış veya kenarından parça kopmuş olan kasnaklar
hiç bir şekilde kullanılmayacaktır
 Aktarma kayışlarının gergi tertibatı, sağlam yapılmış ve
kayış kopmasında bir kazayı önleyecek şekilde tespit
edilmiş olacaktır

21
 A.3- MAKİNA KORUYUCULARI
 Aktarma kayışları eksiz olacak, ekli olduğu hallerde ek
yerleri sağlam bir şekilde dikiş, perçin veya özel
raptiyelerle tespit edilmiş bulunacaktır
 Koruyucular, her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır
 Koruyucular, işçinin ve makinenin çalışmasına, yağlama,
kontrol ve onarımına engel olmayacak, üretimi
zorlaştırmayacaktır
 Koruyucular, çalışan işçilerin çarpma ve düşmelerine,
taşınan malzemelerin darbelerine dayanacak sağlamlıkta
yapılmış olacaktır
 Koruyucular, döküm, saç, boru veya profil demir, tel kafes,
ahşap, plastik veya uygun sağlamlıkta başka bir
malzemeden yapılmış olacaktır
 Koruyucular yangın ve pasa dayanıklı malzemeden
yapılacak ve kendileri bir tehlike yaratmayacaktır

22
 A.4- TEKNİK TEDBİRLER
 Makinenin şalter ve kumanda düğmeleri, kendiliğinden veya
herhangi bir çarpma ile makineyi hareket ettirmeyecek
özellikte yapılmış olacak ve çalışanın kolayca kullanabileceği
yerde bulunacaktır
 Çalıştırma düğmeleri YEŞİL, durdurma düğmeleri KIRMIZI
renkte olacaktır
 Bir çalışanın, bir makine veya tezgahın çeşitli kısımlarında
çalışması gerektiği hallerde, bu tezgahın birden fazla
durdurma ve bir tane çalıştırma düğmesi bulunacaktır
 Çalışanın makineye el ile malzeme beslemesi yapması
durumunda, işçinin elinin sıkışmaması için çift el kumanda
tertibatı bulunacak veya makine üzerinde fotosel tertibatı
bulunacak veya otomatik durdurma vb tertibat alınacaktır

23
B- ORTAMA YÖNELİK KORUMA
UYGULAMALARI

B.1- Tecrit (Ayırma)

B.2- Havalandırma
B.3- Aydınlatma
B.4- Isıtma ve soğutma
B.5- Örgütsel düzenlemeler

24
 B.1- TECRİT (AYIRMA)

 İşyerlerinde kullanılan hammaddeler veya makinelerin birbirleri

için tehlike yaratacak durumları var ise ayrı bölümlere
yerleştirilecek veya aralarında yeterli mesafe bırakılacaktır
 İşyerlerindeki koridorlar, işçilerin kolaylıkla gelip geçmesini
sağlayacak ve tehlike baş gösterdiğinde işyerini çabuklukla
boşaltmaya yetecek genişlikte olacak, tabii veya suni ışıkla
aydınlatılmış bulunacaktır
 Makineler ve diğer tezgahlar arasındaki açıklık, işçilerin rahat
çalışmalarını sağlamak üzere, en az 80 santimetre olacaktır
 İşyerindeki geçitlerin genişliği, oradan geçecek işçilerin
miktarına ve malzeme hareketine uygun olarak ayarlanacak ve
bu genişlik 120 cm’den az olmayacaktır

25
 B.1- TECRİT

 Geçitlerin tabanı sağlam, arızasız ve kaymaz şekilde yapılmış

olacak, ayrıca geçitler işaretlenecektir
 Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının serbest
bulunan bütün tarafları, en az 90 cm yükseklikte etekli
korkuluklarla çevrilecektir
 Köprü şeklindeki asma geçitler, üzerinden geçirilecek en ağır
yüke göre hesap edilerek sağlam bir şekilde inşa edilecek ve
buralarda kaymaları önleyecek tedbirler alınmış olacaktır
 Taşıma bantlarının (konveyör) veya diğer makinelerin
üzerinden geçen bütün geçitlerin açık bulunan tarafları, uygun
korkuluk ve eteklerle çevrilecektir

26
 B.2- HAVALANDIRMA
 Kapalı işyerleri günde en az bir defa, bir saatten aşağı olmamak
üzere baştan başa havalandırılacaktır
 İşçilerin çalışma saatlerinde işin özelliğine göre, havanın
tehlikeli bir hal almaması için sık sık değiştirilmesi gereklidir. İş
sırasında yapılan bu havalandırmada işçileri etkileyecek hava
akımları önlenecek yahut sıcaklık birdenbire çok aşağı hadlere
düşürülmeyecektir
 Toz, buğu, duman, buhar veya fena koku çıkaran işlerin yapıldığı
yerlerde, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve menfezler
yapılacak, bunların yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler
(aspiratör koymak vb) alınacaktır
 Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ve duman meydana gelen
işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi
için havalandırma tesisatı yapılacak ve gerektiğinde işçilere işin
özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereçler
verilecektir
27
 B.3- AYDINLATMA

 İşyerlerinin gün ışığı ile yeter derecede aydınlatılmış olması

esastır
 İşin konusu veya işyerinin özelliği nedeniyle gün ışığından
faydalanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında suni ışıkla
yeterli aydınlatma sağlanacaktır
 Elektriğin sağlanabildiği yerlerde elektrik ışığı kullanılacak ve
tesisat, teknik usul ve koşullara uygun bir şekilde yapılacaktır
 Suni ışık tesis ve araçları, havayı kirletecek nitelikte gaz, koku
çıkararak işçilerin sağlığına zarar vermeyecek, keskin, göz
kamaştırıcı olmayacak ve titrek ışık meydana getirmeyecektir

28
 B.3- AYDINLATMA

 35 santigrad dereceden aşağı sıcaklıkta parlayabilen, buhar

çıkaran benzin, benzol gibi sıvılar aydınlatma cihazlarında
kullanılmayacaktır
 İçinde kolayca parlayıcı veya patlayıcı maddeler ile ilgili işler
yapılan yahut parlayıcı, patlayıcı maddeler bulunan işyerleri,
sağlam cam muhafazalara konulmuş, lambalar ile ışık dışarıdan
yansıtılmak sureti ile aydınlatılacak, elektrikli aydınlatma
tesisatı alev sızdırmaz, kıvılcım çıkarmaz nitelikte olacaktır
 Bir aydınlatma merkezine bağlı olan işyerlerinde; herhangi bir
arıza dolayısıyla ışıkların sönmesi ihtimaline karşı, yeteri kadar
yedek aydınlatma araçları (tercihan otomatik olarak yanan
cinsten) bulundurulacaktır

29
 B.3- AYDINLATMA

 İşyerlerindeki avlular, açık alanlar, dış yollar vb en az 20 lüks

 Kaba malzemelerin taşınması, aktarılması, depolanması vb işlerin yapıldığı
yerler ile koridor, yol ve merdivenler en az 50 lüks
 Kazan dairesi, makine dairesi, asansör kabinleri, malzeme ambarları
soyunma, yıkanma yerleri, yemekhane ve WC’ ler en az 100 lüks
 Normal montaj, kaba işler yapılan tezgahlar, konserve ve kutulama vb
işlerin yapıldığı yerler, en az 200 lüks
 Ayrıntılı işler yapılan yerler, ayrıntıların seçilebilmesi için, en az 300 lüks
 Sürekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı yerler, en az 500 lüks
 Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüks
ile aydınlatılacaktır

30
 B.4- ISITMA VE SOĞUTMA
 Kapalı işyerlerindeki sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine
uygun olması ve ılık olması esastır
 İşyerindeki sıcaklığın dayanılmayacak bir dereceye çıkmaması için serinletici
tedbirler alınacaktır
 İşçilerin muhtaç bulundukları en az sıcaklığın sağlanması için, zararlı gazlar
çıkararak havayı bozmayacak şekilde uygun vasıtalarla ısıtılacaktır
 Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi 15 santigrad
dereceden az ve 30 santigrad dereceden yüksek olmayacaktır
 Fazla ısı veren ısıtıcı vasıtaların (örneğin fırın, yüksek fırın vb) yakınında
çalışan işçilerin bulunması halinde, doğrudan yansıyan sıcaklığa karşı,
gereken tedbirler alınacak ve işyerinin ısıtıcı kaynaktan uzak ve yüksek bir
yerine termometre konulacaktır
 Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir
derecede çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olan hallerde,
işçilere, kendilerini fazla sıcak veya soğuktan koruyacak özellikte elbise vb
malzeme verilecektir

31
 B.5- ÖRGÜTSEL DÜZENLEMELER
 Ortama yönelik koruma tedbirleri kapsamında işyeri içinde
bazı örgütsel düzenlemeler yapılabilir. Bunlar;
 Çok sıcak koşullarda çalışmak zorunda olan çalışanlar için
 Çok soğuk koşullarda çalışmak zorunda olan çalışanlar için
 Yüksek basınç altında çalışmak zorunda olan çalışanlar için
 Maske vb kişisel koruyucular kullanılsa dahi zehirli, boğucu vb
gazlar veya kimyasal maddelerle çalışmak zorunda olan işçiler
için
çalışma süresini sınırlandırmak veya işçilerin dönüşümlü
olarak ve belirli (kısıtlı) sürelerle çalışmasını sağlamak gibi
tedbirler alınması gerekli ve zorunlu olabilir.

32
 C- KİŞİYE YÖNELİK KORUMA UYGULAMALARI

 İşyerinde alınmış olan teknik tedbirler ile,

işyerindeki tehlikelerin tamamen önlenmesi veya
tümü ile yokedilmesi veya yeterince azaltılması
mümkün olamaz ise veya tehlikenin gerçekleşmesi
halinde, işçileri (kişileri) korumak için
C.1- Çalışanlara kişisel koruyucu ekipman verilir
C.2- Çalışanlar bu ekipmanların kullanımı konusunda
eğitilir
C.3- Çalışanların bu ekipmanları kullanılması sağlanır
ve takip edilir

33
C.1- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM

Çalışanı,
◦ yürütülen işten kaynaklanan
◦ sağlık ve güvenliği etkileyen
◦ bir veya birden fazla tehlikeye karşı koruyan
◦ çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan
◦ bu amaca uygun olarak tasarımı (ve imalatı) yapılmış tüm
alet araç, gereç ve cihazları
tanımlar.

34
 C.1- İŞVERENİN VE İŞÇİLERİN
KORUYUCU DONANIM KONUSUNDAKİ
YÜKÜMLÜLÜKLERİ

 İşyerinin özelliğinden kaynaklanan tüm tehlikelerin, alınan

teknik tedbirlerle veya iş örgütlenmesi ve çalışma
yöntemleri ile önlenemediği veya tam olarak
sınırlandırılamadığı durumlarda işveren, işçilere kişisel
koruyucu donanım temin etmek, kullanımı konusunda
bilgilendirmek ve kullandırmakla yükümlüdür.
 İşçiler, kendilerine verilen koruyucu donanımları, uygun
biçimde ve kendilerine verilen bilgi doğrultusunda
kullanmak ve belirli süre ile korumak zorundadırlar.

35
 C.1- KİŞİSEL KORUYUCU
DONANIMLARIN NİTELİKLERİ

 Kendisi ek tehlike yaratmadan ilgili riski

önlemeye uygun olacaktır,
 İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır,
 Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik
gereksinimlerine (bedensel ihtiyaçlarına) uygun
olacaktır,
 Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam
uyacaktır.

36
2012 YILINDA MEYDANA GELEN 74.871
İŞ KAZASININ 13.401’İ MAKİNELERİN
SEBEP OLDUĞU KAZALAR (%18)

37
TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUNMA
UYGULAMALARI

 MAKİNE VE TESİSLERDE İŞ
GÜVENLİĞİ
İşverenin Yükümlülüğü
MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve
güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil
her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması,
gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik
tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve
mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. (İŞ
SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU - 6331)

38
TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUNMA
UYGULAMALARI
 MAKİNE VE TESİSLERDE İŞ
GÜVENLİĞİ
Çalışanın Yükümlülüğü
MADDE 19 – (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları
eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda,
kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen
diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle
yükümlüdür.
2a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma
ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde
kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak
kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemekle
yükümlüdür. (İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU - 6331)

39
TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUNMA
UYGULAMALARI
 MAKİNE VE TESİSLERDE İŞ GÜVENLİĞİ
 TBMM de 1967 yılında kabul edilen Uluslararası
119 sayılı sözleşme ile koruyucusu olmayan her
türlü makinenin, tezgâhın SATIŞI,
DEVREDİLMESİ, KİRALANMASI, ÖDÜNÇ
VERİLMESİ yasaklanmıştır.
 1983 tarihinde çıkarılan Makine Koruyucuları
Yönetmeliğinde koruyucusu bulunmayan
makinelerin imal edilmesi, devredilmesi, satılması
veya sergilenmesi yasaklanmıştır.
 CE belgelendirmeye geçilerek makinaların
imalat, satış aşamalarında bir standart
oluşturulmuştur.

40
TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUNMA
UYGULAMALARI
MEKANİK TEHLİKE KAYNAKLARI
 Döner miller
 Çıkıntılar
 Açıkta dönen aksam
 Merdaneler
 Kayış kasnaklar
 Dişliler

41
TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUNMA
UYGULAMALARI
MEKANİK TEHLİKE KAYNAKLARI
 Kapalı yerde hareket eden parçalar
 Kazan içinde dönen aksamlar
 Aşındırıcılar
 Eziciler
 Vargel hareketi
 Kesici ağızlar

42
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME

43
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME

Vücut sıcaklığı yaklaşık 37 C0’ye ayarlanmıştır

ve konfor ve performans açısından sapma
olması istenmez. Sapma olması halinde vücut
kendi koruma dinamiklerini harekete
geçirerek sıcaklığını sabit tutmaya çalışır.
Fakat bu savunma mekanizmaları çalışırken
insan sıkılır rahatsız olur, iş verimi düşer.
Kişi çıplakken kuru havada 12.5°C kadar
düşük ve 55°C kadar yüksek sıcaklığa maruz
kalsa bile vücut iç sıcaklığını sabit tutmayı
başarabilir.
44
45
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME

İnsan vücudu esas olarak kalorifer kazanı gibidir,

yiyecekleri ekzotermik işlemlerden geçirerek
enerjiye dönüştürür. Bazal metabolizma 50 – 60
kcal/h/m2 tüketir. Soğutucu mekanizmaların
yokluğunda bu tüketime rağmen vücut ısısında her
saat 1.1 0C yükselmeyle sonuçlanır. Vücut, ısı
eliminasyonundan daha hızlı olarak ısı kazandığında
sıcak rahatsızlıkları ortaya çıkabilir.

46
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

EFEKTİF (HİSSEDİLİR) SICAKLIK NEDİR?

47
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME

48
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME

49
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME
İç Hava Kaynaklı Hastalıklar
 Günümüzde insanlar zamanlarının % 90’ını kapalı
mekanlarda geçirmektedir. Avrupa Birliğinin,
İtalya’nın Ispra kentinde kurmuş olduğu İç Hava
Kalitesi Laboratuarı Indoortronda yapılan ölçümler,
insanların iç mekanlarda, dışarıda olduklarından 2
- 5 katı daha fazla hava kirliliğine maruz
kaldıklarını göstermiştir.
 Bu nedenle, hava kirliliği konusundaki çalışmalar
artık yalnızca dış hava kirliliği ile sınırlı
kalmamakta, iç hava kirliliği üzerinde de
yoğunlaşılmaktadır. Hava kirliliğine maruz kalan
insanlarda bir takım rahatsızlık semptomları ortaya
çıkmaktadır.

50
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
 HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME
İç Hava Kaynaklı Hastalıklar

Bina Bağlantılı Hastalıkların semptomlarından bazıları

şöyledir:
 Göğüs sıkışması, öksürük,
 Kronik bronşit,
 Lejyonella,
 Kas ağrıları,
 Karaciğer, böbrek problemleri,
 Kanser.

51
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
 TOZ

Toz, insanlara, solunum sistemi ile akciğerlere yerleşerek ve

kana karışarak olumsuz olarak etkilemekte, meslek
hastalıklarına sebep olmaktadır.

EĞER TOZ OLMASAYDI İNSAN ÖMRÜNÜN 1000

SENE OLMAMASI İÇİN HİÇBİR SEBEP YOKTU.
İBN-İ SİNA

52
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI

 TOZ

Solunan tozların tane büyüklüğü genellikle 60

mikronun altındadır. Solunum yoluyla akciğerlerdeki
alveollere kadar ulaşan ve orada birikerek
pnömokonyoz denilen toz hastalığını yapan tozların
tane büyüklükleri 0,5-5 mikron arasındadır. 5 mikron
tane büyüklüğünden daha büyük olan tozlar üst
solunum yollarında tutulur, alveollere kadar gidemez.
Çok küçük tozlar ise (0,5 mikrondan küçük)
alveollere girse dahi öksürme ve aksırmalarla,
akciğerlerin kendini temizleme metotlarıyla dışarı
atılırlar.

53
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
 TOZ

Solunum sistemimiz 4 ana kısımdan oluşmaktadır:

1-Burun ve ağız,
2-Nefes borusu,
3-Bronşlar,
4-Bronşiyol ve alveoller,

Burun ve ağız, havanın vücuda giriş yoludur. Burunda

bulunan kıllar ve burun mukozası, solunan tozun büyük
bir kısmını tutar. Burun iyi bir filtrasyon mekanizmasına
sahiptir.

54
ORTAMA YÖNELİK KORUNMA UYGULAMALARI
(TOZA KARŞI)
Maden işçileri, kot taşlama işçileri, oto boya çalışanları, çimento
fabrikası çalışanları, cam endüstrisi çalışanları başlıca risk grubunu
oluşturur. Bilinen bir tedavisi yoktur. Sadece proaktif (koruyucu)
önlemler alınarak hastalığın önüne geçilmesi mümkündür.

55
 TİTREŞİM
Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında,
çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle
de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol
açan mekanik titreşimi,
El-kol titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında,
çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle
de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol
açan mekanik titreşimi,
Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın
titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin
kontrol altına alınmasını gerektiren değeri,
Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde
bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri
ifade eder.

56
 TİTREŞİM
Maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde; işveren, mekanik
titreşime ve yol açabileceği risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki
hususları dikkate alarak teknik ve organizasyona yönelik önlemleri içeren bir eylem planı
oluşturur ve uygulamaya koyar:
a) Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek.
b) Yapılan iş göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim
oluşturan, ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek.
c) Titreşime maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan
oturma yerleri, el-kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri
yardımcı ekipman sağlamak.
ç) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak.
d) İşyerini ve çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek.
e) Mekanik titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir
şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek.
f) Maruziyet süresi ve düzeyini sınırlandırmak.
g) Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek.
ğ) Mekanik titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak.

57