పతంజలి యోగ దర్శ నము

మూడవ పాదము – విభూతి పాదము

ప్పవచన కర్ త

డా. ప్ీ కుపాా విశ్వ నాధ శ్ర్మ గారు

సంకలము
వేలూరి అనన పా శాస్త్ర త
 విశ్ల ేషకులు
ప్ొఫెసర్ ప్ీ కుపాా విశ్వ నాథ శ్ర్మ గారు

గురుదేవులకు వందనములతో
ప్ీ గురు ప్పార్ థన

గురుప్ర్ర హ్మ గురురివ ష్ణుః గురుర్ద ేవో మహేశ్వ ర్ుః I

గురుస్సా క్షాత్ పర్ం ప్రహ్మ తస్మమ ప్ీగుర్వే నముః
II
ప్ీనివాస ప్పార్ థన
ప్ీవేంకటేశ్ుః ప్ీప్ినివాసుః ప్ీలక్ష్మమ పతిర్నామయుః
I
అమృతంశో జగదవ ందయ ుః గోవిందశాశ శ్వ తుః
ప్పభుః II

పతంజలి ప్పార్ థన

యోగేన చితతసయ పదేన వాచం, మలం శ్రీర్సయ

చ వైదయ కేన I

యోపాకరోత్ంత ప్రవరం మునీనాం, పతంజలి

ప్పాంజలిరానతోరమ II

నమో హిర్ణ్య గరాా దిభ్య ుః, యోగ

విద్యయ సంప్పదయకర్ తృభ్య ుః I
వంశ్రి ిభ్య ుః నమోమహాదా య ుః, గురుభ్య ుః II
 అష్టాంగ యోగాంగములలో మొదటి ఐదు
యోగాంగములు – 1. యమ, 2. నియమ, 3. ఆసన, 4.
ప్రాణాయామ, 5. ప్రరత్యా హార ఒక జట్టట. చివరి మూడు
యోగాంగములు – 6 ధారణా, 7. ధాా నము, 8. సమాధి -
ఒక జట్టట. చివరి మూడు యోగాంగముల జట్టటకి
“సంయమము” అనే పేరు ఉాంది. ఆ సాంయమము
కుదిరిన తరువాతే విభూతులు అనే ప్రరస్తావన
ఏరప డుతుాంది. అాందుచేత సాంయమము గురిాంచి
విడిగ చరిచ ాంచాలి. మొదటి ఐదు యోగాంగములతో
కలరకూడదు. అాందుచేత ఆ మొదటి ఐదు
యోగాంగములను రాండవ ాదములో వివరిాంచి, ఆ
ాదము అకక డితో సమారాము చేశారు. ఈ మూడవ
ాదములో చివరి మూడు యోగాంగములను మరియు
సాంయమము గురిాంచి
వివరిాంచి, తరువాత
యోగముల విభూతుల గురిాంచి వివరిస్తారు.

6. యోగాంగములు – ధార్ణ్

1. దేశ్రంధిి తతసయ ధార్ణా

దేశ్ రంధుః చితతసయ ధార్ణా - ప్రత్యా హారము

(ప్రాణాయామము ద్వా రా ప్రాణము మీద రట్టట పెరిగి,
ప్రాణము యొకక మరొక ార్ ా ము అయిన మనస్సు
మీద కూడా రట్టట కలిగి, మనస్సు మాట వినే
1
ఇాంప్రదియముల మీద కూడా రట్టట పెరిగి, ప్రాణము,
మనస్సు , ఇాంప్రదియములు వాటి, వాటి స్థస్తననములలో
కదలకుాండా నిశ్చ లముగ, ిస్థ ర
న ముగ, ప్రరశాాంతముగ
ఉనన స్థిి
న ) సాధించిన తరువాత, మనస్సు ని
విహితమైన ఒక ప్రరదేశ్ములో బాంధిాంచి, కట్టటబడి
ఉనట్లుగా, ిర
ర ముగా ఉాండేలా చేయుటను ధారణ
అాంటారు.

మొదటి విభాగములో మనస్సు ని బయటకు

రాంపాంచకుాండా, బాహ్ా మైన విషయములతో ఏ
మాప్రతము సాంబాంధము లేకుాండా శ్రీరములో
ప్రాణము సాంచరిాంచే ప్రరధాన ప్రరదేశ్ములలో ఏదో ఒక
విహితమైన ప్రరదేశ్ములో (నాభి స్థస్తననము, హృదయ
పాండరీకము, ప్రబహమ రాంప్రధము, ముకుక చివరి
భాగములో, నాలుక చివరి భాగము, కుడి కాంటి చివరి
భాగములో) స్థిర
న ముగ కాంప్రీకరిాంచి ఉాంచవచ్చచ .
ీనిని “ఆంతర్ ధార్ణ్” అాంటారు. రాండవ
విభాగములో శరీరము బయట ఉాండే ఏదో ఒక
భగవాంతుడి రూరమును (నాలుగు లేద్వ ఎనిమిది
లేదా రదహారు భుజములు కలిగిన రూరము,
నరిాంహ రూరము), శ్రీరము లోరలికి (హృదయ
పాండరీకము, ప్రభూ మధా ప్రరదేశ్ము) తీస్సకువచిచ ,

2
మనస్సు ని ఆ రూరము మీద స్థిర
న ముగ కాంప్రీకరిాంచి
ఉాంచ్చట. ీనిని “బాహ్య రూప ధార్ణ్” అాంటారు.

ఈ ధారణ కుదరకపోతే ధాా నము కుదరదు,

ధాా నము కుదరకపోతే సమాధి కుదరదు. ఈ
మూడిాంటికి అవినాభావ సాంబాందము ఉాంది. సమాధికి
ధారణ ప్రాధమికమైన, ప్రరధానమైన, పనాది లాాంటి
స్తధన.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

1. మార్క ండేయ పురాణ్ము – దత్యా ప్రతేయ

స్తా మి అలరక మహారాజుకు ధారణ, ధారణలో చినన ,
చినన తపప లు జరిగితే, శారీరములో ఏ, ఏ లోరములు
ఏరప డత్యయి, ధారణను సరైన
ప్రరదేశ్ములో
చేయకపోతే ఎట్టవాంటి శారీరక, మానిక కషము ట లు
కలుగుత్యయి గురిించి విసాృతముగ వివరిాంచి
చెాప రు.

2. విష్ణ పురాణ్ము – బాహ్య రూప ధార్ణ్ -

“ప్పాణాయామేన పవనమ్ ప్పతయ హార్దణ్
కేంప్దియం వీ కృతయ తతుః కురాయ త్ చితత స్థస్సథనమ్
శుభాప్శ్యేత్”,స్థ “మూర్ తం భగవతో రూరమ్
సరోో పాప్రయ నిప్ష్ా హ్మ్ యేషావై ధార్ణా ేస్థ య
య
యుః చితతమ్ తప్త ధార్య తే”స్థ – ప్రాణాయామముతో
3
ప్రాణ శ్కిని
ా వశ్ము చేస్సకొని, ఇాంప్రదియములను వాటి,
వాటి స్థస్తననములలో స్థిర న ముగ నియాంప్రిాంచ్చకొని,
మాంచి దివా మైన భగవాంతుని (విష్ణువు లేద్వ శివుడు
యొకక ) రూరమును ఆప్రశ్యిాంచ్చకొని, ఆ రూరమును
మనస్సు లో స్థిర
న ముగ ఉాంచ్చకొనుట ధారణ ిదిాం
ధ చే
వరకు అభాా సము చేస్సకోవాలి. ీనిని ధారణ అని
అాంటారు.

3. పదమ పురాణ్ము - సతా యుగములో శివ

శ్రమ గరు ఉాండేవారు. ఈయన తరస్సు లో, స్తధనలో
మహరుులు, దేవతల కాంటె ఉనన త స్థస్తనయిలో
ఉనన వాడు. ఈయనకు 1. యజ ఞ శ్రమ , 2. వేద శ్రమ , 3.
ధరమ శ్రమ , 4. విష్ణు శ్రమ , 5. సోమ శ్రమ అనే ఐదుగురు
కుమారులు ఉనాన రు. ఈ ఐదుగురు యోగుా లు. చివరి
కుమారుడు సోమ శ్రమ మహా యోగుా డు. అాందరూ
తాంప్రడి చెపప న ధరమ మార గములో తరస్సు ,
స్తా ధాా యము, ఈశ్ా ర ప్రరణిధానము, యమ, నియమ,
ప్రాణాయామము, ప్రరత్యా హారము చకక గ స్తధన
చేస్సకుాంట్టనాన రు. అాందరూ పతృ భకి ా
రరాయణులు. సోమ శ్రమ అాందరికాంటే గొరప స్తధన
చేస్సానాన డు. శివ శ్రమ గరు మొదటి నలుగురు
పలల ల ను రరీక్షాంచి, వాళ్ళ పితృ భకికిా మెచ్చచ కొని,
వాళ్ లను మీ స్తధనకు సాంబాంధిాంచిన వరము
4
కోరుకోమనాన డు. వాళ్లల మా స్తధన చకక గ
జరుగుటకు, గో లోకములో నివాసము ఏరప రచమని
కోరారు. శివ శ్రమ గరు అలాగే వాళ్ లను గో లోకమునకు
రాంపాంచేశారు.

తరువాత శివ శ్రమ గరు ఆయన భారా

యాప్రతలకు వెళ్లు తూ, చివరి కుమారుడైన సోమ
శ్రమ ను పలిచి ఒక అమృత భాాండమును ఇచిచ ీనిని
జాప్రగతాగ కాాడుతూ ఉాండు అని చెాప డు. సోమ శ్రమ
తన స్తధన చకక గ చేస్సకుాంటూ ఆ అమృత
భాాండమును జాప్రగతాగ కాాడుతూ ఉనాన డు. శివ
శ్రమ గరు ఆయన భారా రది సాంవతు రముల
తరువాత యాప్రతల నుాండి ిరిగి వచిచ , సోమ శ్రమ ను
పలిచి నాకు చాలా రోగములు వచాచ యి, నాకు సేవ
చేయి అని అనాన డు. ఆ సేవలో సోమ శ్రమ ను చాలా
ఇబబ ాందులు పెటాటడు. సోమ శ్రమ సేవను తాంప్రడి
రరీక్షస్తా ఉనాన డు. సోమ శ్రమ చకక గ సేవ
చేస్సానాన డు. తరువాత నాకు రోగములు తగ గట లేదు,
నేను నీకిచిచ న అమృత భాాండము తీస్సకురా, ఆ
అమృతము త్యగి నా రోగములను
నయము
చేస్సకుాంటాను అని అనాన డు. సోమ శ్రమ వెళ్ల ల చూసేా
అమృత భాాండము లేదు. ద్వనికి సోమ శ్రమ చాలా
బాధ రడి,స్థ “నేనే కనుక పతృ భకి ా రరాయణుడిని
5
అయితే, నాకు వెాంటనే అమృత భాాండము (ాతదో
లేద్వ కొతాదో) వచ్చచ గక”స్థ అని ప్రరిజ ఞ చేశాడు. ాత
అమృతము కాంటె ఎన్నన రట్టల గొరప మరొక అమృత
భాిండము వింటనే ప్రరతా క్షమైాంది. అది తీస్సకువెళ్ల ల
తాంప్రడిగరికి ఇచాచ డు. తాంప్రడి అాంత్య గమనిస్తానే
ఉనాన డు. అపప డు శివ శ్రమ గరు ఇదాంత్య నినున
రరీక్షాంచ్చటకు చేశాను. నా రరీక్షలో నీవు నెగగవు. నీవు
పై స్తధన చేస్సకుాందుకు, నేను నీకు ధారణ
ఉరదేశ్ము చేస్తాను, తరువాత నీవు పై స్తధన చేస్సకో
అని చెపప , సోమ శ్రమ కు ధారణ ఉరదేశ్ము చేి,
ఆయన భారా తో సహా పై లోకములకు వెళ్లు పోయాడు.
సోమ శ్రమ ఏకాాంత ప్రరదేశ్ములో ధారణ అభాా సము
చేస్తా, చేస్తా తన జీవిత చివరి క్షణములకు వచాచ డు.
ధారణ అభాా సము చేస్తానే ఉనాన డు. ఆ
సమయములో ఆయన దగ గరలో కొాంతమాంది
రాక్షస్సలు చేరి, వాళ్లల చేిన దుష్క ృతా ములు
చరిచ ాంచ్చకుాంట్టనాన రు. సోమ శ్రమ ధారణలో ఉాండగ
(ఏమి కారణమో తెలియదు) ఆ రాక్షస్సల
మాటాలడుకునే మాటలు (శ్బము
ద లు) సోమ శ్రమ కు
వినిపాంచాయి (ధారణ ముాందు చేిన
ప్రరత్యా హారములో అనిన ఇాంప్రదియములు బయటకు
వెళ్ లకుాండా, అవి వాటి రనులు ఏమీ చేయకుాండా,

6
వాటి స్థస్తననములో ప్రరశాాంతముగ ఉాండాలి.
ప్రరత్యా హారము చేసే స్తధకుడికి బయట
విష్యములు, శ్బము
ద లు వినిపాంచకూడదు). ఈ
పొరబాట్ట లేద్వ లోరము ఎాందుకు జరిగిాందో కారణము
తెలియదు (ప్రరత్యా హారము సరిగగ కుదరకపోయి
ఉాండవచ్చచ లేద్వ ఏదైనా లోరము జరిగి ఉాండవచ్చచ ).
ఆ రాక్షస్సల మాటలు సోమ శ్రమ మనస్సు లో ముప్రద
రడి, ఆయన మనస్సు లో ఆ విష్యముల
సాంస్తక రములు ఏరప డాాయి. సోమ శ్రమ ఆయుస్సు
పూరి ా అయిపోయిాంది. సోమ శ్రమ యొకక జీవాతమ త్యను
చేస్సకునన యోగ స్తధన బలముతో మరియు చివరి
క్షణములో ఆ రాక్షస్సల సాంభాష్ణల సాంస్తక రముల
బలముతో, తరువాత జనమ లో రాక్షస జనమ ఎతావలి
వచిచ ాంది. అతనే ప్రరహాలదుడు. ఇది ప్రరహాలదుడి పూరా
జనమ వృత్యా ాంతము. ప్రరహాలదుడు రాక్షస జనమ పొాంది,
చినన తనములో కొనిన కష్ము
ట లు అనుభవిాంచి,
తరువాత తన స్తధనను ముాందుకు స్తగిాంచి, తన
స్తధనకు తగిన గొరప , గొరప ఫలితములను పొాంద్వడు.

ధారణ స్తధనలో చినన ాటి లోరము జరిగినా,

ద్వని ఫలితము తీప్రవముగ ఉాండే అవకాశ్ము
ఉాంట్టాంది. పరాణములలో ఇలాాంటి సాంఘటనలు
చాలానే ఉనాన యి.
7
 కాని ధారణ సరిగగ కుదిరితే, ద్వని ఫలితము
చాలా గొరప గ ఉాంట్టాంది. ఉరనిష్తుాల విధానములో
ధారణ మూడు విధములుగ ఉాంట్టాంది.

1. ఇంప్దియ ధార్ణ్ - ఇాంప్రదియములను

బయటకు వెళ్ లనీయకుాండా, ఇాంప్రదియములు
ప్రాపాంచక విష్యములతో సాంబాంధము
పెట్టటకోనీయకుాండా, ఇాంప్రదియములను వాటి
రనులను అవి చేయనీయకుాండా వాటి, వాటి
స్త
స్థ న నములలో ి
స్థ ర
న ముగ ఉాంచ్చట.

కఠోపనిషత్ – 2-3-11 – “తం యోగమితి

మనయ న్తత స్థరథరా మిస్త్నిేయ ధార్ణాం I అప్పమతత స్థసద్య
త
భ్వతి, యోగో హి ప్పభ్వాపయ యౌ” – ఇాంప్రదియముల
ధారణనే నిజమైన యోగము అని అనాలి. రాంచ
జా
స్థ ఞ నేాంప్రదియములను, మనస్సు ను, బుదిని
ధ వాటి, వాటి
స్థస్తననములో స్థిర
న ముగ ఉాంచి, అవి విప్రశాాంి
పొాందుతునన స్థిి
న అతుా నన తమైన “పర్మాగతి”,
“పర్మాతమ పదము” అని చెపప చ్చనాన రు. ఈ
విధముగ యోగము కుదిరేలా, ప్రరమాదములు
రాకుాండా ఎలప
ల ప డూ జాప్రగతాగ చూస్సకోవాలి.

2 ప్పాణ్ ధార్ణ్ – ప్రాణ శ్కిని

ా శ్రీరములో
నిరే దశిాంచిన ఆ, యా నాడులలో, ఆ నాడులు కలిసే
8
సాంధి ప్రరదేశ్ములో (హృదయములో, నాభి
ప్రరదేశ్ములో, కుడి కాలి బొటన ప్రవేలు చివర
భాగములో, ప్రభూ మధా లో,
ప్రబహమ రాంప్రధము
ప్రరదేశ్ములో, చేతులు మరియు కాళ్లల కణుపలలో)
నిలిప, మనస్సు తో గమనిస్తా ఆ అనుభూి
పొాందుట. ఈ ప్రాణ ధారణను ప్రాణాయామములో
నాలుగవ ప్రాణాయామములో (రాండవ ాదము 51 వ
స్తప్రతము - 51. బాహాయ ంతర్విషయాఽక్షేపీ చతుర్ థుః)
ప్రాణవాయువు శ్రీరములో ఎకక డెకక డ ప్రరసరిసోా ాంది
అనే ఆలోచనతో కూడిన కుాంభక ప్రాణాయామములో
వివరిాంచారు.

3. చితత ధార్ణ్ – బాహా రూర ధారణ గురిాంచి

పరాణములలో వివరముగ చెరప బడినది. ఆాంతర
రూర ధారణ శ్రీరము లోరల శాస్తసా విహితమైన
ప్రరదేశ్ములో (ప్రాణ శ్కి ా సాంచరిాంచే ప్రరధానమైన
నాభిలో, హృదయములో, ప్రబహమ రాంప్రధము దగ గర,
ముకుక చివర, నాలుక చివర) మనస్సు ను ి
స్థ ర
న ముగ
నియాంప్రిాంచి ఉాంచ్చట. మొదటి ాదములో 35 వ
స్తప్రతములో (35. విషయవతీ వా
ప్పవృతితరుతా నాన మనసుః ర స్థ థతినిరంననీ) సమాధి
స్థిి
న కి దగ గర అవటానికి స్తధనలో ధారణ గురిాంచి
చెాప రు.
9
7. యోగాంగములు – ధాయ నము

2. తప్త ప్పతయ యైకతనత ధాయ నమ్

తప్త ప్పతయ య ఏక తనత ధాయ నమ్ – ఏ

రూరమును ఆప్రశ్యిాంచ్చకొని, ఆ రూరము మనస్సు లో
ముప్రద రడేటట్టల ధారణ చేస్తామో, మనస్సు లో రేగే
ఆలోచనలు అనీన , ఒక ప్రరవాహము వలె, ఆ రూరము
మీదకు ఏకాప్రగతతో నిరాంతరము ప్రరవహిస్తా ఉాంటే
ద్వనిని ధాా నము అాంటారు.
ధారణకు ఫలితము
ధాా నము. ధారణ ద్వా రా ధాా నము ిదిస్స
ధ ాాంది.

ఎపప డూ మనస్సు లోని ఆలోచనల, కదలికల

ప్రరవాహము అనిన చోటకూ
ల , అనిన వస్సావుల మీదకు
వెళ్లు తూనే ఉాంట్టాంది. అలాాంటి మనస్సు ను
ఎకక డికీ వెలనీ
ల యకుాండా, వేరే ప్రాపాంచక
విష్యములను ఆలోచిాంచనీయకుాండా ఆ
మనస్సు తోనే, ఆ మనస్సు లోనే ఒక రూరమును
ముప్రదిాంచ్చకొని, నూనె మధా లో ఆగకుాండా ఒక ధారగ
ఎలా ప్రరవహిస్సాాందో, అదే విధముగ మనస్సు లో రేగే
ఆలోచనలు, కదలికలు అనీన ఆ ఒక రూరము మీదకు
నిరాంతరము ఒక ప్రరవాహము వలె ప్రరవహిాంరచేయుట
ధాా నము. ధారణ లేకుాండా ధాా నము కుదరదు
కాబటి,ట ధారణ ద్వా రా ఈ ధాా నమును స్తధిాంచాలి.
10
 విష్ణ పురాణ్ము – “సప్ూప ప్పత్యయ కాప్ియ
సంతతి శాి నయ నిప్ష్ా హ్ తద్ ధాయ నమ్ ప్పాధమై
అంగుః షడ్భా ర్ నిషాా దయ తే పునుః” – యమ,
నియమ, ఆసన, ప్రాణాయామ, ప్రరత్యా హార, ధారణ అనే
ఆరు యోగాంగముల ద్వా రా ఒక దివా మైన
సా రూరమును మనస్సు లో ి న ముగ స్త
స్థ ర స్థ న పాంచ్చకొని,
వేరే విష్యముల మీదకు ఆలోచనలు పోనీయకుాండా,
ఆ దివా మైన సా రూరము మీదే ఆలోచనలు అనీన
నిరాంతరము ఏకాప్రగతతో ప్రరసరిస్తా ఉాంటే ద్వనిని
ధాా నము అాంటారు.

ఈ స్తప్రతము ప్రరధానముగ బాహా రూర ధారణ

ద్వా రా ధాా నము గురిాంచే చెపప తోాంది. ధాా నమునకు
తగినట్టలగ ఒక రూరమును కలిప ాంచ్చకోవాలి.
నార్దుడు ధృవుడుకి ధార్ణ్, ధాయ నము గురించి
చేరన ఉపదేశ్ము - మహా భాగవతము – Book 4 –
Discourse 8 – స్థశోేకములు 45 నండ్భ 50 వర్కు -
“ప్పస్సద్యభిముఖమ్ శ్శ్వ ప్పసనన వదన్తక్షణ్మ్
సునాసమ్ I సుప్భవమ్ చరుకపోలమ్
సుర్సుందర్మ్”, “తరుణ్మ్ ర్మణీయాంగమ్
అరుణోష్టోక్షణాథర్మ్ I ప్పణ్తప్శ్యణ్మ్
నృమణమ్ శ్ర్ణ్య మ్ కరుణార్ ణవమ్”,స్థ
“ప్ీవతా ంకమ్ ఘనశాయ మ్ పురుషమ్
11
వనమాలినమ్ I శ్ంఖచప్కగద్యపద్మమ ర్భివయ క తం
చసుతరుా జమ్”,స్థ “కిరీటనమ్ కుండలినమ్
కేయూర్వలయానివ తమ్ I కౌసుతభాభ్ర్ణ్ప్ీవమ్
పీతకౌశ్లయవాససమ్”,స్థ“పద్యర య మ్ నఖమణిప్శ్లణాయ
విలసద్యా య మ్ సమాచితమ్ I
హ్ృతా దమ కరి ణకాథిషయ
ణ మ్ ఆప్కమాయ తమ నయ
వయ వరథతమ్”స్థ - ధాా నమునకు మనస్సు లో
ప్రరిష్ాం
ట చ్చకునే ఒక దేవత్య సా రూరము స్తధకుడిని
అనుప్రగహిాంచేలా ఊహిాంచ్చకోవాలి. ఆ దేవత యొకక
ముఖము, కళ్లు , ముఖ కవళ్లకలు చాలా ప్రరసనన ముగ
ఉనన ట్టల ఊహిాంచ్చకోవాలి. ఆ దేవత ముకుక , కను
బొమమ లు, చెకిక ళ్లు చకక గ తీరిచ దిస్థదిన
ద ట్టల, చాలా
అాందముగ ఉనన ట్టల ఊహిాంచ్చకోవాలి.

ఆ దేవత సా రూరము మధా వయస్సు లో

(యవా నములో) ఉనన ట్టల, ప్రరి అాంగము అాందముగ
ఉనన ట్టల, పెదవులు ఎప్రరగ ఉనన ట్టల, కనుబొమమ ల
చివరలో మహా పరుష్ణల లక్షణమైన ఎప్రరవాగు
(ఎప్రరజీర) ఉనన ట్టల ఊహిాంచ్చకోవాలి. నమసక రిసేా
చాలు, వరములు ప్రరస్తదిస్తాడు అనే భావనతో
ధాా నము చేయాలి. ఆయనను శ్రణు వేడవలిన
వాడు, కరుణా సముప్రదుడు అనే భావనతో ఉాండాలి.

12
 వక్ష స్థసల
న ము మీద స్థీ దేదేవి యొకక మచచ ఉాందని,
బాగ వర ుము కురిపాంచే మేఘము ఎాంత నలగ ల
ఉాంట్టాందో, అట్టవాంటి నలని ల సా రూరము అని,
మబుబ ఎలా అయితే వర ుము కురిపస్సాాందో, అలా ఆ
దేవత వరములను కురిపస్సాాందని, వనమాలను
ధరిాంచాడని, కౌస్సాభము అనే మణితో
అలాంకరిాంచబడిన ఆభరణమును ధరిాంచాడని
రస్సప రచచ ని రట్టట వస్తసామును ధరిాంచాడని భావన
చేయాలి.

కళ్లు మూస్సకొని
చేసే ధాా నములో ఈ
సా రూరముతో ఉాండే ీ
స్థ మనమ
దే హావిష్ణువును తమ
హృదయములోనే స్థిర న ముగ స్థస్తనపాంచ్చకొని, నా
హృదయములోనే ఉనాన డు అనే భావనతో ధాా నము
చేయాలి. ధారణ చకక గ కుదిరితే, ధాా నము
స్తగుతుాంది.

స్థీమనమ
దే హావిష్ణువు ాదముల గోళ్ు కాాంతులతో
మన హృదయము ప్రరకాశిసోా ాంది అనే భావనతో, మన
హృదయ రదమ ము మధా లో ఉాండే కరి ుకలో
స్థీమనమ
దే హావిష్ణువు ఉనన ట్టలగ ధాా నము చేయాలి. మన
మనస్సు లోని ఆలోచనలు అనిన టినీ ఆ
ీ
స్థ మనమ
దే హావిష్ణువు మీదక ప్రరసరిాంచేలా ఉాంచ్చకోగలిగితే,
స్థీమనమ
దే హావిష్ణువు ఆ భకుా డిని అనుప్రగహిస్తాడు.
13
ఉద్యహ్ర్ణ్:

1. విష్ణ పురాణ్ము - ముాందు స్తప్రతములో

చెపప న ప్రరహాలదుడి పూరా జనమ వృత్యా ాంతము
తరువాత, ప్రరహాలదుడు త్యను పూరా జనమ లలో
చేస్సకునన సతక రమ లు, స్తధన, వాటి సాంస్తక రముల
యొకక ప్రరభావముతో మరియు తన తలిల గరభ ములో
ఉనన పప డే నారదుడు ఉరదేశ్ముతో, ప్రరహాలదుడికి
చినన తనములోనే ధారణ కుదిరి, ధాా నము కూడా
ిదిాం
ధ చిాంది. ఆయన నిరాంతరము హరి నామ సమ రణ,
హరి ధాా న రరాయణుడిగ ఉాండేవారు. ద్వనితో
ఆయన తాంప్రడి హిరణా కశిపడికి కోరము వచిచ ,
ప్రరహాలదుడికి అనేక దాండనలను విధిాంచాడు. హరి
రక్షణతో ఆ దాండనలు ప్రరహాలదుడికి ఏ హానీ కలగలేదు.

ద్వనితో హిరణా కశిపడు తన రాక్షస

పరోహితులను పలిచి, ప్రరహాలదుడి మీద అభిచార
ప్రరయోగము చేి, కృతా అనే ఒక దుష్ ట శ్కిని ా పటిాం
ట చి,
ఆ శ్కి ా ద్వా రా ప్రరహాలదుడిని సాంహరిాంచమని
ఆదేశిాంచాడు. ఆ రాక్షస పరోహితులు ప్రరహాలదుడి మీద
అభిచార ప్రరయోగము చేి కృతా అనే దుష్ ట శ్కిని ా
రాంారు. హరి నామ సమ రణ, ధాా నములో ఉనన
ప్రరహాలదుడి మీదకు ఆ కృతా వెళ్ు లేక, తనను
పటిాం ట చి, ప్రరయోగిాంచిన ఆ రాక్షస పరోహితుల మీదకు
14
వెళ్లు ాంది. ఆ రాక్షస పరోహితులు వాళ్ లను రక్షాంచమని
ప్రరహాలదుడిని ప్రారి నాంచారు. ప్రరస్థహాలదుడు హరి నామ
సమ రణ, ధాా నము చేి, ఆ రాక్షస పరోహితులకు
కృతా యొకక బాధ లేకుాండా
ఉాండుగక అని
సాంకలప ము చేశాడు. ద్వనితో ఆ కృతా శ్కి ా క్షీణిాంచి
అదృశ్ా మైపోయిాంది.

రాక్షస పరోహితులు ఈ విష్యము

హిరణా కశిపడికి వివరిాంచారు. ద్వనితో హిరణా కశిపడికి
ప్రరహాలదుడి మీద కోరము ఇాంకా పెరిగి, తరువాత
సాంఘటనలు అాందులో నరిాంహఅవత్యరము
ఆవిరాభ వము, హిరణా కశిపడు సాంహారము, ప్రరహాలదుడు
రాక్షస రాజు అవటము, ప్రరహాలదుడు రాజా ము ాలిస్తా
ప్రాపాంచక వా వహారములలో ఉనాన సరే, హరి నామ
సమ రణ, ఆయన మీద ధాా నము చెదరకుాండా ఉాంది.
ద్వని కారణముగ ప్రరహాలదుడికి విష్ణు స్తనిన ధా ము
కలిగిాంది.

2. పదమ పురాణ్ము – ధాయ న మహాతమ య ము -

సోమ శ్రమ ఆయన భారా స్సమన తీప్రవమైన తరస్సు
చేయాలని నిర ుయిాంచ్చకొని, ద్వనికి తగిన
అరణా మునకు వెళ్ళు రు. అకక డ సోమ శ్రమ గరు
తరస్సు చేస్సానాన రు. స్సమన ఆయనకు సేవ, శుప్రూష్
చేసోా ాంది. ఆయన తరస్సు ను రరీక్షాంచ్చటకు
15
విష్ణుమూరి ా మొదట తేళ్లు , ాములను తరువాత
ప్రకూరజాంతువులను రాంపాంచాడు. తరువాత
కుాంభవృష్ి వర ుము కురిపాంచాడు. సోమ శ్రమ గరు,
స్సమన వాటిని ఏమీ రటిాం ట చ్చకోకుాండా తరస్సు
కొనస్తగిస్సానాన రు. తరువాత ఒక పెదద ిాంహమును
రాంపాంచాడు. ఆ ిాంహము సోమ శ్రమ గరి దగ గరకు
వచిచ పెదగ
ద గరి జాంచిాంది. అపప డు సోమ శ్రమ గరు
నరిాంహ స్తా మిని ధాా నిాంచాడు. ఆ ధాా నము యొకక
మహిమ వలన విష్ణుమూరికిా దయ కలిగి, సోమ శ్రమ గరి
ముాందు ప్రరతా క్షమైనాడు. అపప డు సోమ శ్రమ ,
స్సమన విష్ణుమూరికిా నమసక రిాంచి, వారము
కోరుకునాన రు. విస్థష్ణుమూరి ా వాళ్ లకు ఆ వరమును
ప్రరస్తదిాంచాడు.

3. పదమ
పురాణ్ము - ఎకుక వ దయ మరియు
తరస్సు మీద తీప్రవమైన అభినివేశ్ము (ప్రశ్ద,ధ రట్టట)
కల, రరమేశ్ా రుడి అాంశావత్యరమైన దురాా స మహరి ు
(ముకోక ప అని అాంటారు కాని, ఒక మాంచి చేయుటకు
కోరము ప్రరదరి్ ాంచేవారు), ధరమ దేవత కోసము లెకక
లేననిన సాంవతు రములు (లక్ష సాంవతు రములు)
తరస్సు చేస్సానాన రు. ఎనేన ళ్లు తరస్సు చేినా, తన
మనస్సు లో ఉనన ధరమ దేవత ప్రరతా క్షము
అవటలేదు అనే ఆలోచన కలిగిాంది. కొనాన ళ్ు కు ధరమ
16
దేవత పెదద రరివారముతో దురాా స మహరి ు ముాందు
ప్రరతా క్షమైాంది. ధరమ దేవత ఆలసా ముగ, ఒకక తే
కాకుాండా పెదద రరివారముతో ప్రరతా క్షమైనాందుకు
దురాా స మహరి ుకి కోరము వచిచ ాంది. కాని తన
కోరమును ప్రరదరి్ ాంచకుాండా, ధరమ దేవతతో “మీరు
ఈ రరివారముతో చాలా ఆలసా ముగ ప్రరతా క్షమైనారు.
ఈ రరివారము ఎవరు? ఎాందుకు వచాచ రు? అని
అడిగడు. తనతో ఉనన రరివారమును రరిచయము
చేస్తా, నా తలిల – దయ. సతా ము, ప్రబహమ చరా ము,
తరస్సు అనే ఈ ముగురుగ నా అనన దముమ లు. యమ,
నియమ, ద్వనము అనే రాండితులు. క్షమ, శాాంి,
లజ,జ అహిాంస, సా చఛ త అనే స్తరాలు. బుది,ధ ప్రరజ,ఞ ప్రశ్ద,ధ
మేధ, సతక ృి, రాంచ యజము ఞ లు (1. జరము, 2.
హోమము, 3. బలి, 4. ప్రబాహమ ణ ప్రేష్ణ
స్థ ి ని పూజాంచ్చట,
5. పత తరప ణము), వేదము, భకి ా కూడా నాతో వచాచ రు
అని చెపప ాంది. తరువాత నీవు గొరప మహరి ువి.
నీలాాంటి వారికి కోరము మాంచిది కాదు. “ప్ోధోహి
నాశ్యే ప్శ్లయుః తపయేవ న సంశ్యుః సర్వ నాశ్
కర్ తస్సమ త్ ప్ోధం తప్త వివర్ జయేత్” – కోరము
మాంచిది కాదు. నీ కోరము నీ ప్రేయస్సు ని, తరస్సు ని,
నీ సరా సా మును నాశ్నము చేస్సాాంది. నీవు
కోరముతో నాతో మాటాలడకు. నీవు కోరమును తా జాంచ్చ

17
అని చెపప ాంది. తరువాత ఈ దేవతలను ఇదివరకు
నీవు ఉాసన చేి, ిదిాం ధ చ్చకునాన వు. ఈ దేవతలు
నినున అనుప్రగహిాంచి, నీ తరస్సు కి ఈ దేవతలు
అాందరూ నీకు సహకరిాంచారు. అాందుచేత
వీళ్ు ాందరినీ కూడా నాతో తీస్సకువచాచ ను.

ప్రహ్మ చర్య దేవత - తేజస్సు తో ఉాంటాడు.

ప్రరసనన ముగ ఉాంటాడు. చేిలో దాండము
ఉాంట్టాంది.

సతయ దేవత – కపల వర ుము (నలుప, రస్సప

కలిిన రాంగు) కలవాడు. దివా తేజస్సు తో వెలిగిపోతూ
ఉాంటాడు.

తపసుా దేవత – భగ, భగ మాండిపోయే

జాా లలాగ, దివా ప్రరకాశ్ముతో ఉాంటాడు. బాంగరు
వర ుములో మెరిిపోతూ, ప్రరసనన ముగ ఉాంటాడు.
ఎపప డూ స్థజాఞనము కోసము రరితపస్తా, మానవులకు
స్థజాఞన స్తధనలో సహకరిస్తాడు.

దమ దేవత – ప్రరకాశ్వాంతుడు, ప్రరసనన ముగ

మాటాలడత్యడు. ప్రాణులను దయతో చూస్తాడు.
అహిాంసకు తోడప డత్యడు.

18
 నియమ దేవత – జడలు కటిట ఉాంటాడు. చాలా
కఠినముగ ఉాంటాడు. పాంగళ్ వర ుములో ఉాంటాడు.
ఖడము
గ ను చేిలో ధరిాంచి ఉాంటాడు. ఏ మాప్రతము
తేడా వచిచ నా దాండిాంచేలా ఉాంటాడు. కాని
శాాంతముగ ఉాంటాడు.

శౌచము దేవత – కాాంివాంతముగ,

సా చచ ముగ ఉాంటాడు.
కమాండలము, రళ్లు
తోముకునే పలను
ల చేిలో రట్టటకొని ఉాంటాడు.

శుప్ూష (స్త్ర)త దేవత – సేవ చేయాలి అనే

అభిలాష్, తతాా ము కలది. గురువులు, పెదలు
ద చెపప న
రనులను వెాంటనే చేస్సాాంది. మహా స్తధిా .
నిరాంతరము సతా మును మాప్రతమే చెపప తుాంది.

గౌరి (అంగ) దేవత – ప్రరసనన ముగ ఉాంట్టాంది

ధైరా మును ప్రరస్తదిస్సాాంది. బయటకు ప్రరసనన ముగ
ఉాంటూ, లోరల చాలా కఠినముగ ఉాంట్టాంది.

ధాప్తి దేవత – ఎపప డూ మొహములో చిరు

నవుా తో ఉాంట్టాంది.

క్షమ దేవత – చాలా అాందముగ, బాగ

అలాంకరిాంచ్చకొని, ప్రరశాాంతముగ ఉాంట్టాంది.

19
 శాంతి దేవత – నిలకడగ, స్థిర
న ముగ
ఉాంట్టాంది. చాాంచలా ము ఉాండదు. చాలా
ప్రరశాాంతముగ ఉాంట్టాంది. మాంగళ్ములను
ప్రరస్తదిస్సాాంది. మానవులను జా
స్థ ఞ నము ద్వకా
తీస్సకెళ్లలతుాంది.

అహింస దేవత – ఈమె శాా మలముగ (నలగ

ల )
ఉాంట్టాంది. రద్వమ సనములో ఉాంట్టాంది. మిత భాష్ణి.
చాలా తకుక వ మాటాలడుతుాంది. ఓరుప కలిగిస్సాాంది.
మానవులలో సతా మును నిలబెడుతుాంది.

ప్శ్దధ దేవత – ఈమె చాలా రరిశుదమై

ధ న దేవత.
మనస్సు కు ఆహాలదము కలిగిస్సాాంది.

మేధ దేవత – ఈమె కీరిని

ా కలిగిస్సాాంది.

మనరవ ని దేవత – ఈమె చాంప్రదుడిలా తెలగ

ల ,
సా చచ ముగ ఉాంట్టాంది. ప్రరశాాంతముగ ఉాంట్టాంది.

ప్పజ య దేవత – ఈమె ఒక చేిలో పసాకము (స్థజాఞన

స్తధనకు సాంకతము), మరొక చేిలో రదమ మును
(స్థజాఞనము వికిాంచి, అభివృదికి
ధ సాంకతము) ధరిాంచి
ఉాంట్టాంది.

20
 దయ దేవత – ఈమె లకక రాంగులో ఉాంట్టాంది.
ప్రరసనన ముగ ఉాంట్టాంది. అాందరికీ ఉరకారము
చేస్సాాంది.

దేవతల తమ దివా మైన రూరములలో

ప్రరతా క్షమైనపప డు, వాళ్ు రూరములలో వెాంప్రట్టకలు,
కను రరప లు (అనిమిష్ః) ఉాండవు. వాళ్లు నిప్రద పోరు.

ఇలా తన రరివార దేవతలను రరిచయము

చేి, నీవు కోరము ప్రరదరి్ ాంచకుాండా శాాంిాంచి, నీకు
కావలిన వారము కోరుకోమని చెపప ాంది.

ీనికి దురాా స మహరి ు నేను ఏ కోరికతో ఈ

తరస్సు చేయలేదు. నా లాాంటి మహరి ు తరస్సు చేసేా
దేవతలు వెాంటనే ప్రరతా క్షమవుత్యరు అని మానవులకు
చూపాంచ్చటకు మాప్రతమే చేశాను. మానవులలో
తాందర ఎకుక వై పోయిాంది. ప్రరతీీ తాందరగ
అయిపోవాలి. మానవులకు ముఖా ముగ కావలిన
ఆహారము వాండుకొని, ినటానికి కూడా వాళ్ు దగ గర
సమయము లేదు. ఎకక డ రడితే అకక డ (రోడుా
ప్రరకక న), ఎలా రడితే అలా (చెపప లు, బూట్టల
తడుకొక ని, నుాంచొని), ఎలా చేసేా అలా (నినన మొనన
వాండినవి), ఏది పెడితే అది (ఏది వాండితే అది) ినేి
రరుగులు పెట్టటతునాన డు. విప్రశాాంికి, నిప్రదకు కూడా
21
సమయము లేదాంట్టనాన రు.
ఇలాాంటి వాళ్లు
ధాా నము, స్తధన చేయాలాంటే, వాళ్ లకు దేవతలు
తాందరగ ప్రరతా క్షమవా కపోతే, వాళ్లు ధాా నము
స్తధన చెయా నేచేయరు. దేవతలు ఇాంత
ఆలసా ముగ ప్రరతా క్షమవుత్యరు అాంటే, మానవులు
ధాా నము, స్తధన, తరస్సు అసు లు చేయరు.
అాందుచేత నాకు కోరము రావటము తపప కాదు.
కాబటిట నినున నేను శ్పస్సానాన ను అని – నీవు (ధర
దేవత) - 1. కాటి (సమ శానము) కారరి, 2. మహారాజు, 3.
ద్వి పప్రతుడు పట్టటవు గక అని శ్పాంచాడు. ఆ
శారము ఫలితముగ ధరమ దేవత – 1. కాటి కారరిగ -
హరిశ్చ ాంప్రదుడు, 2. మహారాజు - యుధిష్రు
ట డుగ
(ధరమ రాజు) 3. ద్వి పప్రతుడు – విదురుడుగ
జనిమ ాంచవలి వచిచ ాంది.

ఒక స్తధన (ధాా నము) ఫలిాంచటాలాంటే ద్వని

వెనుక ఎన్నన స్తధన సాంరతుాలు (యమములు - 5,
నియమములు - 5, ఆసనములు - 5,
ప్రాణాయామములు - 4, ప్రరత్యా హార, ధారణ) కలిి
ఉాండాలి.

22
8. యోగాంగములు – సమాన

3. తదేవార్ థమాప్తనిరాా సమ్ సవ రూప ూనయ మివ

సమానుః

తదేవ అర్ థమాప్తనిరాా సమ్ సవ రూప

ూనయ మివ సమానుః – ధారణతో మనస్సు లో ఒక
దివా మైన సా రూరమును ి
స్థ ర
న రరచ్చకొని, ఆ
సా రూరము మీద ధాా నము చేస్తా (తన ఆలోచనలు
అనీన నిరాంతరము ప్రరసరిాంరచేస్తా) ప్రకమముగ తన
సా రూరము (“న్తన”స్థ అనే ఉనికి, భావన ఆ
ధ్యా యమైన సా రూరములో ఐకా మైపోయి) లేకుాండా,
కవలము మనస్సు లో ధాా నము చేస్సానన ఆ
సా రూరమే మాప్రతమే మిగిలితే, ద్వనిని సమాధి
అాంటారు.

ధాా నములో ప్రరధానమైనది, మనస్సు లో ఇతర

విష్యములు, ఆలోచనలు రాకుాండా, ధారణతో
మనస్సు లో స్థిర
న రరచ్చకునన దివా మైన సా రూరము
మీదే తన ఆలోచనలు అనీన నిరాంతరము
ప్రరసరిాంరచేయాలి. ధాా నములో “ధాా నము అనే
ప్రకియ”స్థ మరియు ఆ “ధ్యా యమైన సా రూరము”స్థ రాండూ
అనుభవములో ఉాంటాయి. కాని సమాధిలో ధాా నము
అనే ప్రకియ (“న్తన ధాయ నము చేసుతనాన న”స్థ- “న్తన”స్థ
23
అనే ఉనికి, ధాా నము చేస్సానాన ను అనే భావన) కూడా
లేకుాండా (“న్తన” కూడా ఆ ధ్యా యమైన దివా
సా రూరములో ఐకా మైపోయి), కవలము ధ్యా యమైన
సా రూరము మాప్రతమే అనుభవములోనికి ఉాంటే అది
సమాధి స్థిి
న అవుతుాంది. ీనిని సాంప్రరజాఞత సమాధి
అని అాంటారు (మొదటి ాదములో 19, 20, 44
స్తప్రతములు చూడుము - 19. భ్వప్పతయ యో విదేహ్
ప్పకృతిలయానామ్, 20. ప్శ్ద్యధవీర్య సమ ృతిసమాన
ప్పజ్ఞయపూర్వ కితర్దషామ్, 44. ఏతయైవ సవిచరా
నిరివ చరా చ సూక్షమ విషయా వాయ ఖ్యయ త).
ఉద్యహ్ర్ణ్:

శివాలయములో శివ లిాంగము మీద అభిషేకము

చేస్సాాంటే, ఆ శివ లిాంగము, ద్వని మీద అభిషేకము
చేస్సానన నీరు కారుతునన ట్టల రాండూ విడివిడిగ
కనిపస్తాయి (“నేను”స్థ +స్థ ధ్యా యమైన సా రూరము - ఇది
ధాా నములో ఉాండే ి స్థ ిన ). కాని అమరనాథ్ గుహలో
ఉాండే శివలిాంగము (మాంచ్చ లిాంగము) మీద
అభిషేకము చేస్థసేా, ఆ అభిషేకము చేిన నీరు, ఆ
మాంచ్చ శివలిాంగము మీద రడగనే, ఆ నీరు కూడా
మాంచ్చగ మారిపోయి ఆ శివలిాంగములో
కలిిపోతుాంది, ఐకా మైపోతుాంది. అపప డు ఆ
శివలిాంగము ఒకక టే కనిపస్సాాంది. అభిషేకము చేిన
24
నీరు ఆ శివలిాంగములో ఐకా మైపోయి కనిపాంచదు
(ధ్యా యమైన సా రూరము - ఇది సమాధిలో ఉాండే
ి
స్థ ి
న ).

ఉద్యహ్ర్ణ్:

దేవతలు, రాక్షస్సల మదా జరిగిన యుదము ధ లో

వృత్యా స్సర అనే రాక్షస్సడు విజృాంభిాంచి యుదము
ధ
చేస్సానాన డు. దధీచి మహరి ు ఎముకలతో చేిన
ఆయుధములు మాప్రతమే వృత్యస్సరుడిని
సాంహరిాంచగలవు. అాందుచేత ఇాంప్రదుడు దధీచి
మహరి ు ఆయన భారా స్సవరచ ఉాండే ఆప్రశ్మమునకు
వచిచ , ఈ విష్యము దధీచి మహరి ుకి చెాప రు. దధీచి
మహరి ు తన భారా కు ఏదో రని చెపప దూరముగ రాంప,
త్యను యోగగిన లో దగ ధమైపోయాడు. విశ్ా కరమ ఆయన
వెనెన ముకతో ఇాంప్రదుడికి వప్రజాయుధము, మిగిలిన
ఎముకలతో దేవతలా ఆయుధములు
తయారుచేశాడు. ఆ వప్రజాయుధముతో ఇాంప్రదుడు
వృత్యా స్సర సాంహారము చేశాడు.

దధీచి మహరి ు భారా ిరిగి ఆప్రశ్మమునకు

వచిచ , తన భర ా విష్యము తెలుస్సకొని చాలా బాధ
రడిాంది. ఆ సమయములో ఆమె గరభ వి. ఆమె తన
తర శ్కితో
ా శిశువుని ప్రరసవిాంచి, ఆ శిశువుని ఒక రావి

25
చెట్టట ప్రకిాంద వదిలేి, వన వృక్షములు తన
కుమారుడిని పోష్ాంచి, పెాంచమని ఆదేశిాంచి ఆమె
తన ప్రాణములను వదిలేిాంది. ఆ శిశువు ఆ రావి
రళ్లు మాప్రతమే ిాంటూ, నీరు ప్రత్యగుతూ ధాా నము
చేస్తా పెరుగుతునాన డు. ఈ పలవా ల డిని చూి
నారదుడు వచిచ , ఆ పలవాల డికి ఉరనయనము చేి,
విదా లు బోధిాంచి, ఉరదేశ్ములు చేి, నేను నీకు
తోడుగ ఉాంటాను, నీవు తరస్సు , ధారణ, ధాా నము
చేస్సకో అని చెాప డు. ఆ పలవా
ల డు తీప్రవమైన ధారణ,
ధాా నము చేశాడు. ఆ పలవా ల డు 12 సాంవతు రముల
వయస్సు కు వచాచ డు. ఆ పలవా ల డి తరస్సు కు మెచిచ ,
ీ
స్థ మనమ
దే హావిష్ణువు ప్రరతా క్షమై, నీవు ఈ ధాా నమునకు పై
స్థస్తనయి సమాధి కోసము, నేను నీకు స్థజాఞనమును
బోధిాంచి అదృశ్ా మైపోయాడు. తరువాత ఆ పలవా ల డు
సమాధి స్థస్తనయికి స్తధన చేి, తతాా స్థజాఞనమును కూడా
స్తధిాంచి, మహరి ు స్థస్తనయికి ఎదిగడు. ఆ పలవా ల డు
నారద మహరి ు కూడా ఆ రావి చెట్టట ప్రకిాందే ఉనాన రు.

ఒకరోజు ఆ మహరి ు, నారదుడితో నేను నా

చినన తనములో నాకు తలిత ల ాంప్రడులు లేక, ఈ
అడవిలో ఒకక డినీ చాలా కష్రట డి పెరిగను. మీ
మూలముగ, మీ సహాయముతో నేను పెరిగి ఈ
స్త
స్థ న యికి ఎదిగను. నవ ప్రగహముల ప్రరభావముల వలన
26
కష్ము
ట లు కలుగుత్యయి అని అాంటారు. నా కష్టలకు
ఏ ప్రగహము కారణము? అని అడిగడు. ద్వనికి
నారదుడు నీ మీద శ్ని ప్రగహము ప్రరభావముతో నీకు
చినన తనములో కష్ము
ట లు కలిగయి అని చెాప డు.
అపప డు ఆ మహరి ు, ఒక చినన పలవా
ల డికి (తనక అని
కాదు) కష్ము
ట లకు కారకుడైన ఆ శ్ని ప్రగహము వైప
కోరముతో చూశాడు. ఆ మహరి ు చూప ప్రరభావమునకు
ఆ శ్నీశ్ా రుడు, ఎవరో లాగి ప్రకిాందకు రడేినట్టల, వచిచ
భూమి మీద ఆ మహరి ు ఎదుట రడాాడు. ద్వనితో
శ్నీశ్ా రుడి కాలు విరిగిాంది, బాధ రడుతునాన డు. అది
తెలుస్సకునన దేవతలు ప్రబహమ దేవుడి దగ గరకు వెళ్ల,ల
ఈ విష్యము చెపప , ప్రగహ గతులు సప్రకమముగ
ిరుగుట లేదు. మీరు వచిచ ఈ సమసా ను
రరిష్క రము చేయమని కోరారు. ప్రబహమ దేవుడు ఆ
మహరి ు దగ గరకు వచిచ , నీవు ఎవరు? ఎాందుకు ఇలా
చేశావు అని అడిగరు.

ద్వనికి అకక డే ఉనన నారదుడు, ఇతడు చినన

పలవా
ల డిగ ఈ రావి చెట్టట ప్రకిాంద ఉాండి, ఈ రావి రళ్లు
ిాంటూ పెరిగడు కాబటి,ట నేను ఇతనిని పరప లాదుడు
అని పలుస్సానాన ను. తరువాత జరిగిన వివరములు
కూడా అనీన వివరిాంచాడు. రావి చెట్టట ప్రకిాంద పెరిగి,
మహావిష్ణువును స్తక్షాకారిాంర చేస్సకొని, మహరి ు స్థస్తనయికి
27
పెరిగినాందుకు ప్రబహమ దేవుడు చాలా సాంతోష్ాంచాడు.
కాని నీ చినన తనములో, నీ కష్ముట లకు శ్ని ప్రగహము
కారణము కాదు. ఎవా రూ ప్రగహముల ప్రరభావముతో
కష్ము
ట లు రడరు. జీవులాందరూ వారు, వారు
చేస్సకునన పణా
ారముల (కరమ ల) ఫలితముల
కారణముగ స్సఖ, దుఃఖములు అనుభవిస్తారు. ఆ
పణా , ారముల కరమ ల ప్రరభావముతో ప్రగహములు, ఆ
ప్రగహ స్థితు
న లు ఆ, యా స్థస్తననములలో ఉాంటాయి.
ప్రగహముల ి స్థ తు
న లు వారు చేస్సకునన పణా ,
ారములకు స్తచకములు మాప్రతమే. ప్రగహములు
మానవులకు ఏ విధమైన స్సఖ, దుఃఖములు కలిగిాంచ
లేవు. నీవు చేస్సకునన కరమ లకు ఫలితములు నీవే
అనుభవిాంచావు. నీ కష్ము ట లకు శ్ని ప్రగహము
కారణము కాదు. కాబటి,ట నీవు ఈ శ్ని ప్రగహమును అతని
స్థస్తననమునకు రాంపాంచ్చ అని చెాప డు. పరప లాదుడు
శ్ని ప్రగహమును అతని స్థస్తననమునకు రాంపాంచేశాడు.
తరువాత ప్రబహమ దేవుడు ఎవరైతే శ్ని వారము రోజున
పరప లాద మహరి ుని తలచ్చకుాంటే, వారికి శ్ని ప్రగహము
దోష్ము ఉాండదు అని వరము ఇచాచ డు. ోనసథ
పంగలో రప్భుః అన్త శ్ని సు
స్థ త తిలో - “పపా లాదేనా
సంసుతతుః” అనే నామము చేరాచ రు.

28
 అిన పురాణ్ము – అిన దేవుడు ఉపదేశ్ము
– “ధాయ త ధాయ నమ్ తథా ధ్యయ యమ్ యశ్ి ధాయ న
ప్పయోజనమ్ ఏతత్ చతుషయ ో ం జ్ఞ
స్థ య తవ యోీ
యంజీత తతతవ విత్”స్థ – ధాా నము చేసేటపప డు
ధాా నము చేసేవాడికి ఏ లక్షణములు ఉాండాలి?,
ధాా నమునకు ఏ లక్షణములు, ధాా నములో ఏ ధ్యా య
రూరమును ఎాంచ్చకోవాలి?, ఏ రూరమును ఎలా
ఎాంచ్చకోవాలి?, ధాా నమునకు ప్రరయోజనము ఏమిటి?
అనే ఈ నాలుగు అాంశ్ములను సరిగగ తెలుస్సకునన
తరువాతే ధాా నము చేయుట ప్రారాంభిాంచాలి.

యమములు, నియమములు, ఆసనము,

ప్రాణాయామము, ప్రరత్యా హారము, ధారణ ిదిాం
ధ చాలి.
ధ్యా యమైన రూరము శాస్తరాయమైన భగవాంతుడికి
సాంబాంధిాంచిన స్తిాా కమైన సగుణ రూరమును
ఎాంచ్చకోవాలి. తరువాత మనస్సు యొకక ఇతర
విష్యములవైప పోనీయకుాండా, మనస్సు ని,
ఆలోచనలను ధ్యా యమైన రూరము మీదకు మాప్రతమే
ప్రరసరిాంచేలా ఉాండాలి.
ధాా నమునకు కలిగే
ప్రరయోజనములను కూడా దృష్లో
ట ఉాంచ్చకోవాలి.
ప్రకమప్రకమముగ ఆ సగుణ రూరమును కూడా వదిలేి
నిరుగణ, నిరాకార రరమాతమ ధాా నము చేయగల
స్థస్తనయికి ఎదగలి.
29
 అిన పురాణ్ము – ధార్ణ్, ధాయ నము,
సమాన మదయ ఉండే అంతర్ములు లేద్య తేడా -
“ధార్ణా మనసో ధ్యయ యే సంసుతతిర్ ధాయ నవత్
నవ ధా మూరాతమూర్ త హ్రి ధాయ న మనో ధార్ణాతో
హ్రిుః” – ధారణ రాండు విధములుగ ఉాండవచ్చచ – 1.
తన శ్రీరములో ఒక అవయవములో మనస్సు ను
కాంప్రీకరిాంచ్చట, 2. బాహా మైన శాస్తరాయమైన
భగవాంతుడి ఒక సగుణ స్తిాా క రూరమును (ఎకుక వ
అవయవములు లేకుాండా, సరళ్మైన) మనస్సు లో
ప్రరిష్ాం
ట చ్చకొనుట. ఏ రూరమును మనస్సు లో
ప్రరిష్ాం
ట చ్చకునాన రో, ఆ రూరము మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచ్చకొని, ధాా నము స్తధన చేయుట. ఆ
ధాా నమును ముాందుకు స్తగిాంచి, సమాధి స్థిిన ని
పొాందుట.

అిన పురాణ్ము – ధార్ణ్, ధాయ నము,

సమాన లక్షణ్ములు - “ధార్ణా ద్యవ దశాయామాుః,
ధాయ నం ద్యవ దశ్ ధార్ణాుః, ధాయ నం ద్యవ దశ్కం
యావత్ సమానర్ అభిధీయతే” – భగవాంతుడికి
సాంబాంధిాంచిన రూరము యొకక మామూలు ఆలోచన
మనస్సు లో ఎాంతసేప ఉాంట్టాందో, ద్వనికి 12 రట్టల
సమయము ఆ రూరము మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచగలిగితే, ద్వనిని ధారణ అని
30
అనుకోవచ్చచ . ఈ ధారణ సమయమును, మరలా 12
రట్టల పెాంచ్చకోగలిగితే (మామూలు ఆలోచనకు 144
రట్టల), ద్వనిని ధాా నము అని అనుకోవచ్చచ . ఈ
ధాా నము సమయమును, మరలా 12 రట్టల
పెాంచ్చకోగలిగితే (మామూలు ఆలోచనకు 1,728 రట్టల),
ద్వనిని సమాధి అని అనుకోవచ్చచ .

అిన పురాణ్ము – సమాన లక్షణ్ములు -

“ధాయ యన్ మనసా నివేశ్య యుః తిష్టో ఆచలుః స్థరథర్ుః
నిరావ త అనవత్ యోీ సమానసథ ప్పకీరి తతుః I న
ప్శుణోతి నచప్ాతి నపశ్య తి న ర్సయ తి నచ
సా ర్శ ం విజ్ఞనాతి న సంకలా యతే మనుః I న
చభిమనయ తే కించిత్ నచ బుధయ తి కాషవ
ో త్
ఏవం ఈశ్వ ర్ సంలీనుః సమానసథ సకీయతే I
యథా దీపో నివాతసథుః న్తంగతే సోపమాప్సుమ తుః
ధాయ యతో విష్ణ మాతమ నమ్ సమానసథసయ
యోినుః” - ధాా నము మరియు ధాా న సమయము
12 పెరిగి, మనస్సు ను వేరే విష్యముల మీదకు
పోనీయకుాండా, పూరిగా ఆ ధ్యా యమైన రూరము మీదే
నిలిప, ధ్యా యమైన రూరము మీద మనస్సు పోతోాంది
అని కూడా తెలియకుాండా (నేను ధాా నము
చేస్సానాన ను అని కూడా తెలియకుాండా), శారీరకముగ
మరియు మానికముగ ఏ విధమైన కదలికలు
31
లేకుాండా ఉాండగలిగితే, ఎకుక వగ గని వీచని
ప్రరదేశ్ములో అగిన లేద్వ ీరము జాా ల ఒక ధారగ
మాండుతునన ట్టలగ లేద్వ వెలుగుతునన ట్టలగ
మనస్సు ను ఉాంచ్చకోగలిగితే, ఆ స్థిిన లో ఉనన యోగి
సమాధిలో ఉనాన డు అని అాంటారు. సమాధి ి
స్థ ి
న లో
ఉాండే యోగి తన చెవులతో ఏ శ్బము
ద ను వినలేడు,
తన ముకుక తో ఏ వాసనను చూడలేడు, తన న్నటితో ఏ
రకమైన రుచ్చలను ఆస్తా దిాంచలేడు, తన
చరమ ముతో ఏ సప ర్ ను తెలుస్సకోలేడు, మనస్సు
కూడా ఏ విధమైన సాంకలప ములను చేయలేదు.
మనస్సు లో వేరే ఆలోచన రానేరాదు. నేను అను
భావము, ఇది నా శ్రీరము భావన, అభిమానము
ఉాండదు. ఏమీ తెలియకుాండా ఒక కటెలా
ట గ ఉాంటాడు.
ఆ యోగి యొకక జీవాతమ , తన ధ్యా యమైన
రరమేశ్ా రుడి యాందు లీనమైపోయాడు,
ఏకమైపోయాడు. అట్టవాంటి స్థిి న లో ఉనన యోగిని
సమాధి ి
స్థ ి
న లో ఉనాన డు అని అాంటారు. ఎకుక వ గలి
వీచని ప్రరదేశ్ములో ఉాండే ీరము ఎలాగైతే ఏక
జాా లగ వెలుగుతుాందో, అలాగే ఆ యోగి మనస్సు
కూడా, అాంతటా వాా పాంచిన ఆ రరమాతమ తో (ధ్యా య),
తనను (ధాా త) ఐకా ము చేస్సకొని, తనకు (ధాా త)
రరమాతమ కు (ధ్యా య) మధా ఏ బేధమును లేకుాండా,

32
కవలము ధ్యా యమైన రరమాతమ భావనే
అనుభవములోకి ఉాంటే, అతని మనస్సు ఏ విధమైన
చలనము లేకుాండా ి
స్థ ర
న ముగ ఉాంట్టాంది.

అట్టవాంటి యోగికి అనేక ిదుధలు కలుగుత్యయి.

దేవతలు ననున అనుప్రగహిాంచ్చ, ననున అనుప్రగహిాంచ్చ
అాంటూ ఆ యోగి వెాంటరడత్యరు. అష్ ట ఐశ్ా రా ములు
ననున పొాందు, ననున పొాందు అని ఆ యోగి
వెాంటరడత్యయి. కాని వాటిని లెకక చేయకుాండా తన
స్తధనను కొనస్తగిాంచాలి.

4. ప్తయమేకప్త సంయముః

ప్తయం ఏకప్త సంయముః - ఒక విష్యము

మీద ధారణ, ధాా నము, సమాధి - ఈ మూడిాంటినీ
కలిప (విడివిడిగ కాదు) సాంయమము అని
పలవబడత్యయి. సాంయమము = ధారణ + ధాా నము
+ సమాధి.

సాంయమము = ధారణ – ఏ సా రూరమును

మనస్సు లో ి
స్థ ర
న ముగ స్త
స్థ న పాంచ్చకునాన మో +
ధాా నము – అదే సా రూరము మీదక మనస్సు లోని
ఆలోచనలు అనీన ప్రరసరిస్తా + సమాధి – అదే
రూరముతో జీవాతమ ఐకా మై ఉాండాలి. సాంయమము

33
అాంటే ధారణ + ధాా నము + సమాధి అని
అనా యిాంచ్చకోవాలి.

5. తజయా
జ త్ ప్పజ్ఞయఽఽలోకుః

తజయా
జ త్ ప్పజ్ఞయఽఽలోకుః – ఈ
సాంయమమును స్తధిాంచినటయి ల తే ప్రరజ ఞ (విజాఞనము,
తతాా జా
స్థ ఞ నము) అనే వెలుగు ిదిస్సా
స్థద ాంది.

రాండవ ాదములో 28 వ స్తప్రతము - 28.

యోగాంగానషాానాదశుదిధక్షయే
జ్ఞ
స్థ య నదీపర్
త వివేకఖ్యయ తేుః - యోగాంగ అనషాానాత్
అశుదిధ క్షయే స్థజ్ఞయనదీపుఃత ఆ వివేకఖ్యయ తేుః -
యోగాంగములను అనుష్టనము ద్వా రా అశుదిని ద
తలగిాంచ్చకొని, బుదిని ధ , మనస్సు ని రరిశుప్రభము
చేస్సకుాంటే తేలిపోని, బలమైన, స్థిర
న మైన వివేక ఖ్యా ి
వరకు జా
స్థ ఞ నము వృదిధ చెాంది ప్రరకాశిస్సాాంది.

యమ (నిష్టధములు), నియమ (విధులు) -

అనే యోగాంగములకు స్థజాఞనము కలిగిాంచే శ్కి ా లేదు.
ఇవి శ్రీరములోని అశుదుధలను తలగిస్తాయి.

ఆసనము - శ్రీరములోని ఇాంప్రదియముల,

మనస్సు యొకక కదలికను ఆప, శ్రీరమునకు
ి న మైన ి
స్థ ర న ని కలిగిస్సాాంది.
స్థ ి

34
 ప్పాణాయామము – మనస్సు యొకక
చాంచలతా మును అరికటి,ట
ధారణకు యోగా త
కలిగిస్సాాంది. రాండవ ాదము 53 వ స్తప్రతము - 53.
ధార్ణాసు చ యోగయ త మనసుః - నాలుగవ
విజాఞనముతో కూడిన ప్రాణాయామము అభాా సము
ద్వా రా తదురరి స్త
స్థ న యి అయిన ధారణ (మనస్సు ఒక
చోట స్థిర
న ముగ ఉాండుట) అనే యోగాంగమునకు
యోగా త మనస్సు కి కలిగిస్సాాంది.

ప్పతయ హార్ము – ఇాంప్రదియములను,

మనస్సు ని బయటకు పోనీయకుాండా, వాటి, వాటి
స్త
స్థ న నములలో ఉాండేలా చేస్సాాంది. మనస్సు కి స్థథర
ైన ా ము,
స్థిరన తా ము కలిగిస్సాాంది.

ధార్ణ్, ధాయ నము, సమాన (సంయమము) –

ధారణ ద్వా రా మనస్సు లో ఒక ధ్యా యమైన దివా
రూరమును స్థిరన ముగ ప్రరిష్ాం
ట చ్చకొని, ధాా నము
ద్వా రా ఆ రూరము మీదే మనస్సు లోని ఆలోచనలను
నిరాంతరము ప్రరసరిాంరచేస్తా, సమాధి ద్వా రా
ధాా నము అనే ఉనికి లేకుాండా, ఆ ధ్యా యమైన
రూరములో జీవాతమ ఐకా మైపోయి, మనస్సు తో
ధ్యా యమైన దివా రూరముయొకక అనుభవము
కలిగిస్సాాంది. ధ్యా యమైన రూరమును తెలియచేస్సాాంది.
స్థజాఞనమును కలగచేస్సాాంది.
35
 ప్తిిఖిప్బాహ్మ ణోపనిషత్ – 56 – “ధాయ న్తనైవ
సమాయోత వోయ మిన చతయ ంతనిర్మ లే,
సూర్య ోతిదుయ తి ర్థం విద్యయ తిత మథోక్షజమ్,
హ్ృదయాముర రుహారనం ధాయ యే ద్యవ
విశ్వ రూపణ్మ్, అన్తకాకార్ ఖచిత మన్తక
వదనానివ తమ్, అన్తక భజసంయక త
మన్తకాయధమణిితమ్, నానావర్ ణ ధర్ం దేవం
శాంతముప్గ ముద్యయధమ్, అన్తక నాయనాకీర్ ణం
సూర్య ోతి సమప్పభ్మ్, ధాయ యతో యోిన
సా ర్వ ం మనోవృతిత రివ నశ్య తి” – ధాా నముతో
మాప్రతమే మనస్సు నియాంప్రిాంచబడుతుాంది.
ధాా నము భగవాంతుడి ఏ రూరమునైనా
ధాా నిాంచవచ్చచ . మనస్సు యొకక అలప
సా భావమును పెాంచ్చకుాందుకు రరమాతమ యొకక
విశ్ా రూరమును, విరాట్ రూరమును ధాా నిాంచాలి.
హృదయ రదమ ములో భగవాంతుడి విశ్ా రూరమును
ప్రరిష్ాం
ట చ్చకోవాలి. భగవాంతుడు అనేక రూరములు,
అనేక ముఖములు, అనేక భుజములు (చేతులు),
చెడవా
ా రిని దాండిాంచ్చటకు ఆ చేతులలో అనేక
ఆయుధములను ధరిాంచాడని, అనేక రాంగులలో
ఉనాన డని, మాంచివారిరటల శాాంతముగ ఉనన ట్టల
మరియు చెడవాా రిరటల ఉప్రగముగ ఉనన ట్టల, కోి

36
స్తరుా ల ప్రరకాశ్ముతో ఉనన ట్టలగ భావిస్తా ధాా నము
చేస్సకోవాలి. ఈ
విధముగ విశ్ా రూరమైన
రరమాతమ ను ధాా నిసేా, మనస్సు కు విశాలమైన,
గహనమైన విష్యములను అర ధము చేస్సకునే ప్రరజ,ఞ
స్థజాఞనమును పొాందుటకు యోగా త కలుగుతుాంది.
అపప డు మనస్సు లోని కదలికలు అనీన ఆగిపోత్యయి.

ప్తిిఖిప్బాహ్మ ణోపనిషత్ – 57 –
“హ్ృతుా ండరీకమధయ సథం చైతనయ ం జ్యయ తి
ర్వయ యమ్, కదమర గోళకా కార్ం తురాయ తీత
పరాతా ర్మ్, అనంతమాననేమయం చినమ యం
భాసక ర్ం విభమ్, నివాతదీప
సదృశ్
మకృప్తిమమణీ ప్పభ్మ్, ధాయ యతో యోిన స్థసస
త య
ముకి తుః కర్తలే స్థరథత” – హృదయ కమలము మధా
ఉాండువాడు, చైతనా జా
స్థ ఞ నసా రూపడు, అవా యుడు,
కదాంబ పష్ప గుచచ ము వాంటి ఆకారము కలవాడు,
తురాా తీతుడు, రరాతప రుడు, ఆనాందమయుడు,
చినమ యుడు, భాసక రుడు, విభుడు,
నవాతీరసదృశుడు, ఆకృప్రిమ కౌస్సాభము మణుల
కాాంితో ప్రరకాశిాంచ్చవాడు,
అగు రరప్రబహమ లో
లయమైపోయి ధాా నిాంచ్చన్న అటిట యోగికి, అరచేిలో
ఉనన ఉిరి రాండు వలె, విదేహ ముకి ా కలుగును.

37
 మొదటి దశ్లో రరమాతుమ డి విశ్ా రూరమును
మనస్సు లో ధాా నము చేస్తా, తరువాత దశ్లో
ప్రకమప్రకమముగ రరమాతుమ డి అలాంకారములను,
ఆయుధములను, ఆభరణములను, శ్రీర
అవయవములను, రూరమును తగి గాంచ్చకుాంటూ
రరమాతమ యొకక నిరుగణ, నిరాకార, గుణాతీత,
విష్యాతీత, అనాంత ప్రరకాశ్ సా రూరమైన చైతనా ,
జా
స్థ ఞ న సా రూరమును, ఆనాంద సా రూరమును
భావిాంచ్చకుాంటూ ధారణ చేస్సకొని, ధాా నము స్తధన
చేయాలి.

దర్శ నోపనిషత్ – నవముః ఖండుః – “అథవా

సతయ మీశానం స్థజ్ఞయన మానంద మధయ మమ్,
అతయ ర్ ధమచలం నితయ మాదిమధాయ ంతవరి జతమ్,
తథా సూ
స్థ థ ల మనాకాశ్ మానంసా ృశ్య
మచక్షుషమ్, న ర్సం స చ గంద్యఖయ మప్పమేయ
మనూపమమ్, ఆతమ నం సచిి ద్యనంద మనంతం
ప్రహ్మ సుప్వత,
అహ్ మరమ తయ భిధాయ యేత్
ధ్యయ యాతీతం విముక తయే, ఏవ మభాయ సయక తసయ
పురుషసయ మహాతమ నుః, ప్కమా దేవ ద్యంతవిజ్ఞయనం
విజ్ఞయేత న సంశ్యుః ఇతి”స్థ - దత్యా ప్రతేయ స్తా మి
స్తాంకృికి అనే శిష్ణా డికి తతాా స్థజాఞనము బోధిస్తా,
ధాా నములో రరమాతుమ ని సగుణ రూరములో
38
ధాా నము ప్రాధమిక దశ్, తరువాత రరమాతుమ ని
నిరుగణ, గుణాతీత, నిరాకార, నిరిా ేష్ రూరమును
(సతయ రూపము, నితయ రూపము – భూత, వరమాన, ా
భవిష్ా తుా - మూడు కాలములలో ఏ విధమైన మారుప
లేకుాండా ఉాండేవాడు, స్థజ్ఞయన రూపము - చిత్ (చైతనా )
రూరము, ఈశానము – ఈ జగతుాను తన ఆధీనములో
ఉాంచ్చకొని ాలిాంచేవాడు, ఆనంద రూపము,
అద్వవ త రూపము – ఈ జగతుా అాంత్య ఒక
సా రూరమైన రరమాతేమ , మరొకటి లేదు), నిర్మ లము –
ఏ మాప్రతము
మాలినా ములు లేని రూరము,
ఆదిమధాయ ంత వరి జతం – మొదలు లేద్వ పట్టటక,
మధా మము లేద్వ ఉాండుట లేక పెరుగుట, నశిాంచ్చట
లేని సా రూరము, ఏ గుణములు లేని, ఏ ఆకారము
లేని, ఇాంప్రదియములకు తెలియని రూరముగ,
దేనితోనూ పోలచ లేని రూరముగ) ధాా నము చేయాలి.
తరువాత ఆ రరమాతమ అాంశ్ము నేను, ఆ ప్రబహమ
సా రూరము నేనే అనే భావనతో నిరుగణ ధాా నము చేసేా
విముకి ా తరప కుాండా కలుగుతుాంది.

ధాయ నబంూపనిషత్ - 2-5 – నాభి

స్త
స్థ న నములో ఉాండే సమాన వాయువుతో ఒకక డైన
జీవుడు ఈ శ్రీరము భాగమును భరిాంచ్చచ్చనాన డు.
ప్రాణాయామము స్తధన దశ్లోనే ధారణ, ధాా నము
39
కొదిగద ప్రారాంభిాంచి, నాభి స్థస్తననములో (మణిపూరక
చప్రకములో) విష్ణువు యొకక రూరమును ధారణ
చేస్సకొని ధాా నము చేయాలి. అదే ప్రాణమును
హృదయ స్త స్థ న నమునకు తీస్సకువచిచ , హృదయ
స్థస్తననములో (అనాహత చప్రకములో) ప్రబహమ దేవుడి
రూరమును ధారణ చేస్సకొని ధాా నము చేయాలి. ఆ
ప్రాణ వాయువును ప్రభూ మధా కు తీస్సకువచిచ (ఆజాఞ
చప్రకములో) రుప్రదుడి రూరమును ధారణ చేస్సకొని
ధాా నము చేయాలి. ఈ ప్రిమూరి ా ధాా నమును
ప్రకమప్రకమముగ ఏక మూరి ా ధాా నము అభాా సము
చేయాలి. ఆ తరువాత పైన చెపప న రరమాతుమ ని
నిరుగణ, గుణాతీత, నిరాకార, నిరిా ేష్ రూరమును
ధాా నము చేయగల స్థస్తనయికి ఎదగలి.

6. తసయ భూమిష్ వినియోగుః

తసయ భూమిష్ వినియోగుః – 5 వ స్తప్రతములో

చెపప న సాంయమము ద్వా రా కలిగే ప్రరజాఞ లోక ిదిని
ధ
చినన , చినన స్తమానా విష్యములు
తెలుస్సకునేాందుకు వినియోగిాంచకూడదు.
సాంయమము ద్వా రా కలిగిన ప్రరజాఞ లోకముతో
ఆగిపోకుాండా, పై స్తస్థ న యి 1. సవితరక సమాధి,
నిరిా తరక సమాధి, 3. సవిచార సమాధి, 4. నిరిా చార
సమాధి, 5. నిరిా కలప సమాధి లేద్వ నిరీబ జ సమాధి, 6.
40
సాంప్రరజాఞత సమాధి స్థిి
న ని ప్రకమప్రకమముగ
స్తధిాంచ్చకుాందుకు మెట్టటగ వినియోగిాంచ్చకోవాలి. ఈ
ప్రరజాఞ లోకము లేనిదే పై స్త స్థ న యి ి
స్థ ి
న స్తధన
చేయలేరు. .

మొదటి ాదములో 20 వ స్తప్రతము - 20.

ప్శ్ద్యధ వీర్య సమ ృతి సమాన ప్పజ్ఞయపూర్వ క
ఇతర్దషామ్ – ఈ స్తప్రతములో సమాధి తరువాత
కలిగే ప్రరజ ఞ 1. సవితరక సమాధి, నిరిా తరక సమాధి, 3.
సవిచార సమాధి, 4. నిరిా చార సమాధి 5. నిరిా కలప
సమాధి లేద్వ నిరీబ జ సమాధి స్థిి
న ప్రకమప్రకమముగ
స్తధిాంచ్చకుాందుకు ఈ ప్రరజను
ఞ వినియోగిాంచ్చకోవాలి.
“యోగో యోగసయ దేశ్కుః”,స్థ స్థ “యోగేన
యోగజ్ఞయతవయ ుః యోగో యగాత్ ప్పవర్ తతే
యోప్పమతతసుత యోగేన స యోగే ర్మతే రర్మ్” -
ప్రాధమిక యోగమే ఏ యోగ స్థిి
న లో ఉనాన ము, ఏ
యోగము ద్వా రా పైన ఏ యోగము స్తధన చేయాలి,
అని ప్రకమప్రకమముగ ఉరదేశ్ము చేస్తా ఉాంట్టాంది.
ప్రరజ ఞ కాాడుతుాంది. యోగము పై స్థస్తనయి స్తధనకు
తీస్సకెళ్లలతుాంది. పై స్త
స్థ న యి యోగమును, యోగముతో
(ప్రకిాంద స్థస్తనయి సమాధిలో కలిగే ప్రరజతో
ఞ )
తెలుస్సకోవాలి. పై స్త స్థ న యి యోగమునకు కావలిన
స్తధన సాంరిా, ప్రకిాంద స్థస్తనయి సమాధి ద్వా రా
41
అాందుతుాంది. స్తధనను విడిచిపెటకు
ట ాండా
నిరాంతరము చేయవలెను. అట్టవాంటి స్తధకుడు
చాలా కాలము తన యోగ స్తధన ద్వా రా
ప్రరయోజనములను అాందుకుాంటూ, చివరికి శాశ్ా త
ప్రరయోజనమైన విముకి ా కూడా అాందుకుాంటాడు.
మండలప్బాహ్మ ణోపనిషత్ – ప్పథమ
ప్బాహ్మ ణ్మ్ – 1 - “విషయవాయ వర్ తనపూర్వ కం
చైతన్తయ చైతనయ స్స
స్థ థ పనం ధార్ణా భ్వతి,
ధాయ నవిసమ ృతి సా మాథిుః, ఏవం సూక్షామ 2ంంగాని
య ఏవం వేద, స ముకి త భాగా వతి” – యాజవ ఞ లక ా
మహరి ు ఆదితా మాండలమునకు రయి ఆదితా
భగవానుని దరి్ ాంచి, నమసక రిాంచి, నాకు ప్రబహమ
తతాా ము ఉరదేశ్ము చేయమని ప్రారి నాంచెను.
ఆదితుా డు యోగ ఉరదేశ్ములో, ధారణలో స్థస్తనయి
పెరుగుతూ, పెరుగుతూ ఉాండగ భగవాంతుడి స్తగున,
స్తకార అలాంకార రూరమును ధారణ చేస్తా, తరువాత
భగవాంతుని నిరుగణ, నిరాకార, నిరిా కార చైతనా
సా రూరమును ధారణ చేసే స్త స్థ న యి ఏరప డుతుాంది.
ధారణలో ఇది ఉతామ స్థస్తనయి ధారణ. అదే చైతనా ము
ఈ జగతుా అాంత్య వాా పాంచి ఉాంది అనే భావన
ఏరప డితే అది ఉతామ స్త స్థ న యి ధాా నము. నేను
ధాా నము చేస్సానాన ను అనే భావన కూడా ఆ చైతనా
42
సా రూరములో ఐకా మైపోయి, కవలము ఆ చైతనా
సా రూరమే ధాా నములో మిగిలిపోతే అది సమాధి
అవుతుాంది. ఇటిట యోగ స్తక్షామ ాంగములను ఎవరు
పూరిగ
ా తెలుస్సకునాన డో, అతడు మోక్షమునకు అర హత
కలుగుతుాంది.
మండలప్బాహ్మ ణోపనిషత్ – ప్పథమ
ప్బాహ్మ ణ్మ్ – 3 – “మనోయకాత2స్థనర్
త ేృటో స్స
స్థ త ర్క
ప్పకాశాయ భ్వతి” - ధారణ, ధాా నము, సమాధుల
(సాంయమము) ద్వా రా మనస్సు లోని అశుదుధలను
పూరిగా నిరూమ లిాంచ్చకొని, జా
స్థ ఞ నము పొాందుటకు
ిదము
ధ గ ఉనన టయి ల తే, మనస్సు లోరల ఉాండే
జీవుడి తతాా మును, జీవుడితో కలిిఉాండే రరమాతమ
తతాా మును తెలుస్సకోగలిగితే, జీవుడు తరిాంచ్చటకు
కావలిన స్థజాఞనము కలుగుతుాంది.
7. ప్తయమంతర్ంగమ్ పూర్దవ భ్య ుః

ప్తయమ్ అంతర్ంగమ్ పూర్దవ భ్య ుః – ధారణ,

ధాా నము, సమాధి
(సాంయమము) అనే మూడు
యోగాంగములు అాంతరాంగ (దగ గర) స్తధనములు.
అాంతకు ముాందు చెరప బడిన ఐదు యోగాంగములు -
యమ, నియమ, ఆసన, ప్రాణాయామ,
ప్రరత్యా హారములు బహిరాంగ స్తధనములు.

43
 బహిరాంగ స్తధనములు మనస్సు లో ఉాండే
అవిదా , అిమ త, రాగము, దేా ష్ము, అభినివేశ్ము
మొదలైన క స్థ శ్ములను,
ల కామము ప్రకోధము, లోభము,
మోహము, మదము, మాతు రా ములు అనే
అరిష్డా ర గమనును, సాంస్తక రములను శుదము
ధ
చేిన తరువాత, వాటి ప్రాధానా త తగుగతుాంది.
అపప డు మనస్సు రరిశుదము
ధ గ చేి, మన్న వృతుాలు
(ఆలోచనలు) లేకుాండా ప్రరశాాంతముగ ఉాంటే ఏకాప్రగత
కలిగి, తతాా జా
స్థ ఞ నము పొాందుటకు అర హత కలిగిస్సాాంది.
కాని అాంతరాంగ స్తధనములు ఎలప
ల ప డూ ఎకుక వ
ప్రాధానా త కలిగి ఉాంటాయి. ధారణ, ధాా నము,
సమాధి అనే అాంతరాంగ స్తధన ద్వా రా మనస్సు ఒక
విష్యము మీద కాంప్రీకరిాంచి, ప్రరజాఞ లోకము
పెరుగుతూ, వివేక ఖ్యా ి కలిగి, వివేక ఖ్యా ి ద్వా రా
సాంప్రరజాఞత (సవితరక , నిరిా తరక , సవిచార, నిరిా చార)
సమాధి కలిగి తతాా స్థజాఞనము సప ష్ము ట గ ప్రరకాశిాంచి,
రరమ వైరాగా ము కలిగి, అసాంప్రరజాఞత (నిరీబ జ)
సమాధి కలుగుతుాంది.

ఎనిమిదవ యోగాంగము అయిన సమాధి ద్వా రా

సాంప్రరజాఞత సమాధి (స్తక్షామ ి స్తక్షమ మైన వస్సావులను
ప్రరతా క్షముగ చూడగలిగే స్తమర ధా ము, స్థిి న ) కలగదు.
సాంప్రరజాఞత సమాధికి ముాందు ప్రరజాఞ లోకము, వివేక
44
ఖ్యా ి కలిగి తీరాలి. ఏ రని జరగలనన లేద్వ ఏ
ఫలితము కలగలనన ద్వనికి తగ గ ద్వనికి కావలిన
అనిన స్తధనములు చేస్తా, ద్వనికి కావలిన జా
స్థ ఞ నము
కూడా సరైన స్థస్తనయిలో ఉాండాలి. స్థజాఞనముతో కలిిన
స్తధనములే రరిపూర ుమైన ఫలితములను ఇస్తాయి.

ివ సంహిత
– రరమేశ్ా రుడు గౌరీదేవికి
యోగోరదేశ్ములు చేస్తా – “ఏతత్ ధాయ నసయ
మహాతమ య మ్ మయా వకుతం న సకయ తే, యుః
స్సధయతి స జ్ఞనాతి సహ్ అస్సమ కమతి సమమ తుః”
– 7 వ యోగాంగమైన ధాా నము యొకక
గొరప తనమును నేను కూడా చెరప లేనాంత ఉాంది.
ఎవరైతే ధాా నము స్తధన చేస్తారో, వాళ్ు క
అనుభవములోకి వస్సాాంది. ఆ స్తధకుడు అనుభవిాంచి,
నాకు ఈ ఫలితము కలిగిాంది అని చెపప తే, ద్వనిని
నేను అాంగీకరిాంచాలి. “ధాయ నాదేవ విజ్ఞనాతి
విచిప్తేక్షణ్ సంభ్వమ్ అణిమాదిగుణోపేతం
భ్వతేయ వ న సంశ్యుః” - ధాా నము ద్వా రా
తెలుస్సకోవలిన అి స్తక్షమ మైన విష్యములను
కూడా సప ష్ము
ట గ తెలుస్సకోగలుగుత్యరు. విజాఞనము
యొకక సప ష్త
ట ను పొాందుత్యరు. ధాా నము ద్వా రా 1.
అణిమ, 2. మహిమ, 3. గరిమ, 4. లఘిమ, 5. ప్రాపా, 6.
ప్రాకామా ము, 7. ఈశ్తా ము, 8. వశితా ము అనే అష్ ట
45
ిదుధలను పొాందుత్యరు. మోక్షమునకు దగ గర
అవుత్యరు. “రాజయోగో మయాఖ్యయ తుః సర్వ
తంప్తేష్ గోపతుః రాజ్ఞనరాజ యోగోయం
కథయామి సమాసతుః” - ీనిని రాజ యోగము
అాంటారు. ీని పైన రాజాధిరాజ యోగము మరొకటి
ఉాంది. అనిన తాంప్రతముల కాంటె అి రహసా మైనది.
ద్వనిని ఎవా రూ చెరప రు. “సవ రక త ం చ ఆసనం
కృతవ సుమఠే జనతుః వరి జతే గురుం సంపూజయ
ఎతేన న ధాయ నమేతత్ సమాచర్దత్” - రాజ యోగము
ద్వా రా కలిగే ధాా నము, ఆ ధాా న ిదిధ కలిగిన
తరువాత, మరలా ఒక ఆసనము (సా ిాక్ ఆసనము)
వేస్సకొని, ఏ విధమైన విఘన ములు కలగని ఏకాాంత
(మానవులు, జాంతువులు లేని) ప్రరదేశ్ములో కూరొచ ని,
గురువును పూజాంచ్చకొని, చెరప బోయే కొతా ధాా నమును
మొదలుపెటాటలి. “నిరాలంరం భ్వేత్ స్థజీవ
జ ం స్థజ్ఞయతవ
వేద్యంత యకి తతుః నిరాలంరం మనుః కృతవ న
కించిత్ చింతయే సుధీుః”స్థ – మొదటి దశ్ ధాా నము
కాంటె పై స్థస్తనయి ధాా నము చేయాలి. ఏ విేష్ములు,
ఆకారము, రూరము రాంగు, వాసన లేని, నిరుగణ,
నిరాకార, నిరిా ేష్ (నిరాలాంబ) రరమాతమ సా రూరము
(ఉరనిష్తుాల వాకా ములలో వివరిాంచిన రరమాతమ
యొకక సా రూరమును) మనస్సు లో ధారణ చేస్సకొని,

46
వేరే విష్యములను ఆలోచిాంచకుాండా, మనస్సు ని
కదలనీయకుాండా రరమాతమ సా రూరము మీదే
ఆలోచనలు అనీన కాంప్రీకరిాంచ్చకోవాలి. “ఏతత్
ధాయ నాత్ మహా రదిధుః భ్వత్ ఏవ న సంశ్యుః,
వృతిత హీనమ్ మనుః కృతవ పరిపూర్ ణమ్ సవ యం
భ్వేత్” – ఇట్టవాంటి ధాా నము ద్వా రా గొరప మహా
ిదిధ తరప కుాండా కలుగుతుాంది. మనస్సు లో ఏ
రకమైన కదలికలు, ఆలోచనలు, వికారములు లేని
ి
స్థ ి
న కలుగుతుాంది. ఈ ి స్థ ి
న లో రరమాతమ యొకక
రరిపూర ుమైన స్థిి
న ని పొాందగలుగుత్యడు. మనస్సు
ద్వా రా కలిగే కష్ము
ట లను నివృిా చేస్సకోగలుగుత్యడు.
“చరాచర్ మిదమ్ విశ్వ మ్ పరోక్షం యుః కరోతి చ
అపరోక్షమ్ పర్ం ప్రహ్మ వయ క తమ్ సర్వ ం
ప్పలీయతే” – జీవులకు కష్ము ట లు ఎాందుకు
కలుగుతునాన యి అనే విష్యము ఎవా రూ పూరిగా
అర ధము చేస్సకోలేదు. జీవులు (మానవులు) తన
సా సా రూరమును (ఆతమ సా రూరమును)
మరిచిపోయి, తన కాంటె వేరుగ ఉాండే ఈ ప్రరరాంచము
మీద తన దృష్ని ట (ఆలోచనలను) స్తగిస్సానాన డు.
ప్రరరాంచమునకు సాంబాంధిాంచిన విష్యములు అనీన
మనస్సు లో ఉనాన యి (ప్రరతా క్షము). కాని ఈ
ప్రరరాంచమును చూస్సానన ది ‘న్తన” – ఆతమ తతాా ము

47
ఏమిటి అని మాప్రతము అలోచిాంచ్చటలేదు. ఆతమ
తతాా ము లేద్వ రరమాతమ తతాా ము పూరిగ
ా మరుగున
రడిపోయిాంది (రరోక్షము). ముఖా మైన కావలిన
విష్యము మరుగున రడి, అకక ర లేని విష్యములు
అనీన చాలా ప్రరధానములుగ అయాా యి.
ప్రరతా క్షముగ చూసే ప్రాపాంచక విష్యములను
వదిలిపెస్థటిట (రరోక్షము, మరుగున అవాా లి), మరుగున
రడా ఆతమ తతాా మును తెలుస్సకొనటకు (ప్రరతా క్షము,
ప్రరధానము అవాా లి) ప్రరయతన ము చేయాలి. అపప డు
ప్రరరాంచము ద్వా రా కలిగే ఏ కష్ము
ట ఉాండదు. “స్థజ్ఞయన
కార్ణ్ అజ్ఞయనమ్ యద్య నోతా దయ తే ధృతమ్
ఆభాసం కురుతే యోీ సద్య సంగ వివరి జతమ్” –
వీటనిన టికీ ప్రరధానమైనది జా స్థ ఞ నము. ప్రాపాంచక
విష్యముల జా స్థ ఞ నమును (అరర విదా ) అజాఞనముగ
భావిాంచి, ీనిని వదిలిపెటి,ట ఆతమ తతాా స్థజాఞనము (రరా
విదా – ప్రబహమ స్థజాఞనము – ముండోపనిషత్ - 1-1-5)
స్తధిాంచ్చకుాంటే ఈ ఫలితములను పొాందవచ్చచ .

రాజ యోగములో మనస్సు లో ధాా నము అనే

చినన ాప టి కదలిక ఉాంది. రాజాధిరాజ యోగములో ఆ
చినన ాప టి కదలిక కూడా ఉాండదు.

సమాన – 8 వ యోగాంగము

48
 సంప్పజ్ఞయత సమాన - తతాా స్థజాఞనము
సప ష్ము
ట గ భాిస్తా ఉాంట్టాంది.

అసంప్పజ్ఞయత లేద్య
నిరీర జ సమాన –
మనస్సు లో ఏ ప్రకియ, చలనము లేని స్థిి
న .

8. తదప రహిర్ంగమ్ నిరీర జసయ

తదప రహిర్ంగమ్ నిరీర జసయ - ధారణ,

ధాా న, సమాధి (సాంయమము) నిరీబ జ సమాధికి చాలా
దూరముగ ఉాండే బహిరాంగ స్తధనములు.

సాంప్రరజాఞత సమాధికి, యమ, నియమ, ఆసన,

ప్రాణాయామ, ప్రరత్యా హారములు ఎలా దూరముగ
ఉాండే బహిరాంగ స్తధనములో, ధారణ, ధాా నము,
సమాధి దగ గరగ ఉాండే అాంతరాంగ స్తధనములో,
అలాగే నిరీబ జ సమాధికి ధారణ, ధాా నము, సమాధి
బహిరాంగ స్తధనములు. దూరముగ ఉాండి
సహాయము చేసే స్తధనములే. నిరీబ జ సమాధికి
రరమ వైరాగా ము లేద్వ పరుష్ ఖ్యా ి (పరుష్ణడు,
ప్రరకృికి మధా ఉాండే తేడాను తెలియచేసే ప్రరజ)ఞ
దగ గరగ ఉాండే అాంతరాంగ స్తధనములు. వీటి
ద్వా రానే నిరీబ జ సమాధి స్తధిాంచవచ్చచ .

49
9.
వుయ తథననిరోధసంస్సక ర్యోర్భిభ్వప్పాదురాా వౌ
నిరోధక్షణ్చితతనవ యో నిరోధపరిణాముః

వుయ తథన నిరోధ సంస్సక ర్యో అభిభ్వ

ప్పాదురాా వౌ నిరోధక్షణ్ చితతనవ యో నిరోధ
పరిణాముః – మనస్సు లోని కదలికల (అవిదా ,
అిమ త, రాగము, దేా ష్ము, అభినివేశ్ము అనే
క
స్థ శ్ములు,
ల సాంస్తక రములు) ద్వా రా కష్ము
ట లు
కలుగుతునాన యి. ఈ క స్థ శ్ములు
ల మనస్సు ని ప్రాపాంచక
విష్యముల వైప బయటకు తీస్సకువెళ్ల,ల ఆ
ప్రాపాంచక విష్యములను శ్రీరము లోరలకి
తీస్సకువస్సానాన యి. ఈ ప్రకియలతో (వుయ తథన
సంస్సక ర్ములు – మనస్సు ను ఒక ప్రకియకు
ప్రపోతు హిాంచే సాంస్తక రములు, మనస్సు లో కదలికలు,
చలనము కలిగే స్థిి న ) సాంస్తక రములను కూడా
పటిాం
ట చి మనస్సు లో అాంతరీ లనముగ ముప్రద రడి
పేరుకొని, నిప్రద్వణ ి
స్థ ి
న లో ఉాంటాయి. ఆ
సాంస్తక రములు ఏదో ఒక
సాందరభ ములో వాటి
ప్రరభావమును మనస్సు లో కలిగిస్తా ఉాంటాయి. ఈ
విధముగ కదలికలతో మనస్సు ను ఎపప డూ
ఊగిసలాడిస్సానాన యి. యోగాంగ అనుష్టనము ద్వా రా
శ్రీరమును, ఇాంప్రదియములను, మనస్సు ను వేరే
50
విష్యముల వైప బయటకు పోనీయకుాండా, ఒక
ధ్యా యమైన విష్యము/వస్సావు మీద స్థిర
న ముగ
కాంప్రీకరిాంచే ి
స్థ ి
న కలుగుతుాంది.ి
స్థ ిఈ
న లో
మనస్సు కు ఆ ధ్యా యమైన విష్యము మీద కొదిా ద టి
కదలికలు ఉాంటాయి. ఈ కొదిా ద టి కదలికలు కూడా
లేకుాండా ఉాండేలా, పూరిగ
ాి
స్థ ర
న ముగ ఉాండేలా
ప్రరయతన ము చేస్సకోవాలి. ఆ విధముగ స్థకశ్ములను
ల
పోగొట్టటకొని, మనస్సు లో ముప్రద రడి పేరుకునన ,
నిప్రద్వణ ి న లో ఉాండే సాంస్తక రములను పూరిగ
స్థ ి ా
నిరూమ లిాంచ్చటకు (నిరోధక్షణ్ సంస్సక ర్ములు –
మనస్సు ను ప్రకియలవైప పోనీయకుాండా నిరోధిాంచే
సాంస్తక రములు, మనస్సు ను కదలకుాండా స్థిర
న ముగ
ఉాంచే సాంస్తక రములు), సాంపూర ు వైరాగా ము ద్వా రా
నిరీబ జ సమాధికి ముాందు కలిగే నిరోధ
సాంస్తక రములను స్తధిాంచాలి. నిరోధ
సాంస్తక రములను పెాంచ్చకొని, సాంస్తక రములను
కూడా పూరిగ ా తలగిాంచ్చకోవాలి. ఈ ి స్థ ిన లోనే
మనస్సు లో ఏ కదలికలు లేకుాండా, స్థిర న ముగ
ఉాంట్టాంది (నిరోధ పరిణాముః కలుగుతుాంది). అపప డే
జీవులకు (మానవులకు) ఏ విధమైన కష్ము ట లు
ఉాండవు.

51
 ధారణ, ధాా న, సమాధుల ద్వా రా మనస్సు ని
ఇతర ప్రాపాంచక విష్యముల వైప ఎకుక వగ
పోనీయకుాండా, మనస్సు ని ఒక సా రూరము మీద
కాంప్రీకరిాంచి, ఆ ధ్యా యమైన ఒక సా రూరము వైపే
వెళ్ళు స్థస్తనయికి స్తధన చేయాలి. ఈ అభాా సము పెరిగి
సాంప్రరజాఞత సమాధి ి న కి స్తధిాంచాలి. ఈ ి
స్థ ి స్థ ి
న లో
జీవుడు, ప్రరకృి యోకక తతాా ముల వివేకము పూరిగ ా
అర నమవుతుాంది. “న్తన” (జీవాతమ ) వేరు, ఈ శ్రీరము
వేరు అనే వివేక ఖ్యా ి ద్వా రా ప్రరకృి యొకక
శ్రీరము, ప్రాపాంచక విష్యముల మీద సాంపూర ు
వైరాగా ము బలరడి, నిరోధ సాంస్తక రము ఏరప డి,
మనస్సు కదలకుాండా పూరిగా స్థిర
న రరచ్చకొని,
అసాంప్రరజాఞత సమాధి లేద్వ నిరీబ జ సమాధి
స్తధిాంచాలి.

10. తసయ ప్పశాంతవాహిత సంస్సక రాత్

తసయ ప్పశాంతవాహిత సంస్సక రాత్ -

మనస్సు నిరీబ జ సమాధి ి
స్థ ి
న కి చేరే వరకూ, మనస్సు
ఏ కదలికలు లేకుాండా ప్రరశాాంతముగ
ప్రరవహిాంచాలాంటే నిరోధ సాంస్తక రము స్తధిాంచాలి.

మనస్సు ఒక ఆలోచన నుాండి మరొక ఆలోచనకు

నిరాంతరము ప్రరవహిస్తానే ఉాంట్టాంది. మనస్సు
52
యొకక ఈ ప్రరవాహమునకు స్థకశ్ములు,
ల సాంస్తక రములు
ప్రపోతు హిస్తా మనస్సు ని అలక ల లోలలము చేస్తా,
విజృాంభిాంచి ప్రరవహిాంచేలా ముాందుకు తోస్తా
ఉాంటాయి. మనస్సు యొకక ఈ ఆలోచనల
ప్రరవాహము వాటిద్వా రా చేసే ప్రకియలు ద్వా రా, జీవుడికి
కష్ముట లను కలిగిసోా ాంది. జీవుడికి ఈ కష్ము
ట ల నుాండి
విముకి ా కలగలాంటే, మనస్సు అలక
ల లోలలములతో
ప్రరవహిాంచకుాండా ప్రరశాాంతముగ ప్రరవహిాంచాలి.
మనస్సు ప్రరశాాంతముగ ప్రరవహిాంచాలాంటే,
మనస్సు లో ఉాండే వుా త్యనన సాంస్తక రములను –
మనస్సు ను ఒక ప్రకియకు ప్రపోతు హిాంచే
సాంస్తక రములు, మనస్సు లో కదలికలు, చలనము
కలిగే స్థిి
న పూరిగ
ా నిరూమ లిాంచాలి. ఈ వుా త్యనన
సాంస్తక రములను నిరూమ లిాంచాలాంటే నిరోధ
సాంస్తక రములు వృదిధ చేస్సకోవాలి. నిరోధ
సాంస్తక రముల ప్రాబలా ము పెరిగినపప డు, మనస్సు
ప్రాపాంచక విష్యముల వైప పోకుాండా,
ప్రరశాాంతముగ ప్రరవహిసేా, ఆ ప్రరశాాంత ప్రరవాహమును
నిరోధిాంచ్చట స్తధా రడుతుాంది.

11. సరావ ర్ థత్యకాప్గతయోుః క్షయోదయౌ చితతసయ

సమాన పరిణాముః

53
 సరావ ర్ థత్యకాప్గతయోుః క్షయోదయౌ చితతసయ
సమాన పరిణాముః – వేరు, వేరు విష్యములను
(కళ్ లతో చూడాలి, చెవులతో వినాలి, న్నరుతో ినాలి,
చేతులతో రని చేయాలి, కాళ్ లతో నడవాలి అనే
రనులు) ఒక సమయములో అాందుకుాందుకు,
చేయుటకు మనస్సు తరన, ఆరాటము రడుతూ
ఉాంట్టాంది. అనీన ఒకస్తరి మనస్సు క కావాలి అని
అనుకుాంట్టాంది (T.V చూస్తా, అాందులోని ాటలు
విాంటూ, A.C. చలగల లి అనుభవిస్తా, గ
స్థ ల స్సలోని Juice
ప్రత్యగుతూ, రకక వాళ్ లతో మాటాలడుతూ ఉాంటే – త్యను
అనుభవిస్సానన రూరము, శ్బము ద , సప ర్ , రుచి, శ్బము
ద
ఏక కాలములో సమనా యము చేస్సకోవటము చాలా
కష్ము
ట . మనస్సు ఒక విష్యము మీద నిలకడగ,
ఏకాప్రగతతో ఉాండదు. ఇది మనస్సు యొకక
సా భావిదమై ధ న దోష్ము). ీనినే సరావ ర్ ధతత అని
అాంటారు. ఇలా సరాా ర ధతతో మనస్సు ఇట్ట, అట్ట
ిరుగుతూ జీవుడికి కష్టలు కలిగిసోా ాంది. ీనికి
వా ిరేకముగ మనస్సు ఒక విష్యము మీద
ఏకాప్రగతతో ఉనన టయి
ల తే, సరాా ర ధతతో
కలిగే
కష్ము
ట లు కొాంత తగుత్య
గ యి. మనస్సు కు ఉాండే
సరాా ర ధతా ము అనే దోష్మును ప్రకమప్రకమముగ
తగి గాంచ్చకుాంటూ, క్షయము చేస్తా, మనస్సు ను ఒక

54
ధ్యా యమైన సా రూరము మీద ఏకాప్రగతను
పెాంచ్చకుాంటూ, వృదిధ చేస్తా ఉాండాలి. ీనినే సమాధి
రరిణామము అని పలుస్తారు.

ఈ సమాధి రరిణామమనును స్తధిాంచ్చకుాంటే,

వుా త్యనన సాంస్తక రములు తగి గ, నిరోధ
సాంస్తక రములకు బలము చేకూరి మనస్సు లో
పేరుకునన సాంస్తక రములు పూరిగ
ా నశిాంచిపోత్యయి.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక స్తధువు గరు యోగభాా సము చేస్సకుాంటూ,

ఆయమ దగ గరకు వచిచ న వాళ్ లకు నేరిప స్సానాన డు.
ఆయన ధాా నము బాగ నేరిప ాంచేవారు. ఆయన
ధాా నము బాగ నేరిప స్తారు అనే పేరు నలు దిశ్లు
వాా పాంచిాంది. అడవులలో కూడా ఈ వార ా
వాా పాంచిాంది. అకక డ కోతులు సమావేశ్మై, ఎాంత
గొరప గ ధాా నము నేరిప ాంచినా, మనకు (కోతులకు)
ఎవరూ ధాా నము నేరిప ాంచలేరు అని
చరిచ ాంచ్చకుాంట్టనాన యి. అాందులో ఒక కోి, నేను
వెళ్ల,ల ఆ స్తదువుగరి దస్థగ గర ధాా నము నేరుచ కొని, మీకు
కూడా నేరిప స్తాను అని చెపప ాంది. ద్వని ప్రరకారము
స్తధువు గరి దగ గరకు వచిచ , స్తదువుగరిని ధాా నము
నేరిప ాంచమని వేడుకుాంది. స్తదువుగరు సరే అనాన రు.
55
ఇాంప్రదియములను ప్రాపాంచక విష్యముల వైప
బయటకు పోనీయకుాండా, మనస్సు ను ఒక
విష్యము మీద కాంప్రీకరిాంచ్చట ధాా నము, ద్వనితో
ఏకాప్రగత కలుగుతుాంది అని చెపప , అలా అభాా సము
చేయమనాన రు. అపప డు కోి నాకు Practical
అభాా సము చేయిాంచాండి అని అడిగిాంది.

అపప డు స్తధువు గరు ఒక ఆరి ా రాండును ఆ

కోి ముాందు పెటి,ట ఆ కోిని కళ్లు మూస్సకొని, ఈ
అరటి రాండు గురిాంచి ఆలోచిాంచకుాండా ఉాండు.
తరువాత కళ్లు తెరిచి, ఈ అరటి రాండును
చూడకుాండా ఉాండు. ఈ అరటి రాండు గురిాంచి
ఆలోచిాంచకుాండా, నీవు వేరే ఏదో ఒక విష్యము మీద
ఆలోచిాంచ్చ. ఇదే నీకు అభాా సము అని చెాప రు.
అపప డు కోి ఈ ధాా నము అయిన తరువాత ఈ
అరటి రాండు ఏమి చేస్తారు అని అడిగిాంది.
స్తదువుగరికి విష్యము అర ధమయి, ధాా నము పూరి ా
అయిన తరువాత నీవే తీస్సకోవచ్చచ అని చెాప రు. ఆ
కోికి, త్యను కళ్లు మూస్సకుాంటే ఆ స్తధువు గరు ఆ
అరటి రాండును తీస్సకువెళ్లు పోత్యడేమో అనే
భయముతో, మీరు కూడా నాతో ధాా నము చేయాండి
అని అడిగిాంది. స్తధువు గరు సరే అని, కళ్లు
మూస్సకొని ధాా నము మొదలుపెటాటరు. కోి కూడా
56
కళ్లు మూస్సకొని, మధా లో కళ్లు తెరచి, ఆ స్తధువు
గరు కళ్లు మూస్సకునే ఉనాన రు అని చూి, ఆయన
ఏమీ మోసము చేయడు అనే నమమ కము కుదిరిాంది.
కోటి మలల కళ్లు మూస్సకుాంటే, ఆ అరటిరాండే
మనస్సు లో కనిపసోా ాంది. కోి మనస్సు లో ఆ అరటి
రాండు ఏ జాి రాండు? ఎలా తకక తీయాలి, ఎనిన
ముకక లు చేస్సకొని, ఎలా ినాలి, ఎాంత రుచిగ
ఉాంట్టాంది అనే ఆలోచనలే మెదులుతునాన యి.

అపప డు కోికి స్తధువు గరు ధాా నము గురిాంచి

చెపప న మాటలు గురుాకు వచిచ , ఇలా ఆలోచిాంచిాంది -
ఒక వస్సావు మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచ్చట
ధాా నము అని చెాప రు కద్వ. నేను నా మనస్సు ని
అరటి రాండు మీద కాంప్రీకరిాంచాను. కళ్లు తెరిసేా
అరటిరాండు చూస్సానాన ను. కళ్లు మూస్సకుాంటే
అరటి రాండు ఆలోచనలే మనస్సు లో
మెదులుతునాన యి. అాంటే మహా యోగులకు, తర
సాంరనున లకు బయట భగవాంతుడు కనిపస్తాడు,
కళ్లు మూస్సకుాంటే మనస్సు లో కూడా భగవాంతుడు
కనిపస్తాడు, అాంటారు. నేను కూడా ధాా నములో ఆ
స్త
స్థ న యికి వచేచ శాను, అని నిర ుయిాంచ్చకొని, కళ్లు తెరచి,
స్తదువు గరకి చెరప కుాండా, ఆ అరటి రాండును
తీస్సకొని అడవిలోకి వెళ్లు పోయిాంది.
57
 ధాా నము అాంటే ఒక వస్సావు మీద (ఆ వస్సావు
అరటిరాండు) మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచ్చటను అని
కోి అర ధము చేస్సకునన ది సరైనద్వ? ఇదే సరైనది
అయితే ఎవరైనా ధాా నము స్సలభముగ (ఆ వస్సావు
తనకు కావలిన, ఇష్మై
ట న వస్సావును మనస్సు లో
ఎపప డూ ఆలోచిాంచ్చకుాంటూ) చేయవచ్చచ . కోి ఆ
వస్సావు త్యలూకు వేరు, వేరు వివరములను, ప్రకియలను
ఆలోచిాంచిాంది. కోి మనస్సు అయినా, మనస్సు కోి
అయినా ఒకక టే - ఇట్టవాంటిది ధాా నము, ఏకాప్రగత
కోవలోకి రాదు. ఇది సరాా ర ధతా ము కోవలోకి వస్సాాంది.
సరాా ర ధతా ము తగి గాంచ్చకొని, ఏకార ధతా ము (ఒక
విష్యము మీద, ఒక రూరము మీద, ఒక ఆలోచన
నిరాంతరము ఏక ధారగ ప్రరవహిాంచ్చట)
పెాంచ్చకోవాలి. ఏకార ధతా ము మాప్రతమే ధాా నము,
ఏకాప్రగత కోవలోకి వస్సాాంది.

12. తతుః పునుః శాంతోదితౌ తులయ ప్పతయ యౌ

చితతస్మయ కాప్గతపరిణాముః

తతుః పునుః శాంతోదితౌ తులయ ప్పతయ యౌ

చితతసయ ఏకాప్గత పరిణాముః - ధ్యా యమైన
రూరము మీద ఏకాప్రగత కుదురుకుని, సాంప్రరజాఞత
సమాధి స్థిి
న ని పొాందిన తరువాత, ఆ స్థిిన లో
మనస్సు లో కొనిన ఆలోచనలు కదిలిపోతూ
58
(శాాంతము), కొనిన కొతా ఆలోచనలు వస్తా (ఉదిత)
ఉాండగ ఈ ఆలోచనలు అనీన మనస్సు లో ఒక
విష్యము మీద ఏ ఒడిదుడుకులు లేకుాండా
ప్రరశాాంతముగ, సమానముగ, ఒక ధారగ ప్రరవహిస్తా
ఉాంటే (తులా ) ీనిని ఏకాప్రగత రరిణామము అాంటారు.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

భాగవతము – 9-6-25 నండ్భ 31 వర్కు –

చాంప్రదుడి కుమారుడు యువనాసా అనే మహారాజు
స్తిాా కుడు, ధరమ ముగ రాజా ము ాలిస్సానాన డు.
ఆయనకు సాంత్యనము లేదు. ఆయన సాంత్యనము
కోసము, భృగు మహరి ు ఆప్రశ్మము వెళ్ల,ల ఆయనకు
నమసక రిాంచాడు. భృగు మహరి ు యువనాసా రుడిని
ఏమీ రటిాం
ట చ్చకోలేదు, ఆయన ఆయన రనిలో
ఉనాన రు. యువనాసా మహారాజు భృగు మహరి ు ఎట్ట
వెళ్లు తే, అట్ట వెళ్లు తూ తనను చూసేటట్టల
చేస్సకోవాలని ప్రరయిన ాంచాడు. యువనాసా
మహారాజు ఎాంత ప్రరయతన ము చేినా భృగు మహరి ు
ఆయనను చూడలేదు, రటిాం ట చ్చకోలేదు. యువనాసా
మహారాజు మహరి ు ఆప్రశ్మము ఎదురు గుాండా ఒక
చెట్టట ప్రకిాంద కూరొచ ని, భృగు మహరి ు మీద ధాా నము
చేశాడు. ఆ ధాా నములో భృగు మహరి ు ననున చూడాలి,
భృగు మహరి ు నా కోరిక వినాలి, భృగు మహరి ు నాకు
59
సాంత్యనము కలగలి అని ధాా నము చేశాడు. భృగు
మహరి ు మనస్సు లో యువనాసా మహారాజు
కనిపాంచాడు. అపప డు భృగు మహరి ు యువనాసా
మహారాజుని రలకరిాంచారు. అపప డు యువనాసా
మహారాజు భృగు మహరి ు కాళ్ లకు నమసక రిాంచి, తనకు
సాంత్యనము కలగట లేదని, తనకు సాంత్యనము
కలిగేలా ఏదైనా ఉాయము చెరప మనాన డు. అపప డు
భృగు మహరి ు నేను నీకు సాంత్యనము కలిగేలా ఒక
యాగము చేస్తాను. ఆ యాగమునకు నీవు యజమాని
మాప్రతమే కాదు, ఆ యాగమునకు నీవు కారలా కూడా
కాస్తా నీవే జాప్రగతాగ చూస్సకోవాలి అని చెాప రు.
యువనాసా మహారాజు ఒపప కునాన డు. భృగు మహరి ు
యాగము మొదలుపెటాటరు. యాగము చకక గ
స్తగుతోాంది. మరాన డు యాగము పూరి ా అవుతుాంది. ఆ
రోజు రాప్రి యువనాసా మహారాజు యాగ శాలను
జాప్రగతాగ కారలా కాస్సానాన డు. యువనాసా
మహారాజుకు విరరీతమైన ద్వహము వేిాంది. నీళ్ు
కోసము వెికాడు. యాగ శాలలో ఒక కలశ్ములో నీళ్లు
కనిపాంచాయి. ఆ కలశ్ములోని నీళ్లు త్యగేశాడు.
యువనాసా రుడికి ద్వహము తీరిాంది. తెలవాల రిన
తరువాత భృగు మహరి ు యాగము పూరి ా చేయుటకు
వచిచ , ఇకక డ ఒక కలశ్ములో నీళ్లు పెటాటను,

60
ఏమైయిాంది? అని అడిగరు. ద్వనికి యువనాసా రుడు,
నాకు రాప్రి ద్వహము వేసేా ఆ కలశ్ములోని నీళ్లు
త్యగను అని చెాప డు. అపప డు భృగు మహరి ు ఈ
యాగము యొకక మొతాము ఫలితము, నా తర శ్కిని ా
కలిప ఆ కలశ్ములోని నీళ్ు లో మాంప్రిాంచి పెటాటను.
ఈ రోజు ఈ యాగము పూరి ా చేి, ఈ కలశ్ములోని
నీళ్ు ను నీ భారా చేత త్యగిద్వదమని ఇకక డ పెటాటను. ఈ
నీళ్లు నీ భారా త్యగితే, నీ భారా కు గరభ ము కలిగి, నేకు
సాంత్యనము కలుగుతుాంది. దైవ విధి ఏమో కాని, ఆ
నీళ్లు నీవు త్యగేశావు. ఆ గరభ ము నీకు రావలిాందే.
నేను ఏమీ చేయలేను, అని చెాప రు.

ఇక చేసేది ఏమీ లేక, యువనాసా రుడు గరభ ము

ధరిాంచాడు. యువనాసా రుడికి ఆ గరభ ము వాంద
సాంవతు రములు అలానే ఉాంది. తరువాత ఒక
పలవా
ల డు యువనాసా రుడి తడలు చీలుచ కొని
పటాటడు. ఆ పలవా
ల డు మహా తేజస్సు తో,
ప్రరభావితముగ ఉనాన డు. అపప డు ఆ పలవా
ల డికి
ాలు ఎవరు త్యగిాంచాలో తెలియలేదు. అపప డు
ఇాంప్రదుడే దిగి వచిచ , తన బొటనప్రవేలు ఆ పలవా
ల డి
న్నట్లల పెటిట అమృతమును న్నట్లలకి రాంపతూ, “మాం
ధాత” – ఏడవకు, నా ప్రవేలు చీకు, నేను నీకు ాలు
ఇస్తాను అని అనాన డు. అాందుచేత ఆ పస్థలవా ల డికి
61
మాాంధాత అనే పేరు కలిగిాంది. తరువాత ఇాంప్రదుడు
మాాంధాతకు చాల వరములు కూడా ఇచాచ డు.
తరువాత మాాంధాత మహారాజు గొరప చప్రకవరి ా
అయాా డు.

అాంత్య బాగనే అనిపస్సాాంది, కాని లోరము

ఎకక డ జరిగిాంది? యువనాసా రుడు భృగు మహరి ు
గురిాంచి ధాా నము చేస్సానన పప డు నా భారా కు
సాంత్యనము కలగలి అని అనకుాండా, “నాకు
సంతనము కలగాలి” అనే ధాా నము కారణముగ, ఆ
ధాా నము ఫలితముగ త్యనే గరభ ము ద్వలచ వలి
వచిచ ాంది. ధాా నము సా రూరమును అర ధము
చేస్సకోవటములో, ఏకాప్రగత యొకక ప్రరభావము,
ఫలితములను పొరబాట్ట జరిగిాంది. అాందుచేత
ధాా నము సమయములో ఇతర విష్యముల వైప
మనస్సు ని పోనీయకుాండా, ధ్యా యమైన ఒక
సా రూరము మీదే ఒక ఆలోచన నిరాంతరము ఏక
ధారగ ప్రరవహిాంచాలి అని నొకిక , నొకిక
చెపప తునాన రు. ధాా నములో మొదటి ఆలోచన ఏ
అాంశ్ముతో మొదలు పెటాటరో, తరువాత ఆలోచనలు
అనీన అదే అాంశ్ము మీద ఉాండి తీరాలి. శాంతి –
మొదటి ఆలోచన, ఉదిత – తరువాత ఉదయిాంచే
ఆలోచనల ధార ఒక అాంశ్ము మీద ఉాంటే
62
(విష్యములో, ఆలోచనలో చినన మారుప కూడా
ఉాండకూడదు), మనస్సు కు నిజమైన ఏకాప్రగత
అపప డే ఏరప డుతుాంది. సరాా ర ధతా ము కాకుాండా
ఏకాప్రగతా ముతో ధాా నము చేయాలి. అపప డే ఏకాప్రగత
రరిణామము కలిగి, స్తధిాంచవలిన శ్కి ా మనస్సు కి
కలుగుతుాంది.

13. ఏతేన భూతేంప్దియేష్

ధర్మ లక్షణావస్సథపరిణామా వాయ ఖ్యయ తుః

ఏతేన భూతేంప్దియేష్ ధర్మ లక్షణ్ అవస్సథ

పరిణామా వాయ ఖ్యయ తుః - ఇాంతవరకు చెపప న
అాంశ్ములను జాప్రగతాగ గమనిాంచి చూసేా, రాంచ
భూతములలో (ఆకాశ్ము, వాయువు, అగిన , జలము,
భూమి) మరియు ఆ భూతములకు సాంబాంధిాంచిన
రాంచ జా
స్థ ఞ నేాంప్రదియములలో (1. ప్రోప్రతము, 2. చరమ ము,
3. చక్షుస్సు , 4. జహా , 5.
నాిక) రాంచ
కరేమ ాంప్రదియములలో (1. వాకుక , 2. హసాములు, 3.
ాదములు, 4. ాయువు, 5. ఉరస)న ఉాండే ధరమ
రరిణామములు (మారుప లు), లక్షణ రరిణామములు
(మారుప లు), అవస న అనే రరిణామములు (మారుప లు)
గురిాంచి కూడా చెపప నటేల అయినది.

63
 ఇాంతవరకు చెపప న వుా త్యనన సాంస్తక రములను,
నిరోధ సాంస్తక రములను ప్రరిాదన చేిన 9 వ
స్తప్రతములో మనస్సు (చితాము) గురిాంచి చెపప న
ధరమ , లక్షణ, అవసలన మారుప లను (రాంచ
భూతములకు, రాంచ స్థజాఞనేాంప్రదియములకు, రాంచ
కరేమ ాంప్రదియములకు కూడా అనా యిాంచ్చకోవచ్చచ ను.

9 వ స్తప్రతములో చెపప న మనస్సు కు

(చితాముకు) కలిగే ప్రరధానమైన రరిణామములు
(మారుప లు) - 1. వుా త్యననము (కదలికలు), 2. నిరోధము
(కదలికలు లేకపోవటము). కదలికలే సా భావముగ
ఉాండే, కదలికలను మారిచ , మారిచ కదిలే మనస్సు
నిరోధిాంచబడి కటడి
ట అయిపోతే – 1. కదలికలు, 2.
కదలకుాండా ఉాండుట అనే ఈ రాండు
రరిణామములను (మారుప లను) ధరమ రరిణామములు
అని అాంటారు.

ఈ మారుప లు కాలముతో కూడా సాంబాంధిాంచి

ఉాంట్టాంది. ీనిని లక్షణ రరిణామములు (మారుప లు)
అాంటారు. ఒక వస్సావు పటబో ట తోాంది (రాబోతోాంది -
భవిష్ా తుా కాలము), వస్సావు పటిాంట ది (ఉనన ది -
వరమాన
ా కాలము), వస్సావు నాశ్నము అయిపోయిాంది
(అాంతము అయిపోయిాంది - భూత కాలము). ఈ
దశ్లు మనస్సు కి కూడా ఉాంటాయి – 1. మనస్సు
64
వుా త్యననము - కదలబోతోాంది, కదులుతోాంది, కదలికలు
ఆగిపోయిాంది. 2. మనస్సునిరోధము – మనస్సు
యొకక కదలికలు ఆగబోతోాంది (భవిష్ా తుా కాలము),
మనస్సు యొకక కదలికలు కటడి
ట అయిాంది (వరమానా
కాలము). వేరు ఆలోచన, సాంస్తక రము ప్రరభావముతో
మనస్సు కటడి ట నుాండి బయటకు వచిచ మళ్ళు కదలిక
ప్రారాంభిాంచిాంది (కటడిట గడిచిపోయిాంది – భూత
కాలము).

మనస్సు లో కలిగే వుా త్యనన సాంస్తక రముల

వలన, నిరోధ సాంస్తక రముల వలన కలిగే
రరిణామములు (మారుప లు) వుా త్యనన/నిరోధము
ఎకుక వ బలముగ ఉనాన యా, కొాంచము బలముగ
ఉనాన యా, చాలా బలహీనముగ ఉనాన యా, అనే
ి న లను అవస్తన
స్థ తు రరిణామములు (మారుప లు)
అాంటారు.

పైన వివరిాంచిన ధరమ , లక్షణ, అవస న అనే

మూడు రరిణామములు (మారుప లు) రాంచ
భూతములకు, రాంచ స్థజాఞనేాంప్రదియములకు, రాంచ
కరేమ ాంప్రదియములకు కూడా తరప కుాండా ఉాంటాయి.
ఈ వస్సావులకు మూల కారణమైన ప్రిగుణాతమ కమైన
మూల ప్రరకృికి కూడా ఇదే రరిణామములు

65
(మారుప లు) ఉాంటాయి. ఈ రరిణామములను అర ధము
చేస్సకొని అవగహనలోనికి తెచ్చచ కోవాలి.

అపప డు ఏ రరిణామములు (మారుప లు) లేని

ఆతమ తతాా మును తెలుస్సకుాందుకు ద్వరి
తెలుస్సకునన టే.ల

14. శాంతోదితవయ పదేశ్య ధరామ నపాతీ ధరీమ

శాంతోదితవయ పదేశ్య ధరామ నపాతీ ధరీమ -

రరిణామములను ఎాందుకు తెలుస్సకోవాలి అాంటే, ఒక
వస్సావులో ఆకారము మారినపప డు ద్వనిని వేరే పేరుతో
తెలుస్సకుాంట్టనాన ము. ఆ మారుప లలో మూడు
దశ్లు ఉాంటాయి - 1. శాాంత రరిణామము – ఇాంతకు
ముాందు ఉనన రూరము కోలోప యిాంది, 2. ఉదిత
రరిణామము – ఇపప డు ఇాంకొక కొతా రూరము
ద్వలిచ ాంది, 3. అవా రదేశ్ా రరిణామము – ఇక ముాందు
మరొక కొతా రూరము పొాందవచ్చచ .

బాంగరము ముదతో
ద కొనిన ఆభరణములు
చేినపప డు, అాందులో ఒక ద్వనిని ఉాంగరము,
గొలుస్స, గజులు, నెకెస్,
ల వడాాణము, దదుదలు అని
వేరు, వేరు పేర లతో పలుస్సానాన ము. బాంగరము ముదద
ఆకారము కోలోప యిాంది (శాాంత రరిణామము). ఆ
బాంగరమే ఇపప డు కొతాగ మరో ఆకారము ద్వలిచ ాంది
66
(ఉదిత రరిణామము). ఇక ముాందు మరొక ఆకారము
పొాందవచ్చచ (అవా రదేశ్ా ము రరిణామము). అనీన
బాంగరముతోనే తయారైనవే,
అనిన టిలో ఉనన ది
బాంగరమే. ఆ బాంగరము మరొక వస్సావు నుాండి మారి
బాంగరము అయి ఉాండవచ్చచ కద్వ. అలాగే ఇనుము,
ఇతాడి, కాంచ్చ అలా ప్రరరాంచములో ఉనన ప్రరి
వస్సావుకు మూలము వెతుకుక ాంటూ వెళ్లు తే,
ప్రరరాంచములో ఉనన ప్రరి వస్సావుకు ఒక మూల
వస్సావు రృథివి (భూమి) అవుతుాంది. మరలా ఈ
రృథివికి మూలము వెతుకుక ాంటూ వెళ్లు తే, రృథివి
సమష్ ట అహాంకారము నుాండి వచిచ ాంది అని
తెలుస్సాాంది. ఈ సమష్ ట అహాంకారము మారుప లు
చెాంది ఈ రాంచ భూతములు తయారైనవి. సమష్ ట
అహాంకారము, మహతాత ా ము నుాండి, మహతాత ా ము
ప్రిగుణాతమ కమైన మూల ప్రరకృి నుాండి తయారైనవి
అని తెలుస్సాాంది. ఈ ప్రిగుణాతమ కమైన మూల
ప్రరకృికి మరొక మూల వస్సావు లేదు.

ప్రరకృితో తయారైన ఈ వస్సావులు అనీన

రరిణామములకు గురి అవుత్యయి. వస్సావులు,
వాటిలోని మారుప లు కూడా అనాంతములుగ
ఉాంటాయి. ఈ మారుప లకు ఎకుక వ ప్రాధానా త
ఇవా కుాండా ఆ వస్సావు యొకక మూల వస్సావు
67
(ప్రరకృి) యొకక తతాా మును తెలుస్సకుాందుకు
ప్రరయతన ము చేయాలి.

ఆ మూల ప్రరకృికి జీవులు చేస్సకునన పణా ,

ారములకు ఫలితములు అనుభవిాంచవలిన
సమయము తోడైతే, అపప డు ప్రరకృి,
మహతాతా ముగ రరిణమిాంచి, ద్వని నుాండి సమిష్ ట
అహాంకారము, ద్వని నుాండి రాంచ తనామ ప్రతలు, ద్వని
నుాండి రాంచ భూతములు రరిణామములు చెాంది, ఆ
రాంచ భూతముల నుాండి జీవుల శ్రీరములు,
వస్సావులు పట్టటకొస్తాయి. అాందుచేత అనిన ాంటికీ
రరమ మూలమైన మూల ప్రరకృి యొకక తతాా ము
గురిాంచి తెలుస్సకుాంటే, ఈ వస్సావులు, జీవుడికి మధా
ఉాండే బేధములను తెలుస్సకోవచ్చచ .

15. ప్కమానయ తవ ం పరిణామానయ తేవ హేతుుః

ప్కమానయ తవ ం పరిణామానయ తేవ హేతుుః -

ఒక ప్రరకృికి ఒక రరిణామము ఉాండవలిన
నియమము లేదు. ఒక ప్రరకృికి అనాంతమైన
రరిణామములు ఉాండవచ్చచ , ఉనాన యి. ఆ
రరిణామములకు ఒక ప్రకమము లేద్వ దశ్లు దశ్లుగ
అనేక మారుప లు ఒక ప్రకమ రదిధ లో ఉాండవచ్చచ .
అాందులో ధరమ రరిణామములు, లక్షణ (భూత,
68
వరమాన,
ా భవిష్ా త్) రరిణామములు, అవస్తన
రరిణామములు, శాాంత రరిణామములు, ఉదిత
రరిణామములు, అవా రదేశ్ా రరిణామములు ఒక ప్రకమ
ర ది
ద గ ఉాండవచ్చచ .

బయట వస్సావులలో మారుప లే కాకుాండా, మన

శ్రీరము లోరల, మన మనస్సు లో కలిగే మారుప లు
ఎన్నన కలుగుతునాన యి – కోరము వచిచ ాంది, కోరిక
కలిగిాంది, సాంతోష్ము, దుఃఖము, ప్ేమ, ద్వే షము,
ఆాందోళ్న, ఈర ుా , లోభము, మోహము ఇలా అనేక కొనిన
తెలిిన, కొనిన తెలియని మారుప లు
కలుగుతునాన యి.

“నిరోధధర్మ సంస్సక రాుః పరిణామోథ

జీవనమ్ చేషాో శ్కి తసయ చితస త య ధరామ దర్శ న
వరి జతుః” - మనలో కలిగే ఎన్నన రరిణామములు మన
ఊహకు కూడా అాందదు. వాటిని చెపప తే
ఒపప కోవలివస్సాాంది. మొదటి పరిణామము –
నిరోధ - నిరాంతరము చాంచలముగ అనిన చోటకీ ల
ిరిగే మనస్సు ని కదలకుాండా నిరోధిాంచ్చట. రండవ
పరిణామము - ధర్మ - మనస్సు ప్రపేరణతో ఈ
శ్రీరములో ఉాండే ఇాంప్రదియముల ద్వా రా ప్రకియలు
ప్రారాంభము అవుత్యయి. ఆ ప్రకియలకు ఫలితముగ
పణా ారములు లేద్వ ధరమ ము, అధరమ ము
69
మనస్సు లోనే పేరుకు పోతునాన యి. మూడవ
పరిణామము – సంస్సక రాుః - జనమ జనమ లలో
సాంాదిాంచ్చకొని, మనస్సు లో పేరుకునన ఎనెన న్నన
సాంస్తక రములు నిప్రద్వణ స్థిి
న లో ఉనాన యి. అవి వాటి
స్థిి
న నుాండి పైకి లేచి వాటి ప్రరభావము ఎపప డు, పేలా
కలిగిస్తాయో కూడా తెలియని రరిిి న . నాలుగవ
పరిణామము - “చలమ్ గుణ్ వృతమ్ త ” – అనే ఒక
నియమము. ప్రిగుణాతమ కమైన మూల ప్రరకృిలో సతాా
గుణము, రజో గుణము, తమో గుణము అనే మూడు
గుణములు ఉనాన యి. ఈ మూడు గుణములు
నిరాంతరము కదిలే సా భావము కలిగి ఉనాన యి. ఈ
మూడు గుణముల నుాండి తయారైన ఈ మనస్సు
కూడా నిరాంతరము కదులుతూ ఉాంట్టాంది. కాని ఆ
కదలికలు మనకు తెలియుట లేదు. ఐదవ
పరిణామము - జీవనమ్ - జీవులకు ఒక నియమమైన
ఆయుస్సు లేద్వ జీవనము ఉాంట్టాంది. ఈ ఆయుస్సు
లేద్వ జీవనము ఎాందుకు కలుగుతోాంది అనే
విష్యము తెలియదు. ఆయుస్సు లేద్వ జీవనము
మన ప్రకియలకు ఫలితముగ కలుగుతోాంది. ఆ
ఆయుస్సు అాంటే గలిని పీలుచ కొని, గలిని విడిచి
పెటట
ట మే కద్వ. ఈ ప్రకియకు ఎవరు కారణము లేద్వ
ఎవరు చేస్సానాన రు? ఇది మనస్సు చేసే ప్రకియ అని

70
అాందరికీ తెలియదు కద్వ. ఆర్వ పరిణామము -
చేషలు
ో - ఈ శ్రీరము, ఈ శ్రీరములోని ప్రరి
అవయవములు, ప్రరి ఇాంప్రదియము
కదులుతునాన యి. ఇవి ఎలా కదులుతునాన యి,
ఎాందుకు కదులుతునాన యి? ఈ శ్రీరమును
సాంరక్షాంచ్చటకు, పోష్ాంచ్చటకు, బలముగ
ఉాండుటకు ఎనెన న్నన రనులు మన ప్రరయతన ము
లేకుాండానే, మనకు తెలియకుాండానే
జరిగిపోతునాన యి. ఈ ప్రకియలు, చేష్లుట ఎవరి
ప్రపేరణతో జరుగుతునాన యి? ఈ ప్రకియలు, చేష్లు
ట
మనస్సు లోని ఒక మారుప , మనస్సు లోని ఒక ప్రపేరణ,
ఒక భావము. ఏడవ పరిణామము - శ్కి త – శ్రీరములో
అనేక రకములైన శ్కుా లు ఉనాన యి. మనలో ఏ, ఏ
శ్కుా లు ఉనాన యో, అవి వాటి రనులను ఎలా
రనిచేస్సానాన యో ఎవరికీ తెలియదు. ఆ సాందరభ ము
ఏరప డినపప డు మనలో ద్వగి ఉనన శ్కి ా మనకు
తెలియకుాండానే విజృాంభిాంచి తన ప్రకియను చేస్సాాంది.
ఇది కూడా మానిక రరిణామములు.

ఉద్యహ్ర్ణ్:

ఒక అడవిలో ఒక మప్రరి చెట్టట ఉాంది. ఆ మప్రరి

చెట్టట మీద ఒక ప్రబహమ రాక్షస్సడు నివాసము
ఉాండేవాడు. ఆ ద్వరిలో ఎవరు వెళ్లు నా, ఆ ప్రబహమ
71
రాక్షస్సడు వాళ్ లను రట్టటకొని ినేస్తా ఉాండేవాడు. ఒక
రోజు నీలకాంఠ శ్రమ గరు, గొరప మాంప్రత శాస్తసా వేతా, ఆ
ద్వరిని వెళ్లు తూ, అలిపోయి ఆ మప్రరి చెట్టట ప్రకిాంద
విప్రశాాంి తీస్సకుాంట్టనాన డు. అపప డు ఆ ప్రబహమ
రాక్షస్సడు ఆ చెట్టట మీద నుాండి కిాందికి దూకి,
ఆహాకారములు చేస్తా, నాకు ఆహారము దొరికిాంది,
నినున ినేస్తాను అాంటూ ఆ నీలకాంఠ శ్రమ గరు
దగ గరకు వస్సానాన డు. అపప డు ఆ నీలకాంఠ శ్రమ గరు.
వాడిని చూి నీలకాంఠ శ్రమ గరు నీవు ఎవరు?, ఏమి
చేస్తావు? అని అడిగడు. అది చూి ఆ ప్రబహమ
రాక్షస్సడికి ననున చూి అాందరూ భయరడేవారు.
ఇతను ననున చూి భయరడకుాండా, నేను ఎవరు
అని ననున అడుగుతునాన డేమిటి అని ఆశ్చ రా ము
వేిాంది. అపప డు ప్రబహమ రాక్షస్సడు తన గురిాంచి
అాంత్య చెపప , నినున కూడా ినేస్తాను అని అనాన డు.
అపప డు నీలకాంఠ శ్రమ గరు తన మాంప్రత శ్కితో ా ఆ
ప్రబహమ రాక్షస్సడి చేతులు, కాళ్లల కటేిట , సరే
సాంతోష్మే ముాందుకు రా అనాన డు. ఆ ప్రబహమ
రాక్షస్సడు ఒకక అడుగు కూడా ముాందుకు వేయలేక
పోయాడు. ప్రబహమ రాక్షస్సడు ఆ కట్టల
విడిపాంచ్చకుాందుకు ఎన్నన ప్రరయత్యన లు చేశాడు, కాని
విడిపాంచ్చకోలేక పోయాడు. అపప డు ఆ ప్రబహమ

72
రాక్షస్సడు, నీలకాంఠ శ్రమ గరితో కాళ్ ల బేరానికి వచిచ ,
అయాా మీ గురిాంచి తెలియక నేను మిమమ లిన
ినేయాలనుకునాన ను, ననున క్షమిాంచాండి. ననున
విడిపసేా, నేను మీకు సేవ చేస్తాను. నేను వెయిా మాంది
మోయగల బరువును కూడా మోయగలను. మీరు ఏది
చెపప తే అది నేను చేస్తాను. దయచేి ననున
విడిపాంచాండి అని ప్రారి నాంచాడు. అపప డు నీలకాంఠ
శ్రమ గరు తన మాంప్రత శ్కితో
ా కటేి
ట న ఆ ప్రబహమ
రాక్షస్సడిని విడిపాంచి, అకక డ ఉనన ఒక బాండ
రాయిని మోస్తా తన వెాంటబడి రమమ ని
ఆజాఞపాంచాడు. ఆ బాండరాయి వెయిా మాందికి పైనే
మోయగల బరువు ఉాంది. ప్రబహమ రాక్షస్సడు కష్ర ట డి,
భుజము మీద పెట్టటకొని మోస్తా నీలకాంఠ శ్రమ గరి
వెనకాలే నడుస్తా వెళ్లు తునాన డు. నీలకాంఠ శ్రమ గరు
తన మాంప్రత శ్కితోా ఆ బాండ రాయి బరువును
పెాంచ్చతూ ఉనాన రు. ఆ ప్రబహమ రాక్షస్సడు మోయలేక,
మోయలేక మెలల మెలగ ల నడుస్సానాన డు. ఆ
బాండరాయి బరువు ఇాంకా పెరిగిపోగ, ప్రబహమ
రాక్షస్సడు ఆ బాండరాయిని మోయలేక కిాంద రడేి,
ఇక నేను ఈ రాయిని మోయలేను అని అకక డ ఉనన
ఒక గోయిలో చికిలరడాాడు. నీలకాంఠ శ్రమ గరు తన
మాంప్రత శ్కితో
ా ఆ బాండరాయిని ఆ గోయి మీదకు

73
తీస్సకువచిచ , తన మాంప్రతములతో యాంప్రతములను
గీసేి, ఇక ఆ ప్రబహమ రాక్షస్సడు బయటకు రాకుాండా,
ఆ గోిలో కపేప శాడు. అపప డు నీలకాంఠ శ్రమ గరు ఆ
ప్రబహమ రాక్షస్సడితో, ఇక నీవు ఈ బరువు, నా
మాంప్రతములను ద్వటి పైకి రాలేవు, ఈ ద్వరిలో
వెళ్ళు వాళ్ు ను నీవు ఎవరినీ ినలేవు. నీకు ఎనాన ళ్లు
ఈ ప్రబహమ రాక్షసతా ము ఉాందో, అనాన ళ్లు నీవు ఈ
గోతులోనే, ఇకక డే అనుభవిాంచ్చ. తరువాత నీవు
ఎకక డకు వెళ్ళు లో అకక డకు వెళ్లు , అని ఆ ప్రబహమ
రాక్షస్సడిని అకక డే కటడి
ట చేసేి, ఆయన తన ద్వరిని
త్యను వెళ్లు పోయాడు.

నేను అది చేస్తాను, ఇది చేస్తాను, నా ఇష్ము

ట
వచిచ నట్టల ఎకక డికైనా ిరుగుత్యను అాంటూ బాగ
గరా ము పెరిగి విప్రరవీగుతునన మనస్సు అనే ప్రబహమ
రాక్షస్సడిని, మనము కూడా పైన యోగ స్తప్రతములలో
చెపప న విధముగ కటడి ట చేి, నిరోధ స్థిి
న , సమాధి
స్తధిాంచిన తరువాత, ఈ మనస్సు తన మూలమైన
ప్రరకృిలో కలిిపోత్యడు.

యోగ స్సధన విభూతులు (ఫలితములు):

16. పరిణామప్తయసంయమాదతీతనాగతజ్ఞయనమ్

74
 పరిణామ ప్తయ సంయమాద్ అతీత
అనాగత స్థజ్ఞయనమ్ - 13 వ స్తప్రతములో చెపప న ధర్మ
(వస్సావుల యొకక ఉతప ిా విేష్ములు), లక్షణ్ (ఆ
వస్సావుల భూత, వరమాన,
ా భవిష్ా తుా కాలములకు
సాంబాంధిాంచిన విేష్ములు), అవస్సథ (ఆ వస్సావు
యొకక దశ్లు – కొతాద్వ/ాతద్వ లేద్వ సనన గ/లావుగ
లేద్వ తేలికగ/బరువుగ) అనే మూడు రరిణామాల
మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, కాంప్రీకరిాంచి, వాటిని
అవగాహ్న చేస్సకొని, దానిమీద ఏకాప్రగతను
పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా
ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని (4 వ
స్తప్రతము - సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి
ల తే,
గడిచిపోయిన (భూత కాలములోని) వస్సావుల యొకక
జా
స్థ ఞ నము మరియు భవిష్ా తుాలో రాబోయే వస్సావుల
స్థజాఞనము కలుగుత్యయి. (వరమానము
ా లోని
వస్సావులను ఎలాగూ తెలుస్సకోవచ్చచ ).

సమిష్గట చూసేా భూత, వరమాన, ా భవిష్ా త్

కాలములలో ఉాండే అనిన వస్సావుల స్థజాఞనము ఆ
స్తధకుడికి కలుగుతుాంది. ఆ వస్సావుల
రరిణామములు అనీన మనస్సు కి ప్రరతా క్షముగ
సప ష్ము
ట గ గోచరిస్తాయి. అపప డు స్తధకుడు
సరా జుడు
ఞ అవుత్యడు. ఈ ిదిధ (విభూి) కలిగిాందాంటే,
75
ఆ స్తధకుడిస్తధన సవా ముగ స్తగుతోాందని
ప్రరమాణము. ఈ ిదినిధ లెకక పెటకు
ట ాండా అాంిమ
ిదిధ కోసము స్తధకుడు తన స్తధనను ముాందుకు
స్తగిాంచ్చకోవాలి.

17.
శ్బాేర్ థప్పతయ యానామితర్దతరాధాయ స్సతా ంకర్ుః

తప్తా విభాగ సంయమాతా ర్వ భూత రుతజ్ఞయనమ్

శ్బాేర్ థ ప్పతయ యానామ్ ఇతర్దతరాధాయ స్సత్

సంకర్ుః తత్ ప్పవిభాగ సంయమాత్ సర్వ భూత
రుత స్థజ్ఞయనమ్ - శ్బము
ద , ద్వని అర ధము, ఈ శ్బ ద
అర ధముల స్థజాఞనము ఒకద్వనికి ఒకటి పెనవేస్సకుపోయి,
కలగలిిపోయి ఉనాన యి. ఏది శ్బ దమో, ఏది అర ధమో,
ఏది స్థజాఞనమో అని తెలియకుాండా అవి ఒకద్వనికి ఒకటి
ముడి వేస్సకొనిపోయి, సాంకీర ుముగ వా వహారము
చేస్సకుాంట్టనాన రు. శ్బము
ద యొకక లక్షణములు
విడిగ, ద్వని అర ధము యొకక లక్షణములు విడిగ, ద్వని
జా
స్థ ఞ నము యొకక లక్షణములు విడిగ అవగహన
చేస్సకొని, ద్వని మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి,
కాంప్రీకరిాంచి, దానిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని,
ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును,
ధాా నము ద్వా రా సమాధిని (సాంయమమును)
76
స్తధిాంచినటయి
ల తే, ఈ సృష్లో ట ఉాండే అనిన
ప్రాణులు చేసే శ్బము
ద లను, వాటి అర ధములను, ఆ
అర ధముల జా
స్థ ఞ నము ఆ ిదుధడికి విడివిడిగ తెలుస్సాాంది.

శ్రము
ే , అర్ ధము – శ్బము
ద ఈ సృష్లో
ట అాంత్య
వాా పాంచి ఉాంది. రాంచ భూతములలో ఒకొక కక
భూతములో ఏదో ఒక శ్బము ద తరప నిసరిగ ఉాంది. ఆ
శ్బము
ద లకు ప్రరతేా కిాంచి అర ధము లేదు. ఆ రాంచ
భూతములతో తయారైన శ్రీరములలో నుాండి శ్బము ద
పటిన
ట పప డు ఆశ్బము
ద లకు ఒక అర ధము
ఏరప డుతోాంది. కొనిన శ్బముద లకు మాప్రతమే అర ధము
ఉాంది, కొనిన శ్బము ద లకు అర ధము లేదు అని
చెరప టానికి ఈ శ్బముద మరియు అర ధములకు తేడా
ఉాంది అని అర ధము చేస్సకోవాలి. ఒక ప్రరయతన ము
లేద్వ ప్రకియ ద్వా రా ఈ శ్రీరము నుాండి శ్బము
ద ఉతప ిా
అవుతుాంది. శ్బము
ద పటేట ముాందు శ్రీరములో ఈ
శ్బము
ద ను నేను పటిాం
ట చాలి అనే కోరిక, మరియు ఆ
కోరికకు అనుగుణముగ శ్రీరములో చినన ాటి
కదలికలు ఉాండాలి. ద్వనినే భరృహరి
ా
వాకా రీయము (సాంసక ృతము ప్రగమరు) “లర ధ ప్కియ
ప్పయతేన న వకుతమ్ ఇచి న వరి తనా, స్స స్థ థ న్త
సవ భిహ్తో వాయుః శ్రత
ే వ మ్ ప్పతిపదయ తే”స్థ– తన
ఆలోచనలను చెాప లి అనే కోరిక పటిన
ట పప డు, ఆ
77
కోరిక ద్వా రా చినన ాటి ప్రరయతన ము ప్రారాంభమై, ఆ
ప్రరయతన ముతో వాయువు కదిలి, వాక్ ఇాంప్రదియముతో
కలిి శ్రీరములో ఆ, యా స్త
స్థ న నములను (త్యకినపప డు
శ్బము
ద పడుతుాంది. ఈ ప్రరప్రకియ అనిన శ్రీరములకు
వరి ాస్సాాంది. ఇతర ప్రాణుల శ్రీరము నుాండి వచేచ
శ్బముద కాంటె, మానవుల శ్రీరము నుాండి వచేచ
శ్బము ద ఎన్నన విభాగములను కలిగి, చాల సప ష్ముట గ,
అర నవాంతముగ ఉాంట్టాంది. మానవుల శ్రీరములో
ఉాండే వాక్ ఇాంప్రదియము శ్కి ా చాలా ఎకుక వ స్త స్థ న యిలో
ఉాంట్టాంది. “అష్టో స్థస్సథనాని వరాణనాం ఉర్ుః, కంఠ, ిర్
స్థసథా
త జిహావ నారోషం
మూలంచ దంతశ్ి ో చ
తలుచ” – మానవ శ్రీరములో నుాండి శ్బము
ద లు
బయటకు రావాలాంటే, వాక్ ఇాంప్రదియముతో కలిిన
ప్రాణ వాయువు ఈ ఎనిమిది స్త
స్థ న నములలో తగలాలి –
వక్ష స్థసల
న ము, కాంఠము, శిరస్సు కాలమునకు తగిలి
ిరిగి ప్రకిాందకు వచిచ మరలా కాంఠము, నాలుక యొకక
మూల భాగము, దాంతములు,
ముకుక , రాండు
పెదవులు, కొాండ నాలుక (దవడలు). ఈ స్థస్తననములను
త్యకితే వివిధ రకములైన వైఖరీ శ్బము
ద లు
పట్టటకొస్తాయి.

మానవుల న్నట్లల నుాండి వచిచ న శ్బము

ద లను
ధా ని అని పలుస్తారు. ఈ ధా నులు వర ుములుగ
78
(అక్షరములుగ) సప ష్త
ట ను పొాంది బయటకు వస్తాయి.
ఈ ధా నులను (వర ుములను) మానవుల మాప్రతమే
ోప్రతేాంప్రదియము విని, మనస్సు కు అాందిస్థసేా, మానవుల
అభాా సముతో, మనస్సు ఆ ధా నుల అర ధము
తెలుస్సకోగలరు.

1. కాంఠమునకు వాయువు తగిలి బయటకు

వచిచ నపప డు - అ, ఆ, క, ఖ, గ, ఘ, ఙ,స్థఃః (విసర గ) అనే
వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

2. త్యలుకు (కొాండ నాలుకకు) వాయువు తగిలి

బయటకు వచిచ నపప డు - ఇ, ఈ, చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ,
య, ష్ అనే వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

3. న్నరు పై భాగములో వాయువు తగిలి

బయటకు వచిచ నపప డు - ఋ, ౠ, ట, ఠ, డ, ఢ, ణ,
అనే వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

4. దాంతముల మీదుగ వాయువు ప్రరసరిాంచి

బయటకు వచిచ నపప డు - ఌ, ౡ, త, థ, ద, ధ, న
అనే వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

5. పెదవులు మీదుగ వాయువు ప్రరసరిాంచి

బయటకు వచిచ నపప డు - ఉ, ఊ, ర, ఫ, బ, భ, మ
అనే వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

79
 6. వాటి స్తధారణ స్థస్తననములను తగిలి,
ముకుక ను ద్వా రా కూడా వాయువు ప్రరసరిాంచి,
బయటకు వచిచ నపప డు - ఙ, ఞ, ణ, న, మ అనే
వర ుములు పట్టటకొస్తాయి.

18. సంస్సక ర్స్సక్షాతక ర్ణాత్పా ర్వ జ్ఞతిజ్ఞయనమ్

సంస్సక ర్ స్సక్షాతక ర్ణాత్ పూర్వ జ్ఞతి

స్థజ్ఞయనమ్ - జీవుల మనస్సు లో ద్వగి ఉనన
సాంస్తక రములను ప్రరతా క్షముగ, సప ష్ము
ట గ
తెలుస్సకోగలిగితే మన లేద్వ ఇతరుల పూరా జనమ ల
జా
స్థ ఞ నము కలుగుతుాంది.

సాంస్తక రము ప్రరధానముగ రాండు రకములుగ

ఉాంట్టాంది – 1. మనకు సమ ృిని కలిగిాంచే
సాంస్తక రములు (పూరా ము తెలుస్సనన విష్యమును
జా
స్థ ఞ రకమునకు తెచ్చచ ట). 2. ధరమ ము, అధరమ ము
రూరములో ఉాండే సాంస్తక రములు.

1. మనకు సమ ృిని కలిగిాంచేది (పూరా ము

తెలుస్సనన విష్యమును జా
స్థ ఞ రకమునకు తెచ్చచ ట) –
ఒక వస్సావును లేద్వ ఒక విష్యమును మనము
తెలుస్సకునన పప డు లేద్వ అనుభవిాంచినపప డు
లేద్వ జా
స్థ ఞ నము కలిగినపప డు మనకు ఆ జా
స్థ ఞ నము కొనిన
క్షణములు మాప్రతమే ఉాండి, తరువాత మరొక కొతా
80
వస్సావు, విష్యము మన మనస్సు లోకి వచిచ నపప డు
వేరు, వేరు స్థజాఞనములు పట్టటకొస్తాయి. అపప డు
మొదట వస్సావు, విష్యము ద్వా రా కలిగిన జా
స్థ ఞ నము
మరుగున రడుతుాంది. కొాంత కాలము తరువాత ఏదో
ఒక సాందరభ ములో ఆ మొదట వస్సావు, విష్యము
యొకక జా స్థ ఞ నము మనకు జా స్థ ఞ రకము లేద్వ గురుాకు
వస్సాాంది. ద్వనినే సమ ృి లేద్వ సమ రణము అాంటారు.
ఆ వస్సావును, విష్యమును మొదట
తెలుస్సకునన పప డు లేద్వ అనుభవిాంచినపప డు,
మనస్సు లో సాంస్తక రము అనే ఒక పొర
ఏరప డుతుాంది. తరువాత అట్టవాంటి సాందరభ ము
ఏరప డినపప డు మనస్సు లో ఏరప డిన సాంస్తక రము
అనే పొర పైకి తెర మీదకు వచిచ , ఇదివరకు తెలివి,
అనుభవము, జా స్థ ఞ నము జా
స్థ ఞ రకము చేస్సాాంది లేద్వ
సమ ృి కలుగుతుాంది. ీనిని ఉదోబ ధకము అాంటారు.
జనమ జనమ ల నుాండి మనము తెలుస్సకునన ,
అనుభవిాంచిన జా
స్థ ఞ నము, మన మనస్సు లో అట్టవాంటి
సాంస్తక రములు అనాంతముగ పొరలు, పొరలుగ
పేరుకొని ఉాంటాయి. ఇదివరకు మనకు తెలిి ఉనన
జా
స్థ ఞ నము, ఆ సాందరభ ము ఏరప డినపప డు మన
మనస్సు లో ముప్రద రడిన సాంస్తక రములు,

81
ఉదోబ ధకములు కలిి సమ ృిని (స్థజాఞరకమును)
కలిగిస్తాయి.

“న్తన” ఈ శ్రీరము అనే ప్రభమ ద్వా రా కలిగే

సాంస్తక రము చినన రప టి నుాండి మనస్సు లో
పేరుకొని, నిరాంతరము బలరడుతూ ఉాంట్టాంది.
మనము నిరాంతరము ఎన్నన వస్సావులను,
విష్యములను తెలుస్సకుాంటూ ఉాంటాము. కొనిన
వస్సావులు, విష్యములు స్థజాఞరకము రావు. కొనిన
వస్సావులు, విష్యములు జా స్థ ఞ రకము ఉాంటాయి.
మనము రరీక్షకు చదువుతూ ఉాంటాము. ఆ
విష్యము మన మనస్సు లో సాంస్తక రముగ
ఏరప డుతుాంది. మనము చదివిన విష్యము మీద
ప్రరశ్న
వచిచ నపప డు, మనము చదివిన విష్యము
వెాంటనే జా
స్థ ఞ రకము వస్సాాంది. మనలో ఉాండే
ఉదోబ ధకము, ఆ సాంస్తక రమును మేలుకొలిప, పైకి
తెచిచ , మనకు ఆ విష్యమును స్థజాఞరకము
కలిగిస్సాాంది. కొనిన వస్సావులకు,
విష్యములకు
ఉదోబ ధకము ఏరప డకపోతే, ఆవి మనకు స్థజాఞరకమునకు
రావు. మనకు అవసరము లేని, కష్ము
ట లు కలిగిాంచే
సాంస్తక రములు కూడా మనలో చాలా ఉాంటాయి. అవి
అవిద్వా సాంస్తక రములు, అవి ప్రభమలను కలిగిస్సాాంది.

82
 2. మనలో ధరమ ము, అధరమ ముల
సాంస్తక రములు కూడా ఉాంటాయి. ప్రరి మానవుడు
నిరాంతరము ఏదో ఒక రని (కరమ ) చేస్తానే ఉాంటాడు.
భ్గవదీీత – 3-5 - “న హి కిి త్ క్షణ్మప జ్ఞతు
తిషో తయ కర్మ కృత్” – ప్రరి జీవి ప్రరకృి ద్వా రా
కలిగిన గుణముల ప్రరభావమునకు వివశుడై, ఏదో ఒక
రని (కరమ ) చేయుటకు ప్రపేరేపాంచబడును. ఆ కరమ లు
కొనినధరమ మైన (వేద విహితమైన) కరమ లు, కొనిన
అధరమ మైన (వేద నిష్దమైధ న) కరమ లు. వేద
విహితమైన కరమ లు స్సఖము లేద్వ మాంచి
ఫలితములను ఇస్సానాన యి. వేద నిష్దమై
ధ న కరమ లు
దుష్ఫ లితములు, దుఃఖములను కలిగిస్సానాన యి.
కరమ చేిన తరువాత ఫలితము కలుగుతుాంది. కాని ఆ
కరమ లకు ఫలితములు ఎపప డు కలుగుత్యయో ఎవరూ
నిర ుయిాంచి చెరప లేరు. కరమ కు, ఫలితమునకు మధా
ఏదో ఒక వారది లాాంటిది ఉాంది. చేిన కరమ యొకక
ధరమ ము లేద్వ అధరమ ము అనే సాంస్తక రము యొకక
పొర మనస్సు లో ఏరప డుతుాంది. ఆ కరమ కు
సాంబాంధిాంచిన ఉదోబ ధకము ఏరప డినపప డు, ఆ
కరమ కు ఫలితము కలుగుతుాంది. ఈ సాంస్తక రములు
మనకు కనిపాంచవు, తెలియదు. సమ ృి కారణమైన
సాంస్తక రముల మీద, స్సఖ, దుఃఖములకు కారణమైన

83
ధరమ ము, అధరమ ముల మీద ఆలోచన, అవగహన
పెాంచ్చకొని, బలరరచ్చకోవాలి. తరువాత
సాంస్తక రముల మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి,
ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ
ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని
(సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి ల తే, ఈ కనిపాంచని
సాంస్తక రములను ప్రరతా క్షముగ చూడగలిగే,
సప ష్ము
ట గ తెలుస్సకోగలిగే మన లేద్వ ఇతరుల
పూరా జనమ ల జా
స్థ ఞ నము కలుగుతుాంది. ఈ జనమ లో మన
ఆలోచనలను, ప్రరవరన
ా ఎలా ఉాంది? మన ప్రరవృతుాలు
ధరమ ముగ ఉనాన యా, అధరమ ముగ ఉనాన యా? అని
రరీక్షాంచి, ఆ ప్రరవృతుాలకు కారణమైన మన
సాంస్తక రముల ఏ విధముగ ఉనాన యి?, ఏ
సాంస్తక రముల ప్రరభావముతో మనము ఇలా
ప్రరవరి ాస్సానాన ము, ఆ సాంస్తక రములలో ఏ
సాంస్తక రములను మనము తగి గాంచ్చకోవాలి?, ఏ
సాంస్తక రములను మనము పెాంచ్చకోవాలి? అని
నిర ుయిాంచ్చకోవచ్చచ . అపప డు మనలోని చెడు
సాంస్తక రములను తగి గాంచ్చకొని, మాంచి
సాంస్తక రములను పెాంచ్చకొని, ఆ మాంచి
సాంస్తక రముల ద్వా రా, తరువాత మాంచి జనమ లు
పొాందవచ్చచ . ఈ పూరా జనమ ల స్థజాఞనము

84
వైరాగా మునకు ద్వరి తీస్సాాంది. ఆ వైరాగా ము ద్వా రా
తతాా స్థజాఞనమును పొాందవచ్చచ .

చంద్యగోయ పనిషత్ - పంచిన విదయ – 5-6-1

నండ్భ 5-10-10 వర్కు) – ఒక మనిష్ మరణిాంచిన
దగ గర నుాండి, మరలా కొతా జనమ కలిగేాంతవరకు ఆ
జీవుడు ఏ, ఏ దశ్లు ఉాండవచ్చచ , ఏ, ఏ లోకములకు
వెళ్ు వచ్చచ , ఏ, ఏ దశ్లలో మళ్ళు ప్రకిాందకి జారుతూ
మరొక జనమ పొాందవచ్చచ అని ప్రకమముగ
నిరూపాంచారు. ప్రరధానముగ ఐదు దశ్లను
వివరిాంచారు. ఆ, ఆ దశ్లకు అగిన అాంటారు.
అాందుచేత ీనిని రాంచ అగిన విదా అాంటారు. ప్రరి
జీవి ఈ, ఈ దశ్లను ద్వట్టతూ మరొక జనమ
పొాందుత్యడు. ఈ రాంచాగిన విదా చివరలో – 5-10-8 –
“...తస్సమ ు జ పేా త తదేషశోేకుః”స్థ - ఇలా ఎనిన
స్థ గు
జనమ లు ఎిానా, ఏ, ఏ లోకాలకు వెళ్లు నా, ఎలా వెళ్లు నా
ఈ ఐదు దశ్ల ద్వా రానే వెళ్ళు లి. ఎనిన స్తరనాైల ఈ
దశ్లు ద్వా రా వెళ్ళు లి. జనమ లలో, మరణములలో
మారుప లు ఉాండవచ్చచ , కాని మరణము తరువాత,
మరలా జనమ పొాందే లోరల కలిగే ఈ ఐదు దశ్లలో ఏ
మారుప ఉాండదు. ఆ జీవుడు అలా ిరుగుతూ,
ిరుగుతూ, ఈ జనమ ల మీద జీవుడికి జుగురు ,
అసహా ము, వైరాగా ము కలగలి. జనమ ల మీద
85
రాగము (కోరిక) పెరగకూడదు. ఆ వైరాగా ము
కలగటము కోసము ఈ రాంచాగిన విదా తెలుస్సకోవాలి.

19. ప్పతయ యసయ పర్చితజ్ఞ

త య నమ్

ప్పతయ యసయ పర్చితత స్థజ్ఞయనమ్ – మన

మనస్సు లో ఉాండే ఆలోచనలను, ఆ ఆలోచనల
వెనుక ఉాండే కారణములను (సాంస్తక రములను), ఆ
ఆలోచనలకు అనుగుణముగ నా ప్రరవృిా ఎలా
ఉాంట్టాంది?, ఆ ప్రరవృిా యొకక ఫలితము ఏమిటి?
అనే విష్యములను స్తక్షాతక రిాంర చేస్సకోగలిగితే,
సప ష్ము
ట గ చూడగలిగితే, ఇతరుల మనస్సు లో కలిగే
ఆలోచనల గురిాంచి తెలుస్సాాంది.

అట్టవాంటి సమానమైన ఆలోచనలు ఎదుట

వా కిలో
ా కలిగినపప డు, ఆ ఆలోచనకు తగిన ముఖ
కవళ్లకలను రరిీలిాంచి, ఆ వా కిలో
ా ఏ ఆలోచన
కలిగిాందో ఊహిాంచగల స్తమర నా ము కలుగుతుాంది.
ఎదుటివారి ఆ ఆలోచనల మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచి, కాంప్రీకరిాంచి, దీనిని అవగాహ్న
చేస్సకొని, దానిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత
ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము
ద్వా రా సమాధిని (సాంయమమును)
స్తధిాంచినటయి
ల తే, వారి మనస్సు లోని ఆలోచనలను,
86
వాటి మూలములను (సాంస్తక రములను)
తెలుస్సకోవచ్చచ ను.

20. న చ తతా లంరనమ్

తస్సయ విషయీభూతతవ త్వ

న చ తత్ా ఆలంరనమ్ తసయ అవిషయీ

భూతతవ త్వ – ఎదుటివారి ముఖ కవళ్లకలను బటి,ట
వారి ఆలోచనలను తెలుస్సకోవటము అస్తధా ము.
ఎదుటివారి ముఖ కవలికలతో వాళ్ు స్తమానా మైన
మానిక స్థిి
న (కోరము వచిచ ాంది, ఆకలితో ఉనాన రు,
ద్వహముతో ఉనాన రు, అసౌకరా ముగ ఉనాన రు,
వెలిపో
ల ద్వమనుకుాంట్టనాన రు) అాంచనా వేయవచ్చచ .
అాంతకు మిాంచి ఆ ఆలోచనలు, వాటి కారణములు
(మూలము) ఏమిట్ల తెలియదు. అవి ముఖములో
ప్రరిబాంబాంచేాందుకు అవకాశ్ము లేదు. ఆ
ఆలోచనలను, వారి మూలములను
తెలుస్సకోవాలాంటే, ముాందు మనలోని ఆలోచనలను
అధా యనము చేస్సకోవాలి. చెడు ఆలోచనలను, వాటి
సాంస్తక రములను విడిచిపెటి,ట మాంచి ఆలోచనలను,
సాంస్తక రములను వృదిధ చేస్సకొని, తన ఆలోచనలను
ఆ ఆలోచనల వెనుక ఉాండే కారణములను
(సాంస్తక రములను), ఆ ఆలోచనలకు అనుగుణముగ
నా ప్రరవృిా ఎలా ఉాంట్టాంది?, ఆ ప్రరవృిా యొకక
87
ఫలితము ఏమిటి? అనే విష్యములను
స్తక్షాతక రిాంర చేస్సకోగలిగితే, అపప డు ఇతరుల
మనస్సు లోని ఆలోచనల వలన కలిగే ముఖ
కవళ్లకలను గమనిాంచి, వాళ్ు ఆలోచనలను
స్తక్షాతక రిాంరచేస్సకునే స్తమర నా ము కలుగుతుాంది.
అపప డు వాళ్ు ఆ ఆలోచనల మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచి, కాంప్రీకరిాంచి, దీనిని అవగాహ్న
చేస్సకొని, దానిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత
ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము
ద్వా రా సమాధిని (సాంయమమును)
స్తధిాంచినటయి
ల తే, అపప డే ఎదుటివారి ఆలోచనలు,
వాటి మూలములు సప ష్ముట గ తెలుస్తాయి.

మొదటి ాదము 37 వ స్తప్రతములో - 37.

వీతరాగ విషయం వా చితతమ్ – ఏ కోరికలు
లేకుాండా, రరిపూర ుమైన వైరాగా ముతో ఉనన
మహరుులు, మహాతుమ లు, మహానుభావుల ప్రరవృిా,
ముఖ కవళ్లకల ద్వా రా వారి వైరాగా ము, ప్రరవృిాకి
మూల కారణమైన వారి స్తధన, ఆలోచనలు, స్థజాఞనము
తెలుస్సకోగలిగితే, వారిలాగ మనము కూడా స్తధన
చేి జాస్థ ఞ నము, ఆలోచనలను స్తధిాంచ్చకుాందుకు
అవకాశ్ము పెరుగుతుాంది. వీటి కోసము ఇలాాంటి

88
ిదుధలను ఉరయోగిాంచ్చకోవాలి. రర చితా స్థజాఞనము
ఎవరి మీద రడితే వాళ్ు మీద ప్రరయోగిాంచకూడదు.
కేనోపనిషత్ – మొదటి ప్పశ్న - 1-1 –
“కేన్తటతం పతతి ప్పేటతం మనుః కేన ప్పాణ్ుః
ప్పధముః స్త్ైతియక తుః I కేన్తటతం వాచ మిమాం
వదంతి చక్షుుః ప్శోప్తం క ఉ దేవో యనకి త”స్థ –
జడమైన మనస్సు కు, ప్రాణమునకు, వాగది
కరేమ ాంప్రదియములకు, చక్షురాది స్థజాఞనేాంప్రదియములకు
వాటి, వాటి వా వహారములు చేయగల శ్కి ా ఎకక డి
నుాండి కలుగుతునన ది?, ఎవరి ప్రపేరణతో ఇవి
కలుగుతునాన యి?, ఎవరు వీటికి స్థజాఞనము
ఆాదిస్సానాన రు? భౌికమైన మనస్సు లోని
ఆలోచనలు అనే చినన కదలిక లేద్వ రరిణామమే
అయితే భౌికమైన వస్సావుల, విష్యముల స్థజాఞనము
ఎలా కలుగుతోాంది? యోగి, యోగి రాస్సకుాంటే బూడిద
రాలినట్టల, రాండు భౌిక వస్సావులు కలయికతో
స్థజాఞనము కలిగే అవకాశ్మే లేదు.
కేనోపనిషత్ – మొదటి ప్పశ్న – 2-4 –
“ప్పతిభోధ విదితం మత మమృతతవ ం హి
విందతే I ఆతమ నా విందతే వీర్య ం విద్యయ
విందతే2మృతమ్” – మనలో ఆతమ మరియు
మనస్సు ఒకద్వనికొకటి పెనవేస్సకొని, ఎపప డూ కలిసే
89
ఉాంటాయి. అాందుచేత మనస్సు లో జరిగే ప్రరి
కదలిక, మారుప లోను ఆతమ యొకక చైతనా ము
(స్థజాఞనము) ద్వా రా ఆ వస్సావుల, విష్యముల జా
స్థ ఞ నము
కలుగుతోాంది. ఆతమ సా రూరము, ఆతమ సా రూరము
యొకక ప్రరకాశ్ము లేకపోతే మనస్సు కు, మనస్సు
యొకక ఆలోచనలకు ఏ విలువ లేదు. బోధ వలన
తెలిిన ప్రబహమ ము ప్రబహమ ముగ తెలుస్సకొనుము. అటిట
ఆతమ జా
స్థ ఞ నముతో మోక్షము పొాందును. సా రూర
జా
స్థ ఞ నముతో వీరా ము (రరాప్రకమము) పొాందును. ప్రబహమ
స్థజాఞనముతో అమృతతా ము పొాందును.
రాండవ ాదము 20 వ స్తప్రతము - 20. ప్దషాో
దృిమాప్తుః శుద్యధఽప ప్పతయ యానపశ్య ుః –
శుదమై
ధ న ప్రదష్కు
ట (ఆతమ సా రూరమునకు),
ప్రరతా యము (ఆలోచనలకు) ఉాండే అవినాభావ
సాంబాంధము, ద్వనికి మూలమైన ఆధాా ిమ క
సాంబాంధము అర ధము చేస్సకోవాలి.
21. కాయరూపసంయమాత్ తస్త్ద్యీహ్య శ్కి త స త ే
స్థ ం
చక్షుప్షా కాశాసంప్పయోగేఽనరా
త ధ నమ్

కాయరూప సంయమాత్ ప్గాహ్య శ్కి త

తద్
స త ే చక్షుత్ ప్పకాశ్ అసంప్పయోగే అనరా
స్థ ం త ధ నమ్ -
ఒక ిదుధడు శ్రీరము, ఆ శ్రీరము యొకక ఆకృి,

90
రాంగు మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, దీనిని
అవగాహ్న చేస్సకొని, దానిమీద ఏకాప్రగతను
పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా
ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని
(సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి ల తే, ఆ శ్రీరమునకు
ఉాండే ప్రగహా శ్కి ా (ననున చూడు అనే కాంటికి కనిపాంచే
సా భావము) స్థసాాంభిాంచిపోయి, ప్రరరాంచములో ఉాండే
వెలుగు మరియు ఇతరుల కళ్లు యొకక
ప్రరకాశ్ము
అతని శ్రీరము మీద ప్రరసరిాంచలేక, ఆ ిదుధడు
ఎవా రికీ కనిపాంచకుాండా అాంతరాననము
అయిపోత్యడు.

మానవుల (జీవుల) శ్రీరము రాంచ భూతముల

కలయికతో తయారైన శ్రీరము. రాంచ భూతముల
గుణములు (శ్బ,ద సప ర్ , రూర, రస, గాంధములు) ఈ
శ్రీరములో ప్రరస్సప టముగ కనిపస్తా ఉాంటాయి. ఈ
శ్రీరము బయట ఉాండే వస్సావులలో కూడా రాంచ
భూతముల గుణములు (శ్బ,ద సప ర్ , రూర, రస,
గాంధములు) ఉనాన యి. మన శ్రీరములో రాంచ
భూతముల గుణములను ప్రగహిాంచ్చటకు,
అనుభవిాంచ్చటకు ఒకొక క గుణమునకు రరిమితమైన
ఒకొక క ఇాంప్రదియము (రాంచ స్థజాఞనేాంప్రదియములు –
శ్బము
ద - ప్రోప్రతేాంప్రదియము - చెవులు, సప ర్ - తా క్
91
ఇాంప్రదియము - చరమ ము, రూరము - చక్షు
ఇాంప్రదియము - కళ్లు , రసము - రసనేాంప్రదియము -
నాలుక, గాంధము - ప్రానేాంప్రదియము – ముకుక )
ఉనాన యి. ఈ ఇాంప్రదియములు శ్రీరము బయటకు
ప్రరసరిాంచి, శ్రీరము బయట ఉాండే రాంచ భూతముల
గుణములను ప్రగహిాంచే లక్షణము ఉాండుటచేత,
బయట ఉాండే వస్సావుల రాంచ భూతముల
గుణములను ప్రగహిస్తా ఉాంటాయి. ఇాంప్రదియములకు
మన శ్రీరము లోరల ఉాండే రాంచ భూతముల
గుణములను ప్రగహిాంచే స్తమర ధా ము ఉనాన ,
స్తధారణముగ ప్రగహిాంచవు. మొదట ఆ వస్సావుల మీద
వెలుగు ప్రరసరిాంచాలి. ీనిని “ఆలోక సాంయోగము”స్థ
అని అాంటారు. ఆ వస్సావు మీద చక్షు ఇాంప్రదియము
కూడా ప్రరసరిాంచాలి. ీనిని “చక్షు సాంప్రరయోగము”స్థ
అని అాంటారు. అపప డు చక్షు ఇాంప్రదియము ఆ
వస్సావు యొకక రూరమును శ్రీరము లోరలకు
తీస్సకువెళ్ల,ల మనస్సు కు అాందిస్సాాంది. మనస్సు తో
ఐకా మై, కలగలిిపోయి ఉనన జీవాతమ ఆ రూరమును
తెలుస్సకుాంట్టాంది లేద్వ అనుభవిస్సాాంది. ఈ
విధముగనే ఇతర ఇాంప్రదియములు కూడా రనిచేస్తా
ఉాంటాయి.

22. ఏతేన శ్బాేదయ ంతరాధనముక తమ్

92
 ఏతేన శ్ర ే ఆదయ మ్ అంతరాధన ముక తమ్ - ఈ
విధముగనే ఒక ిదుధడు ఇతర ఇాంప్రదియముల మీద
కూడా మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, వాటిని అవగాహ్న
చేస్సకొని, వాటిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత
ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము
ద్వా రా సమాధిని (సాంయమమును)
స్తధిాంచినటయి
ల తే, సాంయమము స్తధిాంచినటయి ల తే,
ఆ ఇాంప్రదియము (శ్బముద , సప ర్ , రసమ, గాంధము)
యొకక ప్రగహా శ్కి ా కూడా సా
స్థ ాంభిాంచిపోయి, ఇతరుల
ఇాంప్రదియములకు ఆ ిదుధడి యొకక శ్బము ద , సప ర్ ,
రసము, గాంధము యొకక గుణములు అాంతరాధనము
అయిపోత్యయి, తెలియదు.

23. సోపప్కమం నిరుపప్కమం చ కర్మ

తతా ంయమాదపరానజ్ఞ త య నమరిష్టభో
ో య వా

రాండవ ాదము 13 వ స్తప్రతము - 13. సతి

మూలే తదివ పాో జ్ఞతయ యరోా గాుః - కరమ లకు
మూలమైన రాంచ క స్థ శ్ములు
ల (అవిదా , అిమ త,
రాగము, దేా ష్ము, అభినివేశ్ము) ఉనన టయిల తేనే,
కరమ లు జరిగి, ఆ కరమ లు రరిరకా ము అయినపప డే,
రాండినపప డే ఆ కరమ లకు ఫలితములను ఇవా టానికి
ిదమైధ జనమ , ఆయుస్సు మరియు ఆ జనమ లో

93
అనుభవిాంచవలిన స్సఖము, దుఃఖములు
తరప కుాండా కలిగిాంచ్చను.

సోపప్కమం నిరుపప్కమం చ కర్మ – మనము

చేసే కరమ లు రాండు విధములుగ ఉాంటాయి. 1.
సోరప్రకమాం – తాందరగ ఫలితములను ఇచేచ కరమ , 2.
నిరురప్రకమాం – నిద్వనముగ ఫలితమును ఇచేచ కరమ .

తత్ సంయమాద్ - సోరప్రకమాం, నిరురప్రకమాం

కరమ ల మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, వాటిని
అవగాహ్న చేస్సకొని, వాటిమీద ఏకాప్రగతను
పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా
ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని
(సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి ల తే, అపరాన త
జ్ఞ
స్థ య నమ్ – మరణము ఎపప డు కలుగుతుాందో అనే
జా
స్థ ఞ నము పొాందుత్యడు.

అరిష్టభో
ో య వా -
సాంయమము
చేయనకక రలేదు అని అనుకుాంటే, కొనిన అరిష్టలు
యొకక చిహన ముల ద్వా రా కూడా మరణము ఎపప డు
కలుగుతుాందో అనే స్థజాఞనము పొాందవచ్చచ .

చంద్యగోయ పనిషత్ – 5-10-7 – “త దయ ఇహ్

ర్మణీయ చర్ణా అభాయ శో హ్ యతేత ర్మణీయాం
యోని మాపదేయ ర్న్.....ఇహ్ కపూయచర్ణా
94
అభాయ శో హ్ యతేత కపూయాం యోని మాపదేయ ర్న్
శ్వ యోనిం వా సూకర్యోనిం వా చంణాిల
యోనిం వా” - వేద విహితమైన కరమ లు చేినవారు
మాంచి జనమ లు పొాందుత్యరు. వేద నిష్దమై
ధ న కరమ లు
చేినవారు కష్టలు ఎకుక వగ ఉాండే నీచమైన
జనమ లు పొాందుత్యరు.

ఒక జీవి ఎనిన కరమ లు చేశాడు?, ఎనిన జనమ లు

గడిచాయి?, ఎనిన కరమ లకు ఫలితములు
అనుభవిాంచేశాడు? ఇాంకా ఎనిన కరమ లకు
ఫలితములు అనుభవిాంచవలి ఉాంది?, ఇక ముాందు
ఇాంకా ఎనిన జనమ లు ఎతుాత్యడు? అనే విష్యము
మీద ఎవరికీ లెకక తెలియదు, ఏ ఊహకు అాందదు. ఈ
కరమ లను 1. ఆగామి కర్మ లు, 2. సంచిత కర్మ లు, 3.
ప్పార్ర ధ కర్మ లు, అని విభాగములు చేయవచ్చచ .

1. ఆగామి కర్మ లు – ఈ జనమ ;ఓ చేిన కరమ లు

– అాందులో కొనిన కరమ లకు ఫలితములు ఈ జనమ లోనే
కలిగి, ఆ కరమ లు నాశ్నము అయిపోత్యయి. Example –
Spent Earned Money. ఆ జీవుడి జనమ
అాంతమైనపప డు, మిగిలిన ఆగమి కరమ లు సాంచిత
కరమ లలోకి చేరిపోత్యయి.

95
 2. సంచిత కర్మ లు – ఎనెన న్నన జనమ లలో
చేస్సకునన కరమ లు (వేద విహితమైనవి, వేద
నిష్దమై
ధ నవి) మూట కట్టటకొని ఉాంచ్చకునన వి. ఆ
కరమ లు ఫలితములను ఇచేచ స్థిి న కి రాలేదు. వీటికి
జీవుడు ఇాంకా ఫలితము అనుభవిాంచ లేదు. ఇక
ముాందు జనమ లలో వాటి ఫలితములు కలుగుత్యయి.
Example – Bank Fixed Deposit.

3. ప్రారబ ధ కరమ లు - కరమ లు ఫలితములను

ఇవా టము ప్రారాంభిాంచిన కరమ లు. ఈ ఎన్నన ప్రారబ ధ
కరమ లతో జీవుడికి ఆయుస్సు , భోగములు (స్సఖము,
దుఃఖము) పొాందుటకు జనమ ఎతుాత్యడు. ఈ ప్రారబ ధ
కరమ లు అనీన ఫలితములను ఇచిచ అాంతము
అయిపోగనే, జీవుడి ఆ జనమ కూడా అాంతము
అయిపోతుాంది. Example - Matured Fixed Deposit. ఈ
ప్రారబ ధ కరమ లలో కొనిన కరమ లు తాందరగ
ఫలితములను ఇస్తాయి. వీటిని సోపప్కమం కర్మ లు
అాంటారు. కొనిన కరమ లు నిద్వనముగ, కొనిన కరమ లు
చాలా నిద్వనముగ ఫలితములను ఇస్తాయి. వీటిని
నిరుపప్కమం కర్మ లు అాంటారు. ఉద్యహ్ర్ణ్: తడి
బటను ట పాండి విస్థస్తారముగ ఆరవేసేా తాందరగ
ఆరిపోతుాంది. తడి బటను ట పాండి అలాగే ముదగద
ఉాంచేసేా ఆ బటట నిద్వనముగ ఆరుతుాంది.

96
 ఈ సోరప్రకమాం కరమ ల, నిరురప్రకమాం కరమ ల మీద
మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, వాటిని అవగాహ్న చేస్సకొని,
వాటిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా
ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా
సమాధిని (సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి
ల తే,
అరరానా స్థజాఞనము కలుగుతుాంది (మరణము ఎపప డు
కలుగుతుాందో తెలుస్సాాంది).

పరానము
త = రర + అాంతము = ప్రబహమ దేవుడి
ఆయుస్సు – 100 దివా సాంవతు రములు) + అాంతము
= అపప డు ప్రరళ్యము జరిగి, సృష్ ట
అాంతమవుతుాంది. జీవులు చేస్సకునన కరమ ల
ఫలితముగ భోగములను (స్సఖ, దుఃఖములు)
అనుభవిాంచ్చటకు సృష్ ట జరుగుతుాంది. ప్రరళ్యము
సృష్కి
ట త్యత్యక లికమైన విరామము. మొతాము జీవుల
యొకక కరమ లు కొాంత సేప (మరొక సృష్ ట
జరిగేాంతవరకు) విరామము తీస్సకుాంటాయి.
ప్రరళ్యములు నాలుగు
రకములు – 1. నితయ
ప్పళయము – మానవుల స్సష్ణపా అవస,న 2. నైమితితక
ప్పళయము - ప్రబహమ దేవుడు ఒక రగలు అాంతము
అయి రాప్రి ప్రారాంభమైనపప డు, సృష్ని
ట ఆప నిప్రదకు
ఉరప్రకమిస్తాడు. అపప డు జరిగే ప్రరళ్యము – భూ
లోకము, భువర్ లోకము - అాంతరిక్షము, సా ర గ లోకము

97
దగ ధమైపోవును. ప్రబహమ
దేవుడికి రగలు
ప్రారాంభమైనపప డు, మరలా సృష్ ట ప్రారాంభిస్తాడు. 3.
ప్పాకృతిక ప్పళయము – రరానాము – ప్రబహమ దేవుడి
ఆయుస్సు పూరి ా అయినపప డు 14 లోకములు, రాంచ
భూతములు లయమై రరమాతమ లో లీనమై, విప్రశాాంి
తీస్సకుాంటూ ఉాండును. మరలా సృష్ ట సమయము
ప్రారాంభమైనపప డు, మరొక ప్రబహమ దేవుడు ఉదభ విాంచి
సృష్ ట ప్రారాంభిాంచ్చను. 4. ఆదయ ంతిక ప్పళయము –
లోక నివృిా కలుగును. ఈ నివృిాతో ప్రబహమ జా
స్థ ఞ నము
కలిగి, కరమ క్షయమయి ఆనాంద సా రూరమైన
రరమాతమ లో లీనమవును.

అపరానము
త = జీవుడి ప్రారబ ధ కరమ లు పూరి ా
అయిపోయి, ఆయుస్సు అాంతము = మరణము. ఒకక
జీవుడి కరమ లు కొాంత సేప (సాంచిత కరమ ల నుాండి
మరొక ప్రారబ ధ కరమ ల సమూహము ఏరప డి, మరొక జనమ
కలిగేాంతవరకు) విరామము తీస్సకుాంటాయి. ఈ
అరరానా జా
స్థ ఞ నముతో ఆ కాలములో చేయవలిన కొనిన
కరవా
ా ములను, భగవాంతుడి ధాా నము, ఆధాా ిమ క
పరోగికి ఆతమ తతాా ము గురిాంచి విచారణ
చేస్సకుాంటే, మానవులు ఉనన తమైన పై జనమ లు
పొాందవచ్చచ .

24. మైత్రాయ దిష్ రలాని

98
 మైత్రాయ దిష్ రలాని - మైప్రి (ప్రరి
ప్రాణి మీద సేన హ భావము కలిగి ఉాండాలి), కరుణ
(కష్ము
ట లో ఉాండే ప్రాణుల మీద కరుణ, దయ
చూపాంచాలి), ముదిత (ఎవరైనా మాంచి రనులు
చేస్సాాంటే, వాళ్ు మీద సాంతోష్ము పెాంచ్చకోవాలి)
మీద మనస్సు ని కాంప్రీకరిాంచి, వాటిని అవగాహ్న
చేస్సకొని, వాటిమీద ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత
ద్వా రా ధారణ, ధారణ ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము
ద్వా రా సమాధిని (సాంయమమును)
స్తధిాంచినటయి
ల తే, ఆ,
భావములకుయా
అస్తధారణమైన బలము పెాంచ్చకొని, ిదిధ స్థస్తనయికి
తీస్సకువెళ్ళు లి.
మొదటి ాదము 33 వ స్తప్రతము - 33. మైప్తీ
కరుణా ముదితోపేక్షాణాం సుఖదుుఃఖ పుణాయ పుణ్య
విషయాణాం భావనాతుః చితతప్పస్సదనమ్ –
మనస్సు ను ప్రరసనన ముగ ఉాంచ్చకొనుటకు మైప్రి,
కరుణ, ముదిత, ఉపేక్ష అనే లక్షణములను
పెాంచ్చకోవాలి. లేకపోతే వాళ్ు మీద ఈర ుా ,
అస్తయలు కలుగుత్యయి.
మార్క ండేయ పురాణ్ము – అాంగిరో మహరి ు
శిష్ణా డు భూి మహరి ు, మహా తరశ్కి ా సాంరనున డు,
గొరప విద్వా ాంస్సడు. కాని ముకోక ప, ఎవరికీ అరకారము
99
చేయడు, కాని కోరము చాలా ఎకుక వ, ఆ కోరమును
ఇతరుల మీద ప్రరదరి్ స్తా ఉాంటాడు. గొరప
విద్వా ాంస్సడు కాబటి,ట ఆయన దగ గర చాలా మాంది
శిష్ణా లు ఉనాన రు. అాందులో శాాంతుడు అనే ఒకడు
ముఖా మైన శిష్ణా డు. ఒక రోజు భూి మహరి ు తన
సోదరుడు స్సవరుచ డు చేస్సానన యజము
ఞ నకు
వెళ్లు తూ, ఆయన నిరాంతరము ఉాిాంచే నితా
అగిన హోప్రతమును, తన శిష్ణా డైన శాాంతుడికి
అరప గిస్తా, నేను యజము
ఞ నకు వెళ్ల,ల వచేచ వరకూ ఈ
అగున లకు చేయవలిన హోమములను,
రరిచరా లు, సేవలు చేస్తా సాంరక్షస్తా ఉాండు అని
చెపప వెళ్ళు రు. శ్ాంతనుడు ఆ అగున లకు చకక గ
రరిచరా లు చేస్తా ఉనాన డు. ఒకరోజు శాాంతుడు వేరే
రనిలో ఉాండగ , ఆ అగున లు చలాలరిపోయాయి. అగిన
చలాలరటము మహా దోష్ము అనే భయము (మరలా
అగిన ని వెలిగిాంచాలాంటే చాలా ప్రాయచితాములు
చేయాలి), గురువుగరికి తెలిిపోతుాంది, గురువుగరు
ముకోక ప ఆయన ఏమి శ్పస్తారో అనే భయముతో,
చాలా భకిగా అగిన స్థసోా ప్రతమును త్యనే రచిాంచి, అగిన
దేవుడిని స్సా
స్థ ిస్తాడు. ద్వనికి అగిన దేవుడు చాలా
సాంతోష్ాంచి, శాాంతుడు ముాందు ప్రరతా క్షమై, నీ
సోా
స్థ ప్రతమునకు నేను చాలా సాంతోష్ాంచాను, నీకు ఏమి

100
వరము కావాలో, ఎనిన వరములు కావాలో అనీన
కోరుకో, నీకు ఆ వరములు అనీన నేను ఇస్తాను అని
అనాన డు. ద్వనికి
శాాంతుడు 4 వారములు
కోరుకునాన డు – 1. చలాలరిపోయిన మా గురువుగరి
నితా అగిన హోప్రతము అవిచిచ నన ముగ మరలా
వెలగలి. 2. మా గురువుగరికి పప్రత్య సాంత్యనము లేదు.
మా గురువుగరికి మాంచి పప్రత్య సాంత్యనము
అనుప్రగహిాంచాలి. 3. ముకోక ప అయిన మా
గురువుగరికి, ఇక మీద ఎపప డూ, ఎవరి మీద కోరము
రాకుాండా సేన హ భావము కలగలి. 4. నేను ఇపప డు
చేిన నీ (అగిన ) స్థసోా ప్రతమును, ఇక ముాందు ఎవరు
రఠిాంచినా, స్థస్సాిాంచినా వారికి కావలిన వరములు
ఇవాా లి, అని కోరాడు. అగిన దేవుడు, వరములు
ఇస్తాననన ది నీకు, కాని నీవు నీకు ఏమీ కోరుకోకుాండా,
మీ గురువుగరికి, ఇతరులకు కోరుకుాంట్టనాన వు. నీకు
ఏమి కావాలో కోరుకో అని అనాన డు. ద్వనికి శాాంతుడు
నాకు ఏమీ వదుద, నాకు నేను కోరుకునన ఈ నాలుగు
వరములు ప్రరస్తదిాంచ్చ అని అనాన డు. ద్వనికి అగిన
దేవుడు చాలా సాంతోష్ాంచి, శాాంతుడిని స్థస్సాిాంచి, నీవు
కోరుకునన వరములు నీకు ప్రరస్తదిస్సానాన ను అని
చెపప అాంతరాధనము అయిపోయాడు. ఆ నితా
అగిన హోప్రతము ఇదివరకు వెలుగుతునన ట్టలగ

101
వెలుగుతోాంది. గురువుగరు యజము
ఞ నుాండి ిరిగి
వచిచ , తన నితా అగిన హోప్రతము చూి, ఏదో చినన
తేడాగ ఉనాన , ఏమీ దోష్ము లేనట్టట,
ఇదివరకుటిలాగనే వెలుగుతోాంది. ఈ
అగిన హోప్రతమును ఎవరో ఆరిప మరలా
వెలిగిాంచినట్టలనాన , నాకు ఏ వా కి ా మీద కోరము రాక,
నా మనస్సు లో ఎాంతో ప్రరశాాంతముగ ఉాంది. ఏమి
జరిగిాంది అని శాాంతుడిని అడిగడు. శాాంతుడు ఏ
మాప్రతము అబదము ధ చెరప కుాండా, జరిగిన దాంత్య
వివరముగ చెాప డు. అగిన దేవుడి నుాండి శాాంతుడు
తనకు ఏ వరములు కోరుకోకుాండా, తనకు, ఇతరులకు
వరములు కోరుకునన ాందుకు, శాాంతుడిలో ఉాండే
మైప్రి భావన, అాందరూ బాగుాండాలి అనే
ఉద్వరనతకు చాలా సాంతోష్ాంచి, శాాంతుడికి తన
దగ గర ఉనన విదా లు అనీన ఉరదేశ్ము చేశాడు.
తరువాత భూి మహరి ుకి భౌతుా డు అనే కుమారుడు
కలిగడు. ఆయన మనువుగ 71 మహా యుగములు
భూ మాండలమును ాలిాంచాడు.
25. రలేష్ హ్రర
త లాదీని

రలేష్ హ్రర
త లాదీని - మానవులకు
సహజముగ కొాంత బలము, కొాంత బలహీనత కూడా
ఉాంది. కొనిన జాంతువులు మానవుల కాంటె బలముగ
102
ఉనాన యి కొనిన జాంతువులు మానవుల కాంటె
బలహీనముగ ఉనాన యి. కాని ఈ సృష్లో ట ప్రరి
ప్రాణిలో ఒక విేష్మైన, ప్రరతేా కమైన స్తమర ధా ము,
బలము, శ్కి ా ఉాంట్టాంది. లోక కలాా ణము కోసము లేద్వ
తన యోగ స్తధన కోసము, ఏనుగు లాాంటి బలము
లేద్వ చిరుతలా వేగముగ రరుగెతాగల లాాంటి
స్తమర నా ము లేద్వ చాలా కాలము ఆహారము
తీస్సకోకుాండా, ప్రాణములను నిలబెట్టటకోగల మరొక
జాంతువు యొకక ప్రరతేా కమైన బలము, స్తమర ధా ము
అవసరమైనపప డు, ఆ బలము మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచి, దానిని అవగాహ్న చేస్సకొని, దానిమీద
ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ
ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని
(సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి ల తే, ఆ ప్రరతేా కమైన
బలము లభిస్సాాంది.

మారక ాండేయ పరాణములో దత్యా ప్రతేయ స్తా మి,

అలరుక డికి ఎన్నన రకముల సాంయమముల గురిాంచి
వివరముగ బోధిాంచి, ఆ సాంయమముల ద్వా రా కలిగే
ిదుధలకు యోగ స్తధనలకు ఉరయోగిాంచ్చకోవచ్చచ
అని చెాప రు.

103
26.
ప్పవృతతయ లోకనాయ స్సత్పా క్షమ వయ వహితవిప్పకృషో
జ్ఞ
స్థ య నమ్

ప్పవృతతయ లోకనాయ స్సత్ సూక్షమ వయ వహిత

విప్పకృషో స్థజ్ఞయనమ్ - ప్రరవృత్యా ా అనే ఆలోకము
(లక్షణము, కాాంి, వెలుగు, చూప) స్తధిసేా
స్తక్షమ ముగ ఉాండేవి, దూరముగ ఉాండేవి, మధా లో
అడుా ఉాండే, విసాృతమైన వస్సావులను,
విష్యములను తెలుకోగలిగే స్తమర నా ము
కలుగుతుాంది.

తతాా స్థజాఞనము పొాందితేనే మానవ జనమ

స్తర నకా ము పొాందుతుాంది. మానవ శ్రీరమునకు,
ఇాంప్రదియములకు కొనిన
రరిమితులు ఉనాన యి
(స్తక్షమ మైన, దూరముగ లేద్వ చాలా దగ గరలో ఉాండే,
మధా లో అడుా ఉాంటే, ఎకుక వ కాాంివాంతమైనవి,
చీకటిలో ఆ వస్సావులను, విష్యములను కళ్లు
చూడలేవు, స్తక్షమ మైన, దూరముగ పటిన
ట
శ్బము
ద లను చెవులు వినలేవు). ప్రరి స్థజాఞనమునకు
కొనిన అడాం
ా కులు ఉాంటాయి. ఆ అడాం ా కులను
ద్వట్టటకు, మానవ శ్రీరమునకు, ఇాంప్రదియములకు
కొనిన ప్రరతేా కమైన శ్కి,ా స్తమర ధా ములు అవసరము.

104
 మొదటి ాదము 36 వ స్తప్రతము - 36. విశోకా
వా జ్యయ తిషమ తీ – హృదయ పాండరీకములో భావన
చేస్తా, బుదిధ వృత్తిని సే చ్చ ము చేస్సకొని స్తక్షమ ము
చేస్సకుాంటే, ప్ాపిించ్క వస్సివుల స్తక్షమ మైన
తతాా మును తెలుస్సకునే స్తమర ధా మును
కలుగుతుాంది. (ీనినే ప్రరవృత్యా ా లోకము అాంటారు).
ఈ ప్రరవృత్యా ా లోకము మీద మనస్సు ని
కాంప్రీకరిాంచి, దీనిని అవగాహ్న చేస్సకొని, దానిమీద
ఏకాప్రగతను పెాంచ్చకొని, ఏకాప్రగత ద్వా రా ధారణ, ధారణ
ద్వా రా ధాా నమును, ధాా నము ద్వా రా సమాధిని
(సాంయమమును) స్తధిాంచినటయి ల తే, ప్రరించ్ములో
ఉిండే సూక్ష్మ ముగా ఉన్నా , దూరముగా ఉన్నా ,
మధ్ా లో ఎదైన్న అడముడ గా ఉన్నా , వస్సివులను,
విషయములను తెలుకోగలిగే స్తమర నా ము
కలుగుతుాంది.

సాధ్కులకు కొనిా దశలలో వాళ్ ుకు అవసరమయ్యా

బలములు, విజ్ఞానములు, వాటికి కావలిన
సాధ్నములు గురిించి చ్రిచ ించి, వీటిని
సాధించుకోగలిగితే, విజ్ఞానము కలిగి మైప్త్యదిషు
బలములు, హ్ిిబలాదీని, స్తక్షమ వా వహిత విప్రరకృష్ ట
జా
స్థ ఞ నము కలిగి, మించి భావనలతో రరిపూర ణ ిద్ధుడు
అవుత్యడు.
105
27. భువనజ్ఞానమ్ సూర్యే సంయమాత్
భువనజ్ఞానమ్ సూర్యే సంయమాత్ - ప్బహ్మ
ద్వవుడు సృష్ిం
ట చిన మన మొతిము ప్బహామ ిండము (14
లోకములలోని) మొతిము వస్సివులను చూడాలింటే,
అనిా విషయములను తెలుస్సకోవాలింటే, మనకు
కనిపిించే ప్రతా క్ష్ దైవమైన సూరుా డి మీద ధారణ,
ధాా నము, సమాధ (సింయమమును) సాధించుకోవాలి.
మానవులు సాధారణముగా తమ కింటికి
కనిపిించే వస్సివులను మాప్తమే చూడగలరు. కాని
మన పురాణముల ఆధారముగా మన ప్బహామ ిండములో
సింప్గహ్ముగా ఈ విధ్ముగా ఉన్నా యి:
నరకములు ఏడు (7) – జీవులు చేస్సకునా
ార కరమ ల ఫలితములను అనుభవిించుటకు ఈ
నరక లోకములకు వళ్లుత్యరు – 1. అవీచి నరకము -
ఘోరమైన మహా ార కరమ లు చేినవారు ఈ
లోకములోకి వళ్ల ు అకక డ వారి ార కరమ ల
ఫలితములను అనుభవిసాిరు. 2. మహాకాల నరకము
- ఘన ప్రత్తషమైట నది – భూమి గుణములు ఎకుక వగా
ఉింటాయి, శిక్ష్లు కూడా వీటికి అనుగుణముగా
ఉింటాయి. 3. అంబరీష నరకము - చ్లిల
ప్రత్తషమై
ట నది – జల గుణములు ఎకుక వగా ఉింటాయి,
శిక్ష్లు కూడా వీటికి అనుగుణముగా ఉింటాయి. 4.
రౌరవ నరకము - అనిల ప్రత్తషమై ట నది – అగిా
106
గుణములు ఎకుక వగా ఉింటాయి, శిక్ష్లు కూడా వీటికి
అనుగుణముగా ఉింటాయి. 5. మహారౌరవ నరకము
(అనిల ప్రత్తషమై ట నది - వాయువు గుణములు
ఎకుక వగా ఉింటాయి, శిక్ష్లు కూడా వీటికి
అనుగుణముగా ఉింటాయి. 6. కాల సూప్త్ నరకము -
ఆకాశ ప్రత్తషమై
ట నది - శబ ద గుణములు ఎకుక వగా
ఉింటాయి, శిక్ష్లు కూడా వీటికి అనుగుణముగా
ఉింటాయి. 7. అంధ తామిస్తస త నరకము - తమః
ప్రత్తషమై
ట నది – అింధ్కారము ప్రభావము ఎకుక వగా
ఉింట్లింది, శిక్ష్లు కూడా వీటికి అనుగుణముగా
ఉింటాయి.

లోకములు (14) - భూ లోకమునకు ప్కిింద ఏడు

(7) పాతాళ లోకములు ఉన్నా యి. జీవులు వారు
చేస్సకునా కరమ ల ఫలితములను అనుభవిసూి
ఉింటారు - 1. అతల లోకము, 2. వితల లోకము, 3.
స్సతల లోకము, 4. రసాతల లోకము, 5. మహాతల
లోకము, 6. తలాతల లోకము, 7. ాత్యళ్ లోకము (న్నగ
ద్వవత అధరత్త). ాత్యళ్ లోకము నుిండి భూ లోకము
వరకూ ఉిండే జీవులు, త్యము చేస్సకునా పుణా , ార
కరమ లకు ఫలితములను అనుభవిసూి ఉింటారు -
ద్వవ, మానవ, జింతు, వృక్ష్, జలచ్ర, అస్సర, గింధ్రే ,
కినా ర, కిింపురుష, యక్ష్, రాక్ష్స, భూత, ప్ేత, పిశాచ్,
అరసామ రక, అకు రో, ప్బహ్మ రాక్ష్స, కూష్మ ిండ,

107
విన్నయక అనే జీవ గణములు నివస్సిన్నా యి.
మానవులు తమ కరమ ఫలములు అనుభవిసూి, కొతి
కరమ లు చేస్సకునే అవకాశము ఉింది. మిగిలిన జీవ
రాస్సలు త్యము చేస్సకునా కరమ ఫలితములను
మాప్తమే అనుభవిసూి ఉింటాయి.

భూలోకముతో కలిపి పైన ఏడు లోకములు –

1. భూ లోకము (ప్ువ మిండలము వరకూ

ఉిండే మేరు రరే తమునకు దక్షిణ దికుక లో ఉింది.
భూమిలో ఏడు దీే రములు ఉన్నా యి - 1. జింబువు, 2.
రక్ష్
ు ము, 3. కుశము, 4. ప్రించ్ము, 5. శాకము, 6.
శాలమ లము, 7. పుషక రము. మనము ఉిండే జింబూ
దీే రము దక్షిణములో ఉింది. జింబూ దీే రములో
తొమిమ ది వర షములు (ద్వశములు) ఉన్నా యి -
భాగవత్ము 5-2-19 - 1. న్నభి వర షము, 2. కిింపురుష
వర షము, 3. హ్రి వర షము, 4. ఇలావృత వర షము, 5.
రమా క వర షము, 6. హిరణమ య వర షము, 7. కురు వర షము,
8. భప్దాశే వర షము, 9. కేతుమాల వర షము అనే
వర షములు (ద్వశములు) ఉన్నా యి.

2. భువర్ లోకము (అంత్రిక్ష లోకము) – భూ

లోకము నుిండి ప్ువ నక్ష్ప్తము వరకూ ఉిండే
భాగము. ఈ అింతరిక్ష్ లోకములో ప్గహ్ములు (సూరా ,
చ్ింప్ద్ధ, అింగారక, బుధ్, గురు, శుప్క, శని, రాహు, కేతు

108
ప్గహ్ములు), నక్ష్ప్తములు, కొనిా తెలిిన, కొనిా
తెలియని ఎన్నా అనేక ప్గహ్ములు నక్ష్ప్తములు
ఉన్నా యి. ఈ అింతరిక్ష్ లోకములో జీవులు త్యము
చేస్సకునా తరస్సు , పుణా , ారముల కరమ
ఫలితములను అనుభవిసూి ఉింటాయి.

3. సో ర్ లోకము (సో ర గ లోకము) – దీనికి

మహింప్ద లోకము అని కూడా అింటారు. సే ర గ
లోకములో ద్వవ జ్ఞతులు ఆరు (6) నివిసూి ఉింటారు
– 1. ప్త్తదశులు (ఎపుు డూ 30 సింవతు రముల
వయస్సు లోనే ఉింటారు), 2. అగిా శాే తుిలు, 3.
యాముా లు, 4. తుష్త్యః, 5. అరరి నిరిమ త వశ వరినః,
ి
6. రరి నిరిమ త వశ వరినః.
ి వారు చేస్సకునా పుణా
కరమ ల ఫలములను అనుభవిసూి ఉింటారు. “సరో
సంకలప సిద్ధః” – వారు ఏది కోరుకుింటే అది వారి
ముింద్ధ ప్రతా క్ష్మయ్యా పుణా శకి ి కలిగి ఉింటారు.
అష ట ఐశే రా ములను పింది ఉింటారు. వీరికి ఒక
కలు ము (1000 మహా యుగములు) ఆయుస్సు
ఉింట్లింది. భూ లోకములో ఉిండే మానవులకు
పూజ్యా లుగా ఉింటారు. వారు భోగ లాలసలు -
భోగములను అనుభవిసూినే ఉింటారు. వారికి
వైరాగా ము ఉిండద్ధ. వారు సే ర గ లోకము (మరియు
ఊర ుే లోకములలో మరియు అదో లోకములలో
ఉనా వారికి) పింద్ధటకు తలి,ు తింప్డి అవసరము

109
లేద్ధ. వారి పుణా , ార కరమ ల ఫలితముగా వారి
భోగములకు (స్సఖము లేదా ద్ధఃఖము)
అనుగుణముగా వారికి తగ గ శరీరము ఏరు డి ఆ, యా
లోకములను పింద్ధత్యరు. వారికి అమృతము
ఆహారము. వారు అమృతమును కళ్ ుతో చూి తృపిి
రడత్యరు (మనలా త్తనరు). వారి పుణా కరమ ల
ఫలములు అనుభవిించిన తరువాత, వారికి మిగిలిన
కరమ ఫలముల అనుగుణముగా భూ లోకములో కాని
లేదా ప్కిింద లోకములకు కాని వళ్లుత్యరు.

4. మహరోోకము (ప్పాజ్ఞరత్ే లోకము) – ఈ

లోకమునకు ప్రజ్ఞరత్త అధరత్త. ఈ లోకములో ఐద్ధ
(5) రకముల ద్వవ జ్ఞతులు నివిసూి ఉింటారు – 1.
కుముద్ధలు, 2. ఋభువులు, 3. ప్రతర ునులు, 4.
అింజన్నభులు, 5. ప్రత్తత్యభులు. వీరు సే ర గ లోకములో
ఉిండే ద్వవతల కింటె పై సారయి పుణా కరమ లు,
ఉాసనలు, యోగ సాధ్నలు (రించ్ మహా
భూతములను వారి ఆధీనములో ఉించుకునే
సామర రా ము కలవారు) చేస్సకునా వారు. వీరికి ఆకలి,
ద్ధపుు లు ఉిండవు. వీరికి ధాా నమే ఆహారము. వీరి
ఆయుస్సు 1,000 కలు ములు.

5. జన లోకము (ప్బహమ లోకము) – ఈ

లోకమునకు ప్బహ్మ ద్వవుడు అధరత్త. ఈ లోకములో
న్నలుగు (4) రకముల ద్వవ జ్ఞతులు నివిసూి
110
ఉింటారు – 1. ప్బహ్మ పురోహిత, 2. ప్బహ్మ కాయుకాః, 3.
ప్బహ్మ మహా కాయుకాః, 4. అమరాః. వీరు
మహ్రోక ు ములో ఉిండే ద్వవతల కింటె పై సారయి పుణా
కరమ లు, ఉాసనలు, యోగ సాధ్నలు (రించ్ మహా
భూతములను మరియు ఇింప్దియములను వారి
ఆధీనములో ఉించుకునే సామర రా ము కలవారు)
చేస్సకునా వారు. ముింద్ధ జ్ఞత్త వారి కింటె తరువాత
జ్ఞత్త వారు రిండిింతలు ఆయుస్సు కలిగి ఉింటారు.
ప్బహ్మ పురోహిత జ్ఞత్త వారి ఆయుస్సు 2,000
కలు ములు. ప్బహ్మ కాయుకాః జ్ఞత్త వారి ఆయుస్సు
4,000 కలు ములు. ప్బహ్మ మహా కాయుకాః జ్ఞత్త వారి
ఆయుస్సు 16,000 కలు ములు. అమరాః జ్ఞత్త వారి
ఆయుస్సు 32,000 కలు ములు. వీరు, వారి యోగ
సాధ్న, ఉాసనల ఫలితములను అనుభవిసూి
ఉింటారు.
6. త్పో లోకము (ద్వో తీయ ప్బహమ లోకము) –
ఈ లోకమునకు కూడా ప్బహ్మ ద్వవుడు అధరత్త. ఈ
లోకములో మూడు (3) జ్ఞతుల ద్వవతలు నివిసూి
ఉింటారు – 1. అభాసే రాః, 2. మహా భాసే రాః, 3. సతా
మహా భాసే రాః. వీరు జన లోకములో ఉిండే ద్వవతల
కింటె పై సారయి పుణా కరమ లు, ఉాసనలు, యోగ
సాధ్నలు (రించ్ మహా భూతములను,
ఇింప్దియములను మరియు సూక్ష్మ మహా రించ్

111
భూతములను (రించ్ తన్నమ ప్తలను) వారి
ఆధీనములో ఉించుకునే సామర రా ము కలవారు)
చేస్సకునా వారు. ముింద్ధ జ్ఞత్త వారి కింటె తరువాత
జ్ఞత్త వారు రిండిింతలు ఆయుస్సు కలిగి ఉింటారు.
అభాసే రులు 64,000 కలు ములు, మహా భాసే రులు
2,56,000 కలు ములు, సతా మహా భాసే రులు
10,24,000 కలు ములు ఆయుస్సు కలిగి ఉింటారు.
వీరు వారి కరమ భోగములు అనుభవిసూి, సాధ్న
చేస్సకుింటూ ఉింటారు. వీరు వైరాగా ము కలిగి ఊర ుే
రేతస్సక లుగా ఉింటారు. ఊర ుే రేతస్సక ఫలితముగా
ప్కిింద అవీచి నరకము నుిండి మొదలుకొని, తమ
లోకము వరకు ఉిండే అనిా లోకములలో జరిగే అనిా
సింఘటనలను, విశేషములను ఎలపు
ు ు డూ
చూడగలిగే సామర రా ము ఉింట్లింది. వీరి విజ్ఞానము
చాలా విసిృతముగా ఉింట్లింది.
7. సత్ే లోకము (హిరణ్ే గరభ లోకము) – ఈ
లోకములో న్నలుగు (4) రకముల ద్వవ జ్ఞతులు
నివిసూి ఉింటారు – 1. అచుా తులు (సవితరక
సమాధలో ఉింటారు), 2శుదు నివాస్సలు (సవిచార
సమాధలో ఉింటారు), 3. సత్యా ులు (సానింద
సమాధలో ఉింటారు), 4. సింజ్ఞా సింజ్యలు
ా (అిమ త్య
సమాధలో ఉింటారు) - మొదటి ాదములో 17 వ
సూప్తము 17. విత్రక విచారాఽనందాసిమ తా

112
సో రూపానుగమాత్స ంప్రజ్ఞాత్ః. వీరు ప్కిింద
లోకములలో ఉిండే ద్వవతల కింటె ఎకుక వ సాటయి
వైరాగా ము కలిగి ఉింటారు. ఇది న్నది, ఇది నీది అనే
భావనే ఎవరిలోనూ లేకుిండా, స్సప్రత్తషము
ట గా
ఉింటారు. అనీా అిందరివీ. శరీరముతో సింబింధ్ము
లేనట్లు వా వహ్రిసాిరు. వీరు ఉతిమ సారయి సాధ్న
చేి, ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్తని (ప్రధానము)
కూడా తమ ఆధీనములో ఉించుకోగలుగుత్యరు. వీరు
ఏ సృష్ని ట చేయాలింటే, ఆ సృష్ని ట చేయగలుగుత్యరు.
వారి విజ్ఞానము, సామర రా ము అనింతము. వారి, వారి
రరిులోునే వా వహ్రిసూి ఉింటారు. వీరు
హిరణా గరుు డు ఆయుస్సు ఉనా ింత కాలము (ఈ
సృష్ ట ఉనా ింత కాలము) ఆయనతో ఉింటారు.
హిరణా గరుు డు ఆయుస్సు పూరి ి అయినపుు డు,
ఆయనతో కలిి వీరు కూడా కైవలా ము పింద్ధత్యరు.
ఈ లోకములు అనీా జీవుల పుణా , ారముల
ఫలితములను అనుభవిించుటకు నిలయములు.
కొనిా లోకములలో (నరకములు, సే ర గ లోకము) సాధ్న
చేస్సకునే అవకాశము లేద్ధ. మిగిలిన లోకముల కింటె
భూ లోకములో సాధ్న చేయుటకు రరిపూర ణమైన
అవకాశము ఉింది. సూరుా డి యింద్ధ సింయమము
సాధస్తి, మన ప్బహామ ిండములో ఉిండే ఈ లోకములలో

113
ఉిండే అిందరి గురిించి, అనిా విషయములు పూరిగా
ి
తెలుస్సకునే సామర రా ము కలుగుతుింది.
28. చంప్ే తారావ్యే హజ్ఞానమ్

చంప్ే తారావ్యే హ జ్ఞానమ్ – ఆకాశములో

ఉిండే అనింతమైన నక్ష్ప్తముల గురిించి అనిా
విషయములు తెలియాలింటే, ఈ నక్ష్ప్తములకు
అధరత్త అయిన చ్ింప్ద్ధడి మీద ధారణ, ధాా నము,
సమాధ (సింయమము) సాధించాలి.
పెదద వలుగు ఉనా పుు డు చినా , చినా
వలుగులు కనిపిించ్నట్లు, రగలు సూరుా డి వలుగులో
చ్ింప్ద్ధడు, నక్ష్ప్తముల నుిండి వస్సినా చినా , చినా
వలుగులు మనకు కనిపిించ్వు. చ్ింప్ద్ధడి వలుగు 15
రోజ్యలు (శుక ు రక్ష్ము) కొదిద కొదిగా
ద వృదిు చింద్ధతూ, 15
రోజ్యలు (కృష ణ రక్ష్ము) కొదిద కొదిగా
ద క్షీణిసూి ఉింట్లింది.
చంప్ుడు – చ్ింప్ద్ధడి గురిించి వేరు, వేరు
పురాణములలో వేరు, వేరుగా ఉన్నా యి. ఒక
పురాణములో క్షీర సాగర మధ్నములో చ్ింప్ద్ధడు,
లక్షీమ ద్వవికి సోదరుడుగా జనిమ సాిడు. మరొక
పురాణములో ప్బహ్మ ద్వవుడు మానస పుప్తుడు అప్త్త
మహ్రి ష (అప్ి = అ + ప్ి = ప్రకృత్త యొకక మూడు
గుణములకు అతీతుడు) తీప్వమైన తరస్సు చేశాడు.
ఆ తరస్సు కు సింతోష్ించి ప్బహ్మ ద్వవుడు ప్రతా క్ష్మై,
114
నేను చేస్త సృష్ ట ప్కమములో మీ దాే రా సృష్ని ట
కొనసాగిించుటకు మీలాింటి మానస పుప్తులను
సృష్ిం
ట చాను. నీవు వైరాగా ముతో, ప్రకృత్తకి
అతీతముగా ఉిండిపోకుిండా, సృష్ ట ప్రప్కియలో న్నకు
సహ్కరిించాలి. అింద్ధచేత కర దమ ప్రజ్ఞరత్త కుమార ి
అనసూయను (అసూయ లేనిది) వివాహ్ము
చేస్సకోమని చపిు , ప్బహ్మ ద్వవుడు అప్త్త మహ్రి షకి,
అనసూయ మాతకు వివాహ్ము జరిపిించాడు.
వీరిదరూ
ద వారి, వారి తరస్సు లు చేస్సకుింట్లన్నా రు.
చాలా సింవతు రములు గడిచిన తరువాత అప్త్త
మహ్రి షకి, త్యను కూడా తింప్డి గారి సృష్ ట కారా మునకు
సహ్కరిించాలని తన తింప్డి ప్బహ్మ ద్వవుడు చపిు న
మాటలు గురుికు వచిచ ింది. అపుు డు ఆయన తరస్సు
ఫలముగా కళ్ ులో ఆనింద బాషు ములు ఏరు డాడయి.
వింటనే ప్బహ్మ ద్వవుడు ప్రతా క్ష్మై, ఆ ఆనింద
బాషు ములు ప్కిింద రడకుిండా, దశ దికే దవతలకు
రించి, వీటిని భరిసూి ఉిండిండి. వీటి దాే రా ఒక లోక
కలాా ణము జరుగుతుింది అని చాు రు. దికే దవతలు ఆ
బింద్ధవులను చాలా కాలము భరిించి, ఇక భరిించ్లేక,
ఆ బింద్ధవులను ఆకాశములో ఒక చోట చేరిచ ప్బహ్మ
ద్వవుడిని ప్ారి రించారు. ప్బహ్మ ద్వవుడు వచిచ ఆ
బింద్ధవులను ఒక ఆనిందకరమైన, తెలని ు , చ్లని
ు
ద్వవతను సృష్ ట చేశారు. ఈయన చ్ింప్ద్ధడు, అప్త్త
మహ్రి ష పుప్తుడు, న్నకు మనవడు. ఇతను తన
115
అమృత కిరణముల దాే రా ఔషధ్ములకు
(రింటలకు) రసమును ప్రసాదిసూి, అిందరికీ
చ్లద ు నము ఇసూి, ఆనిందము కలిగిసాిడు. ప్బహ్మ
ద్వవుడు ఆ చ్ింప్ద్ధడిని ప్బహ్మ లోకము
తీస్సకువళ్లుడు. చ్ింప్ద్ధడు అకక డ పెరిగి, ీహ్రి హ
కోసము తరస్సు చేశాడు. ీహ్రి
హ ప్రతా క్ష్మై
చ్ింప్ద్ధడిని ఔషధ్ రాజా మునకు, ప్బాహ్మ ణ
రాజా మునకు అధరత్తని చేి, తన అమృత
కిరణముల దాే రా అిందరికీ ఆహాుదము కలిగిించ్గల
సామర రా ము ఇచిచ అనుప్గహిించాడు. తరువాత
ధ్రమ జ్యడు అనే ప్రజ్ఞరత్త యొకక 50 మింది
కుమారలలో ి 27 మింది కుమారలను ి (మన అశే ని,
భరణి అనే 27 నక్ష్ప్త ద్వవతలు) చ్ింప్ద్ధడికి ఇచిచ
వివాహ్ము చేశాడు. ఆ 27 మింది భారా లలో
చ్ింప్ద్ధడికి రోహిణి అింటే ఎకుక వ ప్ేమగా
ఉింట్లన్నా డని, మామగారు, అలుుడిని (చ్ింప్ద్ధడిని)
క్ష్యము పింద్ధగాక అని శపిించాడు. తరువాత ఆ
శారమును సరిదిది,ద 15 రోజ్యలు వృదిు పింద్ధతూ, 15
రోజ్యలు క్ష్యము పింద్ధతూ ఉింటావు అని
సరిచేశాడు.

చ్ింప్ద్ధడు తన అమృత కిరణములతో

ఔషధ్ములకు, రింటలకు, రళ్ళ కు రసము, బలము
ప్రసాదిసాిడు. తరువాత మానవులకు కాల గణమునకు

116
సూరుా డు (ప్గహ్ములకు అధరత్త) గమనము లేదా
భూమి తన చుటూట త్యను త్తరుగుట దాే రా
(సూరోా దయము నుిండి మరాా డు సూరోా దయము
వరకు) ఒక రోజ్యగా రరిగణిస్తి, దానికి వేరుగా చ్ింప్ద్ధడి
ఆ, యా నక్ష్ప్తములతో ఉిండే గమనము (వృది,ద
క్ష్యము) దాే రా త్తథుల కాల గణము నిర ణయిసాిరు.
అింద్ధచేత చ్ింప్ద్ధడికి తారాధిరి (నక్ష్ప్తములకు
అధరత్త) అనే ేరు కూడా ఉింది. చ్ింప్ద్ధడి
తతిే మును అవగాహ్న చేస్సకొని, చ్ింప్ద్ధడి మీద
ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము,
ధాా నము దాే రా సమాధ (సింయమము)
సాధించుకోగలిగితే, చ్ింప్ద్ధడు మరియు నక్ష్ప్తముల
సమప్గమైన జ్ఞానము కలుగుతుింది.

29. ధృవే త్ద్త్

గ జ్ఞానమ్

ధృవే త్ద్గి జ్ఞానమ్ – ధ్ృవుడి తతిే మును

అవగాహ్న చేస్సకొని, ధ్ృవుడి మీద ఏకాప్గత దాే రా
ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము దాే రా
సమాధ (సింయమము) సాధించుకోగలిగితే, ధ్ృవుడి
ప్కిింద ఉిండే అనిా నక్ష్ప్తముల యొకక గత్త
(కదలికల) సమప్గమైన జ్ఞానము కలుగుతుింది.

117
ధృవుడు:

భాగవత్ము Book – 4, Discourses – 8, 9 -

మను సే యింభువు కుమారుడు ఉత్యి నుాదకు
ఇదరుద భారా లు. స్సనీత మరియు స్సరుచి. ఒకరోజ్య
ఉత్యి నుాద విప్శాింత్తగా కూరొచ ను ఉిండగా, పెదద భారా
స్సనీత కుమారుడు ధ్ృవుడు ఒళ్లు కూరొచ ని ఉన్నా డు.
ఇింతలో ఆ రాజ్యగారి చినా భారా స్సరుచి వచిచ ,
ధ్ృవుడిని రాజ్యగారి ఒడిలో నుిండి లాగేి, తన
కుమారుడు ఉతిమను కూరిచ పెటిిం
ట ది. స్సరుచి
ధ్ృవుడితో నీకు, నీ తింప్డి ఒడిలో కూరొచ నే
అధకారము లేద్ధ. అది అధకారము కావాలింటే, నీవు
మహావిషుణవు కోసము తరస్సు చేి, న్నకు కుమారుడిగా
పుటేట
ట ట్లు వరము కోరుకొని, న్నకు పుప్తుడిగా పుటిట తేనే,
నీకు ఆ అర హత కలుగుతుింది అని అనా ది. దానితో ఆ
చినా పిలవా
ు డికి మనస్సు లో తీప్వమైన బాధ్ కలిగి,
తన తలిు స్సనీతకి చపిు , తన తింప్డి ఒలోు
కూరోచ వాలనే లక్ష్ా ముతో, అడవులలో తరస్సు
చేయుటకు బయలుద్వరాడు.

దారిలో న్నరద్ధడు కనిపిించి ధ్ృవుడిని ఎకక డికి,

ఎింద్ధకు వళ్లళ తున్నా వు అని అడిగాడు. ధ్ృవుడు
జరిగినది అింత్య చపిు , నేను మహావిషుణవు గురిించి
తరస్సు చేయుటకు అడవికి వళ్లళ తున్నా ను అని
118
చాు డు. నీవు క్ష్ప్త్తయ పుప్తుడివి. రాజా ము
చేయవలిన రాజ కుమారుడవు (నీలో రాజస గుణము
ఉనా ది అని అర ుము). నీవు ఇింటికి వళ్లళ , పెదద
అయిన తరువాత రాజా మును ాలిించు అని
చాు డు. ఆ పిలవా
ు డు ఒపుు కోలేద్ధ. నేను
మహావిషుణవు గురిించి తరస్సు చేి, ఆయన దగ గర
నుిండి వరము పింది న్న తింప్డి ఒళ్లు
కూరోచ వలినద్వ (త్దాతామ నః) అని తన ిర ర మైన
నిర ణయమును చాు డు. దానికి న్నరద్ధడు
సింతోష్ించి, నీకు సహాయముగా నేను న్నరాయణ
మింప్తము ఉరద్వశము చేసాిను, నీ మనస్సు లో
మహావిషుణవును ఈ జగతుు అింత్య వాా పిించి, అిందరిలో
నివిించే తతిే ముగా భావిసూి తరస్సు చేస్సకోవాలి,
అని చపిు “ఓం నమో భగవతే వాసుేవాయ” అనే
దాే దశాక్ష్ర మింప్తమును ఉరద్వశము చేసాిడు. ఆ
కుప్రవాడు మహావిషుణవు దరశ నము చేస్సకొని ఆయన
దగ గర వరము పిందాలనే లక్ష్ా ముతో, ప్శదగా ు ఘోర
తరస్సు చేశాడు (త్నిష్టః). ఎనిమిది నెలలకే ిదిు
కలిగి మహావిషుణవు ప్రతా క్ష్మైన్నడు. అింత
స్సిందరమైన, తేజోమయమైన మహావిషుణవును చూిన
పిలవాు డికి, న్నట మాట రాలేద్ధ. అలా చూసూినే
ఉిండిపోయాడు. మహావిషుణవు తన శింఖమును ఆ

119
పిలవా
ు డి బుగ గకు ఆనిించాడు. దానితో ఆ పిలవా ు డు
మహావిషుణవును గొరు గా స్సిత్తసాిడు. తరువాత
మహావిషుణవు నీ తరస్సు కి నేను మెచాచ ను. నీవు ఏదైన్న
వరము కోరుకో అని అన్నా డు. దానికి ప్ువుడు ఇలా
అన్నా డు “న్న సవత్త తలి,ు నీవు న్న కడుపున్న పుటలే
ట ద్ధ
కాబటి,ట నీ తింప్డి ఒడి నీకు యోగా ము కాద్ధ” అని
గరే ముతో అింది. కాబటిట నేను అిందరికింటే ఎతుిలో
ఉిండేట్లు న్నకు వరము ఇవాే లి, అని అన్నా డు.
అపుు డు మహావిషుణవు – “నీ మనస్సు లోని కోరిక న్నకు
తెలుస్స. నీవు నీ ఇింటికి వళ్లళ , నీ తలి,ు తింప్డి
అింత్య నినుా చ్కక గా ఆహాే నిసాిరు.
నీ తింప్డి
తరువాత, నీవు 36 వేల సింవతు రములు యజముా లు,
యాగములు, సతక రమ లు చేసూి రాజా ము ాలిించు.
నవ ప్గహ్ములు, నక్ష్ప్తములు, సరి ఋష్
మిండలములు అనిా టి కింటె పై సారనములో ప్ువ
మిండలమును నేను నీ కోసము సృష్సా ట ి ను. నీ
తరువాత జనమ లో న్న (విషుణ) రదమైన, అనిా
లోకములకు, అింతరిక్ష్మునకు ఇరుస్స (axis) అయిన
ఈ ధ్ృవ మిండలములో జీవులకు ఆదరశ ముగా
ఉింటావు. ఒక కలు కాలము నీ ఆయుస్సు ఉింట్లింది”
అని ఆీరే దిించాడు.

30. నాభిచప్ే కాయవ్యే హజ్ఞానమ్

120
 నాభిచప్ే కాయవ్యే హ జ్ఞానమ్ - న్నభి
చ్ప్కము గురిించి అవగాహ్న చేస్సకొని, న్నభి చ్ప్కము
మీద ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము,
ధాా నము దాే రా సమాధ (సింయమము)
సాధించుకోగలిగితే, శరీరములోని అనిా
అవయవములు ఎలా అమరి ఉన్నా యి?, అవి ఏ
విధ్ముగా రనిచేసాియి? శరీరము తతిే ము ఎలా
ఉింది? అనే అనిా విషయముల మీద సమప్గమైన
జ్ఞానము కలుగుతుింది.

యోగ శాప్తవములు, ఉరనిషతుిల ప్రకారము

మన శరీరములో 6 + 1 సూక్ష్మ శకి ి కేింప్దములు
(చ్ప్కములు) ఉన్నా యి –
1. మూలాధార చప్కము (వనెా ముక అడుగు
భాగములో) – అనిా చ్ప్కములకు ఆధారముగా
ఉింట్లింది. “చతుర్ ద్ళమ్ చ ఆధారమ్” - ఈ
చ్ప్కములో న్నలుగు (4) దళ్ములు ఉింటాయి.
2. స్వో ధిష్టన చప్కము (పత్తి కడుపు
భాగములో) - “శ్వో ధిష్టనమ్ చ షడ్ ద్ళమ్” - ఈ
చ్ప్కములో ఆరు (6) దళ్ములు ఉింటాయి.

3. మణిపూరక చప్కము (న్నభి సారనము) –

“నాభౌ ద్ర ద్ళమ్ రద్మ మ్” - ఈ చ్ప్కములో రది

121
(10) దళ్ములు ఉింటాయి. న్నభి చ్ప్కము పై
భాగములో కుిండలీ సారనము ఉింది.
4. అనాహత్ చప్కము (హ్ృదయ సారనము) –
“హృద్యే దాో ద్శ్వరకమ్” - ఈ చ్ప్కములో
రనెా ిండు (12) దళ్ములు ఉింటాయి.
5. విశుద్ధ చప్కము (కింఠ సారనము) -
“షోడశ్వరమ్ విశుదాాఖ్ే మ్” - ఈ చ్ప్కములో
రదహారు (16) దళ్ములు ఉింటాయి.
6. ఆజ్ఞా చప్కము (ప్భూ మధే ) – “ప్భూ మధ్యే
ద్వో ద్ళమ్ త్థా” - ఈ చ్ప్కములో రిండు (2)
దళ్ములు ఉింటాయి.

7. సహప్స్వరము (ప్బహ్మ రింప్ధ్ సారనము) –

“సహప్స ద్ళ సఖ్యే త్మ్ ప్బహమ రంప్ధ మహారథీ”
- ఈ రదమ ములో వేయి (1000) దళ్ములు ఉింటాయి.
ఈ ఏడు చ్ప్కములు ఎకక డెకక డ ఉన్నా యి?
మణిపూరక చ్ప్కము లేదా న్నభి చ్ప్కము ఎకక డ
ఉింది? ఈ చ్ప్కములో ఎనిా దళ్ములు ఉన్నా యి? ఆ
చ్ప్కములలో ఉిండే ద్వవతలు, అథి ద్వవత ఈ
వివరములు అనీా అవగాహ్న చేస్సకొని, ఈ చ్ప్కము
మీద సింయమము సాధించినటయి ు తే, శరీరములోని
అనిా అవయవములు, శరీర తతిే ము యొకక
సమప్గమైన జ్ఞానము కలుగుతుింది.
122
 ప్ిశిఖిప్ాహమ ణోరనిషత్ – “త్నుతనా
మణివక్త త ప్పోత్ః యోప్త్ కనా సుషుమాా యా
త్స్వమ త్ నాభి మండలే చప్కమ్ ప్పోచే తే
మణిపూరకమ్” – మూలాధారము చ్ప్కము (కిందము)
నుిండి బయలుద్వరే స్సషుమాా న్నడి చుటలు ట
చుట్లటకొని ఒక మణిలా న్నభి సారనములో కనిపిస్సిింది
కాబటిట దీనికి మణిపూరకము అని ేరు. జీవుడు ఈ
శరీరములో బింధించ్బడుటకు, ఈ మణిపూరకము ఒక
కారణము కాగా, ఇింకొక వైపు అన్నహ్త చ్ప్కము కూడా
కారణము. జీవుడు ఈ అన్నహ్త చ్ప్కము, మణిపూరక
చ్ప్కము మధ్ా లో త్తరుగుతూ తన తతిే మును
తెలుస్సకోలేక ఈ శరీరములో
బింధించ్బడుతున్నా డు.

ప్ిశిఖిప్ాహమ ణోరనిషత్ – “త్ప్త్ నాడే

సముత్ప నాా ః సహప్స్వణామ్ ద్వో రితిః” – న్నభి
చ్ప్కము ప్రధానమైన సారనము. మన శరీరములో ఉిండే
మొతిము 72,000 న్నడులు ఈ న్నభి చ్ప్కము నుిండే
బయలుద్వరత్యయి. ఈ న్నభి చ్ప్కము న్నడుల మూల
సారనము. ఆ న్నడుల దాే రా కూడా సింయమమును
(ధారణ, ధాా నము, సమాధ) సాధించ్వచుచ .

వరాహోరనిషత్ – 5-3 – “రటవత్స ంసిితా

నాడీ నానావరాా సస మీరతాః, రటమధే ం తు యత్
స్వినం నాభిచప్కం త్ుద్ే తే” – ఒక వస్తసిములో
123
దారములు అనిా వైపులకు అలబు డి ఉింటాయి.
అలాగే మన శరీరములో న్నడులు అనిా వైపులకు
వళ్లళ తున్నా యి. ఒకొక కక న్నది ఒకొక కక విధ్ముగా,
రకముగా ప్రతేా కముగా ఉింటూ, ఒకొక కక ప్రతేా కమైన
రని చేసూి ఉింటాయి. ఈ న్నడులనీా న్నభి చ్ప్కము
వదద కేింప్దీకరిించి ఉింటాయి.
ఈ న్నభి చ్ప్కమును అవగాహ్న చేస్సకొని, ఈ
చ్ప్కము మీద సింయమము (ధారణ, ధాా నము,
సమాధ) సాధించినటయి ు తే, శరీరములోని అనిా
అవయవముల, శరీర తతిే ము యొకక సమప్గమైన
జ్ఞానము కలుగుతుింది.

ఈ శరీరము ప్రధానముగా మూడు గుణముల

రరిణామముల ధాతువుల సమూహ్ముగా ఉింట్లింది
– 1. వాతము (సతిే గుణము – తేలికగా ఉింట్లింది), 2.
పితిము (రజో గుణము – నిరింతరము కద్ధలుతూ,
మిండిసూి ఉింట్లింది), 3.కఫము (శే ుషమ ము – తమో
గుణము – బరువుగా, అడుడరడుట, Block).
ప్ిశిఖిప్ాహమ ణోరనిషత్ – 12 –
“రఞ్చ భూత్మయా భూమిస్వస చేత్న సమనిో తా,
త్త్ ఓషధయో2నా ంచ త్త్ఃపిణాా రచ తురిో ధాః
రస్వ సృజ్మ ంస మేదో2సిి మజ్ఞా శుకాోని ధాత్వః,
ేచి త్తదోే గత్ః పిణాా భూతేభే సస ంభవాః క్వో చిత్”

124
- ఈ భూమి నుిండి ఓషులు, ఓషుల నుిండి
అనా ము, అనా ము నుిండి ప్ాణులు పుట్లటచున్నా రు.
అనా ము నుిండే ఈ శరీరములోని ఏడు (7) ధాతువులు
కూడా తయారవుతున్నా యి – 1. చ్రమ ము 2. రకము,
ి 3.
మాింసము, 4. సాా యువు (కిండరములు, న్నడులు), 5.
అి,ర 6. మజ,జ 7. శుక ుము. ఇవి మొదటి నుిండి
ఒకదానికొకటి తొకక లుగా (ఒకదానికొకటి లోరల)
ఉింటాయి – చ్రమ ము లోరల రకము,ి రకము
ి లోరల
మాింసము, మాింసము లోరల న్నడులు అలా. ఏడవ
శుక ుము దాే రా ఈ శరీరము నుిండి మరొక శరీరము
పుట్లటటకు కారణము అవుతుింది.

సాధారణ మానవులు ఈ శరీరమే నేను, ఈ

శరీరము న్నది, న్న శరీరమునకు సింబింధించినవి
అనీా న్నవి, న్న శరీరమునకు అనుకూలమైనవి అనీా
న్నకు అనుకూలమైనవి, న్న శరీరమునకు
వా త్తరేకమైనవి, న్నకు కూడా వా త్తరేకమైనవి అనే
భావనతో మానవులు (అనిా జీవులు) ప్రవరి ిస్సిన్నా రు.
కాని ఈ శరీరము ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త
(రించ్ భూతముల) దాే రా పుటిన ట ది. ఈ శరీరములో
అనేక అింశములు, అవయవములు ఉన్నా యి.
ఇవనీా కలిపి ఒక శరీరముగా తయారు అయినది. ఈ
శరీరము జడము. నేను (జీవాతమ ) రరమాతమ యొకక
అింశము, చైతనా సే రూరము, ఆనింద సే రూరము,

125
సరే వాా రకుడిని. న్నకు, ఈ శరీరమునకు ఏ విధ్మైన
సింబింధ్ము లేద్ధ. న్న అజ్ఞాన కారణముగా, నేను
రరమాతమ నుిండి వేరురడి, ప్త్తగుణాతమ కమైన ప్రకృత్త
యొకక అధీనములో రడి, ఈ శరీరములో
బింధించ్బడి ఉన్నా ను. న్నకు ఈ శరీరము నుిండి
విముకి ి కావాలి. ఈ విధ్ముగా ఆలోచిించాలింటే, ఈ
శరీరము గురిించి పూరి ి అవగాహ్న ఉిండాలి. ఈ
అవగాహ్న కలగాలింటే న్నభి చ్ప్కమును అవగాహ్న
చేస్సకొని, ఈ చ్ప్కము మీద సింయమము (ధారణ,
ధాా నము, సమాధ) సాధించినటయి ు తే, శరీరములోని
అనిా అవయవముల, శరీర తతిే ము యొకక
సమప్గమైన జ్ఞానము కలుగుతుింది. ఈ శరీరము
తతిే ము జ్ఞానము కలిగితే ఈ శరీరము మీద
వాా మోహ్ము పోయి, ఏవగిింపు కలిగి వైరాగా ము
బలరడుతుింది.
31. కణ్ఠకూపే క్షుిప పాస్వనివృితః

కణ్ఠకూపే క్షుత్ పిపాస్వ నివృితః – కణ ఠ

(కింఠము) ప్కిింద కుించ్ము దిగువ గుింప్డముగా
నుయిా లా (బావిలా) ఉిండే భాగమును కింఠ కూరము
అింటారు. కింఠ కూరము మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, దానిని అవగాహ్న చేస్సకొని, దాని మీద
ఏకాప్గత పెించుకొని, ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ
దాే రా ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాధ
126
(సింయమము) సాధించుకోగలిగితే, ఆకలి, దపిు క
(దాహ్ము) అనే దోషము లేదా వాా ధ శాశే తముగా
పూరిగా
ి తొలగిపోత్యయి.

మనము “అ” కారము, “క” వర గ, “హ్” కారము

ఉచ్చ రిించేటపుు డు ఈ కింఠ కూరము
తెరుచుకుింట్లింది. తలిు గరు ములో ఉిండే శిశువుకి,
తలికి
ు శిశువుకి మధ్ా ఉిండే న్నభిన్నడి దాే రా శిశువుకి
కావలిన ఆహారము అింద్ధతుింది. తలిు గరు ములో
ఉిండగా ఆ శిశువు తన ముకుక తో శాే స తీస్సకోద్ధ. ఆ
శిశువు, తలిు గరు ము నుిండి బయటకు వచిచ , తన
ముకుక తో మొటటమొదటి శాే స తీస్సకోగానే, ఆ శిశువు
ఈ ఆకలి, దపిు క అనే దోషములను అనుభవిస్సిింది.
ప్ాణ వాయువు కింఠ కూరమునకు తగిలినపుు డు
ఆకలి, దపిు క ఏరు డత్యయి. అపుు డు ఆ ఆకలి, దపిు క
తీరుచ కునే బాధ్ా త ఆ శిశువే వహిించాలి (ఇచిచ న
ఆహారము తీస్సకోవలిింద్వ). ఆ మిింగిన ఆహారము
ఈ కింఠ కూరము దాే రానే వళ్లళ తుింది. ప్ాణ
వాయువు ఈ కింఠ కూరము దాే రా సించ్రిస్సినా ింత
వరకూ ఆ శరీరమునకు ఆకలి, దపిు క అనే దోషము,
వాా ధ తరు కుిండా నిరింతరము ఉింటాయి. ఈ కింఠ
కూరము మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, కింఠ కూరము
గురిించి అవగాహ్న చేస్సకొని, కింఠ కూరము మీద
ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము,

127
ధాా నము దాే రా సమాధ (సింయమము)
సాధించుకోగలిగితే, ఆకలి, దపిు క అనే దోషము, వాా ధ
శాశే తముగా పూరిగా
ి నివృత్తి అవుత్యయి.

వరాహోరనిషత్ – 1-2 – “పూరోో కై స త

త్తో జ్ఞతైసుత సమం త్తాతో ని యోజయేత్,
షడ్భభ వవికృిశ్వచ సి త జ్ఞయతే వర ధతే,2పిచ,
రరిణామం క్షయం నారగం షడ్భభ వ వికృిం
విుః, ఆరనాచ పిపాపాచ శోకమోహౌ జరా మృతీ,
ఏతే షడూరమ యః ప్పోకాత షట్కోక శ్వన వచిమ తే,
త్ో కచ రక తం మాగంస మేదో మజ్ఞాస్థిని నిబోధత్,
కామప్ోదౌ లోభమోహౌ మదో మాత్స రే మేవచ,
ఏతే2రి షట్క ః” – మానవుల శరీరములో ఉిండే
చ్రమ ము, కళ్లళ , ముకుక , న్నలుక, చవులు అనే రించ్
జ్ఞానేింప్దియములు, + న్నరు, చేతులు, కాళ్లు, గుదము,
మరామ వయవము అనే రించ్ కరేమ ింప్దియములు +
ప్ాణ, అాన, వాా న, ఉదాన, సమాన రించ్ ప్ాణ
వాయువులు, + శబ,ద సు రశ , రూర, రస గింధ్ములనే
రించ్ తన్నమ ప్తలు + అింతఃకరణము (మనస్సు , బుది,ు
చితిము, అహ్ింకారము) + రించ్ మహా భూతములు +
సూరల, సూక్ష్మ కారణ శరీరములు + జ్ఞగృత్త, సే రా ,
స్సషుపిి అవసలు ర , వాతము, పితిము కఫము అనే
మూడు ధాతువులు మొతిము 38 తతిే ములు
ఉన్నా యి. తరువాత పూరోే క ి తతిే ములు ఆిి

128
(ఉిండుట), జ్ఞయతే (పుట్లటట), వర ుతే (పెరుగుట),
రరిణమతే (మారుు చింద్ధట), క్షీయతే (క్షీణిించుట),
వినశా త్త (నశిించుట) అనే ఆరు వికారములు, ఆకలి,
దపిు క, శోకము, మోహ్ము, పుట్లటట, మరణిించుట అనే
ఆరు షడూరుమ లు (అలలు, దోషములు), తే కుక
(చ్రమ ము), రకము, ి మాింసము, మేధ్స్సు , మజ,జ
ఎముకలు, అనే ఆరు కోశములు (తొకక లు), కామ, ప్కోధ్,
లోభ, మోహ్, మదము మాతు రా ము అనే ఆరు
అరిషడే ర గములు కలుగుతూ ఉింటాయి. ఇవి
జీవుడిని అలజడికి గురిచేసాియి.
ఈ ఆకలి, ద్ధపుు లు మానవుడి మానిక
అలజడిలకి గురిచేి, ఎింత ఘోరమైన
ారములలైన్న చేయిసాియి, ఎింత నీచ్మైన ిత్త ర కైన్న
దిగజ్ఞరుసాియి. మానవులు (అనిా జీవులు) ఈ ఆకలి,
ద్ధపుు లను తీరుచ కుింద్ధకే నిరింతరము ఏదో
రనిచేసూినే, ప్శమ రడుతూనే ఉింటారు. అింద్ధచేత
ఈ కింఠ కూరము సింయమముతో ఈ సమసా కు
శాశే తమైన రరిష్క రము కలుగుతుింది.
ఉదాహరణ్:

ప్బహామ ండ పురాణ్ము - ఒక మహ్రి ష యొకక

భారా ఖశకు ఇదరు ద కుమారులు పుటాటరు. పుటిన
ట
వింటనే వాళ్లళ పెరిగి పెదవా
ద ళ్లు అయిపోయారు. పెదద

129
కుమారుడు న్నలుగు చేతులు, న్నలుగు కాళ్లు, పెదద
పటతో ట భీకర ఆకారముతో చూడటానికి ప్కూరముగా,
భయింకరముగా ఉన్నా డు. రిండవ కుమారుడు రిండు
చేతులు, రిండు కాళ్లు ఉన్నా , న్నటిలో ఎనిమిది కోర
రళ్ళ తో ప్కూరముగా, భయింకరముగా ఉన్నా డు. ఈ
పిలలు ను చూి ఖశ కుించ్ము భయరడిింది. మాతృ
హ్ృదయముతో సరిపెట్లటకుింది. పెదద కొడుకు ఆకలి,
ఆకలి అని అరుసూి, తలిు దగ గరకు వచిచ , ఇకక డ న్నకు
త్తనటానికి ఏమీ కనిపిించ్టము లేద్ధ. కాబటిట నినుా
నేను నమిలేసాిను, త్తనేసాిను (యక్ష్, యక్ష్ ), న్నకు
అనుమత్త ఇవుే అని వినయముగా అడిగాడు. తలిు
ఆశచ రా ముతో, భయముతో చూసోి ింది. అింతలో
రిండవ కొడుకు, అన్నా ఆకలి నీకు ఎింత వేసోి ిందో,
న్నకు కూడా అింతే ఆకలి వేసోి ింది. మనలని కనా
తలినిు త్తనటము మించిది కాద్ధ. మనము తలిని ు
మట్లకు రక్షిించుకుిందాము (రక్ష్, రక్ష్ ), మిగిలిన
వాళ్ ును త్తనేదాదము అని అింట్లన్నా డు. ఇింతలో
వాళ్ ుకు తింప్డి అయిన మహ్రి ష ప్రతా క్ష్మై, ఈ
సమయమునకు మనకు పిలలు ు పుటిట ఉిండాలి, మన
పిలలు ను చూదాదమని వచాచ ను. వాళ్లళ ఎకక డ
ఉన్నా రు అని తన భారా ఖశను అడిగాడు. ఆ మహ్రి ష
ముఖ తేజస్సు చూి ఆ ఇదరు ద కుమారులు భయరడి,
తలిు వనుక దాకుక న్నా రు. ఆమె వీళ్లళ దరూ ద మన
కుమారులు అని భరకు ి చూపిించిింది. అపుు డు ఆ
130
మహ్రి ష నేను వచేచ సమయములో వీళ్లళ ఏదో
అింట్లన్నా రు, ఏమింట్లన్నా రు? అని ఖశను
అడిగాడు. ఆమె ఆ ఇదరు ద కొడుకులు అనా మాటలు,
వివరముగా తన భరకు ి చపిు ింది. ఆ మహ్రి ష మొదట్లు
ఇట్లవింటి పిలలుు పుటాటరేమిటి అని ఆశచ రా పోయి,
తన దివా దృష్తో ట చూి, ఇది రరమాతమ సృష్ ట
వైవిధ్ా ములో (విభినా త) ఒక భాగము, అవసరము
అని నిర ణయిించుకున్నా డు. ఆ పిలల ు ను బయటకు
పిలిచి, పెదవా
ద డు తలినేు నమిలి త్తనేసాిను అనా వాడి
ేరు “యక్షుడు”, వీడి దాే రా యక్ష్ జ్ఞత్త అభివృదిు
చింద్ధతుింది. చినా వాడు తలిని ు రక్షిించుకుిందాము
అనా వాడి ేరు “రాక్షసుడు” అని వాళ్ ుకు ేరు పెటి,ట
వీడి దాే రా రాక్ష్స జ్ఞత్త అభివృదిు చింద్ధతుింది.
మీరు ఈ సృష్లో ట మీకు ఇషము ట వచిచ నట్లు, ద్వనినైన్న
త్తనేయిండి, కాని మీ తలిని
ు మాప్తము త్తనకిండి. మీకు
రగటి సమయములో ఎకుక వ బలము ఉిండద్ధ, రాప్త్త
సమయములో మీ బలము బాగా పెరుగుతుింది. అని
చపిు రింపిించేశాడు. వీళ్లళ రాప్త్త సమయములో
త్తరుగుతూ, వాళ్ ుకు ఇషము ట వచిచ నట్లు ఎవరిని రడితే
వాళ్ ును త్తింట్లింటే, షిండుడు, అజ్యడు అనే ఇదరు ద
పిశాచ్ములు వీళ్ళ ను చూి సింతోష్ించి, వాళ్ళ
కుమారలు ి ప్బహ్మ ధ్నను యక్షుడికి, జింతుధ్నను
రాక్ష్స్సడికి ఇచిచ వివాహ్ము చేశారు. యక్షుడు,
ప్బహ్మ ధ్న మరియు రాక్ష్స్సడు, జింతుధ్న కలిి
131
భూమి మీద యక్షులను, రాక్ష్స్సలను పుటిిం
ట చి
నిింేశారు. వీటిలో యాతుధానులు, ప్రహతులు,
గుహ్ా కులు, పిశాచ్ములు, అవాింతర పిశాచ్ములు
అనే అనేక రకరకాల జ్ఞతులు పుట్లటకొచాచ రు.
ఈ యక్షుడు, రాక్ష్స్సడు ఎకక డ ఉన్నా రో, ఏమి,
ఏమి త్తింట్లన్నా రో తెలియద్ధ కాని, మనలో మాప్తము
ఆకలి, దపిు కల రూరములలో ఈ యక్షుడు, రాక్ష్స్సడు
తరు కుిండా ఉన్నా రు. మానవులు, ఎపుు డు రడితే
అపుు డు, ఎకక డ రడితే అకక డ, ఏది రడితే దానిని,
ఎలా ఉన్నా సరే ఒక నియమము, నియింప్తణ
లేకుిండా త్తనేస్సిన్నా రు, త్యగేస్సిన్నా రు. మానవతే ము
నుిండి నీచ్మైన ిత్త ర కి దిగజ్ఞరిపోతున్నా రు.
32. కూరమ నాడ్భే ం స్థిరే మ్

కూరమ నాడ్భే ం స్థిరే మ్ - కూరమ న్నడిలో

మనస్సు ను కేింప్దీకరిించి, దానిని అవగాహ్న
చేస్సకొని, దాని మీద ఏకాప్గత పెించుకొని, ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాధ (సింయమము) సాధించుకోగలిగితే,
ిరర తే ము (కుద్ధరు) ఏరు డుతుింది.

కింఠ కూరము కుించ్ము ప్కిింద మనస్సు కు

సారనమైన హ్ృదయమునకు దగ గరగా ఉిండే కూరమ ము
(త్యబేలు) ఆకారములో ఉిండే కూరమ న్నడిలో
132
మనస్సు ను ప్రవేశపెటి,ట కూరమ న్నడి మీద ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ధారణ, ధాా నము, సమాధ (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే శారీరకమైన, మానికమైన
ిరర తే ము కలుగుతుింది. రిండవ ాదము 46 వ
సూప్తము 46. సిిర సుఖ్మ్ ఆసనం అనే సూప్తము
దాే రా కలిగే ప్ాధ్మిక శారీరక ిరర తే ము
ప్ాణాయామము, ప్రత్యా హారము సాధ్నకు
అవసరమయ్యా సామానా మైన శారీరక ిర
ర తే ము
అయితే, కూరమ న్నడి సింయమము దాే రా కలిగే
శారీరక ిర
ర తే ము ఎటిట రరిిత్త
ర లలోనూ (ఎిండ, వాన,
వరదలు, తుఫాను గాలులు) కదలకుిండా ఒక
రరే తమునకు ఉిండే ఉతిమ సారయి ిర ర తే ము లాగ
ఉింట్లింది. రిండవదైన మానిక ిర ర తే ము కూరమ
న్నడి సింయమము దాే రానే కలుగుతుింది.

భగవద్గగత్ – 2-58 – “యదా సంహరతే

చాయం కూరోమ ంగానీవ సరో రః I
ఇస్తనిాయాణీస్తనిాయార్య ిభే సస
త ే ప్రజ్ఞా ప్రిితా
ట " –
త్యబేలు తన న్నలుగు కాళ్ ును, తలను లోరలికి
లాకుక ింది, తన పైన ఉనా డిరు లో దాకుక ని తన
శరీరమును ఎలాగైతే రక్షిించుకుింట్లిందో, ఆ
విధ్ముగానే మానవుడు తన రించ్
జ్ఞానేింప్దియములను శరీరము బయటకు
133
పోనీయకుిండా, తన శరీరము లోరల వాటి, వాటి
సారనములలో ిరర ముగా ఉించుకోగలిగితే, అతని ప్రజ,ా
మానిక శకి ి బయటకు వళ్ళ కుిండా లోరలే
ఉిండుటవలన శకి,ి స్ర
థర ా ము (కుద్ధరు)
దిే గుణీకృతమై బలరడి, ిర
ర రడుతుింది.

33. మూర ధజ్యే ిి సిద్ధద్రశ నమ్

మూర ధ జ్యే ిి సిద్ధ ద్రశ నమ్ -

మూలాధారము నుిండి, వనెా ముక దాే రా శిరస్సు
యొకక కాలములో ఉిండే ప్బహ్మ రింప్ధ్ము దగ గర
ఉిండే సహ్ప్సారము వరకు ప్రసరిించే స్సషుమాా న్నడి
చివరలో మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాధ (సింయమము)
సాధించుకోగలిగితే, భూ లోకములో మరియు అింతరిక్ష్
లోకములో ఉిండే అనిా రకముల ిద్ధులు అిందరి
దరశ నము కలుగుతుింది.
మానవ శరీరములో అనిా ింటికింటే పైన ఉిండే
ఈ స్సషుమాా న్నడి వలుగులకు ప్రధానమైన న్నడి.
మన శరీరములో అింతటా వలుగు (ప్రకాశము)
రరచుకొని ఉింది లేదా “నేను” అనే భావన శరీరము
అింత్య రరచుకొని ఉింది. శరీరములో ఏ మూల
ముట్లటకున్నా , ననుా ముట్లటకున్నా రు లేదా ఏ మూల
134
దెబబ తగిలిన్న న్నకు దెబబ తగిలిించి అని అింటారు
కదా. ఆ వలుగు (ప్రకాశము, “నేను”) ఎకక డి నుిండి
ప్రసరిస్సిింది? ఆ ప్రకాశము, “నేను” యొకక మూలము
ఏది? అనే ప్రశా కు సమాధానము యోగ మార గము

135
 కండలిని యోగము
ఆజ్ఞా చప్కము
దైవ చప్కములు రిండు కనుబొమమ లు
మధ్ా , 2 దళ్ములు,
మనస్సు ను
సహప్స్వరము నియింప్త్తించును
కాలము ప్కిింద
1000 దళ్ములు. విశుద్ి చప్కము
గొింతు సారనము,
యోగికి దైవ
చైతనా ము కలుగును 16 దళ్ములు,
ప్శవణమును
ఇడ నాడి నియింప్త్తించును
వనెా ముక ఎడమ అనాహత్ చప్కము
వైపున, ఎడమ హ్ృదయ సారనము,12
న్నికా రింప్ధ్ము దళ్ములు, సు రశ ను

సుషుమా నాడి నియింప్త్తించును

వనెా ముక
మధ్ా లో మణిపూరక చప్కము
న్నభి సారనము,
పింగళ నాడి
6 దళ్ములు, దృష్ని
ట
వనెా ముక కుడి
వైపున, కుడి నియింప్త్తించును
న్నికా రింప్ధ్ము
స్వో ధిష్టన చప్కము
జననేింప్దియ
మూలము, 6 దళ్ములు,
రుచిని నియింప్త్తించును

మూలాధార చప్కము
వనెా ముక ప్కిిందిభాగము,
4 దళ్ములు, వాసనలను
నియింప్త్తించును

136
దాే రా వతుకుక ింటూ పతే, ఆ ప్రకాశము (జోా త్త) లేదా
“నేను” అనే భావన స్సషుమాా న్నడి చివరి నుిండి
(లేదా హ్ృదయ ప్రద్వశము లేదా కళ్లళ లేదా కింఠము
నుిండి) వసోి ింది అని తెలుస్సిింది. ఈ స్సషుమాా
న్నడి చివరిలో ఉిండే ఆ ప్రకాశము ముదద నుిండి ఆ
ప్రకాశము శరీరము అింత్య వాా పిసోి ింది.
ప్రత్త మానవుల స్సషుమాా న్నడికి,
సహ్ప్సారమునకు, ిద్ధులిందరికీ ఒక సింబింధ్ము
ఉింది. ిద్ధులిందరూ సహ్ప్సారములో ఉిండే జోా త్త
దగ గరకు వసాిరు. మనము కూడా ఆ జోా త్తని దరశ నము
చేయగలిగితే, ఆ జోా త్త దగ గర ఉిండే ిద్ధుల అిందరి
దరశ నము కూడా కలుగుతుింది. ఆ ిద్ధుల దాే రా
జ్ఞానమును పిందవచుచ . ిద్ధులు అింటే ద్వవతలలో
ఒక జ్ఞత్త. ిద్ధులు ఐద్ధ (5) రకములు – 1. జనమ ిది,ు
2. ఓషధిది,ు 3. మింప్త ిది,ు 4. తరః ిది,ు 5. సమాధ
ిది.ు

34. ప్రిభాదాో సరో మ్

ప్రిభా దాో సరో మ్ – ప్రత్తభ (వికిించిన
బుది)ు మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాధ (సింయమము)
సాధించుకోగలిగితే, రిండవ ాదము 26 వ సూప్తము

137
26. వివేకఖ్యే ిరవిరవా
ో హానోపాయః - వివేక
ఖ్యా త్తకి ముింద్ధ కలిగే ప్రత్తభ జ్ఞానము దాే రా అనిా
విషయములు భాిసాియి, సరే జ్యడు ా అవుత్యడు.

ప్రత్తభ జ్ఞానము కలిగిన ిద్ధుడికి తెలియని

తతిే ము ఉిండద్ధ, కనిపిించ్ని వస్సివు ఉిండద్ధ,
అనిా టినీ కింటితో చూచినట్లు సు షముట గా
చూడగలుగుత్యడు. మానవులు లౌకికమైన
విషయముల మీద కాని లేదా ఆధాా త్తమ క
విషయములలో కాని సాధ్న చేస్సకోగా, ఆ
విషయముల జ్ఞాన సింసాక రములు బలముగా ఏరు డి,
మానవులకు అవసరమైన సిందరు ములలో బుదిలో ు
ఆ విషయముల జ్ఞానము చ్ట్లకుక న మెరుపులా
స్సు రిస్సిింది. ఆ సమయములోనే ఆ స్సు రిించిన
విషయమును రట్లటకోవాలి. ఈ ప్రత్తభ జ్ఞానము ఇింకా
ప్రభావవింతముగా ఉింట్లింది. ఈ ప్రత్తభ
సూరోా దయమునకు ముింద్ధ కలిగే అరుణోదయము
యొకక వలుగులా సు షము ట గా కనిపిస్సిింది.

ఉదాహరణ్:
ప్బహమ వైవర త పురాణ్ము - యాజవా లక ా మహ్రి ష,
వైశింాయన మహ్రి ష దగ గర అధ్ా యనము చేసూి
ఉన్నా రు. వైశింాయన మహ్రి షకి కుించ్ము ఇబబ ింది
వచిచ ింది. ఆయన తన విదాా రుులతో “నేను న్నకు

138
తెలియకుిండా ఏదో ారము చేినట్లు
అనుమానముగా ఉింది. నేను మీకు చాల ఉరద్వశము
చేశాను కదా. మీరిందరూ కలిి, న్న ారము
పోయ్యింద్ధకు ఒక యాగము చేయిండి” అని అిందరికీ
ఒక ఆద్వశము ఇచాచ రు. అపుు డు యాజవ ా లక ా మహ్రి ష
లేచి, “మిగిలిన విదాా రుులకు ఇబబ ింది ఎింద్ధకు?
నేను ఒకక డినీ ఆ యాగము చేసాిను”, అని అన్నా డు.
దానికి గురువుగారికి కోరము వచిచ “మిగిలిన
విదాా రుులకు చేతకాద్ధ, ప్రజ ా లేద్ధ కాబటిట చేయలేరు
అని, నేనే ప్రత్తభా శాలిని, నేనే చేయగలను అనేకదా
నీ ఉద్వశ ద ము, నీలో వినయము లేద్ధ”, అని అన్నా రు.
దానికి యాజవ ా లక ా మహ్రి ష, “న్న ఉద్వశ
ద ము అదికాద్ధ,
మీకు స్తవ చేస్త అవకాశము న్నకు మాప్తమే
కలిగిించ్మని కోరుతున్నా ను”, అని అన్నా డు. ఇింకా
జరిగిన కొనిా విషయములకు వైశింాయన మహ్రి షకి
యాజవ ా లక ా మహ్రి ష మాట నచ్చ క, కోరము వచిచ , “నీ
లాింటి వాళ్ ుకు నేను విదా ను నేరు ను, నీవు న్న దగ గర
నేరుచ కునా విదా ను నీవు కకేక ి (వదిలేి), నీవు
వింటనే ఇకక డి నుిండి వళ్ల ుపో” అని అన్నా రు.
యాజవ ా లక ా మహ్రి షకి గురువుగారి మీద కోరము
రాలేద్ధ. ఇక చేస్తది ఏమీ లేక యాజవ ా లక ా మహ్రి ష
త్యను నేరుచ కునా విదా ను వాింత్త చేస్తి (బుదిలో ు
నుిండి తీస్తి), గురువుగారికి నమసక రిించి
వళ్లళ పోయాడు.
139
 తరువాత యాజవ ా లక ా మహ్రి ష సూరుా డి
గురిించి తీప్వమైన తరస్సు చేశాడు. సూరా
భగవానుడు ప్రతా క్ష్మై, వరము కోరుకోమన్నా డు.
యాజవ ా లక ా మహ్రి ష విదా బోధించ్మని వరము
కోరాడు. దానికి సూరా భగవానుడు “నేను మీ
గురువుగారు వైశింాయనుడు కకేక యమనా విదా ను
మాప్తము చేు హ్కుక న్నకు లేద్ధ, కాబటిట ఆ విదా ను
నేను బోధించ్లేను. ఆ విదా తరు , ఇింకొక కొతి
శాఖలను బోధించ్గలను” అని అన్నా డు.
యాజవ ా లక ా మహ్రి ష సూరా భగవానుడి దగ గర వేరే
విదా లను నేరుచ కున్నా డు. యాజవ ా లక ా మహ్రి షకి
మనస్సు లో ఏదో అసింతృపిి అనిపిించిింది. తన
గురువు వైశింాయనుడి దగ గర గురు శుప్ూష చేి,
గురువుగారు శిషుా డి మీద ప్ేమతో అనుప్గహిించి
నేరు న విదా తో కలిగిన ప్రజ,ా జ్ఞానము, ఈ తరస్సు
దాే రా సూరా భగవానుడి దగ గర నేరుచ కునా విదా తో
కలగట లేద్ధ, అని సూరా భగవానుడికి చాు డు.
అపుు డు సూరా భగవానుడు “నేను చేయగలిగినది
ఏమీ లేద్ధ. నీవు సరసే త్త ద్వవి గురిించి తరస్సు చేి,
ఆమెను స్సిత్త చేస్తి, ఆమె అనుప్గహిస్తి నీకు
అట్లవింటి ప్రజ,ా జ్ఞానము కలుగుతుింది” అని
చాు డు.

140
 యాజవ ా లక ా మహ్రి ష సరసే త్త ద్వవి గురిించి
తరస్సు చేి, సరసే త్త ద్వవి గురిించి గొరు సోి ప్తము –

“కృపాంకరు జగనామ త్ః మామేవం హత్తేజసం |

గురుశ్వపాత్ సమ ృి ప్భషం
ట విదాే హీనం చ
ుఃఖిత్ం || 6 ||

జ్ఞానం ేహి సమ ృింేహి విదాే ం విదాే ధిేవతే

| ప్రిష్ఠం కవితాం ేహి రక్వ తం శిషే ప్రబోధికాం ||
7 ||

ప్గం నిరిమ ి రక్వ తం చ సచిి షే ం సుప్రిిత్

ఠ ం|
ప్రిభాం సత్స భాయాంచ విచారక్షమతాం శుభాం
|| 8 ||

లుపాతం సరాో ం దైవవశ్వనా వాం కరు పునః పునః

| యథాంకరం జనయి భగవనోే గమాయయా ||
9 ||

ప్బహమ సో రూపా రరమా జ్యే ిరూపా సనాత్నీ |

సరో విదాే ధిేవి యా త్సై#్య వాణ్థే నమో
నమః || 10 ||

యయావినా జగత్స రో ం రరో జ్జావనమ ృత్ం సదా |

జ్ఞానాధిేవీ యా త్సై#్య సరసో తైే నమో
నమః || 11 ||

141
యయా వినా జగత్స రో ం మూక మునమ త్వ త త్స దా
| వాగధిష్ఠత్ృేవీ యా త్సై#్య వాణ్థే నమో
నమః || 12 ||

హిమ చంద్న కంేంు కముదాంభోజ

సనిా భా | వరాాధి ేవీ యా త్సై#్య చాక్షరాయై
నమో నమః || 13 ||

విసర తబంుమాప్తాణాం యద్ధిష్ఠనమేవచ |

ఇత్ిం త్ో ం గీయసే సద్వభ ః భారతైే తే నమోనమః
|| 14 ||

యయా వినాzప్త్ సంఖ్యే కృత్స ంఖ్యే ం కరుతం న

రకా తే | కాల సంఖ్యే సో రూపా యా త్సై#్య
ేవైే నమో నమః || 15 ||

వాే ఖ్యే సో రూపా యా ేవీ

వాే ఖ్యే ధిష్ఠత్ృేవతా | ప్భమ సిదాధంత్రూపా
యా త్సై#్య ేవైే నమో నమః || 16 ||

సమ ృి రక్వ త జ్ఞాన రక్వ త బుద్వధరక్వ త సో రూపిణీ | ప్రిభా

కలప నారక్వ తరాే చ త్సై#్య నమో నమః || 17 ||

జగన్నమ త్య ! ఓ సరసే తీ! గురు శారమువలు

సమ ృత్త, విదాా హీనుడనై, ద్ధఃఖములో ఉనా న్నపై
దయ చూపుము. ఓ విదాా ధద్వవత్య! న్నకు జ్ఞానమును,

142
సమ ృత్తని, విదా ను, ప్రత్తషను
ఠ , కవితను, శిషుా లకు
బోధించు శకిని,ి ప్గింథరచ్న చేయు శకిని,
ి మించి
శిషుా ని, సతు భలో ప్రత్తభను, ఆలోచిించు శకిని ి
ఇముమ . ఇవి అనిా యు న్న ద్ధరదృషము
ట వలన
లోపిించినవి. భగవింతుడు తన యోగమాయ వలన
అింకురములను పుటిిం ట చునట్లు న్నకు వీటిని త్తరిగి
ప్రసాదిింపుము.

ప్బహ్మ సే రూర, రరింజోా త్త సే రూపిణి, సరే

విదాా ధ ద్వవత అగు వాణీద్వవికి నమసాక రము. ఏ
సరసే తీద్వవి లేనిచో జగతిింతయు ఎలర
ు ు టికి ప్బత్తకి
యునా ను చ్నిపోయిన దానితో సమానమగుచునా దో
ఆ జ్ఞాన్నధ ద్వవతయగు ఆ సరసే త్తకి నమసాక రము. ఏ
జగన్నమ త లేనిచో జగతిింతయు మూగదానివె,
పిచిచ దానివె అగున్న అట్లవింటి వాకుక లకు
అధష్ఠన ద్వవతయగు ఆవాణీ ద్వవికి నమసాక రము.
మించు, చ్ిందనము, మెపూ
ు వు, చ్ింప్ద్ధడు,
కుముదము, తెలని
ు రదమ మువె తెలని ు ది,
అక్ష్రములకు అధద్వవత యగు ఆ అక్ష్ర సే రూపిణికి
నమసాక రము. విసర గ, బింద్ధవు, మాప్తలకు అధష్ఠన
ద్వవతగా సతుు రుషులు కీరిించు
ి భారత్తకి
నమసాక రము. ఆ ద్వవత లేనిచో సింఖ్యా గణకుడు
ెకిక ించ్లేడో, కాల, సింఖ్యా సే రూపిణి యగు ఆ
143
సరసే తీ ద్వవతకు నమసాక రము. వాా ఖ్యా ధష్ఠన
ద్వవత, ప్భమ ిదాదింత సే రూపిణి యగు ఆ సరసే తీ
ద్వవికి నమసాక రము. సమ ృత్త, శకి,ి జ్ఞాన శకి,ి బుదిు శకి,ి
ప్రత్తభాశకి,ి కలు న్నశకి ి సే రూపిణి యగు ఆ ద్వవతకు
నమసాక రము.

అపుు డు సరసే త్త ద్వవి ప్రతా క్ష్మై, యాజవ

ా లక ా
మహ్రి ష గురు శారములో కోలోు యిన విదా ను,
ప్రత్తభను, జ్ఞానమును అనుప్గహిించిింది. తరువాత
యాజవ ా లక ా మహ్రి ష గొరు తతిే జ్ఞాని అయాా డు.
ఉదాహరణ్:

మారక ండేయ పురాణ్ము – ురాగ సరర త ి–

ఈ సృష్కి ట ముింద్ధ జరిగిన ప్రళ్యము జరుగుతోింది.
అింత్య నీటితో నిిండి ఉింది. ఈ సృష్ ట జరగాలి.
ీమనమ
హ హావిషుణవు యొకక న్నభి కమలము నుిండి
ప్బహ్మ ద్వవుడు ఉదు విించాడు. ప్బహ్మ ద్వవుడు సృష్ ట
ఎలా చేయాలో తెలియక ఆలోచిస్సిన్నా డు.
ీమనమ హ హావిషుణవు యోగమాయ నిప్దలో ఉన్నా డు.
ీమనమ హ హావిషుణవు చవుల నుిండి మువు, కైటభుడు
అనే ఇదరు ద రాక్ష్స్సలు పుట్లటకొచాచ రు. ఆ ము,
కైటభులు ప్బహ్మ ద్వవుడి దగ గరకు వచిచ మాతో
యుదము ు చేయి అని అింట్లన్నా రు. ప్బహ్మ ద్వవుడు
వాళ్ ుతో యుదము ు చేయలేని ిత్త ర లో, ప్బహ్మ ద్వవుడు
144
యోగ మాయను స్సిత్తించి, అమామ నీ యోగ మాయ
మహిమతోనే ీమనమ హ హావిషుణవు యోగ నిప్దలో ఉన్నా రు.
నీ మహిమతోనే ఈ రాక్ష్స్సలు పుట్లటకొచాచ రు. నీ
మహిమలేనిద్వ నేను వీళ్ళ బారి నుిండి
తపిు ించుకోలేను. నీవు ీమనమ హ హావిషుణవును యోగ
నిప్ద నుిండి మేలుకొలిపి, ఆ రాక్ష్స్సలను సింహ్రిించే
ఉాయము చేిపెటాటలి అని ప్ారి రించాడు. యోగ
మాయ నీవు భయరడకు, నేను చూస్సకుింటాను అని
చపిు ింది. అపుు డు ీమనమ హ హావిషుణవు ముకుక ,
చవులలో నుిండి నలటి ు పగ (యోగ మాయ) బయటకు
వచేచ ిింది. అపుు డు ీమనమ హ హావిషుణవు యోగ నిప్ద
నుిండి లేచాడు. తన చవిలో నుిండి పుటిన ట ము,
కైటభులు అనే రాక్ష్స్సలు, సృష్ ట చేయుటకు
ఉదు విించిన ప్బహ్మ ద్వవుడి మీదకు యుదము ద
చేయుటకు వళ్లళ తున్నా రు అని తెలిి, ఆ ము,
కైతభులతో త్యనే యుదము ు మొదలుపెటాటడు. ఆ
యుదము ు వేల సింవతు రములు జరిగిింది. అపుు డు
అమమ వారి మహిమ ప్రభావముతో ఆ ము, కైటభులకు
మెరుపు తీగలా ఒక ఆలోచ్న కలగచేిింది. ఆ ము,
కైటభులు, ఇలా ఆలోచిించ్సాగారు – ఇింతటి
మహావిషుణవు మనతో యుదము ు చేయలేకపోతున్నా డు.
మనము ఈయన కింటె చాలా శకివింతులము, ి
ఈయన కింటె మనమే గొరు , కాబటిట మనము
ఈయనకు ఒక వరము ఇదాదము అని ఆలోచిించి, ‘ఓ
145
మహావిషుణవు, నీవు మాతో బాగానే యుదము ద
చేస్సిన్నా వు. కాని నీవు మాతో గెలవలేవు. నీ
యుదము ు నకు మెచిచ , మేము నీకు ఒక వరము
ఇవాే లని నిర ణయిించుకున్నా ము. నీవు ఏమైన్న వరము
కోరుకో’ అని అన్నా రు. అపుు డు మహావిషుణవు “అయితే
మీరు ఇదరూ ద న్న చేత్తలో మరణిించాలని అనే వరము
న్నకు కావాలి” అని అన్నా డు (ప్రత్తభ -
మెరుపుతీగలాింటి ఆలోచ్న). అపుు డు ము,
కైటభులకు త్యము చేిన తపుు అర ుమయిింది.
అయిన్న సరే నీకు వరము ఇస్సిన్నా ము. కాని ఈ
చుటూట అింత్య నీరు ఉింది. కాని మముమ లను నీరు లేని
ప్రద్వశములో సింహ్రిించాలి అనే షరతు పెటాటరు.
అపుు డు ీమనమ హ హావిషుణవు ము, కైటభుల తలలను
నీరు లేని, తన తోడ మీద పెటి,ట స్సదరశ న చ్ప్కముతో
వాళ్ళ , తలలిా ఖిండిించాడు. ఆ విధ్ముగా ప్బహ్మ
ద్వవుడు సృష్ ట చేయుటకు ఏ విధ్మైన ఆటింకము
లేకుిండా చేశాడు.

బృహదారణ్ే ోరనిషత్ – మూరాతమూర త

ప్ాహమ ణ్మ్ – 2 లేదా 4-3-6 – “త్సే హైత్సే
పురుషసే రూరం యథా మహారజనం వాసో
యథా పాణాాో నికం యథేస్తనాగోపో యథా2
గా ే రిచ రే థా పుణ్ారీకం యథాసకృద్వో ధ్యే త్తగం
సకృద్వాో ుే తేవ త హ వా అసే ....” – ప్రిదమై
ు న

146
జీవుడి లిింగశరీరాతమ క తతిే ములో, జీవుడు గత
జనమ లలో త్యను చేస్సకునా కరమ లు, వాటి దాే రా
ఏరు డే సింసాక రములతో జనమ ఎతుిత్యడు. ఆ
కరమ లు, సింసాక రములు సాత్తిే కమైనవి అయితే, ఆ
జీవుడి సింసాక రములు రరిశుదము ు గా వికిించిన
తెలటిు త్యమర పువుే వె ఆహాుదకరముగా ఉింటాయి.
అలా కాకుిండా కొనిా కోరికలతో సింసాక రములను
ఏరు రచుకునా టయి ు తే, ఎప్రగా విచిప్తముగా
ఉింటాయి. కొనిా జ్ఞానమునకు సింబింధించిన
సింసాక రములు అయితే, అవి అగిా జ్ఞే ల వె
ప్రకాశిసూి ఉింటాయి. కొనిా సింసాక రముల దాే రా
అత్త ప్రకాశముతో ఒక మెరుపు క్ష్ణ కాలము మెరిి
అనిా టినీ మెరిపిించి, జ్ఞానము కలిగిించి (ప్రత్తభ),
చ్ట్లకుక న మాయమైనట్లుగా ఉిండే సింసాక రములను
కూడా జీవుడు గత జనమ ల నుిండి తెచుచ కుింటాడు.
ేనోరనిషత్ -4-4 – “త్సైే ష ఆేషో య
ేత్ద్ విుే తో2వుే ుే త్దా3 I ఇతీి
నే మీమిషదా3 ఇత్ే ధిదై వత్మ్” – రరమాతమ
యొకక అధదైవత ఉాసనలో ఒక మెరుపు
మెరిచినపుు డు, ఆ మెరుపు రరమాతమ యొకక ఒక
రూరము అని ధాా నిస్తి, ఆ మెరుపు లాింటి రరమాతమ ,
మెరుపు లాింటి జ్ఞానమును ప్రసాదిసాిడు. మెరుపు

147
లాింటి విజ్ఞానము (ప్రత్తభ) బలరడాలి అింటే,
రరమాతమ ఉాసన చేయాలి.
ప్ాత్తభ జ్ఞానమును త్యరక (తరిింరచేస్త) జ్ఞానము
అని కూడా అింటారు. ఈ ప్ాత్తభ జ్ఞానము
ఉదయిస్సినా సూరుా డు లాింటిది. ప్ాత్తభ జ్ఞానము
తరువాత వివేక జ్ఞానము కలుగుతుింది.

35. హృద్యే చిత్స

త ంవిత్

హృద్యే చిత్త సంవిత్ - మనస్సు యొకక

ప్రధానమైన సారనమైన హ్ృదయము మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఏకాప్గత దాే రా
ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము దాే రా
సమాధ (సింయమము) సాధించుకోగలిగితే, మనస్సు
ఎలా ఆలోచిస్సిింది, ఎలా కద్ధలుతోింది, మనస్సు
యొకక అనిా ిత్త ర గతులు, సమప్గమైన విషయములు
తెలుసాియి. .
జీవుల జనమ రరింరర, ఆ జనమ లలో జీవులు రడే
కషము
ట లకు మూల కారణము వారి, వారి మనస్సు
యొకక ఆలోచ్నలు, కోరికలు. హ్ృదయము అనే
భౌత్తక శరీర భాగము, త్యమర పువుే వె ఉింట్లింది
(హ్ృదయ పుిండరీకము). ఆ త్యమర పువుే
ముడుచుకొని, ప్కిిందకు వింగి ఉింట్లింది.
ప్ాణాయామము దాే రా ఈ రదమ మును పైకి లేపి,
148
వికిింరచేయవచుచ . ఆ హ్ృదయ పుిండరీకము మీద
ఏకాప్గత పెించుకొని, ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ
దాే రా ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాధ
(సింయమము) సాధస్తి మనస్సు గురిించి అనిా
విషయములు తెలుసాియి.

ఛందోగోే రనిషత్ – ద్హర విద్ే - 8-1-1 –

“అ ద్వద్ మసిమ న్ ప్బహమ పుర్య ద్హరం పుణ్ారీకం
వేరమ ద్హరో2సిమ నా ంత్ రాకార నతసిమ నే ద్న త
సద్త నేో షవట ే ం త్దాో వ విజ్ఞజ్ఞాసిత్వే మిి” – ఈ
ప్బహ్మ పురము (రరమాతమ , రరమాతమ అింశమైన
జీవుడు ఉిండే పురము, శరీరము) నింద్ధ, హ్ృదయ
గుహ్లో చినా రదమ ము కలద్ధ. ఆ రదమ ములో
సూక్ష్మ మైన చిదాకాశము కలద్ధ. ఆ చిదాకాశములో
చిత్ సే రూరము (ఆతమ ), జీవాతమ తో కలిి ఉిండే
మనస్సు కూడా ఉనా ది.
ఉదాహరణ్:
ఒక అడవిలో ఒక ిింహ్ము, కుింద్వలుని
రట్లటకుింది. ఆ ిింహ్ము ఆ కుింద్వలుతో, న్న అింత
బలమైన, గొరు జింతువు ఈ అడవిలో లేద్ధ. నీవు న్న
నుిండి తపిు ించుకోలేవు అని అింది. దానికి తెలివైన్న
ఆ కుింద్వలు, నీ కింటె బలమైన, నీ కింటె బాగా గరి జించే,
నినుా కూడా ఎదిరిించే జింతువును నేను చూశాను.

149
కావాలింటే నేను, నీకు చూపిసాిను అని అింది.
అపుు డు ిింహ్ము, నేను దానిని కూడా
చ్ింేయగలను, న్నకు చూపిించు అని అింది.
కుింద్వలు ఆ ిింహ్మును ఒక పెదద బావి దగ గరకు
తీస్సకువళ్ల,ు ఈ బావిలో ఉింది చూడు అని అింది.
ిింహ్ము ఆ బావి నీటిలో తన రూరము యొకక
ప్రత్తబింబమును చూి, నేను ఉిండే ఈ అడివిలో న్న
కింటె బలమైన మరొక జింతువు ఉిండకూడద్ధ అనే
ఆలోచ్నతో, కోరము వచిచ తన ప్రత్తబింబము అయిన
ిింహ్ము మీద గటిగా ట గరి జించిింది. ఆ ప్రత్తబింబము
నుిండి కూడా ఆ గర జన ప్రత్తధ్ే ని రాగానే,
ిింహ్మునకు బాగా కోరము పెరిగి ఆ
ప్రత్తబింబమును చ్ింాలని, ఆ ిింహ్ము బావిలోకి
దూకిింది. అపుు డు ిింహ్ము నుిండి కుింద్వలు
తపిు ించుకొని, ారిపోయిింది.
ిింహ్ము తన ప్రత్తబింబమును చూి, మరొక
బలమైన జింతువు అనే ప్భమ కారణముగా, మరియు
తనకింటే బలమైన జింతువు ఆ అడవిలో
ఉిండకూడద్ధ అనే అహ్ింకారముతో, కోరముతో
కలిగిన ఆలోచ్నతో తనకు త్యనే కషము ట లను
కలిగిించుకుింది. అలాగే జీవుడు తన
ప్రత్తబింబమును బుదిు అనే అదము
ద లో చూస్సకొని, ఆ
ప్రత్తబింబమే “నేను”, ఈ శరీరమే “నేను” అని

150
ప్భమిసూి, అసలు “నేను” (ఆతమ ను) మరిచ పోయి
ఎన్నా కషము
ట లను తెచుచ కుింట్లన్నా ము.
36. సత్తో పురుషయోరత్ే ంతాసంకీర ాయోః
ప్రత్ే య అవిశేష్త్ భోగః రరార ితాో త్
స్వో ర ిసంయమాతుప రుషజ్ఞానమ్
సత్తో పురుషయోర్ అత్ే ంత్ అసంకీర ాయోః
ప్రత్ే య అవిశేష్త్ భోగః రరార ితాో త్ స్వో ర ి
సంయమాత్ పురుష జ్ఞానమ్ - అసలు “నేను”
ఎవరు అనే పురుషుడు యొకక తతిే జ్ఞానము ఎలా
కలుగుతుింది? దీనికి సాధ్నముగా “స్వో ర ధ” తన
సే రూరము మీద ఏకాప్గత పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే తన ఆతమ జ్ఞానము కలుగుతుింది.
సత్తో = సతిే గుణము ప్రధానమైన, సతిే
గుణము ఎకుక వగా ఉిండే బుది.ు పురుషుడు = జీవుడు.
పురుషుడు (జీవుడు) సతిే ములో (సతిే గుణము
ప్రధానమైన, సతిే గుణము ఎకుక వగా ఉిండే బుదిలో ు
లేదా మనస్సు లో) ప్రత్తబింబసూి ఉింటాడు. ఎపుు డూ
ఆ ప్రత్తబింబమును చూసూి, చూసూి అలవాటైపోయి,
తనకి, ఆ ప్రత్తబింబమునకు తేడా తెలియని ిత్త ర కి
చేరి, అసలు తనని త్యను (ఆతమ ను) మరిచ పోయి,

151
బుదిని ు , ఆ బుదిలో ు ప్రత్తబింబస్సినా ఆతమ ను
కలగలిపి, దానినే “నేను” అని జీవులు
వా వహ్రిస్సిన్నా రు. అత్ే ంత్ అసంకీర ాయోః - కాని
వీటిని విడివిడిగా రరిీలిస్తి, ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల
ప్రకృత్త యొకక రరిణామమైన బుదిు (జడమైనది,
ప్త్తగుణముల ప్రభావము కలిగి ఉనా ది, ఎలపు ు ు డు
మారుు లు కలిగే సే భావము) ఉనా ది. జీవుడు (ఆతమ )
ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్తతో ఏ ధ్రమ సింకరము
లేదా సింబింధ్ము లేని, ఏ మారుు లేని, రరమాతమ
అింశమైన చైతనా సే రూపుడు (ప్రకాశ సే రూరము,
ఉనికి కలిగి ఉిండుట). ప్రత్ే య అవిశేష్త్ భోగః -
జీవుడి సే భావమైన చైతనా ము బుదిలో
ు
ప్రత్తబింబించుట వలన, బుదిలో ు ప్ేరణ కలిగి, ఆ
ప్ేరణ దాే రా జడమైన, మూల ప్రకృత్త నుిండి పుటిన ట
బుదిలో ద మరలా మారుు లు లేదా కదలికలు
(ఆలోచ్నలు, జ్ఞానము, కోరికలు, ప్రవృతుిలు, కరమ లు)
కలుగుతూ ఉింటాయి. ఆ బుదిు వృతుిలతో జీవుడు
తనని త్యను కలుపుకొని, మమైకపోయి ఆ మారుు లు
తన మారుు లుగా భావిసూి భోగములను (స్సఖము,
ద్ధఃఖము) అనుభవిస్సిన్నా డు. రరార ితాో త్ - ఈ
భోగము ఎవరి వలన కలిగిింది లేదా తెచాచ రు అనే
ప్రశా కు – బుదిు వృత్తి దాే రా కలిగిింది అనే
సమాధానము వస్సిింది. ఆ భోగమును బుదిు
అనుభవిించుట లేద్ధ (రించ్దార తన తీపిని త్యను
152
అనుభవిించ్ద్ధ, చట్లటకు కాిన రిండును చట్లట
అనుభవిించ్ద్ధ – ఒక ప్కియ జరిగినపుు డు, ఆ ప్కియ
యొకక ఫలితము, ఆ ప్కియ చేిన వస్సివు
అనుభవిించ్ద్ధ). బుదిు వృత్తి ఆ భోగమును తన
కోసము తెచుచ కోవట లేద్ధ. బుదిు వృత్తి ఆ భోగమును
జీవుడి కోసము తెసోి ింది. స్వో ర ి - ఈ భోగము ఎవరు
అనుభవిస్సిన్నా రు (భోక)ి అనే ప్రశా కు – జీవుడు (భోక)ి
అనే సమాధానము వస్సిింది. ఈ బుది,ు బుదిలో ు కలిగే
మారుు లు (ఆలోచ్నలు, కోరికలు, కరమ లు), వాటి
దాే రా కలిగే స్సఖ, ద్ధఃఖములు అనీా జీవుడి కోసమే.
రరార ుము కోసము రనిచేస్త వారికి (బుదికి ు ) చైతనా ము
(జ్ఞానము) లేద్ధ. సాే ర ుముతో ఉిండే వారికి (జీవాతమ )
రనిచేస్త శకి ి లేద్ధ. ఈ రరార ుము (బుది)ు , సాే ర ుము
(జీవాతమ ) కలిిపోయి, సాే ర ుము (జీవుడు), ఆ రరార ుమే
(బుద్వద) నేను అనే ప్భమలో రడి, ఆ రరార ుము (బుది)ు
దాే రా కలిగే స్సఖ, ద్ధఃఖములను జీవుడు
అనుభవిస్సిన్నా డు. ఆ రరార ిము (బుది)ు వేరు, ఈ
స్వో ర ధ (జీవుడు) వేరు అనే తేడాను సు షము ట గా
తెలుస్సకొని, అర ుము చేస్సకొని ఆ “స్వో ర ధ” (తన ఆతమ
సే రూరము) మీద ఏకాప్గత పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే తన ఆతమ జ్ఞానము (నేను ఎవరు
అనే ప్రశా కు సమాధానము) కలుగుతుింది.
153
 బృహదారణ్ే ోరనిషత్ – 1 లేదా 3-5-3 –
“...కామసస ంకలోప విచిక్వతాస ప్రదాధ2
ప్రదాధధృిరధృిః ప్హీరీ ిరీభ రితేే త్త్స రో ం మన
ఏవ....” – కోరికలు, సింకలు ము, సింశయ జ్ఞానము,
ఆిికా బుదిు (భగవింతుడు ఉన్నా డు అనే నమమ కము),
అప్శద,ు ధారణ, అధ్ృత్త (అధైరా ము, ద్ధఃఖము,
కషముట ), లజ,జ ప్రజ,ా భయము ఈ సమసిము మనస్సు
కలిగిస్సిింది. జీవుడు మనస్సు తో కలిి మనస్సు నేను
అనే ప్భమలో ఉనా ింద్ధన, మనస్సు లో
అనుకూలమైన ఆలోచ్నలు కలిగినపుు డు జీవుడు
న్నకు స్సఖము కలిగిిందని, ప్రత్తకూలమైన
ఆలోచ్నలు కలిగితే, న్నకు ద్ధఃఖము కలిగిిందని
భావిస్సిన్నా డు.

పైన వివరిించిన 34, 35 సూప్తములు పూరిగా ి

సాధస్తి ఈ 36 వ సూప్తములో వివరిించిన సాే ర రము
(పురుషుడు) మీద సింయమము అర ుము అవుతుింది.
అపుు డు పురుషుడి యొకక తతిే మును కొించ్ము
స్సలభముగా అర ుము చేస్సకోవచుచ ను.
37. త్త్ః ప్పాిభప్శ్వవణ్
వేద్నాఽఽద్రాశ ఽఽస్వో ద్వారాత జ్ఞయంతే
త్త్ః ప్పాిభ ప్శ్వవణ్ వేద్నా ఆద్రాశ
ఆస్వో ద్ వారాత జ్ఞయంతే - సాే ర ు సింయమము

154
సాధస్తి పురుష (ఆతమ ) జ్ఞానము కలుగుతుింది. ఆ
పురుష జ్ఞానము కలగక ముింద్ధ (అవాింతర) కొనిా
ిద్ధులు కలుగుత్యయి. ఆ ిద్ధులు – 1. ప్పాిభ, 2.
ప్శ్వవణ్, 3. వేద్నా, 4. ఆద్రశ , 5. ఆస్వో ద్, 6. వారాత
అనే విజ్ఞానములు లేదా ిద్ధులు కలుగుత్యయి.

1. ప్పాిభ జ్ఞానము – వికిించిన బుదిు మీద

సింయమము చేస్తి వివేక ఖ్యా త్త కలిగే ముింద్ధ ప్ాత్తభ
జ్ఞానము (సృష్లోట ఉిండే అనిా వస్సివుల గురిించి
సు షముట గా కనిపిసాియి) కలుగుతుింది. దీని గురిించి
34 వ సూప్తములో వివరిించారు. వికిించిన బుదిు
మీద సింయమము చేయకపోయిన్న, సాే ర ర
సింయమము చేస్తి ఆ ప్ాత్తభ జ్ఞానము కలుగుతుింది.
2. ప్శ్వవణ్ సిద్వధ – ఆ యోగి ఈ లోకములో ఉిండే
శబము
ద లను ప్ాత్తభ జ్ఞానము దాే రా విింట్లన్నా డు
కాబటి,ట ఈ లోకములో ఉిండేవారు వినలేని, పై
లోకములలో ఉిండే దివా మైన శబము
ద లను
వినగలుగుత్యడు.
3. వేద్నా సిద్వధ - ఆ యోగి ఈ లోకములో ఉిండే
సు రశ జ్ఞానములను ప్ాత్తభ జ్ఞానము దాే రా
అనుభవిించేశాడు కాబటి,ట ఈ లోకములో ఉిండేవారు
అనుభవిించ్లేని, పై లోకములలో ఉిండే దివా మైన
సు రశ లను అనుభవిించ్గలుగుత్యడు.

155
 4. ఆద్రశ సిద్వధ - ఆ యోగి ఈ లోకములో ఉిండే
రూరములను జ్ఞానములను ప్ాత్తభ జ్ఞానము దాే రా
చూస్తశాడు కాబటి,ట ఈ లోకములో ఉిండేవారు
చూడలేని, పై లోకములలో ఉిండే దివా మైన
రూరములను చూడగలుగుత్యడు.

5. ఆస్వో ద్ సిద్వధ - ఆ యోగి ఈ లోకములో

ఉిండే రసములను, రుచులను జ్ఞానములను ప్ాత్తభ
జ్ఞానము దాే రా ఆసాే దిించేశాడు కాబటి,ట ఈ
లోకములో ఉిండేవారు ఆసాే దిించ్లేని, పై
లోకములలో ఉిండే దివా మైన రసములను,
రుచులను ఆసాే దిించ్గలుగుత్యడు.

6. వారాత సిద్వధ - ఆ యోగి ఈ లోకములో ఉిండే

గింధ్ముల (వాసనల) జ్ఞానములను ప్ాత్తభ జ్ఞానము
దాే రా అనుభవిించేశాడు కాబటి,ట ఈ లోకములో
ఉిండేవారు అనుభవిించ్లేని, పై లోకములలో ఉిండే
దివా మైన గింధ్ములను (వాసనలను)
అనుభవిించ్గలుగుత్యడు.
38. తే సమాధావురసరాగ వుే తాినే సిద్ధయః

తే సమాదౌ ఉరసరాగ వుే తాినే సిద్ధయః -

సమాధ ిత్తర లో ఉిండే యోగికి పైన చపిు న ఆరు (6)
ిద్ధదలు ఆ యోగి సమాధ ిత్త ర ని భింగము చేసాియి.
ఆ యోగి సమాధ నుిండి బయటకు వచిచ న తరువాత,
156
ఈ ిద్ధులు ఆ యోగిని త్తరిగి సమాధ లోనికి
వళ్ళ కుిండా అడుడకుింటాయి.
ఈ ిద్ధులు యోగికి పై సాధ్నకు ఉరకారము
కింటె, పై సాధ్నకు అరకారము ఎకుక వగా చేసాియి.
ఈ ిద్ధులు ఆ సాధ్కుడిని రరీక్షిించుటకు కలిగే
ిద్ధులు. కాబటిట ఈ ిద్ధుల నుిండి జ్ఞప్గతిగా
ఉిండవలినద్వ. (ఏ ిదిు అయిన్న సరే రరిపూర ణమైన
ఫలితమును ఇవే ద్ధ. సాధ్నలో కలిగే ిద్ధులను ెకక
చేయకుిండా, ఆ సాధ్కుడు పై సాధ్నను
కొనసాగిించాలి).

39. బంధకారణ్శైథిలాే త్ ప్రచారసంవేద్నాచి

చిత్తసే రరరరీరావేరః

బంధకారణ్శైథిలాే త్ – సరే వాా రకమైన

జీవుడు ఈ శరీరములో బింధించ్బడుటకు ముఖా
కారణములు అయిన అజ్ఞానము, మనస్సు కి జీవాతమ కు
ఉిండే అవిన్నభావ సింబింధ్ము, కరమ ఫలితములను,
జ్ఞానము దాే రా న్నశనము చేస్సకొని,

ప్రచారసంవేద్నాచి – ఈ శరీరములో ఉిండే

న్నడులలో మనస్సు ఎకక డెకక డ, ఎలా సించ్రిసోి ిందో,
ఈ శరీరములోని ఏ, ఏ ఇింప్దియముల దాే రా
మనస్సు ఈ శరీరము బయటకు రరుగులు
పెడుతోిందో తెలుస్సకొని,
157
 చిత్సత ే రరరరీరావేరః - మనస్సు ను
నిప్గహిించే సామర ుా మును సాధించి, మనస్సు ని
అద్ధపులోకి తీస్సకోగలిగితే, ఈ మనస్సు ను
తీస్సకువళ్ల,ు మరొక శరీరములో ప్రవేశిింరచేయగలరు.
ఈ సూప్తములో ఈ జనమ లోనే, ఈ శరీరము ఇలా
ఉిండగానే, మరొక శరీరములో ప్రవేశిించ్గల (రరకాయ
ప్రవేశము) సాధ్న వివరిస్సిన్నా రు. మనస్సు ను మరొక
శరీరములో ప్రవేశపెటిన ట పుు డు, మనస్సు తో ాట్ల
ప్ాణములు, ఇతర ఇింప్దియములు, జీవుడు కూడా ఆ
శరీరములో ప్రవేశిించి, ఆ శరీరముతో భోగములను
(స్సఖము, ద్ధఃఖము) అనుభవిించ్గలరు.

40. ఉదానజయాజల ా రంకకంటకాద్వషో సంగ

ఉత్క ప్కాంిరచ

ఉదాన జయా జల ా రంక కంటకాద్వషు

అసంగ ఉత్క ప్కాంిరచ - మనలో ఉిండే రించ్
ప్ాణములలో ముకుక చివర నుిండి శిరస్సు వరకు
ఉిండే ఉదాన వాయువును జయిించ్గలిగితే, ఊర ుే
గమనము మీద జయము కలిగి, నీటిలో మునిగిపోవుట
కాని, బురదలో కూరుకుపోవుట కాని, ముళ్లు
గుచుచ కోవటము మొదలైన వాటి వలన ఆ సాధ్కుడికి
ఏ విధ్మైన బాధ్ కలగద్ధ. ఇింకా ఆ సాధ్కుడు రించ్

158
ప్ాణములను ఈ శరీరము నుిండి బయటకు తీి,
మరొక శరీరములో ప్రవేశపెటగ
ట లడు.
మన శరీరములో వాయువు
సించ్రిస్సినా ింతస్తపు, మన శరీరములో ప్ాణము
ఉనా ట్లు. శరీరము బయట ఉనా వాయువు
శరీరములో ప్రవేశిించ్గానే దానిని ప్ాణము అింటారు.
ఆ ప్ాణ వాయువు మన శరీరములో వేరు, వేరు
భాగములలో చేరి వేరు, వేరు ప్కియలను చేసూి వేరు,
వేరు ేర ుతో పిలవబడుతుింది – 1. ప్పాణ్ః, 2.
సమానః, 3. అపానః, 4. ఉదానః, 5. వాే నః.

1. ప్పాణ్ః – ముకుక లో ప్రవేశిించిన వాయువు –

ముకుక చివర నుిండి హ్ృదయము వరకు
“ప్రణ్యనమ్” (లోరలి గాలి పీలుసోి ింది కాబటి)ట అని
రని చేస్సిింది కాబటిట ఈ వాయువుకు ప్ాణము అని
ేరు పెటాటరు.
2. సమానః - హ్ృదయము నుిండి న్నభి పై
వరకు ఉిండే వాయువు. మన కడుపులో జఠరాగిా ని
చ్కక గా జే లిింరచేి, జీర ణ వా వసను
ర సప్కమముగా
రనిచేయిించి, జీర ణమైన ఆహారము నుిండి కలిగే శకిని
ి
శరీరము అింత్య సమానముగా (“సమం నయి ఇి
సమానః”) రించుతూ ఉింట్లింది. అింద్ధచేత ఈ
వాయువుకు సమాన వాయువు అని ేరు పెటాటరు.

159
 3. అపానః – న్నభి నుిండి కాలి గోళ్లు చివర
వరకు ఉిండే వాయువు. ఈ శరీరములో తయారయ్యా
వా ర ు రదార ుములను, మలినములను (మల,
మూప్తములు, గరు ములో ఉిండే శిశువు మొదలైనవి)
శరీరము బయటకు తోి వేస్సిింది.

4. ఉదానః – ముకుక చివర నుిండి తల చివరి

భాగము వరకు ఉిండే వాయువు. ఈ వాయువు శరీరము
పైకి తేలే రనులను (నీళ్ళ లో పైకి తేలుట, ఆయుస్సు
పూరి ి అయిపోయినపుు డు ఈ శరీరములో ఉిండే
ప్ాణములను పైకి తీస్సకువళ్లళ ట).

5. వాే నః – ఈ వాయువు శరీరము అింత్య

వాా పిించి ఉింట్లింది. శరీరములో ఏ భాగమైన
ప్రబలమైన రని (బరువులు ఎతుిట) చేస్తటపుు డు,
శరీరములోని శకినిి ఆ భాగమునకు తీస్సకెళ్లుతుింది –
“వీరే వత్ కరమ హేతుః”.
సామానా మానవులకు ఏ వాయువు ఎకక డ
రనిచేసోి ింది?, ఏ వాయువు ఎింతదాకా వళ్లళ లి? ఏ
వాయువు ఎకక డ త్యకుతోింది? ఏ వాయువు ఎింతదాకా
వళ్లళ తోింది? మొదలైన సమప్గమైన సమాచారము
లేద్ధ. ఏ, ఏ వాయువు ఎలా వా వహ్రిసోి ింది పూరిగా
ి
తెలుస్సకొని, ఆ, యా వాయువుల మీద ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఆ వాయువుల (ఈ సూప్తములో ఉదాన

160
వాయువు మీద ప్ాణ ధారణ చేయుట గురిించి
వివరిస్సిన్నా రు) మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఆ
ఏకాప్గత దాే రా ధారణ (ఉదాన ప్ాణ ధారణ), ధారణ
దాే రా ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాులను
(సింయమము) సాధించినటయి ు తే, ఊర ుే గమనము
మీద జయము కలిగి, నీటిలో మునిగిపోవుట కాని,
బురదలో కూరుకుపోవుట కాని, ముళ్లు
గుచుచ కోవటము మొదలైన వాటి వలన కాని ఆ
సాధ్కుడికి ఏ విధ్మైన బాధ్ కలగద్ధ. ప్ాణము ఈ
శరీరము నుిండి బయటకు పోయ్య అింశము (ప్ాణ
మీద సాధ్కుడి రట్లట చికిక , ఎపుు డు కావాలింటే
అపుు డు ప్ాణమును ఈ శరీరము నుిండి బయటకు
రింరగలడు, ఎపుు డు కావాలింటే అపుు డు ఈ
శరీరము లోరలికి తీస్సకురాగలడు.

ఉదాహరణ్ – 1. ఎింతో బరువు కల ఏనుగు కాళ్ ు

ప్కిింద మన అరికాలు లాగే మెతిగా, మృద్ధవుగా
ఉన్నా , ఏనుగుకు ముళ్లు గుచుచ కోవు. 2. ప్ాణ
ఉత్క ప్కాింత్త _ ప్ాణ వాయువు శరీరము నుిండి పైకి
పోవుట మీద – భీష్మ చారుా లుకు ఉదాన వాయువు
మీద రట్లట ఉిండుట చేత (తింప్డి సే చ్చ ింద
మరణము అనే వరము దాే రా) ఆయన తన మరణ
సమయమును త్యను నిర ణయిించుకోగలిగారు. అలాగే
ప్దోణాచారుా లు కూడా తన ప్ాణముల (ఉదాన

161
వాయువు) మీద రట్లట ఉిండుట చేత, యుదద
రింగములో కూరొచ ని తన ప్ాణములను బయటకు
రింపిించ్గలిగారు.
41. సమానజయాజో ా లనమ్
సమానజయాత్ జో ా లనమ్ - మనలో ఉిండే
రించ్ ప్ాణములలో హ్ృదయము నుిండి న్నభి వరకు
ఉింటూ, మన కడుపులో జఠరాగిా ని చ్కక గా
జే లిింరచేి, జీర ణ వా వసను ర సప్కమముగా
రనిచేయిించి, జీర ణమైన ఆహారము నుిండి కలిగే శకిని ి
శరీరము అింత్య సమానముగా తీస్సకువళ్ళళ సమాన
వాయువు గురిించి పూరిగా ి అవగాహ్న చేస్సకొని,
సమాన వాయువు మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి,
ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత దాే రా ధారణ
(ఉదాన ప్ాణ ధారణ), ధారణ దాే రా ధాా నము,
ధాా నము దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, సమాన వాయువు మీద రట్లట చికిక
సమాన వాయువుని జయిస్తి ఆ సాధ్కుడికి/యోగికి జీర ణ
శకి ి పెరిగి, జే లిస్సినా అగిా వె తేజస్సు తో
వలిగిపోతూ ఉింటాడు.

అలాగే మిగిలిన ప్ాణ, అాన, వాా న వాయువుల

మీద కూడా సింయమమును సాధించి ఆ వాయువుల
ప్రయోజనములను సాధ్కులు పిందవచుచ . .

162
42. ప్శోప్తాఽకారయోః సంబంధసంయమాద్వావే ం
ప్శోప్త్మ్
ప్శోప్త్ ఆకారయోః సంబంధ సంయమాద్
ద్వవే ం ప్శోప్త్మ్ - ప్శోప్తేింప్దియము, ఆకాశము
మధ్ా ఉిండే సింబింధ్ము గురిించి పూరిగా ి అవగాహ్న
చేస్సకొని, ఆ సింబింధ్ము మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, భూలోకములో ఉిండే
సామానా మైన అనిా శబము ద లను మరియు పై
లోకములలో ఉిండే సూక్ష్మ మైన దివా శబము ద లను
కూడా వినగలుగుత్యరు.

ఆకాశము రించ్ మహా భూతములలో మొదటి

మహా భూతము. తైితరీయోరనిషత్ – ఆనంద్వలిో –
2-1-2 – “త్స్వమ దాో ఏత్స్వమ దాత్మ న ఆకార
సస ంభూత్ః” - సతా జ్ఞాన్ననింత సే రూరమైన ఆ
రరప్బహ్మ యింద్ధ శబ దమే గుణముగా కలిగి, సమసి
భూతములకు అవకాశము ఇచుచ చునా ఆకాశము
పుటినట ది. ఈ ఆకాశము సాక్షాతుిగా ఆతమ తతిే ము
నుిండే జనిమ ించినది. కాని సాింఖా దరశ నము, యోగ
దరశ నము ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త
(ప్రధానము) నుిండి – మహ్తతిే ము – మహ్తతిే ము
163
నుిండి - అహ్ింకారము – అహ్ింకారము నుిండి రించ్
తన్నమ ప్తలు (సూక్ష్మ మైన మహా భూతములు) - రించ్
తన్నమ ప్తలలో మొదటి సూక్ష్మ మహా భూతమైన శబ ద
తన్నమ ప్త నుిండి ఇపుు డు మనకు తెలిస్త సూరలమైన
మహా ఆకాశము పుటిన
ట ది అని ప్రత్తాదన
చేస్సిన్నా యి. ఈ ఆకాశము మిగిలిన అనిా
భూతములకు అవకాశము లేదా చోట్ల లేదా ఖ్యళీ
ప్రద్వశము (space) ఇస్సిింది. ఈ అవకాశము లేకపోతే,
రృథివి (భూమిలో) నీరు చొరబడలేద్ధ, నీరులో
తేజస్సు చొరబడలేద్ధ, తేజస్సు లో వాయువు
చొరబడలేద్ధ లేదా ఒకదానిలో ఒకటి కలిిపోవటము
జరగద్ధ.
ఈ ఆకాశమును అన్నవరణము లేదా ఏ వస్సివు
లేకపోవుటగా అర ుము చేస్సకోకూడద్ధ. ఒక వస్సివు
లేద్ధ అని చరు టానికి ఆధారముగా మరొక వస్సివు
బావ వస్సివు ఉిండాలి. భావము లేనిద్వ అభావము
ఉిండద్ధ. మా ఇింట్లు కురీచ లేద్ధ అనటానికి – కురీచ
లేకపోవటానికి ఇలుు ఉిండాలి. ఇతర భూతములకు
అవకాశము ఇచుచ టకు ఆకాశము ఎింత అవసరమో,
అలాగే శబము
ద ను ఉతు త్తి చేయుటకు కూడా ఆకాశము
అింతే అవసరము. రిండు వస్సివులు ఒక దానితో
మరొక కొట్లటకుింటే వచేచ శబము ద , ఆకాశము లేకపోతే
రాద్ధ. ఆకాశము లేకపోతే ఈ రిండు వస్సివులు

164
కలుస్సకోవు, రిండు వస్సివులు కలుస్సకోకపోతే శబము ద
రాద్ధ. శబము ద ఉతు త్తి అయిన తరువాత, ఆ శబము ద
అనిా దికుక లకు వాా పిించుటకు కూడా ఆకాశము
సహ్కరిస్సిింది. రిండు వస్సివుల దాే రా పుటిన ట శబము
ద
యొకక రరింరర లేదా తరింగములు వాయువు యొకక
సహ్కారముతో ఆకాశము దాే రా ప్ాకుతూ లేదా
వాా పిసూి ఆ శబము ద ను వినే వా కి ి యొకక
ప్శోప్తేింప్దియము వరకూ వస్సిింది. అపుు డే ఆ వా కి ి ఆ
శబము ద ను వినగలడు. ఆకాశము సృష్ ట అింత్య
వాా పిించి ఉింది అింద్ధచేత ఆకాశమును విభువు అని
కూడా అింటారు. కాని ఆకాశములో పుటిన ట శబము ద
ఆకాశము ఎింతవరకూ ఉిందో అింతవరకూ
వాా పిించ్ద్ధ - ”అయావత్ ప్ద్వే భావి”. అింద్ధచేత
శబము ద పుటిన
ట ప్రద్వశము నుిండి దూరముగా
ఉిండేవాళ్లు ఆ శబము ద లను వినలేరు.
ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త (ప్రధానము)
నుిండి – మహ్తతిే ము – మహ్తతిే ము నుిండి -
అహ్ింకారము – అహ్ింకారములో ఉిండే సతిే
గుణము దాే రా నుిండి రించ్ తన్నమ ప్తలు
(సూక్ష్మ మైన మహా భూతములు) – శబ,ద సు రశ , రస,
రూర గింధ్ములు మరియు సూక్ష్మ జ్ఞానేింప్దియములు
(1. ప్శోప్తము, 2. చ్రమ ము, 3. చ్క్షుస్సు , 4. జిహ్ే , 5.
న్నిక) పుటాటయి. భౌత్తకమైన చవిలో ఉిండే ఖ్యళీలో

165
(ఆకాశములో) ఈ సూక్ష్మ మైన ప్శోప్తేింప్దియము
ప్రత్తష్త
ట మై ఉింట్లింది. శబము ద ఆకాశములో
తరింగములుగా వాా పిించి, ప్శోప్తేింప్దియములో ఉిండే
ఆకాశములో ప్రత్తషమై ట ఉనా ప్శోప్తేింప్దియమును
త్యకితే అపుు డు ఆ శబముద ను వినవచుచ ను.

మానవులు తమ ప్శోప్తములను దివా

ప్శోప్తముగా మారుచ కొని, దివా మైన మించి మాటలు,
ఉరద్వశములను, తతిే జ్ఞానమును విని తమ
జీవితములను, జనమ ని సార రకత చేస్సకోవాలి.

వేద్మాత్ – “ప్శోప్తేన భప్ద్మృత్ రృనో ంి

సత్ే ం, ప్శోప్తేన వాచం బహుదోధే మానాః,
ప్శోప్తేన మోద్రచ మహారచ రృయతే, ప్శోప్తేన
సరాో ద్వర ఆరృనోమి” - చవితో అిందరూ
సాధారణమైన మాటలు విింటూ ఉింటారు. ఇది చవి
యొకక సార రకత కాద్ధ. చవితో మించి మాటలు, తనకు
హితము కలిగిించే మాటలు విన్నలి. ఆ హితము
కలిగిించే మాటలు సతా ము (ఎపుు డూ ఉిండేది,
ఎపుు డూ మారినది అయిన రరమాతమ మాటలు)
అయి ఉిండాలి. ఎన్నా విధాలుగా, ఎింతో మింది
మహాతుమ లు, ఉరనిషతుిలు చేు మాటలు విన్నలి.
అట్లవింటి దివా మైన మాటలు విింటే సింతోషమును
కలిగిస్సిింది. ఈ విధ్ముగా చవులను సవా ముగా
ఉరయోగిించ్గలిగితే, ఆతమ జోా త్తని, ఆతమ
166
తతిే మును తెలుస్సకోవచుచ . ప్శోప్తేింప్దియమునకు
ఉిండే రరిమితులను ఛేదిించి, అనిా దికుక లలోను
ఎకక డెకక డ సతా ములు ఉన్నా , మించి మాటలు
చపుు తున్నా నేను వినగలగాలి. అలా విన్నలింటే
ప్శోప్తమును దివా ముగా మారుచ కోవాలి.

ఈ సూప్తమును సూు రిగా

ి తీస్సకొని, 1. సు రశ ను
ప్గహిించే తే క్ ఇింప్దియమునకు (చ్రమ మునకు)
సు రశ కు సింబింధించిన వాయువుకు మధ్ా ఉిండే
సింబింధ్ము మీద సింయమము సాధస్తి దివా మైన
తే క్ ఇింప్దియము ఏరు డుతుింది. 2. అలాగే
రూరమును ప్గహిించే చ్క్షు ఇింప్దియమునకు (కళ్ ుకు),
రూరమునకు సింబింధించిన తేజస్సు కు మధ్ా
ఉిండే సింబింధ్ము మీద సింయమము సాధస్తి
దివా మైన చ్క్షు ఇింప్దియము ఏరు డుతుింది. 3.
రసనేింప్దియము (రుచిని) ప్గహిించే జిహ్ే
ఇింప్దియమునకు (న్నలుకకు), రసమునకు
సింబింధించిన జలమునకు మధ్ా ఉిండే
సింబింధ్ము మీద సింయమము సాధస్తి దివా మైన
రసనేింప్దియము ఇింప్దియము ఏరు డుతుింది. 4.
గింధ్మును (వాసనను) ప్గహిించే
ప్ానేింప్దియమునకు (ముకుక కు), గింధ్మునకు
సింబింధించిన రృథివికి మధ్ా ఉిండే సింబింధ్ము
మీద సింయమము సాధస్తి దివా మైన

167
ప్ానేింప్దియము ఏరు డుతుింది. ఈ విధ్ముగా
దివా మైన అనిా జ్ఞానేింప్దియములు ఏరు డత్యయి.
43. కాయాఽకారయోసస ంబంధసంయమాతే
లఘుతూలసమారతేతరచ ఆకారగమనం
కాయ ఆకారయో సస ంబంధ సంయమాతే
లఘు తూల సమారతేర త చ ఆకార గమనం -
శరీరమునకు, ఆకాశమునకు మధ్ా ఉిండే
సింబింధ్ము మీద లేదా అత్త తేలికగా ఉిండే వస్సివుల
మీద లేదా అత్త సూక్ష్మ మైన లేదా రరమాణువులు
మీద పూరిగా ి అవగాహ్న చేస్సకొని, ఆ సింబింధ్ము
మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాులను
(సింయమము) సాధించినటయి ు తే, ఆ సాధ్కుడికి
ఆకాశములో సించ్రిించ్గల ిదిు కలుగుతుింది.
మన శరీరము రించ్ భూతములతో తయారైన
శరీరము. రించ్ భూతముల ప్రభావము మన శరీరము
మీద ఉింది. ఈ శరీరము ప్రధానముగా కఠినముగా
ఉిండే ఘన రదార ుమైన భూమి యొకక శాతము
ఎకుక వగా ఉనా ింద్ధన, మన శరీరము బరువు
ఎకుక వగా ఉింట్లింది. మన శరీరము సూరల శరీరము
కాబటి,ట ఈ శరీరము భూమి యొకక అడముడ ల

168
(కఠినముగా ఉిండే ఘన రదార ుములైన గోడ
మొదలైనవి) గుిండా వళ్ళ లేద్ధ. మన శరీరములో
అవకాశము లేదా ఖ్యళీ లేదా ఆకాశము ఉనా ింద్ధన ఈ
శరీరము రనిచేసూి వృదిు చింద్ధతోింది. మన
శరీరములో ఉనా ఏ ఖ్యళీని లేదా ఆకాశమును
పూడిచ న్న మన శరీరము ఏ రనీ చేయలేద్ధ. ఈ
శరీరమునకు బయట ఆకాశము లేకపోతే, ఈ శరీరము
ఒక చోట్ల నుిండి మరొక చోట్లకు కదలలేద్ధ.
సూక్ష్మ మైన ఆకాశమును మనము చూడలేము.
మనము పైన చూస్తది సూక్ష్మ మైన రరమాణువులపైన
రడే తేజో మిండలము యొకక వలుగు, అది ఆకాశము
కాద్ధ. అట్లవింటి ఆకాశమునకు, మన శరీరమునకు
మధ్ా ఉిండే సింబింధ్ము పూరిగా
ి అవగాహ్న
చేస్సకొని, ఆ సింబింధ్ము మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ధారణ,
ధాా నము, సమాధ (సింయమము) సాధస్తి మనము
ఆకాశములో సించ్రిించ్గల ిదిు కలుగుతుింది.

మరొక రదత్త ు లో మన సూరలమైన శరీరముతో,

సూక్ష్మ మైన ఆకాశములో త్తరగలేద్ధ కాబటి,ట మనము
మన శరీరమును సూక్ష్మ ముగా మారుచ కోవాలి.
అింద్ధకు సూక్ష్మ మైన వస్సివుల నుిండి రరమాణువుల
వరకు పూరిగా ి అవగాహ్న చేస్సకొని, ఆ సింబింధ్ము
మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను

169
పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాులను
(సింయమము) సింయమము సాధించి, ఆ
సింయమము దాే రా త్యను సూక్ష్మ ముగా మారి,
మొదటి దశలో నీళ్ళ మీద నడవగలుగుత్యరు, రిండవ
దశలో సాెపురుగు అలిన ు గూడు మీద
నడవగలుగుత్యరు, మూడవ దశలో సూరుా డు
కిరణముల మీద సించ్రిించ్గలుగుత్యరు, న్నలుగవ
దశలో సూక్ష్మ మైన ఆకాశములో
సించ్రిించ్గలుగుత్యరు.
44. బహిరకలిప తా వృితరమ హావిేహా త్త్ః
ప్రకాశ్వవరణ్క్షయః
బహిర్ అకలిప తా వృిత ధరమ మహావిేహా
త్త్ః ప్రకార ఆవరణ్ క్షయః - మనస్సు
ప్రధానముగా మన హ్ృదయ సారనములో ఉింట్లింది.
ఆ మనస్సు మన శరీరము లోరల ఏ రని చేయాలన్నా
సే తింప్తముగా చేయగలద్ధ. కాని మన శరీరము
బయటకు సే తింప్తముగా వళ్ళ లేద్ధ. మనస్సు ఏదో
ఒక ఇింప్దియమును ఆప్శయిించుకొని, ఆ
ఇింప్దియము దాే రా మాప్తమే బయటకు వళ్ళ గలద్ధ
– “రర త్ంప్త్ం బహిర్ మనః” – మనస్సు
ఇింప్దియముల సహాయముతో మన శరీరము
బయటకు వళ్ళ గలద్ధ. మనస్సు , జీవుడి మధ్ా
170
బింధ్ము కారణముగా మనస్సు మన శరీరము
జీవిస్సినా ింత కాలము, మన శరీరము బయటకు
సే తింప్తముగా ఒకక టే వళ్ళ లేద్ధ. కాని శరీరములో
మనస్సు యొకక కొింత భాగము ఉింటూనే, కొింత
భాగము శరీరములో ఉిండే ఇింప్దియములతో కలిి,
ఇింప్దియములు ఎింత వరకు వళ్ళ గలవో
అింతవరకు మాప్తమే బయటకు వళ్లళ తుింది.
సాధారణ మానవులు బయటకు వళ్లళ న కొింత
మనస్సు ను (విేహ వృిత, లేదా కలిప త్ వృి)త
గురిించ్లేరు.
ి మనస్సు ఇతర వస్సివులను
విషయములను చూడగలద్ధ, కాని తనని త్యను
చూడలేద్ధ (ఇది ఇింప్దియములకు కూడా వరి ిస్సిింది).
బయటకు వళ్లళ న కొింత మనస్సు ని గురిించుటకు ి
చాలా సాధ్న (సింయమము) చయాా లి. ఇట్లవింటి
రరిిత్తర ని దాటి, విద్వహ్ వృత్తిని లేదా కలిు త వృత్తి
అవగాహ్న చేస్సకొని, ఆ విద్వహ్ వృత్తి మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, విద్వహ్ వృత్తిని లేదా కలిు త వృత్తి
మీద రట్లట చికుక తుింది. అలాగే మనస్సు కి
శరీరమునకు ఉిండే బింధ్ము మీద సింయమము
సాధించి, మనస్సు కి, శరీరమునకు మధ్ా ఉిండే
బింధ్మును తొలగిించినటయిు తే, మనస్సు విద్వహ్
171
వృత్తిని లేదా కలిు త్య వృత్తిని దాటి మహావిేహతా
వృిత లేదా అకలిప తా వృిత ిత్త ర ని (మొతిము
మనస్సు పూరిగా
ి శరీరము బయటకు వళ్లళ ట)
పింద్ధతుింది. అపుు డు మహావిద్వహ్త్య వృత్తిని లేదా
కలిు త్య వృత్తిని అవగాహ్న చేస్సకొని, ఆ
మహావిద్వహ్త్య వృత్తి లేదా కలిు త్య వృత్తి మీద
మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ
ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము,
ధాా నము దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, మనస్సు కు ఉిండే ప్రకాశ
ఆవరణము అనే అడిం డ కులు అనీా తొలగిపోత్యయి.

ప్రధానముగా సాత్తిే క గుణము ప్రభావము ఉనా

మనస్సు దాే రా అనిా విషయములను
తెలుస్సకోలేకపోతున్నా ము లేదా అర ుము
చేస్సకోలేకపోతున్నా ము. దీనికి కారణము మనస్సు
మీద ేరుకునా రజో గుణము, తమో గుణముల
దాే రా కలిగిన కేశములు
ు (అవిదా – నేను ఈ శరీరము
అని అనుకునే అజ్ఞానము లేదా ప్భమ, అిమ త -
అహ్ింభావము, రాగము, ద్వే షము, అభినివేశము –
గరే ము), మనస్సు లో ేరుకునా సింసాక రములు,
చేస్సకునా కరమ లు, ఆ కరమ ల దాే రా కలిగే
విాకములు, ఫలితములు (జనమ లు, ఆయుస్సు ,
భోగములు – స్సఖము, ద్ధఃఖము). ఇవి మనస్సు మీద

172
ేరుకొని, మనస్సు యొకక జ్ఞాన ప్రకాశమును
ఆవరిించి, మనస్సు ఏమీ అర ుము చేస్సకోలేని ిత్తర కి
దిగ జ్ఞరుస్సిన్నా యి. ఈ ిత్త
ర ని ప్రకాశ ఆవరణము
అింటారు. ఈ సింయమము దాే రా ఆ ప్రకాశ
ఆవరణము న్నశనము అయిపోతుింది.

45.
సూిలసో రూరసూామ నో యార ివత్తో సంయమా
ద్భభ త్జయః
సూిల సో రూర సూక్షమ అనో య అర ధవత్ోత
సంయమాద్ భూత్ జయః - రించ్ భూతముల
(రృథివి, జలము, అగిా - తేజస్సు , వాయువు,
ఆకాశము) మనము చపిు నట్లు చేయాలి అింటే ఈ
రించ్ భూతములకు సింబింధించిన ఐద్ధ రూరముల
మీద సింయమమును సాధించాలి. ఒకొక కక
భూతమునకు ఐద్ధ రూరములు విడివిడిగా ఉన్నా యి.
అవి – 1. సూిల రూరము, 2. సో రూర రూరము, 3.
సూక్షమ రూరము, 4. అనో య రూరము, 5.
అర ధవత్ోత ము. ఈ ఐద్ధ రూరములను అవగాహ్న
చేస్సకొని, ఆ అింశముల మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, రించ్ భూతముల మీద జయము
173
లభిస్సిింది. అపుు డు మనకు రించ్ భూతముల మీద
జయము లభిస్సిింది, రించ్ భూతములు మనము
చపిు నట్లు చేసాియి.
1. రంచ భూత్ముల సూిల రూరము – ఆ,
యా భూతములతో నితా ము మనము వా వహ్రిించే
రూరము ఈ సూరల రూరములను తెలుస్సకుింటే
మొదటి దశ పూరి ి అవుతుింది.

(a) రృథివి – “ఆకారః గౌరవమ్ రౌక్షే మ్

వరణ్మ్ స్థర త ే మేవ చ వృతేతర్ బేధః క్షమ కారశ ే మ్
కాఠినే మ్ సరో భోగే తా” – ఆకారః - మిగిలిన
భూతముల కింటె భూమికి ఒక నిరిష ద మై
ట న ఆకారము
ఉింట్లింది, గౌరవమ్ - బరువుగా ఉింట్లింది, రౌక్షే మ్
- ఎిండిపోయి గరుకుగా ఉింట్లింది, వరణ్మ్ -
ఆవరణము కలిగి ఉింట్లింది, స్థర త ే మ్ - కదలకుిండా
ిర ర ముగా ఉింట్లింది, వృత్తమ్ - ఒకచోట కుద్ధరుగా
ఉింట్లింది, బేధ - రకరకాల లక్ష్ణములు కల (బింక
మటి,ట బురద, ఎడారి, అరణా ము) భూమి ఉింట్లింది.
క్షమ - భూమికి ఓరుు , క్ష్మిించే గుణము ఎకుక వగా
ఉింట్లింది. కారశ ే మ్ - భూమి ఎకుక వగా నలుపు
రింగులో ఉింట్లింది, కాఠినే మ్ - భూమి యొకక
సు రశ కఠినముగా ఉింట్లింది. ఈ భూమిని అిందరూ
అనుభవిించ్గలిగేలా ఉింట్లింది. ఇవి భూమి యొకక
సూరలమైన రూరములు.
174
 (b) జలము – “సేా హః సౌక్షమ ే మ్ ప్రభ
సౌక ోే మ్ మార ావమ్ గౌరవమ్ చ యత్ శైత్ే మ్ రా
రవిప్త్త్ో మ్ సంధానమ్ చ ఔద్కాః గుణాః” –
జలమునకు సేా హ - అింట్లకునే లేదా జిడుడ
లక్ష్ణము, రిండు అణువులను, కణములను కలిపి
అింట్లకునేలా చేస్సిింది, సౌక్షమ ే మ్ – సూక్ష్మ ముగా
ఉింది ఎకక డ రడితే అకక డకు దూరగలద్ధ, ప్రభ –
కాింత్త, తేజస్సు ఉింట్లింది, సౌక ోే మ్ – తెలగా ు
ఉింట్లింది, మార ావమ్ – మృద్ధవుగా ఉింట్లింది,
గౌరవమ్ – బరువుగా (అగిా , వాయువు, ఆకాశము
కింటె) ఉింట్లింది, శైత్ే మ్ – చ్లగాు ఉింట్లింది, రా
– రదార ుములకు పూతగా ఉింటూ రక్షిసూి ఉింట్లింది,
రవిప్త్త్ో మ్ – త్యను రవిప్తముగా ఉింట్లింది,
మనలను కూడా రవిప్తము చేస్సిింది, సంధానమ్ –
రిండు వస్సివులను కలుపుతుింది – గోుమ పిిండిలోని
అణువులను కలిపి ముదద చేయుట. ఇవి జలము
యొకక సూరలమైన రూరములు.

(c) అగ్నా (తేజసుస ) – “ఊర ధో భాక్త పాచకమ్

ద్ధృ పావకమ్ లఘు భాసో రమ్ ప్రద్ో ంసి
ఓజసిో వై తేజః పూరాో భాే ం భినా లక్షణ్మ్” -
ఊర ధో భాక్త – తేజస్సు జ్ఞే ల పైకి ఎగుసూి ఉింట్లింది,
పాచకమ్ - తేజస్సు లో కలిిన వస్సివుల రింగు
మారిపోతుింది, ద్ధృ – ఏ వస్సివునైన్న

175
దహిించివేస్సిింది, పావకమ్ – వస్సివులను శుచిగా,
రవిప్తముగా మారుస్సిింది. లఘు – తేలికగా
ఉింట్లింది, భాసో రమ్ - వలుగు రూరములో
ఉింట్లింది, ప్రద్ో ంసి – తనింతట త్యను
చ్లాురుస్సిింది, ఓజసిో – ప్రభావము కలిగి ఇతర
వస్సివులను ఆప్కమిస్సిింది. ఇవి తేజస్సు యొకక
సూరలమైన రూరములు.

(d) వాయువు - “ిరే క్త గమనమ్

రవిప్త్త్ో మ్ ఆక్షేరః నోద్నమ్ బలమ్ చలమ్
అశ్వచ యతా రౌక్షే మ్ వాయః ధరామ ః రృధక్త
విధాః” - ిరే క్త గమనమ్ వాయువు అడము డ గా
ప్రవహిస్సిింది, రవిప్త్త్ో మ్ – వాయువు
రవిప్తముగా ఉింట్లింది, వస్సివులను రవిప్తము
చేస్సిింది, ఆక్షేరః – ఏ వస్సివునైన్న ఒక చోట్ల నుిండి
మరొక చోట్లకు తీస్సకొని వళ్ళ గలద్ధ, నోద్నమ్ -
శబముద చేయకుిండా, మరొక వస్సివుతో సింయోగము
చేయగలద్ధ, బలమ్ - మిగిలిన భూతముల కింటే
ఎకుక వ బలము కలది, చలమ్ – నిరింతరము
కద్ధలుతూ ఉింట్లింది, అశ్వచ యతా – ఆకారము
లేద్ధ కాబటి,ట వాయువుకి నీడ ఉిండద్ధ, రౌక్షే మ్ –
వస్సివులను తన బలముతో నెటిట మొరట్లగా
ఉింట్లింది. ఇవి వాయువు యొకక సూరలమైన
రూరములు.

176
 (e) ఆకారము – “సరో తొగిః అవ్యే హః
ఆవిషం ట ఆకార ధరామ ః వాే ఖ్యే తాః పూరో ధరమ
విలక్షణాః” - సరో తొగిః – అనిా చోటాు వాా పిించి
ఉింట్లింది, అవ్యే హః - ఒక చోట ముదగాద ఉిండద్ధ
ఆవిషం ట భః – అనిా చోటాు సమానముగా ఉింట్లింది.
ఇవి ఆకాశము యొకక సూరల రూరములు
2. రంచ భూత్ముల సో రూరము – ఈ రించ్
భూతముల లక్ష్ణములను ఒక మాటలో
తెలుస్సకోవటమును సే రూరము అింటారు. దీనిని
సామానా ధ్రమ ము అింటారు. ఆ సే రూరమును
అర ుము చేస్సకుింటే రిండవ దశ పూరి ి అవుతుింది.

(a) రృథివి – మూరి తః – ఒక ఆకారముతో,

ముదగాద ఉింట్లింది. వా వహారమునకు వీలుగా
ఉింట్లింది.
(b) జలము – సేా హః – అింట్లకొని ఉింట్లింది.
రిండు అణువులను, కణములను కలిపి అింట్లకునేలా
చేస్సిింది.

(c) అగ్నా (తేజసుస ) – ఉషత్

ా ః - వేడిగా
ఉింట్లింది.

(d) వాయువు – సదా గిః – ఎపుు డూ

కద్ధలుతూ, వీసూి ఉింట్లింది.

177
 (e) ఆకారము – సో రో తో గిః – అింతటా
వాా పిించి ఉింట్లింది.
3. రంచ భూత్ముల సూక్షమ రూరము –
ఒకొక కక భూతమునకు సూక్ష్మ మైన రూరము ఉింది. ఆ
సూక్ష్మ రూరములను తన్నమ ప్తలు అింటారు. ఈ సూక్ష్మ
తన్నమ ప్తలను తెలుస్సకుింటే మూడవ దశ పూరి ి
అవుతుింది.

(a) రృథివి – గంధ త్నామ ప్త్ – వాసన.

(b) జలము – రస త్నామ ప్త్ – రుచి.

(c) అగ్నా (తేజసుస ) – రూర త్నామ ప్త్ –

రూరము.

(d) వాయువు – సప రశ త్నామ ప్త్ – సు రశ .

(e) ఆకారము – రబ ా త్నామ ప్త్ – శబము

ద .
4. రంచ భూత్ముల అనో య రూరము – ఈ
రించ్ భూతముల గుణములను తెలుస్సకొనుట. రించ్
భూతముల గుణములను తెలుస్సకుింటే న్నలుగవ
దశ పూరి ి అవుతుింది. ఈ సృష్లో ట ఉనా ప్రత్త
భూతములో, ప్రత్త వస్సివులోను తరు నిసరిగా మూడు
గుణములు ఉన్నా యి. 1. సత్తో గుణ్ము – జ్ఞానము,
ఆనిందము, స్సఖము. 2. రజ్య గుణ్ము – ప్కియ,

178
ప్ేరణ, కోరిక, ద్ధఃఖము. 3. త్మో గుణ్ము –
వాా మోహ్ము, బదకు ము, హిింస.
5. రంచ భూత్ముల అర ధవత్తో ము – ఈ
సృష్లోట ఉిండే రించ్ భూతముల, వస్సివులలో ఉిండే
జ్ఞానము, ఆనిందము, స్సఖము, ప్ేరణ, కోరిక,
ద్ధఃఖము, వాా మోహ్ము, బదక ు ము, హిింస అనే
లక్ష్ణముల దాే రా కలిగే ప్రయోజనము ఏమిటి అని
ఆలోచిస్తి, ఆ భూతములు, వస్సివుల దాే రా జీవులకు
భోగము (స్సఖము, ద్ధఃఖము) లేదా అరవర గము
(మోక్ష్ము) కలుగుత్యయి.

ఈ రించ్ భూతములు, వస్సివులు

ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త దాే రా కలిగినవి.
అనగా ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త అసలైన
అర ువతిే ము. ప్రకృత్త భోగము (స్సఖము, ద్ధఃఖము)
లేదా అరవర గము (మోక్ష్ము) కలిగిస్సిింది. ఈ భోగ,
అరవర గములను కలిగిించుటకు ప్రకృత్త తనింతట
త్యను సతిే ము, రజస్సు , తమస్సు అనే మూడు
గుణములుగా చీలిపోయిింది. ప్రకృత్త తనలో ఉిండే
ప్రయోజనములను జీవులకు కలిగిించాలి ఉద్వశ ద ముతో,
తనలో ఉిండే లక్ష్ణములను ఈ మూడు గుణములకు
ారేటట్లు చేిింది. అనే య రూరముగా రనిచేస్సినా
ఈ మూడు గుణములు వస్సివులను ఉతు త్తి చేస్త
ప్కమములో మొదట సూక్ష్మ మైన రించ్ తన్నమ ప్తలను
179
ఉతు త్తి చేశాయి. తరువాత ఆ రించ్ తన్నమ ప్తల
దాే రా రించ్ సూరల భూతముల సే రూరములను
ఉతు త్తి చేశాయి. ఆ రించ్ భూతముల నుిండి అనిా
వస్సివులను ఉతు త్తి చేశాయి. ఈ అనిా వస్సివులలో
ఈ మూడు గుణముల ప్రభావము ఉింట్లింది.

రించ్ భూతముల 1. సూరల రూరము, 2. సే రూర

రూరము, 3. సూక్ష్మ రూరము, 4. అనే య రూరము, 5.
అర ువతిే ము పూరిగా ి అవగాహ్న చేస్సకొని, ఆ
అింశముల మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాులను
(సింయమము) సాధించినటయి ు తే, రించ్ భూతముల
మీద జయము లభిస్సిింది. అపుు డు మనకు రించ్
భూతముల మీద జయము లభిస్సిింది, రించ్
భూతములు మనము చపిు నట్లు చేసాియి. అపుు డు
ఆ సాధ్కుడు రించ్ భూతముల నుిండి మనము
భోగములను (స్సఖము, ద్ధఃఖము) విసరి జించి, జ్ఞానము,
అరవర గము (మోక్ష్ము) పిందవచుచ .
46. త్తోఽణిమాద్వప్పాురాభ వ
కాయసంరత్తద్ధరామ నభిఘాత్రచ
త్త్ః అణిమాద్వ ప్పాురాభ వ కాయ సంరత్
త్ద్ ధరామ అనభిఘాత్రచ - రించ్ భూతముల 1.

180
సూరల రూరము, 2. సే రూర రూరము, 3. సూక్ష్మ
రూరము, 4. అనే య రూరము, 5. అర ువతిే ము మీద
ఐద్ధ సింయమములు చేస్సకునా టయి ు తే, రించ్
భూతముల మీద జయముతో బాట్ల, అష ట మహా
ిద్ధులు లభిసాియి - 1. అణిమ – రరమాణువు కింటె
సూక్ష్మ ముగా మారుట, 2. మహిమ – మొతిము
ఆకాశము అింత్య వాా పిించినట్లుగా శరీరమును
పెించుట, 3. గరిమ – శరీరము ఎవరూ ఎతిలేనింత
బరువుగా ఉిండుట, 4. లఘిమ – శరీరము గాలిలో
ఎగిరేలా తేలికగా ఉిండుట, 5. ప్పాపి త – ఉనా చోట్ల
నుిండి ఎకక డ ఉనా వస్సివునైన్న ముట్లటకోగలుగుట
(చ్ింప్ద్ధడికి చేత్తతో ముట్లటకోగలరు), 6. ప్పాకామే ము
– ఏ భూతములోనైన్న, వస్సివులలోనైన్న కావలినట్లు
సించ్రిించుట, 7. ఈరత్ో ము - రించ్ భూతములను
నిరే దశిించ్గల, ఆద్వశిించ్గల, అనే సామర ుా ము
లభిస్సిింది, 8. వశిత్ో ము – రించ్ భూతములు
మనము ఇషము ట వచిచ నట్లు మారచ గలిగే లేదా
మనలను ఇబబ ింది పెటకు ట ిండా ఉిండేలా సామర రా ము.
యోగికి శరీరమునకు సింబింధించిన కొనిా విశేషమైన
ిద్ధులు కలుగుత్యయి (47 వ సూప్తములో
వివరిించారు). రించ్ భూతములకు సింబింధించిన
ధ్రమ ములు సాధ్కుడిని (ిద్ధుడిని) అడుడకోవు.
అింద్ధచేత ిద్ధుడు అనిా భూతములలో
నిరభా ింతరముగా వా వహ్రిించ్ వచుచ ను.
181
 రించ్ భూతముల సూరల రూరము మీద
సింయమమును సాధస్తి - 1. అణిమ, 2. మహిమ, 3.
గరిమ, 4. లఘిమ, 5. ప్ాకామా ము, 6. ప్ాపిి అనే
ిద్ధులు లభిసాియి. రించ్ భూతముల సే రూరము
మీద సింయమమును సాధస్తి – ఈశతే ము అనే ిదిు
లభిస్సిింది. రించ్ భూతముల సూక్ష్మ రూరము మీద
సింయమమును సాధస్తి వశితే ము అనే ిదిు
లభిస్సిింది. రించ్ భూతముల అనే యము మీద
సింయమమును సాధస్తి – కామాయ సాయితే ము –
ిద్ధుడు తనకు తోచినట్లుగా రించ్ భూతముల
అమరికను, నిరామ ణమును మారచ గలిగే సామర రా ము
అనే ిదిు లభిస్సిింది (ఈ ిదిు ఉన్నా సాధారణముగా
ఎవరూ తన ఇషము ట వచిచ నట్లు మారచ రు). రించ్
భూతముల అర ువతిే ము మీద సింయమమును
సాధస్తి – రించ్ భూతములు మారచ గలిగే సామర రా ము
ఉన్నా , రించ్ భూతములు ఎలా ఉింటే భోగము,
అరవర గము సరిగాగ కలుగుత్యయి అనే అవగాహ్న
ఉిండుటచేత, రించ్ భూతములను వేరే విధ్ముగా
మారచ రు.
త్ద్ ధరమ అనభిఘాత్రచ – ఈ ిదిని ు
సాధించిన ిద్ధుడికి రించ్ భూతములతో సామానా
మానవులకు కలిగే అడిం డ కులు కలగవు. భూమి (గోడ,
రాయి, చట్లట, రరే తము) సామానా మానవులను

182
అడుడకుింట్లింది. కాని ిద్ధుడు గోడలో రాయిలో,
చట్లటలో, రరే తములో నుిండి వళ్ల ుపోగలడు. జలము
మానవ శరీరమును కేదనము ు (వద్ధలు, చీకిపోవుట)
చేస్సిింది. తేజస్సు (అగిా ) అనిా వస్సివులను దహిించి
బూడిద చేస్సిింది. వాయువు వస్సివును ఒక చోట
నుిండి మరొక చోట్లకి కదిలిస్సిింది. ఆకాశములో
ఉనా వాళ్లు అిందరికీ కనిపిసాిరు (అన్నవరణము).
ఒకొక క భూతమునకు ఒకొక కక లక్ష్ణము
(అభిాతము) ఉింది. ిద్ధుడు ఈ లక్ష్ణములకు
లోనుకాడు. యోగి పై సారయి సాధ్నకు ఈ ిద్ధులు
సహ్కరిసాియి.

47. రూరలావణ్ే బలవప్జసంహననతాో ని

కాయసంరత్

రూర లావణ్ే బల వప్జ సంహననతాో ని

కాయ సంరత్ - 46 వ సూప్తములో శరీరమునకు
సింబింధించిన కొనిా విశేషమైన ిద్ధులు
కలుగుత్యయని చాు రు. ఈ సూప్తములో ఆ
ిద్ధులను వివరిస్సిన్నా రు. యోగి త్యను
అనుకునా పుు డు తన శరీరములో ఈ ప్కిింద
ిద్ధులను ప్రదరిశ ించ్గలడు:
రూరము – యోగి శరీరము అసాధారణమైన
రూరము, తేజస్సు తో వలిగిపోతూ ఉింటాడు.

183
 లావణ్ే ము – యోగి శరీరములోని అనిా
అవయవములు పిందికగా, అిందముగా చ్కక గా
అమరి తేజస్సు తో ఆకర షణీయముగా ఉింట్లింది.
బలము – యోగి శరీరము ధ్ృఢముగా, ఏనుగు
కింటె బలముగా తయారవుతుింది.
వప్జ సంహననత్ో మ్ – యోగి శరీరము
వప్జము వె సాింప్దముగా, బయట వస్సివులను
(ఆయుధ్ములను) శరీరము లోరలికి రానీయకుిండా
కఠినముగా, ఏ మలినములు లేకుిండా సే చ్చ ముగా
ఉింట్లింది.
48.
ప్గహణ్సో రూపాసిమ తానో యార ివత్ోత సంయమా
ద్వంప్ద్వయజయః
ప్గహణ్ సో రూర అసిమ త్ అనో య అర ివత్ోత
సంయమాద్ ఇంప్ద్వయ జయః – ఇింప్దియములకు
కూడా ఐద్ధ రూరములు ఉన్నా యి – 1. ప్గహ్ణము, 2.
సే రూరము, 3. అిమ త, 4. అనే య, 5. అర రవతిే ము.
ఈ ఐద్ధ రూరములను సమప్గముగా అవగాహ్న
చేస్సకొని, ఆ ఐద్ధ రూరముల మీద మనస్సు ని
కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత
దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము, ధాా నము
దాే రా సమాులను (సింయమము)
184
సాధించినటయి
ు తే, ఇింప్దియ జయము అనే ిదిు
కలుగుతుింది.
1. ప్గహణ్ము – తెలివి, జ్ఞానము ప్గహిించుట -
రించ్ జ్ఞానేింప్దియములకు (ప్గాహ్కములు -
ప్గహిించేవి) 1. ప్శోప్తేింప్దియమునకు (చవి) శబము ద , 2.
తే క్ (చ్రమ ము) ఇింప్దియమునకు సు రశ , 3. చ్క్షు
(కళ్లళ ) ఇింప్దియమునకు రూరము, 4.
రసనేింప్దియమునకు (న్నలుక) రసము (రుచి), 5.
ప్ానేింప్దియమునకు (ముకుక ) గింధ్ము (వాసన)
వాటికి సింబింధించిన ప్గాహ్ా ములను (ప్ాపిించ్క
విషయములను) ప్గహిించే, తెలుస్సకునే (జ్ఞానము)
సామర రా ము కలిగి ఉన్నా యి. ప్గాహ్కమైన
ఇింప్దియము, ప్గాహ్ా మైన విషయములను
తెలుస్సకుింట్లింది. ప్గాహ్కమైన ఇింప్దియము యొకక
రూరము, సే భావము ప్గహ్ణము (ఇింప్దియము చేస్త
రని). కేవలము ప్గాహ్కమునకు (ఇింప్దియమునకు),
ప్గాహ్ా మునకు (వస్సివుకు) సింబింధ్ము ఏరు డినింత
మాప్త్యన ప్గహ్ణము జరగద్ధ. మనస్సు లేకుిండా
తెలివి (జ్ఞానము) పుటద్ధ ట కాబటి,ట ఇింప్దియమునకు
మనస్సు కూడా కలవాలి. ప్గాహ్కమైన
ఇింప్దియమునకు, అసలైన ప్గాహ్కమైన మనస్సు
కూడా తోడైతేనే, ప్గహ్ణము (తెలివి, జ్ఞానము) పూరిగా ి
జరుగుతుింది. ఇింప్దియము, మనస్సు కలిి

185
ప్గహ్ణము చేసాియి. ఇింప్దియములకు
సింబింధించిన సూరల రూరములు ప్గహ్ణములు.
2. సో రూరము – తన్నమ ప్తలు -
ఇింప్దియములకు సింబింధించిన శబ,ద సు రశ , రూర,
రస, గింధ్ములు సామానా సే రూరములను
అహ్ింకారము దాే రా సృష్ ట చేసోి ింది. సామానా
అింశములు, సామానా ముతో పూరికావు
ి కాబటిట
“నిరిో శేషమ్ న స్వమానే మ్” – సామానా ము
విశేషము లేకుిండా సామానా ము ఉిండలేద్ధ కాబటి,ట
ఈ సామానా అింశములైన శబ,ద సు రశ , రూర, రస,
గింధ్ములలో ఉిండే ఎనెా న్నా విశేషములను అనీా
తెలుస్సకోవాలి అని విశేష అింశముల కోసము
రరుగులుపెట్లటతున్నా యి.

3. అసిమ త్ – అహ్ింకారము - ఇింప్దియములు

శబ,ద సు రశ , రూర, రస, గింధ్ముల విషయములను
ఎవరి కోసము తెస్సిన్నా యి? దీనికి జవాబు – జీవాతమ ,
శరీరము “నేను” (అహ్ింకారము) అనే ప్భమలో
ఉింట్లింది కాబటి,ట ఆ శరీరములో ఉిండే
ఇింప్దియములను “నావి” అని భావిస్సిింది. ఆ
ఇింప్దియములు తీస్సకువచేచ ప్గాహ్ా ములు
(విషయములు) “నేను” - అనుభవిించుటకు, న్న
కోసము తెస్సిన్నా యి (నేను చూశాను, నేను విన్నా ను
– జీవుడు త్తనడు) అనే ప్భమలో జీవాతమ ఉింట్లింది.
186
ఆ ఇింప్దియములలో అింతరీ ునముగా జీవాతమ యొకక
“నేను” అనే భావన (అహ్ింకారము) ప్రసరిసూి
ఉింట్లింది. ఇింప్దియములలో (మనస్సు లేదా బుదిు
లేదా జీవాతమ నుిండి) “నేను” అనే భావన
(అహ్ింకారము) లేకపోతే ఇింప్దియములు
రనిచేయలేవు. ప్త్తగుణాతమ కమైన మూల ప్రకృత్త
నుిండి రరిణామము చిందిన మహ్తతిే ము,
మహ్తతిే ము నుిండి రరిణామము చిందిన
అహ్ింకారము తతిే ము, అహ్ింకార తతిే ము నుిండి
రరిణామము చిందిన రించ్ తన్నమ ప్తలు (శబ,ద రస,
రూర రస, గింధ్ములు) ఈ ఇింప్దియములకు మూల
కారణము. అింద్ధచేత ఇింప్దియముల సూక్ష్మ
రూరము అిమ త (అహ్ింకార తతిే ము).

4. అనో య – మూడు గుణముల పిందిక

కలయిక - ప్రత్త ఇింప్దియములో ప్త్తగుణాతమ కమైన
మూల ప్రకృత్త యొకక సతిే ము, రజస్సు , తమస్సు
గుణముల ప్రభావము ఉింది. అింద్ధచేత
ఇింప్దియముల రనుల దాే రా ఏదో ఒక స్సఖము,
ద్ధఃఖము, వాా మోహ్ము కలుగుత్యయి.
ఇింప్దియములలో ఈ మూడు గుణముల
సే భావములు ప్రత్తబింబస్సిన్నా యి (సతిే గుణము –
ప్రకాశము, జ్ఞానము కలిగిించుట - వస్సివులను
తెలుస్సకొనుట, రజో గుణము – ప్కియలను

187
ప్ేరేపిించుట – ఇింప్దియములు వస్సివుల వైపు
రరిగెతుితున్నా యి, తమో గుణము – ిత్త ర - ఆ
వస్సివుల మీద వాా మోహ్ము పెించుతుింది, లేదా
కొింతస్తరటికి ఇింప్దియములు అలిిపోయి ఇక
చాలు లేదా వద్ధద అనేలా చేస్సిింది). ఈ విధ్ముగా
ఇింప్దియములలో మూడు గుణముల అనే యము
(పిందిక, కలిి) ఉింది.

5. అర ివత్ోత ము – ప్రయోజనము -
ఇింప్దియముల దాే రా ఏదో ఒక ప్రయోజనము
కలుగుతుింది. ఇింప్దియములు తమ, తమ
విషయములను శరీరము లోరలకి తీస్సకువచిచ
జీవుడికి సమరిు స్సిన్నా యి. దాని దాే రా జీవుడికి
భోగములు (స్సఖము లేదా ద్ధఃఖము లేదా
వాా మోహ్ము) కలగచేస్సిన్నా యి. చాలా తకుక వగా
కొనిా సిందరు ములలో అరవర గము (మోక్ష్ము) కూడా
కలిగిించుటకు తోడు డుతున్నా యి. జీవుడికి
అర ువతే ము (ప్రయోజనము – భోగము లేదా
అరవర గము) కలగచేయుట మూల ప్రకృత్త
(ప్రధానము) సే భావము. దానికి తగినట్లటగా మూల
ప్రకృత్త (ప్రధానము) నుిండి రరిణామములు చింది
ఇింప్దియములు పుటాటయి కాబటి,ట ఇింప్దియములలో
అర రవతిే ము సు షము ట గా కనిపిస్సిన్నా యి.

188
49. త్తో మనోజవిత్ో ం వికరణ్భావః
ప్రధానజయరచ
త్తో మనోజవిత్ో ం వికరణ్భావః ప్రధాన
జయరచ :
మనోజవిత్ో ం - ఇింప్దియములకు
సింబింధించిన ఐద్ధ రూరములను (1. ప్గహ్ణము, 2.
సే రూరము, 3. అిమ త, 4. అనే య, 5. అర రవతిే ము)
సింయమము దాే రా సాధస్తి, ఇింప్దియ జయముతో
బాట్ల, మన్నజవితే ము (మనస్సు తో సమానమైన
వేగముగా శరీరము కూడా వళ్ ుగలిగే సామర రా ము –
ఆింజనేయ సాే మి మహింప్ద రరే తము నుిండి
లింకలో ప్త్తకూట రరే తము మీదకు ఒకక గెింతుతో
వళ్ ుగలిగారు – “మనోజవం మారుత్ తులే వేగం” –
మనస్సు కు ఎింత వేగము ఉిందో అింత వేగము
కలిగిన ఆింజనేయ సాే మి) అనే ిదిు కలుగుతుింది.
వికరణ్భావః – సామానా మానవుల
ఇింప్దియములు శరీరములోనే ఉింటూ రని
చేయగలవు. శరీరము బయట ఉిండి రనిచేయలేవు.
కాని వికరణభావః ిదిద కలిగిన యోగి యొకక
ఇింప్దియములకు యోగి శరీరమును విడిచిపెటి,ట
శరీరము బయట ఉిండి కూడా వాటి రని చేయగల
సామర రా ము కలుగుతుింది. అపుు డు ఆ యోగి వస్సివు

189
యొకక ద్వశ, కాల, రరిమాణ, వికారములతో నిమితిము
లేకుిండా – 1. చాలా దూరములో ఉిండే వస్సివులను,
విశేషములను చూడగలడు లేదా తెలుస్సకోగలడు. 2.
భూత, భవిషా త్ కాలములలో ఉిండే లేదా
ఉిండబోయ్య వస్సివులను, విశేషములను కూడా
చూడగలడు లేదా తెలుస్సకోగలడు. 3. ఎింత
సూక్ష్మ మైన వస్సివులనైన్న లేదా విశేషములైన్న
చూడగలడు లేదా తెలుస్సకోగలడు. 4. ప్రకృత్త యొకక
వికారములు అనిా ప్గహిించి, అనిా రకముల
వస్సివులను, విశేషములను తెలుస్సకోగల సామర రా ము
కలుగుతుింది.

ప్రదాన జయము (అింత్తమ జయమైన మూల

ప్రకృత్త లేదా ప్రధానము మీద జయము). ఇింప్దియ
జయము కోసము చేస్త సింయమములలో 4 వ
అనే యము (ప్రకృత్త యొకక మూడు గుణములు)
మీద సింయమము మరియు 5 వ అర రవతిే ము
(ప్రకృత్త యొకక ప్రయోజనము) మీద సింయమము
మూల ప్రకృత్త (ప్రధానము) మీద సింయమముగా
అయిపోయిింది. అింద్ధచేత మూల ప్రకృత్త
(ప్రధానము) మీద జయము అనే ిదిు కూడా
లభిస్సిింది.

భగవద్గగత్ – 2-67 – “ఇస్తనిాయాణాం హి

చరతాం యనమ నో’నువిధీయతే I త్ ద్సే హరి
190
ప్రజ్ఞాం వాయు రాా వ మివామబ సి” –
ఇింప్దియములు వాటి, వాటి విషయముల వైపు
రరుగులు పెడుతున్నా యి. ఇింప్దియములతో కలిి
మనస్సు కూడా ప్ాపిించ్క వస్సివులు, విషయముల
వైపు రరుగులు పెడుతోింది. తుఫాను సమయములో
సముప్దము మధ్ా లో ఉనా నౌక ఇట్ల అట్ల
కొట్లటకుపోతూ గమా ము ఎలా చేరలేదో, అలాగే
ఇింప్దియములు, మనస్సు ప్ాపిించ్క వస్సివులు,
విషయముల వైపు రరుగెతుితూ, వాటి ప్రజ ా (తతిే
జ్ఞానమును సాధించ్గల సామర రా ము) తగి గపోయి వాటి
గమా మైన తతిే జ్ఞానము పిందలేకపోతున్నా యి.
దాని వలన ఇింప్దియములకు, మనస్సు కు ఉనా
ప్రజ ా కుింట్లరడుతోింది. అింద్ధచేత ఇింప్దియ
జయము తరు నిసరి.

50. సత్తో పురుష్నే తాఖ్యే ిమాప్త్సే

సరో భావాధిష్ఠత్ృత్ో ం సరో జ్ఞాత్ృత్ో ం చ

సత్తో పురుష అనే తా ఖ్యే ిః మాప్త్సే

సరో భావ అధిష్ఠత్ృత్ో ం సరో జ్ఞాత్ృత్ో ం చ -
యోగ సాధ్కుడు భూత, ఇింప్దియ, ప్రధాన
(జయముల ిద్ధులను అనుభవిసూి తృపిి
రడకుిండా, ప్రకృత్త యొకక సతిే గుణము దాే రా
కలిగిన తన మనస్సు కి, జీవాతమ కు (పురుషుడుకు)
మధ్ా ఉిండే తేడాను తెలుస్సకునే సాధ్న
191
చేస్సకునా టయి ు తే, సతిే (మనస్సు ) పురుష (జీవుడు)
అనా త్య (బేధ్ము) ఖ్యా త్తః (విజ్ఞానము, కీరి ి )
ఏరు డుతుింది. తరువాత సతిే పురుష అనా త్య
ఖ్యా త్తని మాప్తమే (ఏ ఇతర భావములు లేకుిండా)
నిలపెట్లటకునే సాధ్నను చేస్సకునా టయి
ు తే,
సరో భావ అధిష్ఠత్ృత్ో ం (సృష్లో ట మూల ప్రకృత్త
దాే రా సృష్ిం ట చ్బడే ప్రత్త అింశమును మరియు
మూల ప్రకృత్త మీద అధకారమును ఆ ిద్ధుడికి
సమరిు ించుకుింట్లింది) మరియు సరో జ్ఞాత్ృత్ో ం
(మూల ప్రకృత్త దాే రా సృష్ిం
ట చ్బడే ప్రత్త
అింశమును పూరిగా ి తెలుస్సకోగలిగే జ్ఞానము) అనే
రిండు ిద్ధులు కలుగుత్యయి.
సతిే ము (మనస్సు ) ఎకక డ నుిండి వచిచ ింది?,
మనస్సు లక్ష్ణములు ఏమిటి?, ఎపుు డు తన రనులు
మొదలుపెటిిం ట ది?, ఎపుు డు మనస్సు జీవుడితో
కలిిింది?, జీవుడిని మనస్సు తో ఎలా ఏకము
చేిింది? అనే వివరములు అనీా తెలుస్సకునే సాధ్న
చేస్సకుింటూ, మరొక వైపు పురుషుడు (జీవుడు) ఎవరు?,
పురుషుడు సే రూరము, లక్ష్ణములు ఏమిటి?
పురుషుడు ఎకక డ నుిండి ఎింద్ధకు వచాచ డు?, ఏమి
చేస్సిన్నా డు?, ఏమి చేయాలి? అనే విషయములు
తెలుస్సకుింటూ సాధ్న చేస్తి మనస్సు కి, జీవాతమ కు
(పురుషుడుకు) మధ్ా ఉిండే తేడా అర రమవుతుింది.

192
అపుు డు సతిే పురుష అనా త్య ఖ్యా త్త అనే వివేకము
కలుగుతుింది. ఈ వివేకమును నిలపెట్లటకొింటూ, సతిే
పురుష అనా త్య ఖ్యా త్త మీద మాప్తమే పై సారయి
సాధ్న ముింద్ధకు సాగిస్తి, ఆ సాధ్కుడికి సరో భావ
అధిష్ఠత్ృత్ో ం (సృష్లో ట మూల ప్రకృత్త దాే రా
సృష్ిం
ట చ్బడే ప్రత్త అింశమును మరియు మూల
ప్రకృత్త మీద అధకారమును ఆ ిద్ధుడికి
సమరిు ించుకుింట్లింది) మరియు సరో జ్ఞాత్ృత్ో ం
(మూల ప్రకృత్త దాే రా సృష్ిం
ట చ్బడే ప్రత్త
అింశమును పూరిగా ి తెలుస్సకోగలిగే జ్ఞానము) అనే
రిండు గొరు ిద్ధులు కలుగుత్యయి.

ఏ ిదిు రరిపూర ణమైన ిదిు కాద్ధ. ఈ ిద్ధులు

విఘా ములు కలిగిసాియి. సాధ్కుడిని పై సాధ్న
చేయకుిండా చేసాియి. కాబటిట ఈ ిద్ధులతో తృపిి రడి
ఆగిపోకుిండా, వాటి మీద దృష్ ట పెటకుట ిండా పై, పై
సాధ్న కొనసాగిించాలి.

51. త్దైో రాగాే ద్పి దోషబీజక్షయే కైవలే మ్

త్ద్ వైరాగాే ద్పి దోష బీజ క్షయే కైవలే మ్ –
ఈ ిద్ధుల మీద, ప్ాపిించ్క వస్సివులు, విషయములు,
భోగములు మీద కూడా వైరాగా మును పెించుకొని,
సతిే పురుష అనా త్య ఖ్యా త్త (మనస్సు వేరు, జీవాతమ
వేరు అనే వివేకము) మీద్వ దృష్ ట పెటి,ట సాధ్న

193
కొనసాగిస్తి, అది ఒక మహా జోా త్తగా/జ్ఞే లగా జే లిసూి.
ఆ జ్ఞే లలో మనలో ఉిండే దోషముల (జీవులు రడే
కషముట లకు మూలమైన కేశములు ు – అవిదా –
అజ్ఞానము, అిమ త – అహ్ింకారము - ఈ శరీరమే నేను
అనే ప్భమ, రాగము - కోరికలు, ద్వే షము, అభినివేశము
– నేను ఉిండాలి) బీజములు (మరలా కొతిగా కేశములు ు
పుటకుట ిండా) పూరిగా
ి దగ ుమై బూడిద అయిపోయి
ప్రకృత్తతో (మనస్సు తో) సింబింధ్ము తెగిపోయి, ఆ
జీవుడు కేవలముగా (ఒకక డే రరిశుదము ు గా) మిగిలి,
రరమ ప్రయోజనమైన కైవలా ము ిదిస్స ు ిింది.
ఈ కైవలా మే అింత్తమ రరమ ప్రయోజనము.
ఈ ప్రయోజనము కోసమే ఇింత సాధ్న అవసరము.
లౌకిక భోగములను కోరుకునే (కోరిక అనే రజో గుణము
ప్రభావము ఉింది కాబటి)ట వా కి ి అరవర గమునకు
(మోక్ష్మునకు) అరుహడు కాడు. లౌకిక భోగములను
ద్వే ష్ించే వా కి ి కూడా (ద్వే షము అనే తమో గుణము
ప్రభావము ఉింది కాబటి)ట అరవర గమునకు
(మోక్ష్మునకు) అరుహడు కాడు. ద్వనిమీదా ఏ విధ్మైన
రాగ, ద్వే షములు లేకుిండా వైరాగా మును పింది,
జీవుడి అింత్తమ లక్ష్ా మైన మోక్ష్ము మీద్వ తీప్వమైన
ఆసకి ి (ముముక్షుతే ము) ఉనా జీవుడు
అరవర గమునకు (మోక్ష్మునకు) అరుహడు. పూరిగా ి

194
వైరాగా ము కలిగినపుు డే కైవలా మునకు
(మోక్ష్మునకు) అర హత లభిస్సిింది.
52. స్వినుే రనిమంప్త్ సంగసమ యాకరణ్ం
పునరనిషప్ట రసంగాత్
స్వినుే రనిమంప్త్ సంగ సమ య అకరణ్ం
పునర్ అనిషట ప్రసంగాత్ - ఈ లోకములో ఉిండే
భోగములు త్యత్యక లికములు, న్నకు వద్ధద అని
నిర ణయిించుకొని, పై సారయి యోగ సాధ్నతో ఊర ుే
లోకములు వళ్లతే ు , అకక డ ద్వవతలు తమ సారనముల
నుిండి లేచి ఎద్ధరు వళ్ల ు ఆహాే నిించి, “ఇహ
ఆప్రతాం, ఇహ రమే తాం, కమనీయోయం భోగః,
కమనీయోయం కనాే ం, రస్వయన మిద్ం
జరామృతుే ం ాధతే, వైయాహత్ ఇద్ం యానం,
అమీ కలప ప్ుమాః, ద్వవేే ప్శోప్త్ చక్షుసే,
వప్జ్యరమకాయః” – మేము కూరొచ నా సారనములో
నీవు కూడా కూరోచ , మేము అనుభవిస్సినా
భోగములను నీవు కూడా అనుభవిించు. ఈ భోగములు
మన్నహ్రమైనవి, నీకు అనుకూలముగా ఉిండే
స్సిందరమైన అరు రసలు ఉన్నా రు, ఇకక డ దొరికే
అమృతము, నీకు ముసలితనము, మృతుా వు అనే
బాధ్లు కలగనీయద్ధ. ఇకక డ ఉనా విమానములలో
ఎపుు డు రడితే అపుు డు, ఎకక డికి కావాలింటే
అకక డికి వళ్ళ వచుచ . నీవు ఏది కోరితే దానిని ఇచేచ
195
కలు వృక్ష్ములు ఉన్నా యి. నీకు కావలిన
విషయములను చేు ిద్ధులు, మహ్రుషలు ఇకక డ
ఉన్నా రు. నీ చవులు, కళ్లళ దివా ముగా
మారిపోయాయి, ఎకక డెకక డో ఉిండే అద్ధు తములను
వినగలుగుత్యవు, చూడగలుగుత్యవు. మిగిలిన
ఇింప్దియములతో కూడా అద్ధు తమైన
విషయములను ప్గహిించ్గలుగుత్యవు. నీ శరీరము
వప్జములా చాలా బలముగా ఉింట్లింది. నీవు కూడా
ఈ దివా మైన భోగములను మాతో కలిి
అనుభవిించ్మని ఆహాే నిసాిరు. ఆ భోగముల మీద ఏ
విధ్మైన ఆసకి ి కలగనీయకూడద్ధ. “నేను ఈ
భోగములను సింాదిించుకున్నా ను, ద్వవతలు ననుా
ఈ దివా మైన భోగములను అనుభవిించ్మని
ఆహాే నిస్సిన్నా రు”, అనే అహ్ింకారము
కలగనీయకూడద్ధ. భూలోకములో ఉనా భోగముల
మీద వైరాగా ము పెించుకొని న్నకు వద్ధద అని
నిర ణయిించుకునా పుు డు, పై లోకములలో ఉిండే ఆ
దివా మైన భోగముల కూడా త్యత్యక లికములు,
శాశే తములు కావు. ఈ అశాశే తమైన భోగములు
న్నకు వద్ధద అని నిర ణయిించుకోవాలి. లేకపోతే ప్కిిందకు
దిగజ్ఞరిపోయ్య రరిిత్తర ఏరు డుతుింది.
యోగ సాధ్కులను న్నలుగు విధ్ములుగా
ఉింటారు –

196
 1. ప్ర మ కలిప త్ః – ఈ సాధ్కులు ప్ారింభ
దశలో ఉింటారు. వారి లక్ష్ా ము చాలా దూరములో
మినుకుమినుకుక మింటూ కనిపిసూి ఉింట్లింది.
వీళ్ళ కు శాస్తసి జ్ఞానము తరు , లక్ష్ా ము గురిించి పూరి ి
అవగాహ్న ఉిండద్ధ. వీళ్ళ కు వైరాగా ము యొకక
ప్ాముఖా త పూరిగా ి తెలియద్ధ. వీళ్ళ కు భోగములు,
ిద్ధులు శాశే తము కాద్ధ, కాబటిట భోగముల మీద,
కలగబోయ్య ిద్ధుల మీద ఆసకి ి లేకుిండా
వైరాగా మును పెించుకోవాలి అని చాు లి. వీళ్లళ
సాధ్న కొనసాగిసూి ఉిండాలి.
2. మధ్య భూమికః – ఈ సాధ్కులకు కొనిా
చినా , చినా ఫలితములు పింది ఉింటారు. ఆ
ఫలితముల ముర అనుభవములు అనుభవిించి
ఉింటారు. వీరి జ్ఞానము, ప్రజ ా మొదటి దశ సాధ్కుల
కింటె కొించ్ము పై సారయిలో ఉింట్లింది. వీళ్ళ కు
ఆకర షణీయమైన భోగములు అింద్ధబాట్లలో ఉింటాయి.
వీళ్లళ ఆ భోగములకు ఆకరి షతులై ప్కిిందకు
దిగజ్ఞరిపోయ్య ప్రమాదము ఉింది. అింద్ధచేత వీళ్ళ కు
వైరాగా ము యొకక ప్ాముఖా త గటిగా ట నొకిక
చరు వలిన వాళ్లళ వీళ్లళ సాధ్న కొనసాగిసూి
ఉిండాలి. ఈ 52 వ సూప్తము వీళ్ళ కు వరి ిస్సిింది.

3. ప్రజ్ఞా జ్యే ిః – ఈ సాధ్కులు భూత

జయము, ప్రధాన జయము, ఇింప్దియ జయము
197
సాధించి, లక్ష్ా మునకు చాలా దగ గరలో ఉింటారు,
వీళ్ళ కు లక్ష్ా ము మీద పూరి ి అవగాహ్న ఉింట్లింది.
వీళ్లళ వైరాగా ము యొకక ప్ాముఖా త పూరిగాి
తెలుస్సకునా వాళ్లళ . అింద్ధచేత వీళ్ళ కు భోగముల
మీద ఆసకి ి ఉిండద్ధ. ఇింకా కొించ్ము సాధ్న
చేయవలిన వారు.
4. అి ప్కాంత్ భావనీయః - ఈ ిద్ధులు
రరిపూర ణమైన ిదిని ు పిందిన వారు. వీళ్లళ పూరి ి
వైరాగా ము కలిగిన వాళ్లళ . వీళ్లళ సాధించ్వలినది
ఇింకేమీ లేద్ధ, కైవలా మును పిందిన వారు..

ముండోరనిషత్ – 1-2-6 – “ఏహేే హీి

త్మాహుత్యః సువరచ సః సూరే సే రశిమ భి
రే జమానం వహని త I ప్పియాం
వాచమభివద్నోతే 2రచ యనే త ఏష వహ పుణ్ే ః
సుకృతో ప్బహమ లోకః”, 1-2-7 – “రవా ో హేే తే
అద్ృఢా యజరూ ా పా అష్టద్శో క త మవరం యేషు
కరమ I ఏత్ప్చేచ యో యే2భిననాని త మూఢా
జరామృతుే ం తే పునర్యవాపి యని”త - ఈ
లోకములో చేస్సకునా పుణా కరమ లు, సాధ్న
ఫలితముగా ఆ సాధ్కుడితో నీకు ప్బహ్మ లోకము
ప్ారిమైనది. “ఇట్లరిండి, ఇట్లరిండి” అని సాే గతము
రలుకుత్యరు. నీ వచిచ ఈ భోగములు అనుభవిించు,
అని సూరా రశిమ కిరణముల దాే రా ఆ లోకములకు
198
తీస్సకెళ్లుత్యరు. ఈ అష్టదశములైన అతా లు ములైన
పుణా కరమ లు ద్వనిని భరిించుచున్నా వో, అటిట యజ ా
రూరమైన ఈ న్నవ ప్రవాహ్ములో దృఢమైనది కాద్ధ,
అశాశే తములే. కావున నమమ దగినది కాద్ధ. మూఢులు
దీనినే తమ రరమాధారముగా నమిమ , మరలా నీ జనన
మరణ రూర సింసార సాగరములో రడిపోతున్నా రు.
53. క్షణ్త్ప్త్క మయోః సంయమాద్వో వేకజం
జ్ఞానమ్

క్షణ్ త్త్ ప్కమయోః సంయమాద్ వివేకజం

జ్ఞానమ్ - క్ష్ణము అనే అత్త సూక్ష్మ మైన కాలము, ఆ
క్ష్ణముల ప్కమమును (ఒక క్ష్ణము తరువాత మరొక
క్ష్ణము, మరొక క్ష్ణము తరువాత ఇింకొక క్ష్ణము అనే
క్ష్ణముల వరుసను) పూరిగా ి అవగాహ్న చేస్సకొని,
వాటి మీద మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను
పెించుకొని, ఆ ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా
ధాా నము, ధాా నము దాే రా సమాులను
(సింయమము) సాధించినటయి ు తే, వివేకము దాే రా
అత్త సే చ్చ మైన జ్ఞానము కలుగుతుింది.

కాల గణనము రదత్త ద లో మొదట అనింతముగా

ఉిండే, ఆది, మధ్ా మము, అింతము లేని ఒక “మహా
కాలము” అని నిర ణయిించి, ఆ మహా కాలమును మరలా
విభాగము చేయుటకు సూరా గమనమును

199
అనుసరిించి సూరా మానము (సూరోా దయము నుిండి
మరలా సూరోా దయము వరకు ఒక రోజ్యగా), చ్ింప్ద
గమనమును అనుసరిించి (చ్ింప్ద్ధని త్తథులను
అనుసరిించి ఒక త్తథి ఒక రోజ్యగా) చ్ింప్ద మానము
అనే రిండు కాల గణన రదతుు లు ఉన్నా యి.

కాని ఈ సూప్తములో కాలములో అత్త

సూక్ష్మ మైన భాగమైన క్ష్ణము అనే కాలమును
నిర ణయిించి, ఈ కాలముతో, పైన చపిు న ఏ విధ్మైన
కాల గణనము లేకపోయిన్న, అనిా వా వహారములు
చేస్సకోవచుచ , సింయమమును సాధించే విధానము
కూడా తెలుస్సకోవచుచ . ఏ గణనము ాటిించేవాళ్న్నథు
ఈ క్ష్ణము అనే అత్త సూక్ష్మ మైన కాలమును
ఒపుు కోవలినద్వ. ఈ ప్రరించ్ములో ఏ వస్సివునైన్న
ముకక లు, ముకక లు చేస్సకుింటూ పోతే, ఆఖరికి అత్త
సూక్ష్మ మైన రరమాణువు దగ గర ఆగిపోతుింది. ఈ
రరమాణువులు ఒక దానితో మరొకటి కలిి వివిధ్
రూరములు ఏరు డినట్లుగా, ఈ క్ష్ణములు కూడా
ఒకదానితో మరొకటి కలిి అనింత కాలము లేదా మహా
కాలము ఏరు డుతుింది. ఈ రరమాణువులకు,
క్ష్ణమునకు సింబింధ్ము ఉింది. రరమాణువులు
చ్లన ీలమైనవి కాబటి,ట ఒక రరమాణువు ఒక చోట్ల
నుిండి మరొక చోట్లకి కద్ధలుటకు ఎింత సమయము
రడుతుిందో అింత సూక్ష్మ మైన కాలమును ఒక

200
క్ష్ణము అని నిర ణయిించుకోవాలి. ఈ సూక్ష్మ మైన
క్ష్ణములు ఒకదాని తరువాత మరొకటి పుట్లటకొసూి
ఉింటాయి. అలా ఆ క్ష్ణముల ప్కమము (సూరల
కాలము) ఆగకుిండా వరసగా ారుతూ ఎింత
దూరమైన్న వళ్లళ తూ ఉింట్లింది. ఆ క్ష్ణముల
వరసలో చినా , చినా భాగములుగా చేి కాలమును
నిర ణయిించుకోవచుచ . ఈ క్ష్ణముల
సముదాయములను వరుసగా పెించుకుింటూ ఇతర
కాలములను (సూరల కాలము - గింట, రోజ్య
మొదలైనవి) నిర ణయిించుకోవచుచ .
కాని అత్త సూక్ష్మ మైన కొనిా క్ష్ణములు కూడా
ఒకే సమయములో అనిా క్ష్ణములు కలిి ఉిండవు.
ఆ క్ష్ణములు ఒకటి అింతము అయిపోయిన తరువాత
మరొక క్ష్ణము వస్సిింది లేదా ఉింట్లింది. ఒకే
సమయములో ఒక క్ష్ణము మాప్తమే ఉింట్లింది.
మనము వా వహారములో వాడుకుింట్లనా కాలము
(ఒక నిమిషము, గింట, రోజ్య మొదలైనవి) వస్సి
ూనా ము అింటారు. వస్సి ూనా ము కాబటిట దీనిని
వికలు ము అింటారు. ఈ కాల ప్కమము అనేది బుదిు
కృతము లేదా కలిు తము. క్ష్ణము అనేది వాసివము.

వివేక జ్ఞానము – వేరు, వేరుగా అత్త సూక్ష్మ మైన

వస్సివులను తెలుస్సకోగల జ్ఞానము. మూల ప్రకృత్త
(ప్రధానము) దాే రా కలిగే వస్సివుల జ్ఞానము
201
తెలుస్సకుింటే, పురుషుడికి (జీవుడికి), వస్సివులకు
మధ్ా తేడాను తెలుస్సకొని, వైరాగా మును పెించుకునే
అవకాశము ఏరు డుతుింది. వైరాగా ము కలగాలింటే
వివేక జ్ఞానము ప్రధానమైన అింశము.
కనిపిించ్ని ఈ క్ష్ణము అనే కాలము, కింటికి
కనిపిించ్ని రరమాణువు లాింటిద్వ. రరమాణువును
ద్ధరిు ణీ దాే రా చూచినట్లు, సూక్ష్మ మైన క్ష్ణమును
కూడా ఏకాప్గతతో యోగ దృష్ ట (సూక్ష్మ దృష్)ట దాే రా
చూడవచుచ . ఆ సూక్ష్మ దృష్తో ట క్ష్ణము (సూక్ష్మ
కాలము) మరియు క్ష్ణ ప్కమము (సూరల కాలము) మీద
మనస్సు ని కేింప్దీకరిించి, ఏకాప్గతను పెించుకొని, ఆ
ఏకాప్గత దాే రా ధారణ, ధారణ దాే రా ధాా నము,
ధాా నము దాే రా సమాులను (సింయమము)
సాధించినటయి ు తే, వివేకము దాే రా సమప్గమైన అత్త
సే చ్చ మైన జ్ఞానము (కాలమునకు, వస్సివులకు మధ్ా
ఉిండే సింబింధ్ము; వస్సివులు, వస్సివులు మధ్ా
ఉిండే తేడా మరియు వస్సివులు, పురుషుడు మధ్ా
తేడా) కలుగుతుింది.
సుభాిత్ము – “అజర అమరవత్ ప్పాజఃా
విదాే ం అర ధంత్ స్వధయేత్ గృహీత్ ఇవ ేశేషు
మృతుే నా ధరమ ఆచర్యత్” – మానవులు తనకు
ముసలితనము, మరణము రాద్ధ అని
అనుకునా ట్లుగా (తొిందరలేద్ధ, నిదానముగా
202
చేయవచుచ అనే భావనతో – క్ష్ణముల ప్కమములో –
సూరల కాలములో), లాభ పూరే కమైన విదా ను,
ధ్నమును (ఐశే రా ములు) సాధించుకోవచుచ .
మృతుా వు జ్యట్లట రట్లటకొని ఈడుచ కొని
తీస్సకువళ్లళ నట్లుగా (వింటనే, ఏ మాప్తము
ఆలసా ము చేయకూడద్ధ అనే భావనతో – క్ష్ణములో
– సూక్ష్మ కాలములో) అవశా కరవా ి మైన ధ్రమ మును
ఆచ్రిించాలి.
54.
జ్ఞిలక్షణ్ేశైరనే తానవచేి దాతుతలే యోసత్
త ః
ప్రిరిఃత

జ్ఞి లక్షణ్ ేశైర్ అనే తా అనవచేి దాత్

తులే యోః త్త్ః ప్రిరితః -

జ్ఞి లక్షణ్ ేశైర్ అనే తా అనవచేి దాత్ –

అత్త సూక్ష్మ మైన జీవాతమ కు, మనస్సు కు, మనస్సు కు,
ఇింప్దియములకు మధ్ా ఉిండే తేడాలను జ్ఞత్త,
లక్ష్ణములు, ప్రద్వశము లేదా వేరే విధానముల దాే రా
తెలుస్సకొనుట సాధ్ా ము కాద్ధ.

తులే యోః – ఒకే పోలికలతో ఉిండే అనేక

జింటల రదార ుముల యొకక తేడాలను.
త్త్ః ప్రిరితః – ఇింతకు ముింద్ధ చపిు న
అత్త సూక్ష్మ మైన క్ష్ణ, క్ష్ణ ప్కమముల సింయమము
203
దాే రా వివేక జ్ఞానము కలగాలి. అత్త సూక్ష్మ మైన
రదార ుములను తెలుస్సకోలేకపోతే, అత్త సూక్ష్మ మైన
మనస్సు కు, ఆతమ తతిే మునకు మధ్ా ఉిండే తేడా,
అత్త సూక్ష్మ మైన మూల ప్రకృత్త, అత్త సూక్ష్మ మైన
మనస్సు , అత్త సూక్ష్మ మైన ఇింప్దియములు మధ్ా
ఉిండే రరసు ర సింబింధ్ము తెలుస్సకొనుట
అసాధ్ా ము. ఈ వివేక జ్ఞానము అత్త సూక్ష్మ మైన క్ష్ణ,
క్ష్ణ ప్కమముల సింయమము దాే రానే
సాధ్ా రడుతుింది.

ాలు ఇచేచ గోవు (గోతే ము), గేదె

(మహిషతే ము) మధ్ా ఉిండే జ్ఞత్త కృతమైన
బేధ్ములను చూిన వింటనే తెలుస్సకొని, వీటితో
మనము వేరు, వేరుగా వా వహ్రిసాిము. ఆ, యా
రనులకు ఉరయోగిించుకుింటాము. గోవు (ఆడ), ఎద్ధద
(ఆింబోతు, మొగ) గోతే ము అనే ఒకే జ్ఞత్తకి చిందిన్న
వీటి మధ్ా లక్ష్ణ బేధ్ము ఉింది. వీటితో మనము
వేరు, వేరుగా వా వహ్రిసాిము. రిండు గోవులు
ఉనా పుు డు, అవి ఒకే జ్ఞత్త, ఒకే లక్ష్ణములు ఉన్నా
అవి ఉనా ప్రద్వశమును బటిట (ఒకటి కుడి వైపు,
రిండవది ఎడమ వైపు) వాటి మధ్ా బేధ్ము
ఉింట్లింది. వీటితో వేకూడా మనము వేరు, వేరుగా
వా వహ్రిసాిము. రిండు ఉిరికాయలు చేతులో
ఉనా పుు డు అవి ఉిండే ప్రద్వశములు (ఒకటి కుడి

204
వైపు, రిండవది ఎడమ వైపు) వాటి మధ్ా బేధ్ము
ఉింట్లింది. అలాగే అత్త సూక్ష్మ మైన రిండు
రరమాణువుల మధ్ా కూడా ఉిండే బేధ్ము
సు షముట గా తెలుస్సకునే వివేక జ్ఞానమును
సాధించాలి. అపుు డే తతిే జ్ఞానము తెలుస్సకునే
అర హత కలుగుతుింది. సరే జత ా ే ము అనే తతిే
జ్ఞానమునకు చేస్త ప్రయతా ములో ఏ విధ్మైన
సింద్వహ్ములకు, అనుమానములకు, పరాట్లలకు
అవకాశము ఉిండకూడద్ధ. దృష్ ట తతిే జ్ఞానమునకు
చేస్త ప్రయతా ములో ఏ వస్సివుకు ఆ వస్సివును, ఏ
రరమాణువుకి ఆ రరమాణువును, మూల ప్రకృత్తకి
ఆతమ తతిే మునకు వాటి తతిే ములతో,
లక్ష్ణములతో, ఇతర వస్సివుల (రరమాణువు సారయి
నుిండి, ప్రకృత్త వరకు) మధ్ా ఉిండే బేధ్ములతో
సు షము ట గా రరిపూర ణముగా తెలుస్సకునే వివేక
జ్ఞానమును సాధించాలి. అట్లవింటి వివేక జ్ఞానము
సాధస్తినే అపుు డు మూల ప్రకృత్తకి, ఆతమ
తతిే మునకు ఉిండే బేధ్ములను, సతిే (మనస్సు )
పురుష (జీవుడు) అనా త్య ఖ్యా త్తః (మధ్ా ఉిండే
బేధ్ము).

వైశేిక ద్రశ నము – సృష్ ట సమసిము

అణువుల కలయిక వలన జనిమ ించిిందని వైశేష్క
దరశ నము ప్రత్తాదిస్సిింది) - సృష్లో
ట ఉిండే

205
వస్సివులలో (ఆతమ తతిే ము కూడా) ఉిండే ఒకే
పోలికలు (సామా ము), వాటి మధ్ా ఉిండే రరసు ర
బేధ్ములు (వైషమా ములు) సు షము ట గా
తెలుస్సకోవాలి. అపుు డు తతిే జ్ఞానము
కలుగుతుింది. వైశేష్క దరశ నము కర ి కణాద మహ్రి ష -
“రదారాానాం స్వధరమ యమ్ వైధరమ యమ్ జ్ఞానమ్”
– రదార ుముల పోలికలు, బేదముల జ్ఞానము. ఇది
సూరల వస్సివుల మధ్ా తేలికగా తెలుస్సకోవచుచ . కాని
రరమాణువుల విషయము వచిచ నపుు డు ఇది ఎవరు,
ఎలా తెలుస్సకోవాలి? అనే సమసా ఏరు డిింది. ఒక
రరమాణువుకు ఉిండే విశేషము, మరొక రరమాణువుకు
ఉిండే విషము దాే రా తెలుస్సకోవచుచ . దీనిని
రరమేశే రుడు మరియు యోగ ిద్ధులు
తెలుస్సకోగలరు. యోగ ిద్ధదలలో రిండు సారయులు
ఉన్నా యి – 1. యుక తః – యోగ ిదిలో ు అనిా
ిద్ధదలతో అింత్తమ ిదిని ు కూడా పిందిన యోగి
ఆలోచిించ్కపోయిన్న వాటింతట అవే ఎపుు డూ
కనిపిసాియి. 2. యుఞ్జానః – యోగములో ఒక సారయికి
వళ్ల,ు యోగ ిద్ధులను ప్కమప్కమముగా
పింద్ధతునా వాడు, ఆలోచిస్తి కనిపిసాియి.

55. తారకమ్ సరో విషయం సరో థా

విషయమప్కమమ్ చేి వివేకజం జ్ఞానమ్.

206
 తారకమ్ సరో విషయం సరో థా విషయమ్
అప్కమమ్ చ ఇి వివేకజం జ్ఞానమ్ -
తారకమ్ - ఈ వివేక జ్ఞానము (ఆతమ
తతిే మునకు, ప్రరించ్ములో ఉిండే అనిా
వస్సివులకు – మూల ప్రకృత్తకి మధ్ా ఉిండే
బేధ్ములను తెలియచేస్త జ్ఞానము) సింసారము అనే
సముప్దమును దాట్లటకు ఉరయోగరడుతుింది.
“సంస్వర స్వగర తారయి ఇి తారకమ్” - ఏదైతే
సింసారము అనే సాగరము నుిండి తరిింరచేయున్న
దాటిించున్న దానిని త్యరకము అింటారు.

సరో విషయం సరో థా విషయమ్

అప్కమమ్ చ ఇి వివేకజం జ్ఞానమ్ - ఈ వివేక
జ్ఞానము అనిా అింశములతో, అనిా విషయముల
మీద, అనిా వస్సివుల గురిించి (సూక్ష్మ మైన
విషయముల దగ గర నుిండి), ఒకదాని తరువాత
మరొకటి అనే ప్కమములో కాకుిండా ఒకే సమయములో
భూత కాలములో ఉనా , వరమాన ి కాలములో
ఉింట్లనా , భవిషా తుి కాలములో ఉిండబోయ్య అనిా
వస్సివుల, విషయముల గురిించి ఉిండాలి. అనిా
వస్సివులు సు షము
ట గా కనిపిసూి, అనిా విషయముల
జ్ఞానము (వివేక జ్ఞానము) ఉింటే, ఆ వస్సివులకు,
ఆతమ తతిే మునకు మధ్ా ఉిండే బేధ్ములను
తెలుస్సకుింద్ధకు సాధ్ా రడుతుింది.
207
 అనిా వస్సివుల యొకక భూత, వరమాన,
ి
భవిషా తుి కాలములో (అప్కమమ్) సమప్గమైన
జ్ఞానము అనిా కోణములలో (సరో విషయం) ఒకే
సమయములో (సరో థా విషయము) లేకపోతే, సరైన
ప్రయోజనము కలగద్ధ. తారక జ్ఞానము
ఉరద్వశములతో కలగద్ధ. సాధ్న చేస్సకొని,
అనుభవపూరే కముగా తెలుస్సకోవలిన జ్ఞానము.

ఉదాహరణ్:

కొింతమింది శాస్తసి విజ్ఞానులు గింగా నదిలో,

రడవ మీద ప్రయాణము చేస్సిన్నా రు. భౌత్తక శాస్తసి
విజ్ఞానుడు రడవ నడిే వాడితో, చినా పినుా నీళ్ళ లో
వేస్తి మునిగిపోతుింది కదా, ఈ బరువైన రడవ నీళ్ళ లో
ఎింద్ధకు మునిగిపోవట లేద్ధ? అని అడిగాడు.
రడవవాడు మీరు అడుగుతునా ది ఏమిట్ల న్నకు ఏమీ
తెలియద్ధ. రడవ నీళ్ళ లో మునగద్ధ. అింతే న్నకు
తెలుస్స అని అన్నా డు. తరువాత గణిత శాస్తసిజ్యడు ా ,
రడవ వాడితో, మనము ఇరు టికి ఎింత దూరము
వచాచ ము?, మనము చేరవలిన ప్రద్వశము ఎింత
దూరము ఉింది? మనము ఎింత వేగముతో
వళ్లుతున్నా ము?, మనము మన గమా ము ఎింత
స్తరటిలో చేరుత్యము? అని అడిగాడు. రడవ వాడు
స్సమారు 2 మైళ్లు వచాచ ము, ఇింకా మనము స్సమారు
3 మైళ్లు వళ్లళ లి. నదిలో ఒకే వేగముతో వళ్ళ లేము.
208
మనము స్సమారు ఒక గింటలో మనము చేరవలిన
ప్రద్వశము చేరుత్యము, అని అన్నా డు. అపుు డు ఆ
గణిత శాస్తసిజ్యడు
ా అలా స్సమారు అనేది రనికిరాద్ధ.
సరైన, ఖచిచ తముగా చాు లి అని అన్నా డు. దానికి
రడవవాడు న్నకు అట్లవింటి ెకక లు తెలియవు,
నేను ఖచిచ తముగా చరు లేను అని అన్నా డు. అలాగే
మిగిలిన శాస్తసిజ్యలు
ా కూడా వాళ్ళ కు సింబింధించిన
విషయముల మీద రడవవాడిని అడిగారు. వాటికి
కూడా రడవవాడు సరిగాగ సమాధానము చరు లేక
పోయాడు. దానికి ఆ శాస్తసిజ్యలు
ా ఆ రడవవాడిని చూి
నవుే కున్నా రు. రడవ నది మధ్ా లో ఉింది. తుఫాను,
గాలివాన మొదలైింది దానికి రడవ ఇట్ల అట్ల
ఊగిపోతూ, రడవలో నీళ్లళ ఎకుక వై, రడవ
మునిగిపోతోింది. అపుు డు రడవవాడు అయాా , మీరు
అిందరూ ఇింతవరకూ ననుా చాలా ప్రశా లు వేశారు.
ఇపుు డు నేను మిమమ లిా ఒక ప్రశా వేసాిను? మీకు
ఈత వచుచ న్న? అని అడిగాడు. దానికి ఆ శాస్తసిజ్యలు
ా ఆ
వచుచ , మేము Swimming Poolలో చేతులు, కాళ్లు
ఆడిసూి ఈత కొటాటము. కాని ఇింత పెదద నదిలో, ఇింత
వేగమైన ప్రవాహ్ములో, ఇింత పెద,ద పెదద అలలలో
మేము ఈత కొటలే ట ము అని అన్నా రు. అపుు డు
రడవవాడు, కొదిద స్తరటిలో ఈ రడవ మునిగిపోతుింది.
ఇింతవరకు మీరు ప్రదరిశ ించిన చ్ద్ధవు, పుసిక
జ్ఞానము ఏవీ ఇపుు డు మిమమ లిా ఈ నది నుిండి
209
కాాడలేవు. ఇపుు డు మిమమ లిా కాాడగలిగేది ఒకక
ఈత మాప్తమే. మీరు అడిగిన ప్రశా లకు న్నకు ఏమీ
తెలియకపోయిన్న, ఈత మాప్తము వచుచ , నేను దూకి
వళ్లళ పోతున్నా ను, అని చపిు , ఆ నదిలో దూకి నది
ఆవల గట్లకు ట వళ్లళ పోయాడు.

ఈ ఉదాహ్రణలో మనము తెలుస్సకోవలిన

విషయము, మనము (జీవులిందరూ) సింసారము
(జనమ , మరణ చ్ప్కము) అనే సముప్దములో ఉిండి
అనేక బాధ్లు, కషము ట లు రడుతున్నా ము. ఈ
సింసారము అనే చ్ప్కములో ఉనా మనలిా , ఈ
సింసారము అనే సముప్దమును దాటిించ్గల,
తరిింరచేయగల త్యరక జ్ఞానము యొకక అనుభవము
తరు నిసరిగా కావాలి (నదిలో ప్రయాణము చేస్త వారికి
Swimming poolలో చేతులు, కాళ్లు కొటటట ము అింటే
ఈత అనే వినికిడి జ్ఞానము నదిని దాటిించ్లేద్ధ,,
ఉప్గమైన నదిలో ఈత కొటగ ట లిగే అనుభవము నదిని
దాటిించ్గలద్ధ).
56. సత్తో పురుషయోః శుద్వధపామేే కైవలే మిి II

సత్తో పురుషయోః శుద్వధపామేే కైవలే మ్

ఇి - మనస్సు , పురుషుడు సమానముగా రరిశుదము ు
పిందినా టయి ు తే, రరమ గమా మైన కైవలా ము
లభిస్సిింది.

210
 రరిశుదమై
ద న, సే యిం ప్రకాశమైన, చైతనా
సే రూరమైన, సరే వాా రకమైన, సరే జ్యడై
ా న,
నితా మైన ఏ వస్సివుతోనూ సింబింధ్ము లేని ఆతమ
తతిే ము, తన సమీరములో ఉిండే జడమైన
వస్సివులకు చైతనా ము కలుగజేస్త సే భావము కల
ఆతమ తతిే ము తనను త్యను ప్రకక నే చేరిన పూరిగా ి
విరుదమైు న లక్ష్ణములు కల జడమైన మనస్సు తో
కలుపుకొని కలుష్తమైపోయిింది, లేదా తనని త్యను
కలుష్తము చేస్సకుింది. ఆతమ తతిే ము దాే రా
చైతనా ము పిందిన మనస్సు తన సే భావిదమైు న
మూడు గుణముల (సతిే గుణము, రజో గుణము,
తమో గుణము) ప్రభావములను ప్రదరిశ సూి, ఆతమ
తతిే ము, మనస్సు ఒకదానితో మరొకటి కలిి, ఒక
దాని సే భావములను మరొకటి అిందిపుచుచ కొని, వాటి
సహ్జమైన సే భావములను మరుగున రడేి,
ఒకదానిని మరొకటి ప్పోతు హిసూి, ఇతరుల
సే భావములతో వా వహ్రిస్సిన్నా యి. కరమ ల
ఫలితములను అనుభవిించుటకు కలిగిన జనమ ,
జనమ లలో (సంస్వరావసి) మనస్సు లో ేరుకునా
అనింతమైన సింసాక రములు (వాసనలు) అనే
మలినములను ఆతమ తతిే మునకు అింటిసోి ింది.
ఇింద్ధలో మనస్సు కింటె ఆతమ తతిే ము ఎకుక వగా
నషపోట యిింది.

211
 కలుష్తమైన ఆతమ తతిే ము యొకక
మలినములను పోగొట్లటకుింటే, ఆతమ తతిే ము
సింసారావస ర నుిండి బయటరడవచుచ . దానికి
కలుష్తమైన ఆతమ తతిే మును మరియు కాలుషా మే
సే భావము కల మనస్సు ను రరిశుదము ు చేస్సకోవాలి,
లేదా సే చ్చ మైన ఆతమ తతిే ము మీద కలుష్తమైన
మనస్సు యొకక ప్రభావము రడకుిండా చూస్సకోవాలి.
మనస్సు ను రరిశుదము ు చేస్త ప్రయతా ములో,
మనస్సు లో జనమ జనమ ల నుిండి ేరుకునా
సింసాక రములను న్నశనము చేస్సకోవాలి. తరువాత
మనస్సు లో ఉిండే రజో గుణము (నిరింతరము
కద్ధలుతూ కరమ లను ప్ేరేపిించే, ప్పోతు హిించే
సే భావము) ప్రభావమును అరికటాటలి. తమో గుణము
(ప్భమ, మోహ్ము, బదక ు ము, అహిింస, అజ్ఞానము
సే భావము) ప్రభావములను దగ గరకు
రానీయకూడద్ధ. దీనికి తోడు సతిే గుణము యొకక
ప్రభావమును పెించుకోవాలి (ఈ మూడు గుణముల
రరిణామముల దాే రా ఏరు డిన ఈ మనస్సు లో ఉిండే
ఈ మూడు గుణములను ప్రభావములను పూరిగా ి
నిరూమ లిించ్లేము. మనస్సు లో ఎింతో కొింత శాతము
(0.001%) రజో గుణము, తమో గుణము ఉింటాయి
కాబటి,ట మనస్సు పూరిగా
ి రరిశుదము
ు అయ్యా
అవకాశము లేద్ధ). ఇలా దాదాపుగా రరిశుదమై ు న
మనస్సు , మనస్సు కు, ఆతమ తతిే మునకు మధ్ా
212
ఉిండే బేధ్ములను సు షము ట గా చూపిస్సిింది (సతిే
పురుష అనా త్య ఖ్యా త్త అనే ిత్త
ర – మనస్సు వేరు,
ఆతమ తతిే ము వేరు అనే జ్ఞానము కలుగుతుింది). ఈ
ిత్త
ర లో మనస్సు చేయవలినది ఏమీ ఉిండద్ధ
కాబటి,ట మనస్సు తన మూల తతిే మైన మూల
ప్రకృత్తలో కలిిపోతుింది. ఈ ిత్తర లో ఆతమ
తతిే ముతో కలిి ఉిండే మనస్సు లేద్ధ కాబటి,ట ఈ
ిత్తర లో ఆతమ తతిే ము పూరిగాి రరిశుదమైు పోతుింది.
దీనినే కైవలా ము (మనస్సు తో సింరరక ము లేకుిండా
కేవలము ఆతమ తతిే ము ఒకక టే ఉిండే ిత్త ర )
అింటారు. ఈ ిత్త ర లో ఆతమ తతిే ము తన
సే భావిదమై ు న ఆనింద సే రూరముతో, చైతనా
ప్రకాశముతో అలాుడుతూ ఉింట్లింది.

విభూి పాద్మ్ సమారమ్

త

213
ప్ీకృషా ప్పార ిన

వుసుేవసుత్ం ేవం, కంసచాణూర మర ానమ్I

ేవకీ రరమానంద్ం, కృషం
ా వంే జగుగరుమ్
II
అధ క్షమా ప్పార ధనా
యద్క్షరరద్ప్భషం ట మాప్తాహీనం చ యద్భ వేత్
l త్త్స రో ం క్షమే తాం ేవ నారాయణ్
నమోసుతతే ll
అధ భగవత్ సమరప ణ్మ్
కాయేన వాచా మనసేంప్ద్వయైరాో
బుధాే త్మ నావా ప్రకృతే సో భావాత్ l
కరోమి యద్ే త్ సకలం రరసైమ
నారాయణాయేి సమరప యామి ll
అధ లోకక్షేమ ప్పార ధనా
సర్యో భవంతు సుఖినః సర్యో సంతు
నిరామయాః l
సర్యో భప్దాణి రరే ంతు మా కశిచ త్
ుఃఖ్భాగభ వేత్ ll
అధ మంగళమ్
ప్శియః కంతాయ కళ్యే ణ్ నిధయే నిధయేరి ధనామ్
l
ప్ీవేంకట నివాశ్వయ ప్ీనివాస్వయ మంగళమ్ ll

214
కృషా నామ సంకీర తన
కృషం
ా వంే జగుగరుం l ప్ీ కృషంా వంే
జగుగరుం l
కృషంా వంే జగుగరుం l ప్ీ కృషంా వంే
జగుగరుం l

215