17.BNbD 83-21-21 Zassan 2021

БАРИЛГЫН НОРМАТИВ, БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ
ГАДНА ДУЛААН, УСАН ХАНГАМЖИЙН

БОЛОН АРИУТГАХ ТАТУУРГЫН
БАЙГУУЛАМЖИЙН АЖЛЫН ХӨДӨЛМӨР
ЗАРЦУУЛАЛТЫН НЭГЖ ХУГАЦААНЫ НОРМ
БНбД 83-21-21
Албан ёсны хэвлэл
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ
Улаанбаатар хот
2021 он
БАРИЛГЫН НОРМАТИВ БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН ДҮРЭМ
ГАДНА ДУЛААН, УСАН ХАНГАМЖИЙН

БОЛОН АРИУТГАХ ТАТУУРГЫН
БАЙГУУЛАМЖИЙН АЖЛЫН ХӨДӨЛМӨР
ЗАРЦУУЛАЛТЫН НЭГЖ ХУГАЦААНЫ
НОРМ
БНбД 83-21-21
Албан ёсны хэвлэл
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ
Улаанбаатар хот
2021 он
Монгол Улсын Барилга, хот байгуулалтын Сайдын .... оны ..... дугаар сарын ...... -
ний өдрийн ...... дугаар тушаалын хавсралтаар батлав.
Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2006 оны 142 дугаар тушаалыг хүчингүй болгов.
Боловсруулсан:
С.Нямаа /Инженер эдийн засагч,

МУ-ын зөвлөх эдийн засагч /
Шүүмж хийсэн:
Д.Цэндсүрэн /Сантехникийн инженер, МУ-ын Зөвлөх инженер,
МУ-ынТэргүүлэх төсөвчин /
Хянан тохиолдуулсан:
С.Ариунжаргал /Сантехникийн инженер, мэргэшсэн төсөвчин /
Б.Даваажаргал /Барилгын инженер, МУ-ын мэргэшсэн инженер

МУ-ын мэргэшсэн төсөвчин/
Энэхүү нормативын баримт бичгийг Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн

захиргааны төв байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр бүрэн болон хэсэгчлэн хувилах,
олшруулах, тараахыг хориглоно.
Барилга, хот байгуулалтын сайдын
2021 оны ...... сарын .....-ны өдрийн
…. дугаар тушаалын хавсралт
ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ
1. Энэ хөдөлмөр зарцуулалтын нормд /онцгой тохиолдлоос бусад нөхцөлд/

үйлдвэрийн аргаар бэлтгэсэн зангилаа, эд анги, угсармал бүтээц, хэсгийг хот
суурин газрын усан хангамж, ариутгах татуурга, дулаан хангамжийн гадна сүлжээг
угсрах ажил тусгагдсан.
2. Нормд зүйл анги бүрэн заагдсан үндсэн ажлуудыг оруулж тооцсон. Үүнд:
үйлдвэрийн технологийн дагуу ажлын бүсэд ажилчид нэг байрнаас нөгөөд шилжих
 ажлын байранд зөөврийн түр гүүр, шат, дүүжинг зөөж тавих, талтай 3 хөлт
өрөгч, эргүүлэг, лебедк бусад хэрэгслийг зөөж тавих, угсрах
 хоолойн гадна дотор талын гадаргууг хог шорооноос цэвэрлэж, бэлэн
нүхийг цэвэрлэж налууг шалгах
 шуудууны дор ухсан нүхийг тэгшлэж засах
3. Энэ нормд материал, хийц, багаж хэрэгслийг 10 метр хүртэл зайд
зөөвөрлөж суваг шуудуунд оруулах, 10 метрээс илүү зайд материалыг
зөөвөрлөвөл хөдөлмөр зарцуулалтын нэгдсэн жишиг нормын 1-р норм “Барилгын
талбай дахь зөөвөр тээвэр”-ээр авах хэрэгтэй.
4. Нормд хоолойн голчийг онцгойлон заасан тохиолдлоос бусад нөхцөлд
метрээр
Ган хоолойн голч 100-350 /мм/ бол -10
Ган хоолойн голч 400-2000 /мм/ бол -10-12
Ширмэн хоолойн голч 100-150 /мм/ бол -3
Асбестоцементэн хоолойн голч 100-150 /мм/ бол –3
Асбестоцементэн хоолойн голч 200-450 /мм/ бол –4
Бетон ба төмөр бетон төмөр хоолойн голч 400-1600/мм/ бол –5
Бетон ба төмөр бетон төмөр хоолойн голч 2000 /мм/ бол -4.5
Бетон ба төмөр бетон төмөр хоолойн голч 2200 /мм/ бол -3
Бетон ба төмөр бетон төмөр хоолойн голч 3000 /мм/ бол –2.4
Бетон ба төмөр бетон төмөр хоолойн голч 3500 /мм/ бол –1.8
5. Нормд ган ширмэн ба асбестоцементэн хоолойг 3 метр хүртэл гүнд,

вааран, бетон, төмөр бетон, поливинихлорид, полиэтилен хоолойнуудыг 5 метр
хүртэл гүнд тус тус тавихаар тооцсон. Хэрэв дээр дурдсан гүнээс дээш гүнд
тавибал ган, ширмэн, асбестоцементэн хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
1,1-ээр вааран, бетон, төмөрбетон, полиэтилен ба поливинихлорид хоолойн
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1,15-аар тус тус өсгөнө.
6. Хоолойг 5 метр хүртэл өндөрт ферм, багана, түр гүүр дээр угсрахаар
тооцсон ба нормын тохирох зүйл ангиудаар нормчилно.
Хэрэв 5 метрээс дээш өндөрт угсарвал хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
А/. 5,1-ээс 8 метр хүртэл өндөрт –1,1-ээр
БНбД 83-21-21
Б/. 8,1-ээс 10 метр хүртэл өндөрт –1,2-оор тус тус өсгөнө.

7. Нормын зүйл 21-1-ээс зүйл 21-8 мөн зүйл 21-14-ийн зүйл ангиудад хоолойг
ердийн чийгтэй хөрсөнд тавихаар тооцсон. Хэрэв нийлэг ихтэй өөрөөр хэлбэл
багаж, хоолой эд анги, бэхэлгээнд нойтон шороо наалдахаар шалбааг ихтэй
хөрсөнд хоолой тавибал хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг ган хоолой ба түүний
холбох хэрэгслийг угсрахад 1,15-аар ширмэн хоолойг 1,2-оор, асбестоцементэн,
вааран, полиэтилен, поливинихлорид мөн бетон, төмөрбетон хоолойг угсрахад
1,15-аар өсгөнө.
8. Хоолойг угсрах ажлын хэмжээг хоолойн бодит уртаар авах ба холбох
хэрэгсэл /ус, дулаан дамжуулах хоолой\ болон худгийн дотор голчийн хэмжээг
хасаж авна.
9. Нормчилж байгаа процесст кран, хоолой угсрагч, компрессор, насос зэргийг
ажиллуулж байгаа машинистуудын хөдөлмөрийг оруулаагүй тул тусад нь
нэмэлтээр тооцож авна.
10. Газрын гүнд буюу битүү камер ба усны коллектор, сувагт ажлыг явуулбал
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1,25-аар өсгөнө.
11. Хоолойг гүүрэн доогуур, төмөр зам буюу голыг хөндлөн давуулж 10 метр
хүртэл өндөрт угсарвал хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 2,0-оор өсгөнө.
12. Хорооллын доторхи 50 метр хүртэл урттай шугам сүлжээг угсрахад зүйл 21-
1 - 21-8 хүртэл зүйл ангиудын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг дараах
итгэлцүүрээр өсгөнө. Үүнд: шугам сүлжээний урт 10 метр хүртэл –1,7-аар, 20 метр
хүртэл бол 1,3-аар, 30 метр бол 1,2-аар 50 метр хүртэл бол –1,1-ээр өсгөнө.
13. П-хэлбэрийн компенсаторын нишийг угсрахдаа суваг угсрах ажлын
харгалзах хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг хэрэглэх ба 1 ниш тутамд сувгийн
уртыг доорх хэмжээгээр нэмэгдүүлнэ. Үүнд:
Хоолойн голч 50/мм/ хүртэл бол –3м

Хоолойн голч 75/мм/ хүртэл бол -4м
Хоолойн голч 200/мм/ хүртэл бол -5.5м
14. Резин нягтруулагч цагирагтай холбох хэрэгсэл, ширмэн хоолойг угсрахад
21-3 ба 21-14-ийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0,8-аар өсгөнө.
15. Нормд угсармал төмөрбетон коллектор, суваг, худаг, хоолойг кран ба
хоолой гадна хоолойн угсрагч крантаар угсрахаар бодсон. Таль буюу эргүүлгийн
тусламжтайгаар гүйцэтгэвэл 21-1-ээс 21-4, 21-6, 21-7, 21-10, 21-16, 21-17, 21-20-
оос хүртэл 21-26 хүртэл зүйл ангиудын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1,25-аар
өсгөнө.
16. Энэ нормд ажлыг мөрдөж буй барилгын норм ба дүрэм БНбД-ийн
шаардлагын дагуу гүйцэтгэхээр тусгасан.
БҮЛЭГ 1. ДАМЖУУЛАХ ХООЛОЙ

Ажил гүйцэтгэх заавар
Энэ бүлгийн нормд дулаан хангамж, хийн хангамж, усан хангамж, бохир усны
гадна хоолойнуудыг угсрах ажлыг технологийн дагуу хийгдэх ёстой ажлуудтай
хамт оруулсан. Ажил эхлэхийн өмнө ажил гүйцэтгэх төсөлд /АГТ/-д заасан ёсоор
зохих тооны хоолойг обьектод авчирч краны ажлын бүсэнд шуудууны дагуу
4
БНбД 83-21-21
дарааллаар цувуулж тавина. Хоолойг ажил гүйцэтгэх төсөл ба технологийн картны

дагуу шуудууны хэмжээ, ханын бэхэлгээ, гүний хэмжилт нь тохирч байгаа эсэхийг
шалгасны дараа угсарна. Зэврэлтээс хамгаалах тусгаарлалтаар бүрсэн хоолойг
шилжүүлэхдээ эдгээр бүрээсийг гэмтээхгүйгээр зөөлөн оосор, хавчих хэрэгслийг
ашиглана. Хоолойг шуудуунд хана ёроолд нураалтаас хамгаалах бэхэлгээний
хөндлөвчинд мөргүүлэх огцом хөдөлгөөнгүйгээр алгуураар оруулна. Хоолойн налуу
ба шулуун эсэхийг шалгаж шороогоор буюу бетоноор хэсэгчилж дарж хөдөлгөөнгүй
суулгасны дараа хавчих хэрэгсэл буюу оосрыг салгана. Ган хоолойн хувьд
тэнхлэгийг нэг шулуунд тааруулан тохируулж торгоос хийх ажил нэмж гүйцэтгэсний
дараа шороо буюу бетон хольцоор бүр мөсөн дарах ба чигжих ажиллагаа хоолойн
хоёр талаар зэрэг хийнэ.
ХООЛОЙН ЗАЛГААСНЫ ДООРХ УХСАН НҮХНИЙ ХЭМЖЭЭ
Хоолйн Нүхний хэмжээ

Хоолойн Залгаасан
№ гадна голч Урт Өргөн Гүн
төрөл холбоос
Д./мм/-ээр а б в
1
Ган Гагнаасан Бүх голчид 1 До+1.2 0.7
326 хүртэл 0.55 До+0.5 0.3
2 Ширмэн Бурзантай
326-с дээш 1 До+0.7 0.4
Асбесто- 325 хүртэл 0.7 До+0.5 0.2
3 Муфттай
цементэн 325-с дээш 0.9 До+0.7 0.2
Бетон ба Бурзантай 640 хүртэл 1 До+0.5 0.3
4
төмөрбетон ба муфттэй 640-с дээш 1 До+0.1 0.4
5 Вааран Бурзантай Бүх голчид 0.5 До+0.6 0.3
Тайлбар: До- муфт, бетон бүс, бурзан хоолойн гадна голч
&21-1. ГАН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Норм хэрэглэх заавар
Ган хоолойг үйлдвэрийн цех буюу барилгын талбайд хэд хэдээр бүлэглэж
гагнаж бэлтгээд угсарч тавина. Бүлэглэсэн хоолойн уртыг угсарч байгаа хоолойн
голч, хэрэглэж байгаа механизмын даац, шуудууг хөндлөн гарч байгаа газрын
доорх шугам сүлжээ, шуудууны өргөн, гүн болон орон нутгийн нөхцлөөс
хамааруулж ажил гүйцэтгэх төсөл /АГТ/-өөр тодорхойлно.
Нормд бүлэглэсэн хоолойн уртыг дундажаар
350/мм/ хүртэл голчтой хоолойд 40 м
500/мм/ хүртэл голчтой хоолойд 30-36 м
500-аас дээш голчтой хоолойд 20-24 м урттай байхаар тусгасан.
Хоолойг бүлэглэж гагнахын өмнө ажлын хэмжээг шалгах, хоолойн амсрын
ирмэгээс 10 /мм/-ээс багагүй өргөнтэйгөөр дотор гадна талаас нь металл өнгө
гартал нь цэвэрлэж өнгөлнө. Хавчих хэрэгслийн тусламжтайгаар хоолойн
заадсыг угсрахад тоог доорх байдлаар авна.
100 /мм/ хүртэл голчтой хоолойд 1-2
100-426 /мм/-ээс дээш голчтой хоолойд 3-4
426 /мм/-ээс дээш голчтой хоолойн хавчих хэрэгслийг тойргоор
300-400/мм/ тутамд байрлуулна.
Хавчих хэрэгслийг залгаасны периметрээр жигдхэн байрлуулна. Нэг хавчих
хэрэгслийн урт 100 /мм/-ийн голчтой хоолойд 21-20, 100-426 /мм/-ээс дээш урт
голчтой хоолойд 20-40, 426-аас дээш голчтой хоолойд 30-40.
Хоолойг угсрахад залгаасны тороосыг электрод буюу гагнуурын утсаар гүйцэтгэнэ.
5
БНбД 83-21-21
ШУУДУУНЫ ИРМЭГ ДЭЭР ХООЛОЙГ БҮЛЭГЛЭН УГСРАХ

Ажлын бүтэц
1. Ивүүр тавих;
2. Хоолойг ивүүр дээр байрлуулах;
3. Амсрыг цэвэрлэж тэгшлэх ба тааруулах;
4. Уулзварыг торгоход хоолойг барих;
5. Залгаасыг гагнах үед хоолойг эргүүлэх.
Хүснэгт 1
1 м хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн голч /мм/ Хөдөлмөр
Салааны бүрэлдэхүүн
№ хүртэл зарцуулалт
мэргэжлийн зэрэг
а б
1 100 0.02
2 150 0.03
Гадна хоолойн угсрагчид:
3 200 0.04
4 250 0.05
Ү зэрэгтэй-1
5 300 0.06
III зэрэгтэй-1
6 400 0.09
7 500 0.13
8 600 0.16
9 700 0.19
10 800 0.23
11 Ү зэрэгтэй-1 900 0.27
12 IҮ зэрэгтэй-1 1000 0.31
13 III зэрэгтэй-1 1200 0.38
14 1400 0.45
15 1600 0.52
16 2000 0.68
БҮЛЭГЛЭСЭН ХООЛОЙГ ШУУДУУНД ОРУУЛЖ УГСРАХ

1. Бүлэглэсэн хоолойг оосорлон шуудуунд оруулах, шуудууг дахин бэхлэх
/бэхэлгээтэй шуудуунд/;
2. Бүлэглэсэн хоолойг түр тулгуур ба “суурин” дээр тавих;
3. Амсрыг цэвэрлэж тааруулан хоолойг угсрах, уулзварыг торгоход хоолойг
барьж өгөх;
4. Хоолойг хоёр талаас нь шороогоор чигжиж шуудуунд бэхлэх /ердийн
сууринд тавихад/;
5. Хоолойн дор хэмжиж тэмдэглээ хийх гулсах тулгуурыг тавих, торгоос хийхэд
барьж өгөх, хоолой тавих газрыг зэврэлтээс хамгаалах хучилтаас цэвэрлэх.
Хүснэгт 2
Шуудууны төрөл хоолой угсрах
Салааны Хоолойн Бэхэлгээтэй бэхэлгээгүй
№ бүрэлдэхүүн голч /мм/ Суурин Тулгуур Суурин Тулгуур
мэргэжлийн зэрэг хүртэл дээр дээр дээр дээр
а б в г
1 Гадна хоолойн 100 0.1 0.14 0.08 0.1
2 угсрагчид: 150 0.12 0.16 0.1 0.12
3 200 0.14 0.18 0.11 0.14
4 250 0.17 0.2 0.12 0.16
6
БНбД 83-21-21
5 Ү зэрэгтэй-1 300 0.18 0.24 0.14 0.18

6 IҮ зэрэгтэй-2 400 0.24 0.31 0.19 0.24
7 III зэрэгтэй-2 500 0.33 0.41 0.26 0.31
8 600 0.43 0.54 0.33 0.42
9 Гадна хоолойн 700 0.53 0.66 0.4 0.51
10 угсрагчид: 800 0.64 0.79 0.48 0.6
11 900 0.74 0.92 0.56 0.7
12 1000 0.83 1.0 0.64 0.8
ҮI зэрэгтэй-1
13 IҮ зэрэгтэй-2
1200 1.0 1.3 0.79 1.0
14 III зэрэгтэй-3 1400 1.3 1.6 0.96 1.2
15 1600 1.4 1.1
16 2000 1.9 1.4
&21-2. АРМОПЕНОБЕТОН ТУСГААРЛАГЧТАЙ ГАН ХООЛОЙГ УГСРАХ

1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууг дахин бэхлэх /бэхэлгээтэй

шуудуунд/;
2. Хоолойг түр тулгуур ба элсэн “суурин” дээр тавих;
3. Хоолойн амсрыг цэвэрлэж тааруулан угсрах, уулзварыг торгооход хоолойг
барьж өгөх;
4. Хоолойг шороогоор чигжиж шуудуунд бэхлэх /элсэн сууринд тавихад/;
5. Хоолойн дор тэмдэглэгээ хийж хомутан тулгуурыг тавих, торгоос хийхэд
барьж өгөх хомутыг боолтоор чангалах.
Хүснэгт 1
1 м дамжуулах хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Гагнуурын төрөл хоолой угсрах
Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
Салааны Хоолойн
Хоолой угсрах
№ бүрэлдэхүүн голч /мм/
Суурин Тулгуур Суурин Тулгуур
мэргэжлийн зэрэг хүртэл
дээр дээр дээр дээр
а б в г
Гадна хоолойн
1
угсрагчид: 200 0.17 0.22 0.14 0.17
2
300 0.21 0.29 0.17 0.21
3
ҮI зэрэгтэй-1 400 0.29 0.37 0.24 0.29
4
IҮ зэрэгтэй-2 500 0.4 0.49 0.32 0.4
5 600 0.52 0.66 0.42 0.53
6 ҮI зэрэгтэй-1 700 0.65 0.82 0.5 0.66
7 IҮ зэрэгтэй-2 800 0.77 0.96 0.62 0.79
8 III зэрэгтэй-3 900 0.88 1.1 0.72 0.9
9 1000 1.0 1.2 0.82 1.0
ЗАЛГААС, ЧИГ ӨӨРЧЛӨГЧИЙГ АРМОПЕНОБЕТОНООР ТУСГААРЛАХ

1. Армопенобетон тусгаарлагчийг залгаас, чиг өөрчлөгчид төмөр утсаар

бэхлэж угсрах, заадсыг асбестоцементэн зуурмагаар шавах;
2. Армопенобетон бүрхүүлд хар тосон резинин түрхлэг дээр гурван үе
изолоор ус тусгаарлагч хийх;
7
БНбД 83-21-21
3. Төмөр утсан торыг хэмжээгээр зүсэж сараалж хийх;

4. Залгаас чиг өөрлөгчийн тусгаарлах гадаргууг 15 см зузаан асбестоцементэн
бэлэн зуурмагаар шавардаж гадаргууг тэгшилж толийлгох;
Хүснэгт 2
1 м дамжуулах хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын хүн цаг
Асбестоцементэн Залгаас, чиг
зуурмагаар өөрчлөгчийн
Төмөр утсан
гадаргууг армопенобетон
Салааны бүрэлдэхүүн тороор сараалж
№ шавардаж бүрхүүлд ус
мэргэжлийн зэрэг хийх
армопенобетон тусгаарлагчийг
бүрхүүл тавих ч хийх
а б в
Тусгаарлагч
1 1 - -
IҮ зэрэгтэй-1
1 - -
IҮ зэрэгтэй-1 - 1 -
2
III зэрэгтэй-1 - 2 1
Хүснэгт 3
1 залгаасанд ноогдох хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Үүнээс:
Залгаасын
Армопено- Залгаасын Төмөр
гадаргууг
Хоолойн голч бетон армопенобетон утсан
№ Бүгд асбесто-
/мм/ хүртэл бүрхүүл бүрхүүлд ус тороор
цементэн
/скорлуп/ тусгаарлагчийг сараалж
зуурмагаар
тавих хийх хийх
шавардах
1 200 1.53 0.23 0.7 0.13 0.47

2 300 1.81 0.28 0.82 0.16 0.55
3 400 2.14 0.33 0.96 0.19 0.66
4 500 2.49 0.38 1.1 0.23 0.78
5 600 2.85 0.42 1.3 0.26 0.87
6 700 3.3 0.45 1.6 0.29 0.96
7 800 3.6 0.48 1.7 0.32 1.1
8 900 3.96 0.51 1.9 0.35 1.2
9 1000 4.2 0.52 2.0 0.38 1.3
Хүснэгт 4
1 чиг өөрчлөгчид ноогдох хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Үүнээс:
Чиг
Чиг
Армопено- Төмөр өөрчлөгчийн
Чиг өөрчлөгчийн
бетон утсан гадаргууг
өөрчлөгч Бүгд армопенобетон
№ бүрхүүл тороор асбесто-
голч /мм/ бүрхүүлд ус
/скорлуп/ сараалж цементэн
хүртэл тусгаарлагчийг
тавих хийх зуурмагаар
хийх
шавардах
а б в г д
1 200 2.58 0.52 1.1 0.21 0.75
2 300 3.33 0.7 1.4 0.27 0.96
3 400 4.19 0.96 1.8 0.33 1.1
4 500 5.44 1.3 2.3 0.44 1.4
5 600 6.97 1.6 2.9 0.57 1.9
8
БНбД 83-21-21
6 700 8.52 1.8 3.6 0.82 2.3

7 800 10.16 2.0 4.4 0.96 2.8
8 900 11.9 2.3 5.2 1.1 3.3
9 1000 13.6 2.5 6.0 1.3 3.8
Тайлбар: Ган хоолойн залгаас ба чиг өөрчлөгчийн гадаргууд зэврэлтээс хамгаалах
тусгаарлалт хийх ажлыг 21-12-ын” в”-ээр нормчилно.
& 21-3. ШИРМЭН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Нормд бурзангийн тулах гадаргуу ба холбох хоолойн амсар хоёрын хоорондох
зайг доорх байдлаар авсан. 300 /мм/ хүртэл голчтой хоолойд –5 /мм/, 300 /мм/-ээс
дээш голчтой хоолойд –8-10 /мм/.
Ширмэн даралттай хоолойн залгаасан холбоосыг чигжиж элементүүдийн хэмжээг
дараах хүснэгтэд үзүүлэв.
Хүснэгт 1
Чигжилтийн гүн /мм/
№ Хоолойн голч /мм/ Давирхайтай олс хэрэглэх Резинэн цагираг хийхэд
а б
1 65-200 35 30
2 250-400 45 30-35
3 600-1000 50-60 40-50
1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууг дахин бэхлэх /бэхлэгээтэй
шуудуунд;
2. Хоолойг зохих налуугаар суурин дээр тавьж голлуула;
3. Хоолойг шороогоор чигжиж бэхлэх;
4. Олс бэлтгэж хоолойн бурзанг давирхайдсан тостой олс буюу хар тостой
олсоор чигжиж нягтруулах;
5. Асбестоцементэн хольц бэлтгэж түүгээрээ чигжээс хийх.
Хүснэгт 2
1 хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Шуудууны төрөл Үүнээс
Салааны бүрэлдэхүүн Хоолойн голч
№ бурзанг
мэргэжлийн зэрэг /мм/ хүртэл Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
чигжих
1 Гадна хоолойн 100 0.2 0.17 0.14
2 угсрагчид: 150 0.23 0.21 0.15
3 200 0.31 0.26 0.16
4 IҮ зэрэгтэй-2 250 0.37 0.32 0.18
5 III зэрэгтэй-1 300 0.47 0.38 0.21
6 II зэрэгтэй-1 350 0.56 0.46 0.22
7 Ү зэрэгтэй-1 400 0.65 0.53 0.24
8 IҮ зэрэгтэй-2 500 0.84 0.67 0.24
9 III зэрэгтэй-1 600 1.0 0.82 0.33
10 II зэрэгтэй-1 700 1.2 0.98 0.36
11 800 1.4 1.1 0.41
12 900 1.6 1.3 0.45
13 1000 1.8 1.4 0.5
а б в г
Тайлбар:
Нормд бурзанг хийн алхаар чигжихээр тооцсон. Хэрэв чигжилтийг гараар хийвэл
“в” мөрийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1,1-ээр өсгөнө.
9
БНбД 83-21-21
Тэрчлэн хоолой угсрах ажлын зарцуулалтын нормыг тооцож болно.
&21-4. АСБЕСТОЦЕМЕНТЭН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Нормд хоорондоо асбестоцементэн муфтээр холбогдох даралттай хоолойг
резин нягтруулагч цагирагийг хэрэглэж угсрах, мөн асбестоцементэн муфтээр
холбогдсон даралтгүй хоолойг давирхайдсан буюу хар тостой олсоор чигжиж
асбестоцементэн хольц буюу цементэн зуурмагаар шавж угсрах ажлыг
хамруулсан. Хоолойг угсрахын өмнө холбох хоолойнуудын үзүүрт хэрэглэх
муфтын уртаас хамааруулан муфтын анхны болон холболтын дараах байрлалд
тохирох тэмдэглэгээ хийнэ. Хоолойг резин цагирагтай асбестоцементэн муфтээр
холбохдоо угсралтын хэрэгслүүдийг хэрэглэнэ. Холбох хоолойнуудын амсрын
хоорондох зайн 300 /мм/ хүртэл голчтой хоолойд 8-10 /мм/ байна.
1. Муфтэнд резинэн цагиргийг тавих;
2. Муфт хоолойг шуудуунд оосорлож оруулах, шуудууг дахин бэхлэх
3. Хоолойг шороогоор чигжиж суурин дээр тааруулж тавих;
4. Муфтыг анхны байрлалд байрлуулах;
5. Угсралтын хэрэгслийг байрлуулах;
6. Муфтаар холбох;
7. Угсралтын хэрэгслийг татаж авах;
8. Муфт болон хоолойн холболтын завсарт резин цагирагаар жийрэг тавьж
цементэн зуурмаг бэлтгэж, чигжээс хийх;
9. Даралтгүй хоолой угсрахад 1 ба 4-8-р зүйлийг хасаж дараах зүйл нэмнэ:
1) Муфтыг суулгахдаа 2 хоолойн хооронд гарах зайг сайн тохируулах
ёстой.
2) Давирхайдсан буюу хар тостой олс бэлтгэж цагирагны хоорондох зайг
чигжинэ.
3) Асбестоцементэн хольц буюу цементэн зуурмаг бэлтгэж шаваас хийх
ДАРАЛТТАЙ ХООЛОЙГ УГСАРЧ ТАВИХ

Хүснэгт 1
Хоолойн Шуудууны төрөл Үүнээс
Салааны бүрэлдэхүүн
№ голч /мм/ залгаас
мэргэжлийн зэрэг Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
хүртэл чигжих
100
1 0.11 0.08 0.07
Гадна хоолойн 150
2 0.12 0.1 0.08
угсрагчид: 200
3 0.15 0,11 0.09
250
4 0.18 0.13 0.1
IҮ зэрэгтэй-2 300
5 0.22 0.16 0.11
III зэрэгтэй-1 400
6 0.31 0.24 0.15
II зэрэгтэй-1 500
7 0.44 0.31 0.19
а б в
10
БНбД 83-21-21
ДАРАЛТГҮЙ ХООЛОЙГ УГСАРЧ ТАВИХ

Хүснэгт 2
Шуудууны төрөл Үүнээс
Салааны бүрэлдэхүүн Хоолойн
№ залгаас
мэргэжлийн зэрэг голч /мм/ Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
чигжих
1 Гадна хоолойн угсрагчид: 100 0.13 0.1 0.09
2 150 0.14 0.12 0.1
3 IҮ зэрэгтэй-2 200 0.18 0.14 0.11
4 III зэрэгтэй-1 300 0.25 0.19 0.14
5 II зэрэгтэй-1 400 0.36 0.28 0.2
а б в
&21-5. ВААРАН ХООЛОЙГ ТАВЬЖ УГСРАХ

Нормд угсрах хоолойн залгаасны хоорондох зайг доорх байдлаар тооцов.
/залгаасыг чигжих материалаас үл хамааран/ 300 мм хүртэл голчтой хоолойд 5-7
мм түүнээс дээш голчтой хоолойд 8-10 мм.
Вааран хоолойг залгах холбоосын чигжээс хийх хэмжээг доор харуулав.
Хүснэгт 1
Чигжээс хийх гүн /мм/
№ Хоолойн голч /мм/
Тостой олс хэрэглэхэд Түгжээ хийхэд
150-300 30 30
1
350-600 30 35
а б
1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах;
2. Тэгшлүүр том дүүжлүүрийн тусламжаар налууг шалгаж суурин дээр тавих;
3. Хоолойг шороогоор дарж шуудуунд бэхлэх;
4. Тостой олс бэлтгэж бурзанг чигжиж нягтруулах;
5. Цементэн зуурмаг буюу хар тосон түрхлэг бэлтгэж шаваас хийх;
Хүснэгт 2
Үүнээс бурзан
Түгжээ хийхэд
чигжих
Асфальт Асфальт
Салааны Цемен- Цемен-
Хоолойн Хоолойн /хар /хар
№ бүрэлдэхүүн тэн тэн
голч /мм/ урт /м/ тосон/ тосон/
мэргэжлийн зэрэг зуурма- зуурма-
түрхлэ- түрхлэ-
гаар гаар
гээр гээр
а б в г
1 150 1 0.34 0.48 0.11 0.26
2 1.2 0.27 0.39 0.09 0.21
3 Гадна хоолой 200 1 0.36 0.53 0.16 0.33
4 угсрагчид: 1.2 0.29 0.43 0.14 0.27
5 1 0.41 0.6 0.21 0.4
250
6 IҮ зэрэгтэй-2 1.2 0.34 0.49 0.18 0.34
7 III зэрэгтэй-1 300 1 0.44 0.65 0.26 0.47
8 II зэрэгтэй-1 1.2 0.35 0.53 0.21 0.39
9 1 0.54 0.75 0.32 0.53
10 350
1.2 0.43 0.62 0.26 0.45
11
БНбД 83-21-21
11 1 0.65 0.9 0.35 0.5

400
12 1.2 0.55 0.74 0.3 0.49
13 1 0.77 1.0 0.41 0.66
450
14 1.2 0.63 0.84 0.34 0.55
15 1
IҮ зэрэгтэй-2
16 1.2 0.89 1.2 0.47 0.73
17 0.73 0.94 0.39 0.6
II зэрэгтэй-1
18
1 0.11 1.4 0.56 0.86
600
1.2 0.91 1.2 0.47 0.72
Тайлбар:
Нормд 250 /мм/ хүртэл голчтой хоолойг гараар, 250 /мм/-ээс дээш голчтой хоолойг
кран ба хоолой гадна хоолойн угсрагчаар угсрахаар тооцсон.
21-6. БЕТОН БА ТӨМӨРБЕТОН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Нормд бурзангийн тулах гадаргуу ба хоолойн амсрын хоорондох зайг
цементэн зуурмагаар чигжихээр тооцсон. /1000мм ба түүнээс дээш голчтой
хоолойд/ Борооны усны хоолойн ажлын бурзантай нүхийг цементэн зуурмагаар
бүх гүнд шавна.
Залгаасын чигжээс хийх \бурзантай холбоос \ гүнийг доор харуулав
Хүснэгт 1
Чигжих гүн, /мм/-ээр
№ Хоолойн голч, м-ээр
Давирхайдсан олсоор шаваас хийх
100-150 25/35/ 25
200-250 40/50/ 40
1 400-600 50/60/ 50
800-1600 55/65/ 55
2400 70/80/ 70
а б
Хүснэгт 2
Салааны бүрэлдэхүүн Хоолойн голч, /мм/ хүртэл
№
мэргэжил, зэрэг 400 800 1400 3500
Гадна хоолой угсрагчид:
YI зэрэгтэй - - - 1
Y зэрэгтэй - - 1 -
1
IY зэрэгтэй 2 2 2 2
III зэрэгтэй 1 2 2 3
II зэрэгтэй 1 1 1 1
а б в г
ФАЛЬЦАН ХООЛОЙГ УГСРАХАД

1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууны бэхэлгээг дахин бэхлэх
2. Хоолойг зохих налуутайгаар газар дээр нь бэхлэж суурин дээр тавих,
хоолойг шороогоор буюу бэлэн бетон хольцоор чигжих;
3. Цутгамал төмөр бетон бүслүүр залгаасанд хийх, арматур хашлага хийх,
бэлэн бетон хольцоор залгаасыг чигжих, хашлагыг задлах, /бохир усны
хоолойд/;
12
БНбД 83-21-21
4. Хоолойн дотор талыг бэлэн төмөржүүлсэн цементэн зуурмагаар чигжих

/1000 ба түүнээс дээш голчтой хоолойд /.
БОХИР УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

Хүснэгт 3
1м хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
№ Хоолойн голч, /мм/ Шуудууны төрөл үүнээс:
хүртэл Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй Залгаас чигжих
1 400 0.74 0.57 0.11
2 500 0.95 0.72 0.13
3 600 1.1 0.86 0.15
4 800 1.5 1.2 0.21
5 1000 2.0 1.5 0.28
6 1200 2.4 1.9 0.45
7 1400 3.0 2.3 0.57
8 1600 3.4 2.6 0.76
9 2000 4.4 3.4 1.5
10 2400 6.2 4.8 2.5
11 3000 6.9 5.3 2.4
12 3500 8.9 6.9 3.8
БОРООНЫ УСНЫ ШУГАМ ХООЛОЙ

Хүснэгт 4
№ Хоолойн голч, /мм/ Шуудууны төрөл үүнээс:
хүртэл Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй Залгаас чигжих
1 400 0.59 0.45 0.07
2 500 0.74 0.57 0.09
3 600 0.9 0.69 0.11
4 800 1.2 0.95 0.15
5 1000 1.5 1.2 0.21
6 1200 2.0 1.5 0.34
7 1400 2.4 1.8 0.44
8 1600 2.7 2.1 0.6
9 2000 3.5 2.7 1.2
10 2400 5.0 3.8 2.0
11 3000 5.5 4.2 1.8
12 3500 7.1 5.4 2.9
а б в
БУРЗАНТАЙ ХООЛОЙ
1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууны тулаас бэхэлгээг дахин
бэхлэх /бэхэлгээтэй шуудуунд/;
2. Хоолойг зохих налуутайгаар газар дээр нь бэхлэж суурин дээр тавьж,
хоолойг шороо буюу бэлэн бетон хольцоор чигжих;
3. Бурзантай холбоосыг давирхайдсан буюу хар тостой олс бэлтгэж чигжиж
нягтруулах абестоцементэн хольцоор шаваас түгжээ хийх буюу бурзантай
нүхийг цементэн зуурмагаар бүх гүнд нь шавах /борооны усны хоолой/;
4. Хоолойн залгаасны дотор талыг бэлэн цементэн зуурмагаар чигжих /100 ба
түүнээс дээш голчтой хоолойд/.
13
БНбД 83-21-21
БОХИР УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

Хүснэгт 5
№ Хоолойн голч, /мм/ хүртэл Шуудууны төрөл үүнээс:
Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй Бурзанг чигжих
1 400 0.36 0.28 0.07
2 500 0.44 0.34 0.1
3 600 0.52 0.4 0.13
4 800 0.73 0.56 0.17
5 1000 0.95 0.73 0.22
6 1200 1.2 0.91 0.26
7 1400 1.5 1.1 0.32
8 1600 1.7 1.3 0.45
9 2000 2.2 1.7 0.51
10 2400 3.0 2.3 0.92
а б в
БОРООНЫ УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

Хүснэгт 6
№ Хоолойн голч, /мм/ хүртэл Шуудууны төрөл Үүнээс бурзанг
Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй чигжих
1 400 0.29 0.23 0.05
2 500 0.34 0.27 0.08
3 600 0.42 0.32 0.1
4 800 0.59 0.45 0.14
5 1000 0.76 0.58 0.17
6 1200 0.91 0.73 0.26
7 1400 1.2 0.87 0.32
8 1600 1.4 1.0 0.42
9 2000 1.7 1.4 0.8
10 2400 2.4 1.8 1.3
а б в
Тайлбар: Бурзантай даралтын төмөрбетон резинэн нягтруулах цагирагтай хоолой
угсрахад хүснэгт 5-ын а,б мөрийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1,15-аар
үржүүлнэ6
&21-7. ПОЛИЭТИЛЕН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Хоолойг угсрахад
1. Бүлэглэсэн хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууны тулаас
бэхэлгээг дахин бэхлэх /бэхэлгээтэй шуудуунд/;
2. Бүлэглэсэн хоолойг суурин дээр тавьж шороогоор чигжих;
3. Тавьсан хоолойг шалгах.
Тулгаж ганахад
1. Хоолойн төгсгөлийг хавчаараар бэхлэж хоолой голлуулагчид байрлуулах;
2. Хоолойн амсрыг гагнахад бэлтгэх;
3. Залгаасыг гагнах;
4. Залгаасыг хөргөх;
5. Гагнасан заадсыг шалгах;
6. Хавчаараас хоолойг салгах.
14
БНбД 83-21-21
Хүснэгт 1
№ Салааны бүрэлдэхүүн Хоолойг угсрахад Залгаасны
мэргэжлийн зэрэг Хоолойн голч /мм/ хүртэл гагнахад
800 1200
Гадна хоолой угсрагч
Y зэрэгтэй
1 - 1 1
IY зэрэгтэй
1 - -
III зэрэгтэй
2 2 1
а б в
Хүснэгт 2
1 залгаас, 1м хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн голч, Хоолой тавих Хоолой гагнах
№
/мм/ хүртэл Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
1
110 0.01 0.01 1.0
2
225 0.02 0.02 1.3
3
315 0.06 0.05 1.6
4
400 0.11 0.09 1.9
5
500 0.14 0.12 2.3
6
630 0.19 0.16 2.6
7
710 0.23 0.19 2.9
8
800 0.28 0.23 3.2
9
900 0.31 0.26 3.5
10
1000 0.35 0.29 3.8
11
1200 0.43 0.36 4.4
а б в
Тайлбар:
 Хуванцар хоолой шахаж турших ажлыг 21-9 /ган хоолой шиг/ нормчлоно.
 Полиэтилен холбох хэрэгслийг фланцаар холбож эсвэл гагнаж угсрах бол
21-14-өөр нормчлох ба хэрэв ган холбох хэрэгсэл байвал хөдөлмөр
зарцуулалтын нормд 0,8 гэсэн итгэлцүүр хэрэглэнэ.
&21-8. ПОЛИВИНИХЛОРИД ХООЛОЙГ УГСРАХ

1. Хоолойг шуудуунд оосорлож оруулах, шуудууны тулаас бэхэлгээг дахин
бэхлэх /бэхэлгээтэй шуудуунд /;
2. Хоолойг суурин дээр тавьж шороогоор чигжих;
3. Савангийн уусмал бэлтгэн хоолой, резин цагирганд түрхэх;
4. Резин цагирагийг бурзангийн ховилд байрлуулж, хоолойг холбох;

Салааны Шуудууны төрөл №
Хоолойн гадна Хоолойн урт
бүрэлдэхүүн
голч, /мм/ хүртэл /мм/-ээр Бэхэлгээтэй
мэргэжлийн зэрэг Бэхэлгээгүй
1500 0.29 0.24
50 1
2650 0.18 0.15
2620 2
90
5240 0.13 0.11 3
Гадна хоолой 1215- 1255
угсрагчид 110 2000 0.35 0.29 4
4000 0.24 0.2 5
15
БНбД 83-21-21
IY зэрэгтэй-1 0.14 0.12 6

2000 7
.24 0.2
160 3000 8
0.18 0.15
5500- 6000 9
0.13 0.11
315 5500- 6000 0.17 10
0.14
а б
Тайлбар:
Поливинихлорид хоолойг шахаж турших ажлыг 1-9-өөр нормчилно./ширмэн
хоолой шиг/
&21-9. ХООЛОЙГ ШАХАЖ ТУРШИХ
Ажил гүйцэтгэх нөхцлийн тодорхойлолт

Хоолойг туршихдаа ус буюу хийгээр шахах аргыг хэрэглэнэ. Хоолойн бат бэх,
битүү байдлыг усаар шахах аргаар туршина. Барилга барьж байгаа байршлын
байгаль цаг уурын нөхцлөөс хамаарч /усгүй газар/ хоолойн дотоод даралт нь Рр
ширмэн асбестоцементэн ба төмөрбетон \газар доорх\ хоолойн хувьд 0,5мПа
/5кгс/см.кв/, газар доорх ган хоолойнх –1,6мПа /16кгс/см.кв/, газар дээрх ган
хоолойнх –0,3мПа /3кгс/см.кв/-аас ихгүй үед хийгээр туршиж болно. Даралтат
төрлийн хоолойг шахаж турших ажлыг хоёр үе шаттайгаар явуулна.
1. Хоолойн бат бэх, битүү байдлыг шалгахдаа залгаасыг харах хэсгийг үлдээж
голчийн босоо огтлолын хагас хүртэлх хөндий, хоолойг БНбД “Шороон
байгууламж” нормын дагуу шороогоор булсны дараа урьдчилсан шахалт хийнэ.
Тэгэхдээ үл нэвтрэх сувгийг таглах, сальникт компенсатор, хэсэгчилсэн хаалт,
гидрант, вантуз урьдчилан сэргийлэх хавхлагыг байрлуулахын өмнө гүйцэтгэнэ,
2. Хоолойн бат бэх, битүү байдлын эцсийн шахалтыг зураг төслийн дагуу
хөрсөөр бүрэн эргүүлэн булж шугамын бүх тоног төхөөрөмж / хаалт, компресор г.м
/-ийг угсарч, барилга угсралтын ажил дууссаны дараа хийнэ.Гэхдээ гидрант,
вантуз, хамгаалах клапан зэргийг байрлуулахгүй тэдний оронд фланцан бөглөө
/заглушек/ тавьж туршина.
Барилгын явцад яаралтай дарж булах шаардлагатай /давчуу нөхцөлд болон,
өвлийн улиралд ажил гүйцэтгэх/ эсвэл дамжуулах хоолойн ажлын явцад үзлэг
хийж боломжтой бол зураг төсөлд тохирох үндэслэлээр урьдчилсан шахалт
туршилтыг хийхгүй байж болно.
Даралтгүй хоолойн бат бэх, битүүмжлэлийн туршилтыг шороогоор дарахын
өмнө урьдчилсан, дарсны дараа эцсийн байдлаар хийнэ. Угсрагдсан хийн
шугамын бат бэхийг хаах арматурыг тавьсаны дараа хийгээр туршина.
ХООЛОЙГ ХИЙГЭЭР ШАХАЖ ШАЛГАХ

1. Хоолойг хийгээр үлээлгэж цэвэрлэх;
2. Бөглөө /заглушк/, манометр суулгах;
3. Хийтэй баллон буюу компресорыг хоолойд холбох;
4. Өгөгдсөн даралтанд хүртэл хоолойг хийгээр дүүргэх;
5. Савангийн уусмалыг бэлтгэх;
6. Хоолойд үзлэг хийх, бүх залгаасанд савангийн уусмал түрхэж илэрсэн
согогийг шохойгоор тэмдэглэх;
16
БНбД 83-21-21
7. Илэрсэн согогийг засах;

8. Эцсийн туршилт хийж шугамыг ашиглалтанд өгөх;
9. Баллон буюу компресорыг салгаж дамжуулах хоолой дотор байгаа хийг
суллах;
10. Бөглөө /заглушк/ ба манометр салгаж авах.
ХООЛОЙГ УСААР ШАХАЖ ШАЛГАХ

1. Хоолой цэвэрлэх;
2. Бөглөө /заглушк/ тавьж түр тулгуураар бэхлэх, кран ба манометр суулгах;
3. Цэвэр усны шугам ба пресыг холбох;
4. Өгөдсөн даралтанд хүртэл хоолойг усаар шахах;
5. Үзлэг хийж илэрсэн согогийг тэмдэглэх;
6. Гэмтэл согогийг засах;
7. Эцсийн туршилт хийж шугамыг ашиглалтанд өгөх;
8. Цэвэр усны шугамыг салгаж шугам доторхи усыг суллах;
9. Бөглөө /заглушк/ манометр, тулгуурыг авах.
ХООЛОЙ УГААХ
1. Цэвэр усны шугам залгах;
2. Хоолойг усаар дүүргэх;
3. Хоолойн усыг хольцгүй тунгалаг өнгөтэй болтол нь угаах;
4. Хоолойн усыг суллах;
5. Хоолойг хлортой усаар дүүргэх;
6. Хлортой усыг хоолойноос суллах;
7. Хлоржуулсны дараа хоолойг хоёр дахь удаа усаар дүүргэж угаах.
Хүснэгт 1
Хоолойг усаар шахах Ган ширмэн ба
Салааны
Ган хоолойг Ваар, бетон, асбестоцементэн
бүрэлдэхүүн Ган ширмэн
хийгээр шахах төмөрбетон хоолойг угааж
мэрэжлийн
Хоолойн голч /мм/ хүртэл хлоржуулах
зэрэг
600 2000 600 2000 600 1600 3500 600 2000
Гадна
хоолой
угсрагчид: 1 1 - - - - - - -
YI зэрэгтэй - - 1 1 1 1 1 - -
Y зэрэгтэй 1 2 1 2 - 1 2 1 1
IY зэрэгтэй 2 1 2 1 1 - - 1 2
III зэрэгтэй - - - - - - - 2 1
II зэрэгтэй
а б в г д е ё ж з
Хүснэгт 2
Хоолойг усаар шахаж

Ган
Ваар
Хоолойн хоолойг Хоолойг
№ Ган ба Асбесто- бетон ба
голч хийгээр хлоржуулах,
ширмэн цементэн төмөр-
шахах угаах
бетон
1 100 - 0.05
2 200 0.18 0.1 0.2 0.06
3 300 0.2 0.12 0.14 0.29 0.07
17
БНбД 83-21-21
4 400 0.24 0.14 0.16 0.37 0.08

5 600 0.28 0.17 0.2 0.48 0.11
6 800 0.34 0.22 0.25 0.61 0.13
7 1000 0.4 0.26 0.31 0.75 0.16
8 1200 0.46 0.31 - 0.94 0.19
9 1600 0.54 0.36 - 1.2 0.24
10 2000 0.64 0.44 - 1.5 0.29
11 2400 0.75 0.52 - 1.9 -
12 3000 2.2 -
13 3500 2.5 -
а б в г д
Тайлбар:
1.Хоёрдугаар хүснэгтийн нормд ган, ширэм ба асбестоцементэн хоолойг 500
м хүртэл хэсэгчилж шахахаар тооцсон. Ган, ширмэн асбестоцементэн
хоолойг 500 м-ээс дээш ваар, бетон, төмөрбетон хоолойг 100 м-ээс дээш
уртаар тус тус шахаж туршвал хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0,75-аар
өсгөнө.
2. Хоолойд олон төрлийн зэрэгтэй ажилчдаар урьдчилан шахалт хийлгэвэл
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0,6-аар, эцсийн шахалт хийхэд 0,4-өөр
тус тус өсгөнө.
3. Гар пресээр хоолойг усаар шахаж туршвал хөдөлмөр зарцуулалтын
нормыг 1,2-оор өсгөнө.
4. Түр цэвэр усны шугам тавих ажлыг 21-1-ийн хүснэгт 2, 1-р тайлбараар
нормчилно.
5. Хоолойг хлоржуулахгүйгээр угаахад хоёр удаагийн дүүргэлт хийхэд “д”
баганын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0,6-аар, нэг удаагийн дүүргэлт
хийвэл 0,4-өөр өсгөнө.
&21-10. ГАН ХООЛОЙГ ХЭВТЭЭ ЧИГЛЭЛД НЭВТ СҮВЛЭХ

Ган хоолойг нэвт түлхэхийн өмнө төхөөрөмж байрлуулан угсрах нүхийг ухаж
бэлтгэсэн байна. Нүхэнд домкратад зориулсан найдвартай тулц хана хийнэ.
Түлхэх тоног төхөөрөмжийг краны тусламжтайгаар буулгах ба урьдчилан
бэлтгэсэн тавиур буюу раман дээр өндөр даралтын насосыг байрлуулна.
Шуудуунд өгөгдсөн түвшинд тохируулан чиглүүлэх рам, тулгуурын ган хавтан,
хавчих богино хоолойтой усан домкрат угсарна. 100-400 /мм/-ийн голчтойхоолойд
хөрсийг гаргахгүйгээр, нэвт сүвлэх \прокол\ аргыг хэрэглэнэ. Энэ аргыг хэрэглэж
байгаа үед шахаж буй хоолойн эцэст конус хэлбэртэй, хоолойн голчоос их голчтой
төгсгөгчийг гагнасан байна. Мөн хоолойг хөндий шахаж болно. Энэ тохиолдолд
1,5-1,8 м уртаар хоолойг хөрсөөр дүүргэнэ. 1200 /мм/ ба түүнээс дээш голчтой ган
хоолойд шахалт хийхдээ хөрсийг гаргана.
ТУЛГУУРЫН МОДОН ХАНЫГ БАЙРЛУУЛАХ

1. Тулгуурын ханыг байрлуулахын тулд нүхийг гүнзгийлэх;
2. Тулгуурын ханын эд ангийг бэлтгэх нүхэнд оруулах;
3. Тулгуурын ханыг угсрах.
18
БНбД 83-21-21
Хүснэгт 1
Гуалингийн эгнээний тоо
№ Салааны бүрэлдэхүүн, мэргэжил зэрэг
1 2
Гадна хоолой угсрагч
Y зэрэгтэй-1
1 6.7 12.5
IY зэрэгтэй-1
а б
ТӨХӨӨРӨМЖИЙГ ЗАДЛАХ БА ДАХИН УГСРАХ

1. Төхөөрөмжийг тээврийн хэрэгслээс буулгах;

2. Нүхний ёроолыг бэлтгэх;
3. Домкратад тулгуурын рам, хоолойд чиглүүлэгч суулгах;
4. Домкрат ба тулгуурын тавцанг нүхэнд оруулах;
5. Домкрат, тулгуурын тавцанг байрлуулж бэхлэх;
6. Цахилгаан мотор буюу дотоод шаталтын хөдөлгүүртэй усан насосыг суулгах
ба усан насосыг домкраттай холбох;
7. Тоноглолыг ажиллуулж шалгах;
8. Төхөөрөмжийг задлаж ачих.
Хүснэгт 2
тоноглолын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Салааны бүрэлдэхүүн Нүхний төрөл
№ Ажлын нэр
мэргэжлийн зэрэг Бэхэлгээтэй Бэхэлгээгүй
Гадна хоолойн угсрагч
19.0 15.0
1 Төхөөрөмж угсрах YI зэрэгтэй-1
2 Төхөөрөмжийг задлах IY зэрэгтэй-1
12.0 9.5
а б
УСАН ДОМКРАТААР ГАН ХООЛОЙГ СҮВЛЭХ ҮЕИЙН ГАЗАР ШОРООНЫ АЖИЛ

1. Шахах хэрэгслийг угсарч суулгах;
2. Хөрсөнд хоолойг шахаж суулгах;
3. Механизмд үйлчилгээ хийх;
4. Домкратыг анхны байдалд тохируулах;
5. Хөрсийг нүх ба хоолойноос гар тэргэнцрийн тусламжтайгаар ухаж гаргах;
6. Шахах тоноглолыг уртасгах;
Хүснэгт 3
Хоолойг 1м-д шахах хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Шахах урт, Шахах хоолойн голч
Салааны бүрэлдэхүүн Хөрсний
№ метр
мэргэжил зэрэг зэрэг 1200 1400 1600
хүртэл
1 Гадна хоолойн 1 4.7 5.3 6.0
2 угсрагчид: 2 6.0 6.7 7.6
10
3 3 8.2 9.3 10.5
4 Y зэрэгтэй-1 1 5.3 6.0 6.6
5 IY зэрэгтэй-1 20 2 6.7 7.4 8.6
19
БНбД 83-21-21
6 III зэрэгтэй-1 3 8.9 10.0 11.5

7
1 6.2 7.1 7.8
8
2 7.8 8.6 9.7
9 40
3 10.0 11.5 13.0
а б в
ХӨРСИЙГ ГАРГАХГүЙГЭЭР ГАН ХООЛОЙГ УСАН ДОМКРАТААР ШАХАХ

1. Шахах тоноглолыг суулгах;
2. Хоолойг шахах;
3. Механизмд үйлчилгээ хийх;
4. Домкратыг анхны байдалд тохируулах;
5. Шахах тоноглолыг уртасгах.
Хүснэгт 4
Хоолойг 1 м шахах хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Шахах Шахах хоолойн голч, /мм/ хүртэл №
Салааны
урт, Хөрсний
метр зэрэг 100 200 300 400
мэргэжил зэрэг
хүртэл
1 1.2 1.4 1.6 1.7 1
2 1.6 1.7 1.9 2.1 2
10 Гадна хоолойн
3 1.9 2.1 2.4 2.6 3
угсрагчид:
1 1.4 1.7 1.8 2.1 4
2 1.7 1.9 2.4 2.4 5
30 Y зэрэгтэй-1
3 2.1 2.4 2.6 3.0 6
1 1.7 1.8 2.1 2.4 7
2 2.0 2.3 2.6 2.9 8
50
3 2.4 2.7 3.1 3.4 9
а б в г
Тайлбар:
1. Буулгах, суулгах ба шахаж буй хоолойг тэнцүүлэх зэргийг 21-1-р зүйлийн
хүснэгт 2 “б” буюу “г” баганаар нэмж нормчилно
2. 2,3,4-р хөрсний зэргийг 2-р норм “Газар шорооны ажил” “Механикжсан ба
гар ажиллагаагаар гүйцэтгэх газар шорооны ажил”-ын дагуу хуваарилсан.
3. Багаж хэрэгсэлд их наалдаж байгаа хөрсөнд ган хоолойг шахахад 3-р
хүснэгтийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормд доорх итгэлцүүрийг хэрэглэнэ.
1-р зэргиййн хөрсөнд -1,1 2 ба 3-р зэргийн хөрсөнд 1,2-оор өсгөнө.
&21-11. ГАН ХООЛОЙГ ГЭРЭВЧИНД /ФУТЛЯР/ ТАВИХ

Ажил эхлэхийн өмнө ган хоолойг гэрэвчинд тавихын тулд гэрэвч шахсан
хүнхээлийн нүхийг хоолой угсрах шуудуутай холбосон байна. Гэрэвчинд тавих
бүлэглэсэн хоолойг шуудуунд оруулна. Бүлэглэсэн хоолойг хийгээр урьдчилан
шахан шалгаж зэврэлтээс хамгаалсан тусгаарлалт хийсэн байна. Шахалт хийсэн
хүнхээлийн төгсгөлд лебёдкаг байрлуулан троссыг гэрэвчинд сүвлэж хоолойн
үзүүр дэх түр дэгээ буюу гогцоонд бэхэлнэ. Хоолойн зэврэлтээс хамгаалах
тусгаарлалтыг гэмтээхгүйн тулд резин дугуйтай хомутыг хоолойн эхэн талд нь
тавина. Хоолойн бусад хэсэгт нь 3-5 м-ийн зайтай /хоолойн голчоос хамааруулж
/цахилгаан үл дамжуулах гулгах тулгуурыг тойргийн дагуу бэхэлнэ.
20
БНбД 83-21-21
ГЭРЭВЧИНД БАЙРЛАХ ХООЛОЙН ЦАХИЛГААН ҮЛ ДАМЖУУЛАХ ГУЛГАХ

ТУЛГУУРЫГ ТАВИХ
1. Тулгуур тавих газрыг тэмдэглэх;

2. Тулгуурыг тавихын өмнө задлах;
3. Тулгуурыг угсарч хоолойд суулгах, гагнуурын троссонд барьж өгөх.
Хүснэгт 1
1м гэрэвчний хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Салааны бүрэлдэхүүн, мэргэжил зэрэг Гэрэвчний голч, /мм/ хүртэл
400 1200 1600
Тавих хоолойн голч, /мм/ хүртэл
Гадна хоолойн угсрагчид: 200 1000 1400
0.39 0.33 0.24
а б в
ГАН ХООЛОЙГ ГЭРЭВЧИНД ТАВИХ

1. Шуудуу буюу нүхний ёроолд ивүүр тавих;
2. Ивүүр дээр нэг ба бүлэглэсэн хоолойг угсарч тавих;
3. Хоолой буюу бүлэглэсэн хоолойг троссоор оосорлож, гэрэвчийн төгсгөл
хүртэл чирэх;
4. Хоолой буюу бүлэглэсэн хоолойг кран буюу талиар өргөх;
5. Гэрэвчинд хоолойг сүвлэх;
6. Оосрыг хоолойноос татах;
7. Шуудууны ёроолоос ивүүрийг салгах.
Хүснэгт 2
Гэрэвчинд 1 м хоолойн тавих хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Салааны бүрэлдэхүүн, Тавих хоолойн голч Хөдөлмөр
№ №
мэргэжил зэрэг /мм/ хүртэл зарцуулалт
1 100 0.43 1
2 200 0.48 2
3 300 0.55 3
4 400 0.64 4
5 600 0.75 5
6 Y зэрэгтэй-1 800 0.87 6
7 IY зэрэгтэй-2 1000 1.0 7
8 III зэрэгтэй-1 1200 1.2 8
9 1400 1.4 9
а б
ГЭРЭВЧНИЙ ХОЁР ТАЛЫГ ЧИГЖИХ

1. Модон бөглөөг суулгах;

2. Хоолой ба гэрэвчний ханын хооронд байгаа зайг тостой олсоор чигжих;
3. Хар тос бэлтгэх ба зөөж ойртуулах;
4. Хоолой ба гэрэвчний хоорондох зайнд хар тос цутгах.
21
БНбД 83-21-21
Хүснэгт 3
Нэг гэрэвчний 2 үзүүрийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм
Салааны бүрэлдэхүүн, Гэрэвчний голч Тавих хоолойн Хөдөлмөр
№
мэргэжил зэрэг /мм/ хүртэл голч /мм/ хүртэл зарцуулалт
300 100 1.7 1
400 200 2.3 2
1200 1000 6.8 3
1400 1200 7.9 4
1600 1400 9.1 5
а б в
Тайлбар:
 Нэг гэрэвчинд суулгах налуу тулаасны хөдөлмөр зарцуулалтад 4-р
зэрэгтэй гадна хоолой угсарч авна.
 Гэрэвчний үзүүрийг хар тос цутгахгүйгээр чихвэл хүснэгт 3-ийн хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 0,6-аар үржүүүнэ.
&21-12. ГАН ХООЛОЙН ЗАЛГААСАНД ЗЭВРЭЛТЭЭС

ХАМГААЛАХ ТУСГААРЛАЛТ ХИЙХ
Ажлын гүйцэтгэх заавар
Уг бүлгийн нормд хоолойд туршилт хийсний дараа ган хоолойн залгаасанд
зэврэлтээс хамгаалах тусгаарлалт хийхээр тооцсон. Үүний өмнө тусгаарлах
гадаргуун хог шороо, зэвийг металл өнгө гартал зүлгэж дараа нь зөөлөн үстэй сойз
ба алчуураар хуурай болтол арчина. Дэвсгэр будгийг хуурай гадаргууд хоолойг
цэвэрлэсний дараа жигд түрхэх хэрэгтэй. Дэвсгэр будгийн үе нь жигд ямар нэгэн
нүх сүвгүй байх шаардлагатай. Үндсэн түрхлэгийг 170-аас багагүй
температуртайгаар гадаргууд цорготой хувингаар гойжуулан алчуураар доороос
цэвэрлэж байна. Хоолойн залгаасыг бризол ба бор цаасаар халуун түрхлэг
дээгүүр орооно. Хоолойн залгаасыг өөрөө наалддаг туузаар ороох тохиолдолд
туузыг жигд хуниас гаргахгүй орооно. Цаасны захыг 2-3 см-ээр зөрүүлнэ.
Ороолтын дотор үеийг зөрүүлэхгүйгээр дарах ба хоорондох зай нь 5 /мм/-ээс
ихгүй байна. Өрөө наалддаг туузаар ороох тохиолдолд давхарлах наах үеийн ам
зөрдөг давхцаж болохгүй. Цаасны төгсгөлийг 10 см өргөнөөр битүүмжлэж
тогтооно. Залгаасны тусгаарлалтыг хоолойн тусгаарлалттай адил материалаар
хийнэ.
ХАР ТОСОН ШАВААСАН ДЭЭР БОР ЦААС БОЛОН ХУЙЛМАЛ

МАТЕРИАЛААР ТУСГААРЛАЛТ ХИЙХ
Ердийн тусгаарлалт хийх
1. Хар тосон түрхлэг ба шингэн хар тосыг бэлтгэх;
2. Хуйлмал тусгаарлагч материалыг бэлтгэх;
3. Залгаасны гадаргууд байгаа хог шороо, зэвийг гараар арчиж цэвэрлэх;
4. Гадаргууг хөрсжүүлэгчээр будах;
5. 2 давхар хар тосон түрхлэгийг хуурай будсан гадаргууд түрхэх;
6. Залгаасыг бор цаасаар ороох.
Хүчитгэсэн тусгаарлалт хийхэд нэмэлт хийх нь:

1. Залгаасыг хуйлмал материалаар ороох;
2. 3 ба 4 давхар хар тосон түрхлэгээр будах.
22
БНбД 83-21-21
Онцгой хүчитгэсэн тусгаарлагч хийхэд нэмэх нь:

1. Залгаасыг хоёр үе хуйлмал материалаар ороох;
2. 5 ба 6 давхар хар тосон түрхлэгээр будах.
Нэг залгаасны хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Хоолойн голч, Салааны бүрэлдэхүүн, Тусгаарлагчийн ангилал №
/мм/ хүртэл мэргэжил зэрэг Ердийн Хүчитгэсэн Онцгой
100 0.27 0.39 0.51 1
200 0.3 0.44 0.54 2
300 0.34 0.54 0.64 3
400 0.42 0.64 0.75 4
500 Дулаан тусгаарлагч: 0.54 0.84 1.0 5
600 0.66 1.0 1.2 6
700 0.77 1.1 1.4 7
800 IY зэрэгтэй-1 0.89 1.3 1.6 8
900 III зэрэгтэй-1 1.0 1.5 1.8 9
1000 1.1 1.6 2.0 10
1200 1.3 1.9 2.4 11
1400 1.6 2.3 2.8 12
1600 1.8 2.5 3.2 13
а б в
Тайлбар:
Хар тосны тогоог хог шороо, үлдэгдэл тосноос цэвэрлэж задлаж угсрахад 1
тогооны хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 2,8 х/цагаар авч 3-р зэрэгтэй
тусгаарлагчийг оруулна.
ӨӨРӨӨ НААЛДДАГ ТУУЗАН ТУСГААРЛАЛТ ХИЙХ

1. Хөрсжүүлэгчийг \шаардлагатай бол бензинээр шингэлэн \ бэлтгэх
2. Өөрөө наалддаг туузан тусгаарлагч материалыг бэлтгэх
3. Залгаасны гадаргууд байгаа хог шороо, зэвийг гараар арчиж цэвэрлэх
4. Гадаргууг хөрсжүүлэгчээр будах
5. Залгаасын гадаргууг 3 үе өөрөө наалддаг туузаар ороох
Хүснэгт -2
Нэг залгаасны хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн голч, /мм/ Салааны хөдөлмөр №
хүртэл бүрэлдэхүүн, зарцуулалт
мэргэжил зэрэг
100 Дулаан 0.3 1
200 тусгаарлагч: 0.37 2
300 0.45 3
400 0.54 4
500 IY зэрэгтэй-1 0.64 5
600 III зэрэгтэй-2 0.73 6
700 0.82 7
800 0.92 8
900 1.0 9
1000 1.1 10
1200 1.3 11
1400 1.4 12
1600 1.6 13
2000 2.0 14
23
БНбД 83-21-21
Тайлбар:
Залгаасын гадаргууг 4 үе өөрөө наалддаг туузаар ороох бол 2 дугаар хүснэгтийн
үзүүлэлтийг 1.14-өөр үржүүлнэ.
&21-13. ГАН ХООЛОЙГ ДУЛААЛАХ

Ажлыг гүйцэтгэх заавар
Хоолойн дулаалга хийхийн өмнө зурагт заасны дагуу зэврэлтээс хамгаалсан
тусгаарлалт хийнэ. Дулаалга хийгдэхээс өмнө хоолой нь тулгуурт тавигдсан.
бэхлэгдсэн. холбох хэрэгсэлтэй холбогдсон. үл хөдлөх тулгуурт бэхлэгдсэн.
туршигдсан байх шаардлагатай.

Нормд дулаалгын зузааныг дараах байдлаар тооцсон. /мм/-ээр
Хоолой Хоолойн голч /мм/ хүртэл
100 250 350 500 600 1400
30 40 50 60 60 80
Өгөх буцах
30 30 30 30 40 40
а б в г д е
1. Эрдэс хөвөнг хоолойд зулж төмөр утсаар ороох;
2. Төмөр торыг хэмжээнд нь тохируулан тайрах сараалж тавих;
3. Торны залгаасыг эрдэс хөвөнгөөр нэмж зулж ороох;
4. Хоолойн гадаргууг бэлэн асбетоцементэн зуурмагаар шавж тэгшлэх.
Хүснэгт 1
Салааны бүрэлдэхүүн. Эрдэс хөвөнгөөр Төмөр тороор Гадаргууг
мэргэжил зэрэг дулаалах сараалж тавих шавардах
Хоолойн голч /мм/ хүртэл №
800 1400 1400 1400
Дулаан тусгаарлагч
1 1 - 1 1
- 1 1 - 2
1 1 - 1 3
а б в г
1метр өгөх. будах хос хоолойг дулаалах ажлын

хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хүснэгт 2
Хоолойн голч /мм/ Эрдэс хөвөнгөөр Төмөр тороор Гадаргууг
№
хүртэл хоолой дулаалах сараалж шавардахад
1 50 0.3 0.09 0.54
2 100 0.43 0.13 0.64
3 150 0.56 0.17 0.73
4 200 0.7 0.21 0.83
5 250 0.82 0.24 0.96
6 300 0.96 0.29 1.0
7 400 1.2 0.36 1.3
8 500 1.5 0.43 1.5
24
БНбД 83-21-21
9 600 1.7 0.51 1.7

10 700 2.0 0.59 1.9
11 800 2.3 0.67 2.1
12 900 2.5 0.74 2.3
13 1000 2.8 0.83 2.5
14 1200 3.2 0.96 3.0
15 1400 3.7 1.1 3.4
а б в
Тайлбар:
1. Нормд хоолойг эрдэс хөвөнгөөр 1 үе дулаалахаар тооцсон. Хэрэв 2 үе
дулаалвал “а” баганын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг доорх байдлаар: 1-5
мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1.55-аар. 6-11 мөрний хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 1.8-аар. 12-15 мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
2.2-оор. 3 үе дулаалвал 1-5 мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 2.2-оор.
6-11 мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 2.6-аар. 12-15 мөрний хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 2.8-аар тус тус өсгөнө.
2. Хоолойн дулаалгын шавардлагад тэгшилгээ Хэрэв засал хийвэл ”в” баганын
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1.6-аар өсгөнө.
3. Нормд шавардлагын үеийн зузааныг 15 /мм/ хүртэл хийхээр тооцсон.
Зузааныг 5 /мм/-ээр өсгөх тутамд “в” баганын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
заслал хийхгүйгээр –1.4-өөр . заслал хийвэл –1.08-аар тус тус өсгөнө.
БҮЛЭГ 2. АРМАТУР БА ХОЛБОХ ХЭСГҮҮД

&21-14. ХОЛБОХ ХЭСГҮҮД БАЙРЛУУЛАХ.
1. Холбох хэсгийг оосорлож шуудуунд оруулах буюу тулгуурын хийц хэсэгт

өргөж тавих;
2. Өгөгдсөн тэмдэгтэд тохируулан бэлэн суурин дээр угсрах;
3. Залгаасны амыг тааруулан гагнуурын торгоосонд барьж өгөх буюу бэлэн
жийргэвч хавчуулан боолтоор фланцийг чангалах эсвэл материал бэлтгэн
бурзанг чигжих.
Хүснэгт 1
Салааны бүрэлдэхүүн. Холбох хэсгийн голч. /мм/ хүртэл
мэргэжил зэрэг 500 900 2000
Гадна хоолойн угсрагчид
IY зэрэгтэй-1 - 1 1
III зэрэгтэй-1 1 1 2
II зэрэгтэй-1 2 1 1
а б в
25
БНбД 83-21-21
Хүснэгт 2
1 ширхэг холбох хэсгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
№ Ган холбох хэсэг Ширмэн холбох хэсэг
Гагнуураар Фланцаар
Холбох хсэгин голч
богино хоолой
чиг өөрчлөгч.
/мм/ хүртэл
шилжүүлэг
шилжүүлэг
шилжүүлэг
дөрөвлөгч
дөрөвлөгч
дөрөвлөгч
гуравлагч
гуравлагч
гуравлагч
өвдгөвч.
өвдгөвч.
өвдгөвч.
1 100 0.42 0.49 1.1 0.32 0.37 0.74 0.42 0.49 0.85
2 150 0.7 0.85 1.6 0.42 0.49 0.92 0.49 0.56 1.1
3 200 0.97 1.1 2.0 0.53 0.63 1.1 0.63 0.85 1.3
4 250 1.2 1.4 2.6 0.67 0.78 1.4 0.78 0.97 1.6
5 300 1.5 1.7 3.0 0.81 0.97 1.7 0.97 1.3 1.9
6 400 1.9 2.3 3.8 1.2 1.5 2.4 1.6 2.2 3.0
7 500 2.6 3.0 4.7 1.6 2.2 3.3 2.3 3.2 4.1
8 600 3.0 3.6 5.5 2.0 2.7 4.3 3.3 4.3 5.6
9 700 3.5 4.2 6.5 2.6 3.5 5.5 4.4 5.8 7.4
10 800 4.0 4.8 7.4 3.2 4.5 6.8 5.6 7.6 9.7
11 900 4.6 5.5 8.1 3.7 5.5 8.1 7.0 9.7 12.5
12 1000 5.1 6.2 9.2 4.4 6.3 9.7 8.5 12.0 15.0
13 1200 6.2 7.4 11.0 5.5 8.1 12.0 - - -
14 1400 7.0 8.5 13.0 6.7 9.7 15.0 - - -
15 1600 8.2 9.7 14.5 8.0 11.5 18.0 - - -
16 2000 10.0 12.5 18.0 10.0 15.0 23.0
а б в г д Е ж з к
&21-15. ХООЛОЙД ГАН ШТУЦЕР ГАГНАХ

1. Хоолойд штуцер гагнах газрыг тэмдэглэж нүх гаргах;
2. Хийгээр зүссэний дараа нүхний амсар. штуцерийг тэмдэглэх;
3. Штуцерийг суулгаж тааруулах. торгоосонд барьж өгөх.
1 огтлол хийх хөдөлмөр зарцуулалтын норм

Салааны бүрэлдэхүүн. Огтолж байгаа штуцерийн голч. Хөдөлмөр
№
мэргэжил зэрэг /мм/ хүртэл зарцуулалт
50 0.73
1
75 0.87
2
100 1.1
3
Гадна хоолойн 150 1.4
4
усграгчид: 200 1.7
5
250 2.2
6
Y зэрэгтэй-1 300 2.5
7
III зэрэгтэй-2 400 3.2
8
500 4.0
9
600 4.7
10
26
БНбД 83-21-21
Гадна хоолойн
700 5.4
11 усграгчид:
800 6.1
12
900 6.9
13 Y зэрэгтэй-1
1000 7.6
14 IV зэрэгтэй -1
1200 9.0
15
1400 10.5
16 III зэрэгтэй-2
а б
Тайлбар:
Хэрэв штуцерийг кран ба хоолой тавигчаар огтловол хөдөлмөр зарцуулалтын
нормыг 0.8-аар өсгөнө.
&21-16. ХААЛТ БАЙРЛУУЛАХ

1. Хаалтыг оосорлож шуудуунд оруулах;
2. Бэлэн суурин дээр хаалт тавих;
3. Хоолой. богино хоолойн амсарыг голлуулан тааруулах буюу түр боолт.
бэлэн жийргэвч тавих;
4. Өгөгдсөн тэмдэгтэд тохируулж хаалт тавих;
5. Фланцын түр боолтыг авч байнгын боолтоор солих буюу залгаасыг
торгоосонд барьж өгөх.
Нэг хаалтын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Салааны бүрэлдэхүүн. Хаалтны материал
Хаалтны голч
№ мэргэжил зэрэг
/мм/ хүртэл Ган Ширэм
80
1 0.87 0.77
Гадна хоолойн угсрагчид: 100
2 1.4 1.2
IY зэрэгтэй-2 150
3 1.9 1.6
4 3.9 2.5
Y зэрэгтэй-1 250
5 3.7 3.1
IY зэрэгтэй-1 300
6 4.8 4.2
7 5.8 4.9
400
8 7.2 6.2
9 450 8.7 7.4
YI зэрэгтэй-1
10 50 10 8.6
11 600 13.5 11.5
12 700 17.5 15.0
13 800 22.0 19.0
14 900 26.0 22.0
15 1000 31.0 26.0
16 1200 39.5 34.0
17 1400 48.5 41.5
18 1600 - 49.5
19 2000 - 65.0
Тайлбар:
Богино хоолой /патрубка/- тай хаалт суулгавал хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
1.2-оор өсгөнө.
27
БНбД 83-21-21
&21-17. КОМПЕНСАТОР ТАВИХ

Линз ба сальниктай компенсатор тавихад:

1. Компенсаторыг оосорлож тулгуурын хийц дээр өргөж тавих;
2. Компенсаторыг бэлэн суурин дээр тавих;
3. Сальник компенсаторын их биенээс стаканыг сугалж авах;
4. Компенсаторыг голлуулах ба торгоосонд барьж өгөх буюу бэлэн жийргэвч
тавьж боолтоор фланцийг чангалах;
5. Өгөгдсөн тэмдэгтэд тохируулан компенсаторыг тавих.
П- хэлбэрийн компенсатор тавихад:

1. Компенсаторын эд ангийг оосорлох ба шуудуунд оруулах;
2. Компенсаторыг нийлүүлэн тохируулж торгоосонд барьж өгөх;
3. Компенсаторыг сунгаж татах.
Нэг компенсаторын хөдөлмөр зарцуулалтын норм

Салааны бүрэлдэхүүн. Хоолойн голч Компенсаторын төрөл
№
мэргэжил зэрэг /мм/ хүртэл линзтэй Сальниктай П-хэлбэрийн
1 100 0.91 1.5 2.1
2 150 1.1 2.6 3.5
3 200 1.3 3.9 5.8
4 300 1.7 6.5 10.5
5 400 2.0 9.0 13.5
6 500 2.3 11.5 17.5

7 600 2.6 14.5 21.0
8 700 - 17.0 25.0
9 800 - 19.5 -
10 900 - 22.0 -
11 1000 - 24.5 -
12 1200 - 30.0 -
13 1400 - 35.0 -
а б в
Тайлбар:
 Хоёр тийш суналттай сальник компенсатор тавихад “б” баганын хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 1.3-аар өсгөнө.
 П-хэлбэрийн компенсаторыг бүхэлд нь угсрахад “в” баганын хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 1.3-аар өсгөнө. 100-150 /мм/ голчтой компенсаторыг
0.8-аар. 200-700 /мм/ голчтой компенсаторыг 0.6-аар өсгөнө.
&21-18. ДАМЖУУЛАХ ХООЛОЙН ДОР ТУЛГУУР БА ТУЛЦ

/КРОНШТЕЙН/ СУУЛГАХ
1. Тулгуурыг сувагт оруулах эсвэл өргөж тавих;

2. Тулгуурыг тавих газрыг тэмдгэлэх;
3. Тулгуурыг суулгах ба торгоосонд барьж өгөх буюу тулц /кронштейн/-ыг бэлэн
нүхэнд суулгаж чигжих.
28
БНбД 83-21-21
1ш тулгуурын хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг норм хүн цаг

Салааны Тулгуурын төрөл
Хоолойн
бүрэлдэхүүн. Хөдөлгөөн- Хоолойд тавигдах
голч. /мм/
мэргэжлийн Гулсах гүй үл Дугуйтай /конштейн/
хүртэл
зэрэг хөдлөх дүүжин тулгуур
50 0.05 0.64 0.11 0.38 1
100 0.07 0.82 0.14 0.46 2
200 0.11 1.6 0.19 0.67 3
250 0.13 2.1 0.23 0.81 4
300 0.15 2.7 0.27 0.96 5
Гадна
400 0.2 3.8 0.36 1.2 6
хоолойн
500 0.27 4.9 0.47 - 7
угсрагч:
600 0.34 6.0 0.61 - 8
700 0.42 7.1 0.76 - 9
800 0.5 8.2 0.91 - 10
900 0.58 9.2 1.0 - 11
1000 0.66 10.5 1.2 - 12
1200 0.81 13.0 1.5 13
1400 0.99 15.1 1.7 14
А0.11 б в г
Тайлбар:
 Пүрштэй босоо дүүжин тулгуурыг угсрахад “г” баганын хөдөлмөр зарцуулалтын
 Хэрэв тулцыг хоёр хоолойд угсрах бол “г” баганын хөдөлмөр зарцуулалтын
нормыг 2-оор өсгөнө.
 Үл хөдлөх тулгуурын олон төрлийн хийц хэсгүүдийг суулгахад 100кг металл
хийцүүдэд хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 2.6 х/цаг авч салааны
бүрэлдэхүүнийг хэвээр байлгана.
&21-19. АРМАТУР БАЙРЛУУЛАХ

Бүрхэвч /ковер/ суулгахад:

1. Бүрхэвчийн дор төмөрбетон тулгуурын хавтан /дэр/-ийг тавих. хөрсийг
нягтруулах. суурийг тэгшлэж шалгах;
2. Цементэн зуурмаг буюу бетон суурин дээр бүрхэвчийг боолтоор хавтанд
бэхлэж байрлуулах.
Хий гаргагч. ус түгээх цорго ба гидрант тавихад:

1. Худаг буюу шуудуунд хэрэгслийг оосорлож оруулах;
2. Холбох хэсгийн фланц дээр хэрэгслийг байрлуулж бэлэн жийргэвч тавьж;
3. боолтоор чангалах.
Усан хаалт буюу сифон угсрах:
1. Шуудуунд хэрэгслийг оосорлож оруулах;
2. Бэлэн суурин дээр байрлуулж уулзварыг тааруулан торгоосонд барьж өгөх;
3. Холбогч хоолойг суулгах.
29
БНбД 83-21-21
Хүснэгтэд заагдсан хэмжих нэгжийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг норм хүн цаг
Салааны бүрэлдэхүүн. Хөдөлмөр
№ Ажлын нэр Хэмжих нэгж
мэргэжлийн зэрэг зарцуулалт
1 Бүрхэвчийг суулгах IY зэрэгтэй-1 Нэг бүрхэвч 0.46
2 Гидрант тавих III зэрэгтэй-1 Нэг гидрант 0.91
3 Ус түгээх цорго тавих Нэг цорго 4.6
4 Хий авагч тавих IY зэрэгтэй-1 Нэг хий авагч 1.1
5 100 IY зэрэгтэй-1 1.2
6 150 III зэрэгтэй-1 1.6
7 200 2.0
Усан хаалт ба сифон
8 250 2.4
угсрах. жишмэл Нэг хэрэгсэл
9 300 2.9
нэвтрүүлэгчийн голч.
10 400 3.6
/мм/ хүртэл
11 500 Y зэрэгтэй-1 4.4
Нэг хэрэгсэл
12 600 III зэрэгтэй-2 5.3
БҮЛЭГ 3. КОЛЛЕКТОР БА СУВАГ

&21-20. “Г”- ХЭЛБЭРИЙН БЛОКООР УГСАРМАЛ ТӨМӨРБЕТОН
НЭГ МАЯГИЙН КОЛЛЕКТОР /ЕРӨНХИЙ ШУГАМ/ УГСРАХ
Нормд угсармал төмөрбетон коллектор нь 3 үндсэн хэсгээс бүрдэхээр тооцсон.

Үүнд: “Г” хэлбэрийн ханын гулдмай . ёроолын ба хучилтын хавтан гэж хуваана.
1 м коллекторын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Салааны Коллекторын дотор
бүрэлдэхүүн. зайгаар
№ Ажлын нэр
мэргэжлийн 4 8 12 16
зэрэг а б в г
Коллектор угсрахад
1. Хоёр талын хашлага банз суулгах
2. Бетон хольц шуудуунд цутгаж
бетон бэлтгэл хийх
3. Сууриа цэвэрлэж ханын гулдмай
угсрах. цементэн зуурмаг ойртуулж
суурин дээр дэвсэх. гулдмайг
оосорлож шуудуунд оруулах ба
тэнхлэгийн дагуу тааруулан Гадна хоолой
тохируулах угсрагчид:
4. Гулдмайн хоорондох босоо IY зэрэгтэй-1
1 заадасны зайг цементэн III зэрэгтэй-2 3.6 4.1 4.7 5.1
зуурмагаар чигжих. хашлага Y зэрэгтэй-1
суулгах ба задлах гадаргууг зүлгэх II зэрэгтэй-1
гөлгөр болгох
5. Ёроолын хавтанг байрлуулахад
суурийг нь цэвэрлэх . цементэн
зуурмаг ойртуулан дэвсэж. хавтанг
оосорлож шуудуунд оруулах
6. Ёроолын хавтангуудын хоорондох
заадасыг цементэн зуурмагаар
чигжих гадаргууг өнгөлж зүлгэх
7.Ханын гулдмай ба ёроолын хавтан
30
БНбД 83-21-21
2-ын уулзварын зайг бетон

зуурмагаар чигжиж. арматурыг нь
засаж. хөндлөн арматурыг
байрлуулах. зангилаа уулзваруудыг
холбож. бетон хольцыг ойртуулан
уулзварын зайд чигжих. гадаргууг
нягтруулж зүлгэх
7. Хучилтын хавтанг байрлуулахдаа
суурийг нь цэвэрлэж цементэн
зуурмаг ойртуулан дэвсэх. хавтанг
оосорлож шуудуунд тааруулан
оруулах
8. Хучилтын хавтангийн хоорондох
заадас ба ханын гулдмай. хучилтын
хавтангийн уулзварын зайг
цементэн зуурмагаар чигжих.
хашлага суулгах ба задлах
гадаргууг өнгөлөх
10. Хучилтын гадаргууг цементэн
зуурмагаар тэгшлэж. үе хийж
гадаргууг тэгшлэх гөлийлгөх
Тусгаалачид:
Тусгаарлагч материалыг бэлтгэж
IY зэргэтэй-1
2 хучилтыг 2 үе хар цаас ба хар 0.7 0.82 0.99 1.1
тосоор нааж ус тусгаарлагч хийх
Хучилтын ус тусгаарлагч дээр
цементэн зуурмагаар хамгаалах үе
3 III зэрэгтэй-1 0.58 0.67 0.92 1.1
хийж гадаргууг зүлгэж тэгшлэх
Коллекторыг усаар ханасан хөрсөнд
угсрахад нэмэх нь:
IY зэргэтэй-1
4 Материалыг бэлтгэж коллекторын 0.54 0.67 0.84 0.92
суурийг 2 үе хар цаас ба хар тосоор
нааж ус тусгаарлагч хийх
Суурийн ус тусгаарлагч дээр Тусгаалачид:
5 цементэн зуурмагаар хамгаалах үе III зэрэгтэй-1 0.58 0.72 0.92 1.0
хийж гадаргууг тэгшлэх II зэрэгтэй-1
Материалаа бэлтгэж коллекторын Тусгаалачид:
хананд хар тос түрхэж 2 үе хар IY зэргэтэй-1
6 0.72
цаас нааж ус тусгаарлагч хийх III зэрэгтэй-1
/Коллекторын 1 м өндөрт/ II зэрэгтэй-1
Асбестоцементэн хавтангаар Тусгаалачид:
7 хамгаалах хана хийх /коллекторыг IY зэргэтэй-1 0.58
1м өндөрт/ II зэрэгтэй-1
а б в г
&21-21. УГСАРМАЛ ТӨМӨРБЕТОН НЭГ МАЯГИЙН

КОЛЛЕКТОРЫГ ЭЗЭЛХҮҮНТ ЭЛЕМЕНТЭЭР УГСРАХ
Нэг метр коллекторын хөдөлмөр зарцуулалтын норм

Ажлын нэр Салааны Коллекторын хөндлөн №
бүрэлдэхүүн талбай м2-ээр
мэргэжлийн зэрэг /2.5х2.5/ /4х2.6/
Коллекторыг угсрахад Гадна хоолойн
1. Хашлага банз суулгах. чиг барих угсрагчид: 2.7 3.1 1
гадас хадах. Y зэрэгтэй-1
31
БНбД 83-21-21
2. Бетон бэлтгэл хийж бетон хольц IY зэрэгтэй-1

шуудуунд цутгах. нягтруулах. тэгшлэх III зэрэгтэй-2
3. Бетон суурин дээр цементэн II зэрэгтэй-1
зуурмагаар тэгшлэх үе хийж гадаргууг
засаж тэгшлэх
4. Эзэлхүүнт блокуудыг байрлуулж
тэгшлэх
5. Блокуудын хоорондох заадсыг шавах
6. Хучилтын гадаргууд цементэн
зуурмагаар тэгшлэх үе хийж гадаргууг
тэгшлэж засах /2.5х2.5м огтлолтой
коллекторт/
Тусгаарлаг-чид:
Тусгаарлагч материалаа бэлтгэж.
хучилтыг 2 үе хар цаасаар хар тосон 0.7 0.98 2
дээр нааж ус тусгаарлагч хийх
Хучилтын тусгаарлагч дээр цементэн Тусгаарлаг-чид:
зуурмагаар хамгаалах үе хийж. III зэрэгтэй-1 0.58 0.91 3
гадаргууг тэгшлэх II зэрэгтэй-1
Коллекторын усаар ханасан хөрсөнд Тусгаарлаг-чид:
угсрахад нэмэх нь: Материалаа IY зэрэгтэй-1
0.6 0.9 4
бэлтгэж. Сууринд хар тос түрхэж 2 үе III зэрэгтэй-1
хар цаасаар ус тусгаарлагч хийх II зэрэгтэй-1
Суурийн тусгаарлагч дээр цементэн Тусгаарлаг-чид:
зуурмагаар хамгаалах үе хийж. III зэрэгтэй-1 0.58 0.91 5
гадаргууг тэгшлэх II зэрэгтэй-1
Материалаа бэлтгэж коллекторын Тусгаарлаг-чид:
хананд хар тос түрхэж 2 үе хар цаасан IY зэрэгтэй-1
0.72 0.72 6
ус тусгаарлагч үе хийх /коллекторын 1м III зэрэгтэй-1
өндөрт/ II зэрэгтэй-1
Асбестоцементэн хавтангаар Тусгаарлаг-чид:
хамгаалах хана хийх /коллекторын 1 м IY зэрэгтэй-1 0.58 0.58 7
өндөрт/ III зэрэгтэй-1
&21-22. “Г” БА “Т” ХЭЛБЭРИЙН БЛОКООР УГСАРМАЛ

ТӨМӨР БЕТОН НЭГ МАЯГИЙН СУВАГ УГСРАХ
1 метр хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Салааны Хоолойн Хөдөл
бүрэлдэхүүн Блокны голч. мөр-
Ажлын нэр
мэргэжлийн төрөл /мм/ зарцуу-
зэрэг хүртэл лалт
Суваг угсрахад: Гадна хоолойн Г хэлбэ- 1
1. Банзан хашааг суулгах. чиг угсрагчид: рийн
барих. гадас хадах Y зэрэгтэй-1
300 3.4
2. Суурийн дор элсэн үе хийх IY зэрэгтэй-1 2
шуудуунд элс оруулах тэгшлэж III зэрэгтэй-2
500 3.6
нягтруулах II зэрэгтэй-1
3. Ёроолын хавтанг оосорлож 3
700 3.9
шуудуунд оруулах
4. Ёроолын хавтангийн хоорондох
900 4.4
зайг цементэн зуурмагаар шавах 4
5. Ханын хавтан байрлуулах
суурийг цэвэрлэж. цементэн
32
БНбД 83-21-21
зуурмаг авчирч дэвссэний дараа

хавтанг оосорлож шуудуунд
оруулах. угсрах
6. Ханын блокны хоорондын
уулзварын зайг цементэн
зуурмагаар чигжиж. хашлага
суулгах задлах
7. Ханын гулдмай хавтангуудын
хоорондох уулзварын зайг
цементэн зуурмагаар чигжиж
гадаргууг нийвийдэж тэгшлэх
8. Ханын гулдмай. ёроолын
хавтангийн хоорондох уулзварын
зайг /Г хэлбэрийн блокоор
угсарсан сувагт/ бетон
зуурмагаар чигжиж. арматурыг
байрлуулах. уулзваруудыг
зангидаж бетон хольц цутгах
Тусгаарлаг-чид: 800 3.4 5
9. Хоолойн дор тавих төмөрбетон Т хэлбэ-
IY зэрэгтэй-1 1000 3.9 6
тулгуурын хавтанг тавих газрыг рийн
III зэрэгтэй-1 1200 4.2 7
тэмдэглэж цэвэрлэх. цементэн
II зэрэгтэй-1 1400 5.0 8
зуурмаг дэвсэж. хавтанг
оосорлож тааруулан шуудуунд
оруулах
10.Сувгийн хучилтын хавтанг
байрлуулах. газрыг цэвэрлэх.
цементэн зуурмаг дэвсээд
хавтанг оосорлож шуудуунд
оруулах
11.Хавтангуудын хоорондох зай.
ханын блок. хучилтын хавтангийн
хоорондох уулзварын зайг
цементэн зуурмагаар чигжиж.
хашлагыг суулгах ба гадаргууг
тэгшлэх
12.Хучилтын хавтан дээр цемент
зуурмагаар тэгшхэн үе хийж
гадаргууг засаж тэгшлэх

Материалаа бэлтгэн хучилтын
IY зэрэгтэй-1 Г хэлбэ- 500 0.68 10
дээр хар тос түрхэж 2 үе хар
III зэрэгтэй-1 рийн 700 0.75 11
цаасаар ус тусгаарлагч хийх
Материалаа бэлтгэж хучилтанд
IY зэрэгтэй-1 Т хэлбэ- 1000 0.8 14
хар тос түрхэж 2 үе хар цаасаар
III зэрэгтэй-1 рийн 1200 0.93 15
ус тусгаарлагч хийх
300 0.53
17
500 0.6
18
700 0.7
Тусгаарлаг-чид: Г хэлбэ- 19
Хучилтын ус тусгаарлагч дээр 900 0.81
III зэрэгтэй-1 Рийн 20
цементэн зуурмагаар хамгаалах
II зэрэгтэй-1 Т хэлбэ- 21
үе хийж гадаргууг тэгшлэх 800 0.65
рийн 22
1000 0.75
23
1200 0.89
24
1400 1.0
а б в
33
БНбД 83-21-21
&21-23. ТЭГШ ӨНЦӨГТ БЛОКООР УГСАРМАЛ

ТӨМӨРБЕТОН НЭГ МАЯГИЙН СУВАГ УГСРАХ
1м сувгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм

Хөд
Салааны Хоолойн өл
бүрэлдэхүүн голч. мөр-
Ажлын нэр №
мрэгжлийн /мм/ хүр зарц
зэрэг тэл уу-
лалт
1.Банзан хашлага суулгах. чиг барих. гадас
хадах
2. Шуудуунд элс оруулж. элсэн дэвсгэр үе хийн
нягтруулах
3. Ёроолын хавтанг тааруулж шуудуунд оосорлож
оруулах
4. Ёроолын хавтангуудын хоорондох зайг
цементэн зуурмагаар шавж гадаргууг тэгшилж
өнгөлөх
5. Ханын гулдмайг байрлуулж тавих. суурийг Гадна хоолой
цэвэрлэх. цементэн зуурмаг авчирч дэвсэх. гадна хоолойн
гулдмайгаа оосорлон шуудуунд оруулж угсрах угсрагчид:
200 2.0 1
6. Блокуудын хоорондох босоо заадас ба Y зэрэгтэй-1
400 2.6 2
ёроолын хавтан гулдмайн хоорондох уулзварын IY зэрэгтэй-1
600 3.0 3
зайг цементэн зуурмагаар чигжиж хашлагыг III зэрэгтэй-2
суулгах задлах II зэрэгтэй-1
7. Дамжуулах хоолой дор тавих төмөрбетон
тулгуурын хавтанг байрлуулах газрыг тэмдэглэх.
цэвэрлэх. цементэн зуурмаг авчирч дэвсэх
хавтанг оосорлож шуудуунд оруулж угсрах
8. Хучилтын хавтангын хоорондох зай ба ханын
гулдмай. хучилтын хавтангийн хоорондох зайг
цементэн зуурмагаар чигжих. хашлага суулгах ба
задлах. гадаргууг тэгшилж өнгөлөх
9. Хучилтан дээр цементэн зуурмагаар тэгшлэх
үе хийж гадаргууг засаж тэгшлэх
Материалаа бэлтгэж хучилтанд хар тос түрхэж 2 IY зэрэгтэй-1 200 0.33 4
үе хар цаасаар ус тусгаарлагч хийх III зэрэгтэй-1 400 0.46 5
Тусгаарлагч: 200 0.27 7
Хучилтын ус тусгаарлагч дээр цементэн
III зэрэгтэй-1 400 0.4 8
зуурмагаар хамгаалах үе хийж гадаргууг тэгшлэх
34
БНбД 83-21-21
&21-24. УГСАРМАЛ ТӨМӨР БЕТОН ТЭВШЭЭР СУВАГ ХИЙХ
2 метр сувгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

мэргэжлийн /мм/ хүр зарцуу-
зэрэг тэл лалт
Суваг угсрахад
1. Банзан хашлага суулгах ба чиг барих гадас
хадах
2. Шуудуунд элс оруулан. элсэн дэвсгэр үе хийж
3. Сувгийн доод хэсгийг оосорлон шуудуунд
оруулж. угсран тааруулах
200 0.95 1
4. Сувгийн ул. тэвш хоорондох заадсыг цементэн Гадна
300 1.2 2
зуурмагаар шавж гадаргууг өнгөлөх хоолойн
400 1.5 3
5. Хоолой дор тавих төмөр бетон тулгуурын дэр угсрагчид:
600 1.8 4
байрлуулах газрыг тэмдэглэж. суурийг Y зэрэгтэй-1
800 2.2 5
цэвэрлэх.цементэн зуурмаг авчирч дэвсэх. IYзэрэгтэй-1
1000 2.6 6
хавтанг оосорлон шуудуунд оруулж угсрах. III зэрэгтэй-2
1200 3.2 7
тааруулах II зэрэгтэй-1
1400 3.8 8
6. Цементэн зуурмаг авчирч дэвссэний дараа
хучилтын тэвшийг шуудуунд оосорлож оруулах.
угсрах
7. Хучилтын болон ул тэвш хоорондох зайг
цементэн зуурмагаар чигжих. хэв хашмал угсрах.
задлах. гадаргууг тэгшилж өнгөлөх
8. Хучилтын ус тусгаарлах үе дээр цементэн
зуурмагаар тэгшилгээ хийх
200 0.28 9
300 0.35 10
400 0.48 11
Материалаа бэлтгэж хучилтанд хар тос түрхэж 2 Тусгаарлагч:
600 0.58 12
үе хар цаасаар ус тусгаарлагч хийх III зэрэгтэй-1
800 0.66 13
1000 0.75 14
1200 0.84 15
1400 0.96 16
35
БНбД 83-21-21
&21-25 “П” ХЭЛБЭРИЙН ЭЗЭЛХҮҮНТ СЕКЦЭЭР

Хучилтын ус тусгаарлагч дээр цементэн Тусгаарлагч: 250 0.33 7
зуурмагаар хамгаалах үе хийж гадаргууг III зэрэгтэй-1 350 0.41 8
тэгшлэх II зэрэгтэй-1 600 0.54 9
УГСАРМАЛ ТӨМӨРБЕТОН СУВАГ УГСРАХ

&21-26. ТООСГООР ТЭГШ ӨНЦӨГТ НЭГ МАЯГИЙН СУВАГ ӨРӨХ
1метр сувгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

мэргэжлийн /мм/ хүр зарцуу-
зэрэг тэл лалт
Суваг угсрах
1.Банзан хашлага суулгах ба чиг барих
гадас хадах
2. Шуудуунд элс оруулж. элсэн дэвсгэр үе
хийж нягтруулах
3. Ул хавтанг оосорлон шуудуунд оруулж.
угсран тааруулах
4. Ул хавтан тэвшний хоорондох заадсыг
цементэн зуурмагаар шавж гадаргууг
Гадна
өнгөлөх
хоолойн
5.Хоолой дор тавих төмөр бетон тулгуурын
угсрагчид: 1
дэр байрлуулах газрыг тэмдэглэх. 250 1.1
Y зэрэгтэй-1 2
цэвэрлэх. цементэн зуурмаг авчирч дэвсэх. 350 1.3
IYзэрэгтэй-1 3
дэрийг оосорлон шуудуунд оруулж угсрах. 600 1.6
тааруулах
6. “П” хэлбэрийн секцийг байрлах газрыг
цэвэрлэх. цементэн зуурмаг авчирч дэвсэх.
оосорлон шуудуунд оруулж угсрах.
тааруулах
7. Элемент хоорондох зай ба элемент
ёроолын хавтангийн хоорондох зайг
цементэн зуурмагаар чигжих. хэв хашмал
угсрах. задлах. гадаргууг тэгшилж өнгөлөх
8.Хучилтын ус тусгаарлагч дээр цементэн
зуурмагаар тэгшилгээ хийх
Тусгаарлагч:
Материалаа бэлтгэж хучилтанд хар тос 250
IYзэрэгтэй-1 0.39 4
түрхэж 2 үе хар цаасаар ус тусгаарлагч 350
0.47 5
хийх 600
III зэрэгтэй-1 0.59 6
200 17
0.25
300 18
0.34
400 19
0.48
Хучилтын ус тусгаарлагч дээр цементэн Тусгаарлагч: 600 20
0.6
зуурмагаар хамгаалах үе хийж гадаргууг III зэрэгтэй-1 800 21
0.69
тэгшлэх II зэрэгтэй-1 1000 22
0.79
1200 23
0.9
1400 24
1.0
36
БНбД 83-21-21

Нормд тоосгоор тэгш өнцөгт нэг маягийн суваг өрөхөөр тооцсон. Ажил
эхлэхийн өмнө бүх хэрэгцээт материал ба төмөрбетон эдлэлийг обьектод
зөөвөрлөн авчирч шуудууны эргээр краны сум хүрэх газарт тавьсан байх ёстой.
Төмөрбетон эдлэлийг угсрахын өмнө хог шороо бусад зүйлсээс цэвэрлэсэн байна.
Хоолойг угсарч дулаалсны дараа өрлөг ба сувгийн таг тавих ажлыг гүйцэтгэх
ёстой. Хоолой угсрахын өмнө тулгуурын хавтанг хоолойн дор тавина.
1 метр урт суваг угсрах хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Ажлын нэр Салааны Хоолойн голч. /мм/ хүртэл
№
мэрэгжлийн 100 200 300 400 500
зэрэг
Бетон бэлтгэл хийхэд:
Гадна яндан
1. Банзан хашлага хийх. чиг барих
хоолой угсрагч:
гадас хадах
2. Элсэн тэгшлэх үе хийх 0.36 0.46 0.53 0.62 0.69 1
3. Бетон хольцыг шуудуунд
авчирч цутгаж бетон суурь хийх.
тэгшлэх тааруулах
Хоолойн дор тавих төмөрбетон
Гадна хоолой
тулгуурын хавтанг байрлуулах
угсрагч
газрыг тэмдэглэж цэвэрлэх.
цементэн зуурмаг авчирч 0.03 0.03 0.03 0.05 0.05 2
шуудуунд дэвсэх. хавтанг
оосорлон шуудуунд оруулж
угсрах. тааруулах
Өрлөгчид
Материалыг шуудуунд авчирч
оруулж цементэн зуурмаг дээр IY зэрэгтэй-1 0.54 0.94 1.4 1.6 2.1 3
тоосгоор хана өрөх
Хучилтын хавтанг угсрахад
1. Хучилтын хавтан угсрах
газрыг цэвэрлэж хавтанг
угсрах. цементэн зуурмаг
гадна хоолойн
авчирч дэвсэх. хавтанг
угсрагч
оосорлон тааруулан шуудуунд
оруулах 0.53 0.41 0.54 0.7 0.7 4
2. Хучилтын хавтан ба хана
хучилтын хавтангийн
хоорондох заадсыг цементэн
зуурмагаар чигжиж хашлага
суулгах ба задлах. гадаргууг
өнгөлөх
Хучилт дээр цементэн зуурмагаар Бетончид
тэгшлэх үе хийж гадаргууг III зэрэгтэй-1 0.18 0.24 0.27 0.36 0.36 5
тэгшлэх II зэрэгтэй-1
Материалаа бэлтгэж хучилтанд
хар тос түрхэж 2 үе хар цаасаар 0.3 0.36 0.41 0.52 0.52 6
тусгаарлагч хийх
Хучилтын ус тусгаарлагч дээр Тусгаарлагч
цементэн зуурмагаар хамгаалах III зэрэгтэй-1 0.23 0.3 0.35 0.46 0.46 7
үе хийж гадаргууг тэгшлэх II зэрэгтэй-1
а б в г д
37
БНбД 83-21-21
Тайлбар:
Бэхэлгээний шуудуунд сувгийн угсарвал 3-р мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын
&21-27. СУВАГТ НЭГ МАЯГИЙН УГСАРМАЛ ТӨМӨРБЕТОН

ХАМГААЛАЛТЫН ТУЛГУУР ХИЙХ
1. Шуудууг тулгуур суулгах хэсэгт гараар гүнзгийлэн ухах. хөрсийг суллаж
шуудууны эрэгт гаргах;
2. Бетон зуурмагийг авчирч сууринд цутгах. тэгшлэж нягтруулах;
3. Зангилаа зангидаж арматур тавих;
4. Элементүүдийг бэлтгэж хашлага суулгах;
5. Банзан хашлаганд бетон цутгаж нягтруулан гадаргууг тэгш болгох;
6. Бетон бэхжсэний дараа хашлагыг задлаж цэвэрлэн хуваах.
Нэг тулгуурын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Сувгийн төрөл
Г ба Т хэлбэрийн Бүх хийцийн үл
Салааны бүрэлдэхүүн №
блок нэвтрэх суваг
Хөдөлмөр Хөдөлмөр
Хоолойн голч зарцуулалт зарцуулалт
50 2.3 1
80 3.5 2
100 12.0 4.2 3
Яндан хоолой угсрагч 150 15.0 6.1 4
200 16.5 7.9 5
250 17.5 9.3 6
IV- зэрэгтэй 1 300 19.5 11.0 7
400 22.5 15.0 8
III- зэрэгтэй 2 500 25.0 18.0 9
600 28.0 22.5 10
700 31.0 25.0 11
II- зэрэгтэй 1 800 33.5 29.0 12
900 36.5 32.5 13
1000 40.0 36.5 14
1200 45.0 43.0 15
1400 51.0 49.5 16
а б
38
БНбД 83-21-21
&21-28. НЭГ ЗАГВАРЫН БУС КОЛЛЕКТОР, СУВАГ, КАМЕР,

ХУДАГ УГСРАХ
Салааны Хөдөлм
бүрэлдэхүүн Хэмжих өр
Ажлын нэр Ажлын нэр №
мэргэжлийн нэгж зарцуу-
зэрэг лалт
М2 1.Блокийг сонгон 1
0.5 Гадна хоолой авах цэвэрлэх 0.22 2
0.75 угсрагчид 2.Суурийг хог I Блок 0.26 3
1.0 шорооноос 0.32 4
1.25 V- зэрэгтэй-1 цэвэрлэх 0.37 5
Коллектор. 1.5 III- зэрэгтэй-1 3.Цементэн 0.43 6
суваг. худгийн 2.0 зуурмаг дэвсэх 0.53 7
ханын төмөр 3.0 4.Блокийг шуудуу 0.75 8
бетон блок 4.0 буюу нүхэнд 0.96 9
тавих 5.0 оосорлож оруулах 1.2 10
Блокийн талбай 6.0 5.Блокийг тэнхлэг 1.4 11
8.0 ба өндрөөр нь 1.8 12
10.0 тэмдэгтэнд 2.3
тохируулж тавих
Яндан хоолой 1.Хавтанг сонгож 13
Коллектор. 1.0 гадна хоолойн авах ба цэвэрлэх 0.2 14
суваг. худгийн 2.0 угсрагчид 2.Хавтан тавих 1 0.24 15
улны ба 3.0 IV- зэрэгтэй-1 газрыг цэвэрлэх Хавтан 0.3 16
хучилтын 4.0 III- зэрэгтэй-1 3.Цементэн 0.36 17
хавтан тавих 6.0 зуурмаг түрхэх 0.52 18
Хавтангийн 8.0 4.Хавтанг 0.69 19
талбай 10 оосорлож сууринд 0.84
оруулж тавих.
тааруулах
0.2*0.2 Гадна яндан Хавтан тавих 0.06 20
0.3*0.3 хоолой гадна газрыг тэмдэглэх 0.09 21
Яндан 0.4*0.4 хоолойн Суурийг цэвэрлэх 0.12 22
хоолойн 0.5*0.5 угсрагч Цементэн зуурмаг 0.19 23
дор төмөр 0.65*0.65 түрхэх 1 Дэр 0.26 24
бетон дэр 0.75*0.75 V- зэрэгтэй-1 Хавтанг суурин 0.33 25
тавих 0.9*0.9 дээр оосорлон 0.45 26
Дэрний 1.2*1.2 III- зэрэгтэй-2 тааруулж тавих 0.64 27
хэмжээ 1.5*1.5 0.83 28
Ханын Блокийн Гадна 1.Хашлага буулгах 1м 0.11 29

блокны өндөр хоолойн 2.Заадсыг цемен- заадас 0.16 30
хоорондох 1.5м угсрагчид тэн зуурмагаар
босоо хүртэл шавах
заадсыг Блокийн IV- зэрэгтэй-1 3.Хашлага задлах
шавах өндөр 4.Гадаргууг
1.5м-ээс III - зэрэгтэй- өнгөлөх
дээш 1
Хучилтын хавтангийн 1м 0.05 31
хоорондох хэвтээ заадас
заадсыг шавах
39
БНбД 83-21-21
Г хэлбэрийн Яндан хоолой 1.Уулзварт 1 метр 0.25 32

ханын блок. гадна хоолойн арматурыг тэгшлэх. заадас
суурийн угсрагч Зангидаж тавих
хавтангийн 2.Бетон хананд буюу
хоорондох цементэн
уулзварыг 3.Зуурмагийг
чигжих уулзварт цутгах.
4.Гадаргууг
нягтруулж гөлгөр
болгох
Коллектор Ус тусгаарлагчид 1.Хуйлаастай 1м заадас 0.17 33
сувгийн 30 IV- зэрэгтэй-1 цаасыг огтлох
уулзварыг хар III- зэрэгтэй-1 2.хар тосон лавыг 0.21 34
тосон дээр 2 II- зэрэгтэй-1 чанах
давхар хар 50 3.Залгаасанд хар
цаасаар нааж тос түрхэх
ус тусгаарлагч 4.Залгаасны
хийх. гадаргууг 2 давхар
залгаасны хуйлаастай цаас
өргөн. см. наах
хүртэл
Бетон 10 Бетончин 1.Гадаргууг 1м2 0.15 35
гадаргууг 20 III- зэрэгтэй -1 цэвэрлэх гадаргуу 0.18 36
цементэн 30 II- зэрэгтэй -1 2.Цементэн 0.2 37
зуурмагаар 50 зуурмагийг хутгаж 0.23 38
тэгшлэх. авах
зуурмагийн 3.Зуурмагийг бетон
үеийн зузаан гадаргууд түрхэж
/мм/. хүртэл гөлгөр болгох
Цементэн 20 Ус тусгаарлагчид 1.Гадаргууг 1м2 0.21 39
зуурмагаар III- зэрэгтэй -1 цэвэрлэх гадаргуу
хамгаалалтын 40 II- зэрэгтэй -1 2.Цементэн 0.23 40
үе хийх үеийн зуурмагийг хутгаж
зузаан /мм/ авах
хүртэл 3.Зуурмагийг бетон
гадаргууд түрхэж
гөлгөр болгох
Сувгийн ханын 0.5 Өрлөгчин 1.Суурийг цэвэрлэх 1 м3 өрлөг 5.3 41
тоосгон 1 IV- зэрэгтэй -1 2.Цементэн 4.1 42
өрлөгийг өрөх. 1.5 II- зэрэгтэй -1 зуурмаг нааж 3.4 43
ханын зузаан. 2 ханын өрлөг өрөх 3.0 44
тоосгоны бэлэн зуурмагийг
хэмжээгээр хүрзээр хутгаж
авах/худаг.
коллекторын
өрлөгт
3.Өрлөг шалгах
4.Өрөх явцдаа
хоолой. дөрөөлөх
цуйдан тавих
/худаг. камерт /
Тэгш өнцөгт 1 Өрлөгчин 1.Суурийг цэвэрлэх 1м3 өрлөг 4.4 45
худаг ба 1.5 V- зэрэгтэй -1 2.Цементэн 3.7 46
хувьсах 2 II- зэрэгтэй -1 зуурмагаар нааж. 3.3 47
огтлолтой өрлөг өрөх. тоосгыг
камерийн хагалах. бэлэн
40
БНбД 83-21-21
тоосгон өрөг. зуурмагийг хүрзээр

ханын зузаан. хутгаж авах.
тоосгоны хоолой тавих нүх
хэмжээгээр гаргах /худаг.
камерт/
3.Өрлөг өрөх.
шалгах
4.Өрлөгийн явцад
хоолой дөрөөлөх
Мөн адил дугуй 1 Өрлөгчин цуйданг суулгаж 1м3 өрлөг 4.8 48
1 1.5 V- зэрэгтэй 1 чигжих /худаг. 4.1 49
2 II- зэрэгтэй 1 камерт/ 3.6 50
Температур 4 Тусгаарлагч 1.Залгаасанд 1 заадас 9.9 51
суултын 6 IV- зэрэгтэй 1 тостой олс чигжих /уулзвар/ 11.0 52
заадсыг 8 III- зэрэгтэй 1 2.Хучилтын 13.0 53
коллекторт 10 II- зэрэгтэй 1 заадасны бетон 15.0 54
хийх. 12 гадаргууг цементэн 16.5 55
коллекторын 14 зуурмагаар тэгшлэх 18.5 56
дотор талын 16 /уулзвар/ 21.5 57
хөндлөн 3.Залгаасыг хар
огтлолын тосон лаваар
талбай. м2. цутгах
хүртэл 4.Суурь ба ханын
залгаасанд 4
давхар хучилтанд 6
давхар хар цаас
нааж ус
тусгаарлагч хийх
5.Хучилтын
залгаасны
тусгаарлагчийг
хамгаалж цементэн
зуурмагаар шавна.
6.Ханын
темпаратур
суултын заадсыг
асбестоцементэн
хавтангаар өнгөлөх
Тэгш өнцөгт Мужаан 1.Хашлагын эд Бетонтой 0.75 58
камер ба IV- зэрэгтэй 1 ангийг бэлтгэх нийлэх
худгийн III- зэрэгтэй 1 2.Босоо тулгуурыг 1м2
хашлага хийж бэхлэх хашлага
суулгах 3.Босоо тулгуурт
банз хадаж
хоолойд нүх гаргах
Тэгш өнцөгт Мужаан 1.Хашлагыг задалж Бетонтой 0.2 59

худаг ба. III- зэрэгтэй 1 банзыг бетоны нийлэх
камерийн II- зэрэгтэй 1 үлдэгдлээс 1м2
хашлагыг цэвэрлэх хашлага
задлах 2.Тулгуурыг
бэхэлгээнээс
салгаж хураах
3.Материалыг
тавиурт хураах
Тэгш өнцөгт 6 Арматурчид 1.Тавигдах 1 тн 37.0 60
худаг. 8 V- зэрэгтэй 1 арматурын шилбэ арматур 31.0 61
41
БНбД 83-21-21
камерийн 12 II- зэрэгтэй 1 ба хомутын тавих 20.0 62

арматурыг 18 байрлалыг 14.5 63
суулгах. 26 тэмдэглэх 11.0 64
арматурын 2.Арматурыг
голч /мм/ хашлаганд суулгаж.
хүртэл зангидах
Хоолойн гэр Бетончин 1.Хашлагыг хог 1м3 1.8 65
хөдөлгөөнгүй IV- зэрэгтэй 1 шорооноос бетоны
тулгуур. камер. II- зэрэгтэй 1 цэвэрлэх хольц
суваг. 2.Хөнгөн маягийн
коллекторын шат вандан тавих
хананд бетон 3.Бетон хольцыг
цутгах шуудуунд оруулах
хашлаганд бетон
цутган тэгшлэж
холбох Яндан хоолойн 1.Тулгуурын нүх 1м3 2.3 66
хэрэгсэл. угсрагчид ухах бетоны
хоолойн дор III- зэрэгтэй 1 2.Бетон хольцыг хольц
цутгамал бетон II- зэрэгтэй 1 хашлаганд хийж
тулгуур хийх цутгах
3.Бетоны хольцыг
тэгшлэж нягтруулах
Камер. худгийн Яндан хоолойн 1.Ус. цемент. элс 1 таг 1.2 67
таг /люк/ угсрагчид зөөж цементийн
суулгах IV- зэрэг 1 зуурмаг бэлтгэх
II- зэрэг 1 2 Тагны хүрээ
суулгах газрыг
тэгшлэх
3. хүрээг суулгаж
бэхлэх
4.Хүрээг
зуурмагаар чигжих
Тагийг тавих
Худаг. Гадна яндан 1.Тагийг цэвэрлэх 1 таг 1.3 68
камерийн хоолойн угсрагчид 2.Хүрээний таг.
тагийг авах IV- зэрэг 1 бэхэлгээг авах
II- зэрэг 1 3.Хүрээг авч
зуурмагаас
цэвэрлэх
Өрлөгчид 1.Материал Тоосго-ны 0.29 69
Камер. худгийн IV- зэрэгтэй 1 авчирах нэг эгнээ
хүзүүвчийг II- зэрэг тэй1 2.Цементэн
тоосгоор өрж зуурмаг бэлтгэх
өндөрлөх 3.Суурийг цэвэрлэх
4.Хүзүүвчийг
тоосгоор өрөх
Камер. худгийн Өрлөгчин 1.Хүзүүвчний Мөн адил 0.34 70
хүзүүвчийн II зэрэгтэй тоосгон өрлөгийг
тоосгон задлах
өрлөгийг 2.Тоосгон
задлах зуурмагаас
цэвэрлэх
3.Тоосгыг тавиурт
өрөх
42
БНбД 83-21-21
Тайлбар:
1. Тоосгон худаг. суваг камерийг бэхэлгээтэй шуудуунд хийвэл 41-50 мөрийн
2. Бохир усны худаг хийхэд 45-50-р мөрийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
1.3-аар өсгөнө.
3. П хэлбэрийн секц. хайрцагын блок. сувгийг суулгахад 13-19-р мөрний
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 1.2-оор өсгөнө.
4. 60-64-р мөрүүдийн хөдөлмөр зарцуулалтад арматурыг зангидаж холбож
хийхээр орсон. Хэрэв арматурыг цахилгаанаар гагнаж холбовол 60-64-р
мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0.75-аар өсгөнө.
5. Зарцуулалтын нормын 65-р мөрөнд камер. суваг. коллекторын ханыг бетон
хольцоор цутгахаар тооцсон. Камер. суваг. коллекторын суурь ба тагийг
бетон хольцоор цутгавал 21-32-аар зүйл ангийн 2-р мөрийн хөдөлмөр
зарцуулалтын нормоор нормчилно.
6. Өөрчлөлтгүй огтлолттой тоосгон худгийн өрлөг өрөхөд 45-50-р мөрний
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0.94-өөр өсгөнө.
БҮЛЭГ 4. ХУДАГ
&21-29. НЭГ МАЯГИЙН ТӨМӨРБЕТОН. БЕТОН ХУДГИЙГ УГСРАХ
Нормд худгийг дараах гүнд суулгахаар тооцсон. м-ээр: 3-саланги цагиргаар;

2.5 - ус түгээгүүр, хийн хангамж, борооны усны шугамд бэлэн цилиндрээр;
3-ариутгах татуургын шугамд хоолойн голч 400 /мм/ хүртэл;
3.5 -ариутгах татуургын шугамд хоолойнголч 500-900 /мм/ хүртэл;
4 - ариутгах татуургын шугамд хоолойн голч 1000-1500 /мм/ хүртэл.
1. Нүхний ёроолыг цэвэрлэх, нүхэнд элс, дайрга зөөж хийх, тэгшлэж нягтруулах,
худгийн суурин дор элсэн буюу дайрган дэвсгэр хийх;
2. Суурийн хавтангийн заадсыг цементэн зуурмагаар шавж тавих. гадаргууг
цементэн зуурмагаар өнгөлөх;
3. Худгийг салангад цагирагаар угсрах эсвэл угсармал бэлэн цилиндрийн
заадсыг шавж угсрах;
4. Худгийн хананд байгаа хоолойн нүх ба зайг бетоны хольц буюу цементэн
зуурмагаар чигжих. хашлагыг суулгах ба задлах;
5. Худагт шат гишгүүр тавьж бэхлэх;
6. Хучилтын хавтангийн заадсыг цементэн зуурмагаар шавж хавтанг тавих.
гадаргууг цементэн зуурмагаар өнгөлөх;
7. Тулгуурын цагираг ба тагийг бэхлэж тавих;
Худгийг нойтон хөрсөнд угсрахад худгийн гадна гадаргууг халуун хар тосоор
хоёр дахин гараар будах ажлыг нэмж оруулна.
43
БНбД 83-21-21
Нэг худгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Салааны Худаг
бүрэлдэхүүн Худгийн голч Бэлэн
Ажлын нэр Салангад
Мэргэжлийн /мм/-ээр цилинд- №
цагирагаар
зэрэг рээр
800 - 3.8 1
хоолойн
угсрагчид
Худаг хийх
IV- зэрэгтэй1
III- зэрэгтэй 3
1000 7.6 5.5 2
II- зэрэгтэй 1
хоолойн 1250 9.1 7.8 3
угсрагчид 1500 10.5 7.8 4
Худаг хийх
V- зэрэгтэй1 2000 13.5 9.6 5
III- зэрэгтэй 3 2500 - 11.5 6
II- зэрэгтэй 1
800 - 0.89 7
1000 1.6 1.7 8
Худгийн гадна
Тусгаарлагч 1250 2.2 2.0 9
гадаргууг хар тосоор
IV- зэрэгтэй1 1500 3.0 2.8 10
хоёр будах
2000 4.1 3.8 11
2500 - 5.0 12
а б
Тайлбар:
1. Энэ нормд худгийг тулгуур цагираг ба тагийг суулгаж угсрахаар тооцсон
/хүзүүвч ороогүй/ хүзүүвчийн цагираг тус бүрийг суулгахад хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 1.5-аар нэмэх ба гадна хоолой угсрагчдын салааны
бүрэлдэхүүнд доорх зэрэгтэй хүмүүсийг оруулна. IV-р зэрэгтэй 1. 3-р
зэрэгтэй –3 .2-р зэрэгтэй-1.
2. Худгийг нойтон хөрсөнд угсарвал 1-6-р мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын
3. Бэхэлгээтэй нүхэнд худаг угсарвал 1-6-р мөрний хөдөлмөр зарцуулалтын
4. Тоосгон ба цутгамал бетон сууринд төмөрбетон цагирагаар худаг угсрахад
“а”-р зүйлийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 0.7-оор өсгөнө. Суурь цутгах
ажлыг 21-28-аар нормчилно.
&21-30. НЭГ МАЯГИЙН ТООСГОН ХУДГИЙГ ӨРӨХ

ХУДАГ ӨРӨХ
1. Нүхний ёроолыг тэгшлэж цэвэрлэх, дайрга зөөж нүхэнд хийх, тэгшлэх

нягтруулах, худгийн суурин дор дайрган дэвсгэр хийх;
2. Нүхэнд бетон хольц цутгаж бетон бэлтгэл хийх. тэгшлэж нягтруулах;
3. Тоосго. зуурмагийг нүхэнд оруулж худгийн тоосгон өрөг өрөх. тоосгыг
хуваах. зуурмагийг дэвсэх. шат буюу гишгүүр суулгасан нүхийг чигжих. шат
гишгүүр угсрах;
4. Худгийн хананд суулгасан хоолойн нүхийг бетон хольц буюу цементэн
зуурмагаар чигжих;
5. Тагтай нээлхийг суулгаж бэхлэх.
44
БНбД 83-21-21
Салааны бүрэлдэхүүн мэргэжлийн зэрэг:

V- зэрэгтэй1
III- зэрэгтэй1
II- зэрэгтэй1
Хүснэгт 1
Нэг худгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Дамжуулах Хоолойн Худгийн
Хөдөлмөр
хоолойн Худгийн суурь голч /мм/ гүн /м/ №
зарцуулалт
зориулалт хүртэл хүртэл
Дугуй 200 13.0 1
Холболтгүй 400 15.0 2
Хийн ба цэвэр 200 2 15.5
Холболттой
усны шугам 400 17.5
3
200 16.5 4
Холболтгүй
400 18.5 5
3
6
200 19.5 7
400 22.0 8
200 20.5 9
өнцөгт
Тэгш
400 3 23.0 10
200 24.0 11
400 28.0 12
Бохир усны шугам 200 3 18.5 13
500 24.0 14
4
800 28.0 15
Дугуй 1000 5 38.0 16
600 25.0 17
800 4 28.5 18
1000 40.0 19
1200 48.0 20
5
Тэгш өнцөгт 1500 53.0 21
а б в
ХУДГИЙН ХАНЫН ГАДНА ГАДАРГУУГ ХАР ТОСООР БУДАХ
1. Гадаргууг цэвэрлэх;
2. Материалыг нүхэнд зөөж аваачих;
3. Худгийн гадаргууг бэлэн хар тосоор нэг удаа будах.
Салааны бүрэлдэхүүн. мэргэжлийн зэрэг:

Тусгаарлагч IV-р зэрэгтэй
Хүснэгт 2
Нэг. Худгийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Дамжуулах Худгийн гүн
Хоолойн голч Хөдөлмөр
хоолойн Худгийн суурь метр. №
/мм/ хүртэл зарцуулалт
зориулалт хүртэл
Холболтгүй 200 2 1.1 1
Дугуй
400 1.2 2
Хийн ба усан Холболттой 200 1.2 3
түгээгүүр 400 1.4 4
Холболтгүй 200 1.4 5
3
400 1.6 6
45
БНбД 83-21-21
Холболттой 200 1.6 7

400 1.8 8
Тэгш 200 1.7 9
өнцөгт 400 1.8 10
3
200 1.8 11
400 2.1 12
Бохир усны Дугуй 13
шугам 14
200 3 1.3 15
500 4 1.7 16
800 4 2.0
1000 5 2.8
600 4 2.3 17
Тэгш өнцөгт 800 4 2.5 18
1000 4 3.0 19
1200 5 3.6 20
1500 5 4.0 21
Тайлбар:
1. Нэгдүгээр хүснэгтэнд заагдсанаас худгийн суух гүн илүү бол өндрийн 1 метр
бүрт хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг 3.5-аар нэмэгдүүлнэ.
2. Бэхэлгээтэй нүхэнд худгийг өрөхөд 1-р хүснэгтийн хөдөлмөр зарцуулалтын
3. Худгийн заадсыг шавахгүй өрөхөд 1-р хүснэгтийн 13-21-р мөрүүдийн
хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг
а) 1 ба 1.5 тоосгоор худаг өрөхөд 0.7-оор.
б) 2 тоосгоор өрвөл 0.8-аар тус тус өсгөнө.
4. Худгийн ханын гадаргууг хар тосоор 2 удаа будахад 2-р хүснэгтийн
5. Худгийг нойтон хөрсөнд өрвөл 1-р хүснэгтийн хөдөлмөр зарцуулалтын
&21-31 ХУДАГ ДОТОР БЕТОНООР ХОВИЛ ГАРГАХ

1. Банзан хашлага угсрах;
2. Бетон хольц зөөж ховил цутгах;
3. Бетон хольцыг нягтруулж гадаргууг гөлгөр болгох;
4. Хашлага задлах.

Гадна хоолойн угсрагчид IV зэрэг-1.
АРИУТГАХ ТАТУУРГЫН ХОВИЛ

Хүснэгт 1
I ховилын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн Дугуй худаг Тэгш өнцөгт
голч /мм/ Ганц Ганц
Хоёр Хоёр
хүртэл Шулуун салаал- Шулуун салаал-
салаал- салаал- №
шугаман сан буюу шугаман сан буюу
сан сан
муруй муруй
100 0.47 1.0 1.8 0.75 1.3 2.0 1
150 0.66 1.3 2.1 0.85 1.5 2.3 2
46
БНбД 83-21-21
200 0.85 1.5 2.3 0.94 1.7 2.6 3

250 1.0 1.7 2.8 1.0 2.0 3.0 4
300 1.1 1.9 3.3 1.2 2.3 3.4 5
400 1.3 2.4 4.0 1.5 2.7 3.9 6
500 1.7 3.2 5.1 1.9 3.2 4.5 7
600 2.1 3.9 6.2 2.1 3.7 5.2 8
700 2.4 4.7 7.2 2.3 4.1 5.8 9
800 2.9 5.6 8.3 2.6 4.6 6.4 10
900 3.4 6.4 9.4 2.9 5.2 7.0 11
1000 3.9 7.2 10.5 3.2 5.6 7.7 12
1200 5.1 8.8 12.5 3.8 6.6 8.9 13
1400 6.0 10.5 15.0 4.3 7.5 10.5 14
1500 6.6 11.5 16.0 4.7 8.0 11.0 15
а б в г д е
БОРООНЫ УСНЫ ХУДГИЙН ХОВИЛ

Хүснэгт 2
I ховилын хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн Дугуй худаг Тэгш өнцөгт
голч /мм/
хүртэл Ганц
Ганц Хоёр салаал- Хоёр №
Шулуун Шулуун
салаал-сан салаал- сан салаал-
шугаман шугаман
буюу муруй сан буюу сан
муруй
100 0.37 0.88 1.4 0.52 1.1 1.6 1
150 0.52 1.0 1.7 0.59 1.3 1.9 2
200 0.67 1.3 2.0 0.65 1.4 2.1 3
250 0.82 1.4 2.4 0.72 1.6 2.4 4
300 0.9 1.6 2.8 0.85 1.9 2.7 5
400 1.0 2.0 3.5 1.0 2.2 3.2 6
500 1.4 2.8 4.4 1.3 2.7 3.6 7
600 1.6 3.5 5.2 1.4 3.1 4.2 8
700 2.0 4.1 6.0 1.6 3.4 4.7 9
800 2.3 4.8 7.0 1.8 3.8 5.2 10
900 2.7 5.6 8.0 2.0 4.2 5.8 11
1000 3.2 6.2 8.9 2.2 4.7 6.3 12
1200 4.0 7.6 10.5 2.6 5.4 7.3 13
1400 4.8 9.0 12.5 3.0 6.2 8.4 14
1500 5.2 9.8 14.0 3.3 6.5 8.9 15
а б в г д е
ХОВИЛ ШАВАРДАХ
1. Цементэн зуурмаг бэлтгэж худагт оруулах;

2. Ховилын гадаргууг шавардаж өнгөлөх;
3. Шингэн шилтэй зуурмагаар төмөрлөг гадаргуу үүсгэх.
АРИУТГАХ ТАТУУРГЫН ХУДГИЙН ЛОТКИ

Хүснэгт 3
1 ховилын хөдөлмөр зарцуулалт хүн цаг
47
БНбД 83-21-21
Дугуй худаг
Тэгш өнцөгт
Хооло
йн голч
Нэг
/мм/ Шулуун Муруй
Шулуун Муруй салаал- Хоёр Нэг Хоёр
хүртэл Шуга- шуга-
шуга- шуга- сан салаал- салаал салаал- №
ман ман
ман ман буюу сан -сан сан
муруй
100 2.2 3.6 4.9 6.0 2.4 3.6 4.7 6.0 1
150 2.3 3.7 5.1 6.2 2.5 3.8 5.0 6.2 2
200 2.4 3.8 5.3 6.4 2.6 4.0 5.2 6.6 3
250 2.5 4.0 5.5 6.6 2.8 4.1 5.5 7.0 4
300 2.7 4.2 5.6 7.0 2.9 4.2 5.6 7.2 5
400 3.0 4.4 6.2 7.5 3.1 4.6 6.1 7.8 6
500 3.5 4.9 6.8 8.5 3.4 4.9 6.6 8.4 7
600 4.0 5.6 7.5 9.4 3.6 5.3 7.1 8.9 8
700 4.5 6.4 8.5 10.5 3.9 5.6 7.5 9.4 9
800 5.1 7.3 9.4 12.0 4.0 6.0 8.0 10.5 10
900 5.6 8.1 10.5 12.5 4.2 6.4 8.6 11.0 11
1000 6.3 9.0 11.5 14.0 4.6 6.8 8.9 11.5 12
1200 7.5 11.0 13.5 17.0 5.0 7.5 9.9 12.0 13
1400 8.8 12.0 16.0 19.0 5.5 8.1 11.0 13.5 14
1500 9.4 13.0 17.0 20.5 5.6 8.5 11.5 14.0 15
а б в г д е ё ж
БОРООНЫ УСНЫ ХУДГИЙН ЛОТКИ

Хүснэгт 3
1 ховилын хөдөлмөр зарцуулалт хүн цаг
Дугуй худаг
Тэгш өнцөгт
Хоолойн
голч
Нэг
/мм/ Шулуун Муруй
Шулуун Муруй салаал- Хоёр Нэг Хоёр
хүртэл Шуга- шуга-
шуга-- шуга- сан салаал- салаал салаал- №
ман ман
ман ман буюу сан -сан сан
муруй
100 1.8 2.8 4.0 5.1 2.2 2.8 4.0 5.0 1
150 1.9 2.9 4.2 5.3 2.3 3.0 4.1 5.2 2
200 2.0 3.0 4.3 5.5 2.4 3.2 4.3 5.5 3
250 2.1 3.2 4.5 5.6 3.1 3.3 4.5 5.7 4
300 2.2 3.3 4.7 5.9 2.5 3.4 4.7 5.9 5
400 2.4 3.6 5.2 6.4 2.6 3.7 5.1 6.5 6
500 2.8 4.0 5.6 7.2 2.9 4.0 5.5 7.0 7
600 3.2 4.5 6.1 8.0 3.0 4.2 5.8 7.4 8
700 3.6 5.1 7.0 8.8 3.3 4.5 6.2 7.9 9
800 4.0 5.8 7.5 9.4 3.5 4.8 6.6 8.5 10
900 4.5 6.5 8.5 11.0 3.6 5.1 7.1 8.9 11
1000 5.1 7.2 9.4 12.0 4.0 5.4 7.4 9.4 12
1200 6.1 8.9 11.5 14.5 4.2 5.9 8.2 10.5 13
1400 7.1 10.5 13.5 17.5 4.6 6.4 8.9 11.5 14
1500 7.5 11.5 15.0 19.0 4.8 6.8 9.4 12.0 15
а б в г д е ё ж
48
БНбД 83-21-21
Тайлбар:
Шингэн шилгүйгээр зуурмаг хийж суваг /лоток/-ыг шавардахад 3 ба 4-р хүснэгтийн
БҮЛЭГ 5. Бусад ажил
&21-32 ШУУДУУ БА ХҮНХЭЭЛД ДЭВСГЭР СУУРЬ ҮЕ ХИЙХ
1. Гүний түвшинг шалгах чиглүүлэгчийн тусламжтайгаар шуудуу буюу нүхний

ёроолыг тэгшлэж засах;
2. Банзан хашлага суулгаж чиг барих. гадас хадах;
3. Краны тусламжтайгаар материалыг автосамосвалаас буулгаж шуудуу буюу
хүнхээлд оруулах;
4. Түвшинг шалгах чиглүүлэгчээр шалган тэгшилгээ, нягтрууллалт хийх;
5. Бетоны гадаргууг таар болон бусад материалаар хучиж усаар услах.
1м3 дэвсгэр хийх хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Салааны бүрэлдэхүүн. №
Шуудууны Хөдөлмөр
мэргэжлийн зэрэг Суурийн төрөл
байдал зарцуулалт
Гадна хоолойн угсрагчид
Элс ба хайрган
III зэрэгтэй 2 - 0.9 1
суурь
II зэрэгтэй 2
Хуурай 1.3 2
Бетон дэвсгэр
нойтон 1.6 3
Тайлбар:
1. Материалыг шуудуунд гараар оруулж хийхэд хөдөлмөр зарцуулалтын
нормыг 1.2-оор өсгөнө.
2. Бетоны хольцыг арматуртай сууринд цутгавал 2 ба 3-р мөрний хөдөлмөр
зарцуулалтын нормыг 1.1-ээр өсгөнө.
&21-33 ШУУДУУ. ХҮНХЭЭЛИЙН БАНЗАН ХАШЛАГЫГ УГСРАХ БА ЗАДЛАХ

1. Эд ангийг 30 метр хүртэл зайд зөөж ойртуулах;

2. Суурь бэлтгэн босоо тулгуурыг түүнд бэхлэх;
3. Банзан хашлагыг боолтоор бэхлэж суулгах (2.2м хашлаганы);
4. Банзан хашлагыг задлах хураах.
Хүснэгт 1
1 метр хашлагын норм
Салааны Хашлагын өндөр
Ажлын төрөл 1.2 м 2.2
Мужаан III Хашлага барих 0.06 0.25
зэрэгтэй 1
Хашлага буулгах 0.04 0.15
49
БНбД 83-21-21
&21-34 ТҮР ГҮҮР ТАВИХ БА БУУЛГАХ

а) Угсармал төмөр хийцийн явган гүүр

1. 20 м-т эд ангийг зөөж ойртуулах;
2. Суурь бэлтгэх;
3. Түр угсармал гүүр тавих;
4. Түр гүүрийг задалж тавиурт хураах.
б) Модон гүүр тавих
1. Эд ангийг бэлтгэх;
2. Дэр хайрцаг суулгах буюу дэр мод /лаг/ тавих. нүх ухах;
3. Хүрэлцэх гадаргууг засч бэлтгэх;
4. Нүхэнд хайрцаган дэр буюу дэр мод суулган шороогоор чигжих;
5. Хажуу ханын ба дэвсгэр банз тавих;
6. Гүүрийг буулгаж эд ангийг зөөж хураах.
Гүүрний Салааны бүрэлдэхүүн модон Төмөр
төрөл мэргэжлийн зэрэг Гүүр буулгах Гүүр буулгах
барих барих
Модон Мужаан III зэрэгтэй 1
II зэрэгтэй 1 2
Төмөр Хийц угсрагч III зэрэгтэй 1
II зэрэгтэй 1 2
Хүснэгтэд заагдсан хэмжих нэгжийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Гүүр тавих Гүүр
Хэмжих
Гүүр Гүүрийн зориулалт Бэлэн эд Эд ангийг буулгах
нэгж
ангиар бэлтгэж
Модон Машинаар явахад 1 м2 0.7 1.3 0.35
Явган хүний м2 0.4 0.94 0.2
Металл
угсармал Явган хүний 1 гүүр 0.6 0.3
хийц
&21-35 ГАЗАР ДООРХ КАБЕЛЬ БА ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД ДҮҮЖЛҮҮР

ХИЙХ БА ЗАДЛАХ

Гадна хоолойн угсрагчид IV зэрэгтэй 1
1. Дүүжлэх деталь хэсгийг бэлтгэх;

2. Шуудууны дээгүүр модон дамжуурга буюу төмөр хөндөл тавьж бэлтгэх ;
3. Кабель ба хоолойг хайрцагт оруулах;
4. Хайрцгийг утсаар ороон баглаж дамжуурганд бэхлэх;
5. Дүүжлүүрийг задлаж. эд ангийг тавиурт хураах.
1м хайрцагны хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

Ажлын нэр
Хайрцагны хөндлөн огтлолын талбай /мм/ хүртэл
0.1 0.25 0.4 0.6 №
Дүүжлүүр хийх 0.75 0.85 0.94 1.0 1
Дүүжлүүр задлахад 0.38 0.42 0.47 0.52 2
а б в г
50
БНбД 83-21-21
&21-36 ГАН ХООЛОЙН ТӨГСГӨЛИЙН ГАЖИЛТЫГ ЗАСАХ

Энэ зүйл ангийн хөдөлмөр зарцуулалтын нормыг хоолойг угсрах газарт хүргэх
тээвэрлэлтийн үед гарсан гажилт. эвдрэлийг зохих актын дагуу засахад
хэрэглэнэ.
1. Гажилт засах газрыг тэмдэглэх;
2. Хоолойн төгсгөлийг хийн гагнуураар халааж засах /шавардлагатай үед/;
3. Гажилт засах үед хоолойг эргүүлэх.
1-р хүснэгт
Салааны бүрэлдэхүүн Хоолойн төгсгөлийн засах
мэргэжлийн зэрэг Халааж халаахгүйгээр
Гадна хоолойн угсрагчид 1 1
IV- зэрэгтэй 1 1
II- зэрэгтэй
Хийн гагнуурчин 1 -
III-р зэрэгтэй
Хүснэгт 2
Хоолойн нэг төгсгөлийн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг
Хоолойн голч. /мм/. хүртэл Хоолойн төгсгөлийг задлах №
Халааж Халаахгүйгээр
200 0.52 0.35 1
400 0.62 0.4 2
600 0.79 0.52 3
800 1.0 0.68 4
1000 1.2 0.84 5
1200 1.5 1.0 6
1400 1.7 1.2 7
1600 1.9 1.3 8
а б
51
БНбД 83-21-21
ГАРЧИГ
& Ерөнхий зүйл
Бүлэг1. Дамжуулах хоолой

& 21-1 Ган хоолойг угсрах
& 21-2 Армопенобетон тусгаарлагчтай ган хоолойн угсрах
& 21-3 Ширмэн хоолойг угсрах
& 21-4 Асбестоцементэн хоолой угсрах
& 21-5 Вааран хоолойг тавьж угсрах
& 21-6 Бетон ба төмөрбетон хоолой угсрах
& 21-7 Полиэтилен хоолой угсрах
& 21-8 Поливинилхлорид хоолойг угсрах
& 21-9 Хоолойг шахаж турших
& 21-10 Ган хоолойг хэвтээ чиглэлд нэвт сүвлэх
& 21-11 Ган хоолойг гэрэвчинд тавих
& 21-12 Ган хоолойн залгаасанд зэврэлтээс хамгаалах тусгаарлалт хийх
& 21-13 Ган хоолойг дулаалах
Бүлэг2. Арматур ба холбох хэсгүүд
& 21-14 Холбох хэсгүүд байрлуулах
& 21-15 Хоолойд ган штуцер гагнах
& 21-16 Хаалт байрлуулах
& 21-17 Компенсатор тавих
& 21-18 Дамжуулах хоолойн дор тулгуур ба тулц суулгах
& 21-19 Арматур байрлуулах
Бүлэг3. Коллектор ба суваг

& 21-20 Г- хэлбэрийн блокоор угсармал төмөрбетон нэг маягийн коллектор дээр
(ерөнхий шугам) угсрах
& 21-21 Угсармал төмөрбетон нэг маягийн коллекторыг эзэлхүүний элементээр
угсрах
&21-22 “Г ба “Т” хэлбэрийн блокоор угсармал төмөрбетон нэг маягийн суваг угсрах
&21-23 Тэгш өнцөгт блокоор угсармал төмөрбетон нэг маягийн суваг угсрах
&21-24 Тэвшээр угсармал төмөрбетон суваг хийх
&21-25 “П” хэлбэрийн эзэлхүүнт секцээр угсармал төмөр бетон суваг угсрах
&21-26 Тоосгоор тэгш өнцөгт нэг маягийн суваг өрөх
&21-27 Сувагт нэг маягийн угсармал төмөрбетон хамгаалалтын тулгуур хийх
&21-28 Нэг загварын бус коллектор. суваг. камер. худаг угсрах
Бүлэг4. Худаг
&21-29 Нэг маягийн төмөрбетон. бетон худгийг угсрах
& 21-30 Нэг маягийн тоосгон худгийг өрөх
& 21-31 Худаг дотор бетоноор ховил гаргах
Бүлэг5. Бусад ажил
& 21-32 Шуудуу ба хүнхээлд дэвсгэр суурь үе хийх
& 21-33 Шуудуу. хүнхээлийн банзан хашлагыг угсрах ба задлах
& 21-34 Түр гүүр тавих ба буулгах
& 21-35 Газар доорх кабель ба шугам сүлжээнд дүүжлүүр хийх ба задлах
& 21-36 Ган хоолойн төгсгөлийн гажилтыг засах
52

17.BNbD 83-21-21 Zassan 2021

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

17.BNbD 83-21-21 Zassan 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

БАРИЛГЫН НОРМАТИВ, БАРИМТ БИЧГИЙН ТОГТОЛЦОО

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДҮРЭМ

ГАДНА ДУЛААН, УСАН ХАНГАМЖИЙН

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН ДҮРЭМ

ГАДНА ДУЛААН, УСАН ХАНГАМЖИЙН

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГА, ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ

С.Нямаа /Инженер эдийн засагч,

Б.Даваажаргал /Барилгын инженер, МУ-ын мэргэшсэн инженер

Энэхүү нормативын баримт бичгийг Барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн

1. Энэ хөдөлмөр зарцуулалтын нормд /онцгой тохиолдлоос бусад нөхцөлд/

5. Нормд ган ширмэн ба асбестоцементэн хоолойг 3 метр хүртэл гүнд,

Б/. 8,1-ээс 10 метр хүртэл өндөрт –1,2-оор тус тус өсгөнө.

Хоолойн голч 50/мм/ хүртэл бол –3м

БҮЛЭГ 1. ДАМЖУУЛАХ ХООЛОЙ

дарааллаар цувуулж тавина. Хоолойг ажил гүйцэтгэх төсөл ба технологийн картны

ХООЛОЙН ЗАЛГААСНЫ ДООРХ УХСАН НҮХНИЙ ХЭМЖЭЭ

Хоолйн Нүхний хэмжээ

&21-1. ГАН ХООЛОЙГ УГСРАХ

ШУУДУУНЫ ИРМЭГ ДЭЭР ХООЛОЙГ БҮЛЭГЛЭН УГСРАХ

БҮЛЭГЛЭСЭН ХООЛОЙГ ШУУДУУНД ОРУУЛЖ УГСРАХ

5 Ү зэрэгтэй-1 300 0.18 0.24 0.14 0.18

&21-2. АРМОПЕНОБЕТОН ТУСГААРЛАГЧТАЙ ГАН ХООЛОЙГ УГСРАХ

1. Хоолойг оосорлож шуудуунд оруулах, шуудууг дахин бэхлэх /бэхэлгээтэй

ЗАЛГААС, ЧИГ ӨӨРЧЛӨГЧИЙГ АРМОПЕНОБЕТОНООР ТУСГААРЛАХ

1. Армопенобетон тусгаарлагчийг залгаас, чиг өөрчлөгчид төмөр утсаар

3. Төмөр утсан торыг хэмжээгээр зүсэж сараалж хийх;

1 200 1.53 0.23 0.7 0.13 0.47

6 700 8.52 1.8 3.6 0.82 2.3

& 21-3. ШИРМЭН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Тэрчлэн хоолой угсрах ажлын зарцуулалтын нормыг тооцож болно.

&21-4. АСБЕСТОЦЕМЕНТЭН ХООЛОЙГ УГСРАХ

Норм хэрэглэх заавар

ДАРАЛТТАЙ ХООЛОЙГ УГСАРЧ ТАВИХ

ДАРАЛТГҮЙ ХООЛОЙГ УГСАРЧ ТАВИХ

&21-5. ВААРАН ХООЛОЙГ ТАВЬЖ УГСРАХ

11 1 0.65 0.9 0.35 0.5

21-6. БЕТОН БА ТӨМӨРБЕТОН ХООЛОЙГ УГСРАХ

ФАЛЬЦАН ХООЛОЙГ УГСРАХАД

4. Хоолойн дотор талыг бэлэн төмөржүүлсэн цементэн зуурмагаар чигжих

БОХИР УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

БОРООНЫ УСНЫ ШУГАМ ХООЛОЙ

БОХИР УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

БОРООНЫ УСНЫ ШУГАМ СҮЛЖЭЭНД

&21-7. ПОЛИЭТИЛЕН ХООЛОЙГ УГСРАХ

&21-8. ПОЛИВИНИХЛОРИД ХООЛОЙГ УГСРАХ

1м хоолойн хөдөлмөр зарцуулалтын норм хүн цаг

IY зэрэгтэй-1 0.14 0.12 6

&21-9. ХООЛОЙГ ШАХАЖ ТУРШИХ

Ажил гүйцэтгэх нөхцлийн тодорхойлолт

ХООЛОЙГ ХИЙГЭЭР ШАХАЖ ШАЛГАХ

7. Илэрсэн согогийг засах;

ХООЛОЙГ УСААР ШАХАЖ ШАЛГАХ

Хоолойг усаар шахаж

4 400 0.24 0.14 0.16 0.37 0.08

&21-10. ГАН ХООЛОЙГ ХЭВТЭЭ ЧИГЛЭЛД НЭВТ СҮВЛЭХ

Ажил гүйцэтгэх заавар

ТУЛГУУРЫН МОДОН ХАНЫГ БАЙРЛУУЛАХ

ТӨХӨӨРӨМЖИЙГ ЗАДЛАХ БА ДАХИН УГСРАХ

1. Төхөөрөмжийг тээврийн хэрэгслээс буулгах;

УСАН ДОМКРАТААР ГАН ХООЛОЙГ СҮВЛЭХ ҮЕИЙН ГАЗАР ШОРООНЫ АЖИЛ