Foreign Trade 2021

ГАДААД ХУДАЛДАА
2021
Улаанбаатар хот
2022 он
ГАДААД ХУДАЛДАА - 2021
Агуулга
ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ ........................................................................... 6

ГАДААД ХУДАЛДААНЫ СТАТИСТИКИЙН ТУХАЙ .................................... 8
1.НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ .................................................................................. 10
1.1 Монгол Улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт ............ 12
1.2 Экспорт ................................................................................................... 16
1.2.1 Уул уурхайн гаралтай бараа бүтээгдэхүүн ........................... 16
1.2.2 Уул уурхайн бус бараа бүтээгдэхүүн ...................................... 18
1.2.3 Экспортын гол түнш улсууд ...................................................... 20
1.3 Импорт .................................................................................................... 22
1.3.1 Импортын гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүн .......................... 22
1.3.2 Улсын нэгдсэн төсвийн гаалийн орлого ............................... 25
1.3.2 Импортын гол түнш улсууд ....................................................... 25
2.ТӨЛБӨРИЙН ТЭНЦЛИЙН УРСГАЛ ДАНС .............................................. 28
2. Төлбөрийн тэнцлийн үндсэн үзүүлэлтүүд ...................................... 29
3.ДЭЛХИЙН ГАДААД ХУДАЛДААНЫ НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ .............. 32
3.1 Дэлхийн худалдааны үзүүлэлт ........................................................ 33
3.2 ОХУ болон Украйн улсуудын гадаад худалдааны үндсэн
үзүүлэлтүүд................................................................................................... 39
ДҮГНЭЛТ ............................................................................................................ 43
1
Товчилсон үгийн тайлбар
ААНБ Аж ахуйн нэгж байгууллага
АНУ Америкийн Нэгдсэн Улс
БНСУ Бүгд Найрамдах Солонгос Улс
БНХАУ Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс
ГЕГ Гаалийн Ерөнхий Газар
ГШХО Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
ДНБ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
ДХБ Дэлхийн Худалдааны Байгууллага
ЕХ Европын Холбоо
ЗТЭ Зээлжих тусгай эрх
ОУХА Олон Улсын Хөгжлийн Ассоциаци
ОХУ Оросын Холбооны Улс
ҮСХ Үндэсний Статистикийн Хороо
ХБНГУ Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улс
ЧХХ Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр
2
Гадаад худалдааны статистикийн холбогдох мэдээлэл, санал хүсэлтийг доорх хаяг болон
цахим хуудсанд хандан хүргүүлнэ үү.
Хаяг: Засгийн газрын III байр,

Бага тойруу - 44, Улаанбаатар - 11
Монгол Улс
Цахим хуудас: www.nso.mn , www.1212.mn
Олон нийттэй харилцах хэлтэс:
Онлайн: http://web.nso.mn/onlinechat/index.php
Утас: 1900-1212
Холбогдох мэргэжилтэн Эдийн Засгийн Статистикийн газрын статистикч:
Нэр: Н.Адъяадорж
Утас: 51-264797
И-мэйл: Adiyadorj_n@nso.mn
Гадаад худалдааны салбарын 2021 оны танилцуулгын хүснэгт, зургийн жагсаалтыг файл
хэлбэрээр татах бол доорх зураг дээр дарна уу.
3
Хүснэгтийн жагсаалт
ХҮСНЭГТ 1. МОНГОЛ УЛСЫН ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ҮНДСЭН

ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД ........................................................................................................... 12
ХҮСНЭГТ 2. ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ТЭНЦЭЛ, гол түнш улсаар, 2021 он 12
ХҮСНЭГТ 3. НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ, Гаалийн бүрдүүлэлт хийгдсэн
боомтоор, дүнд эзлэх хувиар ................................................................................ 14
ХҮСНЭГТ 4. УУЛ УУРХАЙН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ
ЭКСПОРТЫН ХЭМЖЭЭ БОЛОН ҮНИЙН ДҮН, сая америк доллароор ...... 16
ХҮСНЭГТ 5. МАХНЫ ЭКСПОРТ, улсаар, мянган америк доллароор ......... 18
ХҮСНЭГТ 6. ЛААЗАЛСАН МАХАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТ, төрлөөр,
мянган ам.доллароор .............................................................................................. 19
ХҮСНЭГТ 7. НООС, НООЛУУРАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТ, улсаар,
мянган ам.доллароор .............................................................................................. 19
ХҮСНЭГТ 8. ИМПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮН, сая
ам.доллароор............................................................................................................. 22
ХҮСНЭГТ 9. ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ИМПОРТ, улсаар, ширхгээр ........ 23
ХҮСНЭГТ 10. ГОЛ НЭР ТӨРЛИЙН ХҮНСНИЙ БЭЛЭН БОЛОН БЭЛЭН БУС
БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ИМПОРТ, сая америк доллароор .................................. 24
ХҮСНЭГТ 11. МОНГОЛ УЛСЫН НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ОРЛОГО, ТӨРЛӨӨР,
тэрбум төгрөгөөр...................................................................................................... 25
ХҮСНЭГТ 12. Урсгал дансны үндсэн үзүүлэлтүүд, дэлгэрэнгүй ангиллаар
........................................................................................................................................ 31
ХҮСНЭГТ 13. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРААНЫ ЭКСПОРТ, ИМПОРТ, улсаар,
тэрбум америк доллароор, 2020 он .................................................................... 37
ХҮСНЭГТ 14. ДЭЛХИЙН НИЙТ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУДАЛДААНЫ
ЭКСПОРТ, ИМПОРТ, улсаар, тэрбум америк доллароор, 2020 он ............. 38
ХҮСНЭГТ 15. Украйн Улсын экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая
америк доллароор .................................................................................................... 39
ХҮСНЭГТ 16. Украйн Улсын импортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая
америк доллароор .................................................................................................... 40
ХҮСНЭГТ 17. ОХУ-ын экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк
доллароор ................................................................................................................... 41
ХҮСНЭГТ 18. ОХУ-ын импортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк
доллароор ................................................................................................................... 42
4
Зургийн жагсаалт
ЗУРАГ 1. ЭКСПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он ........................................... 13

ЗУРАГ 2. ИМПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он ............................................. 13
ЗУРАГ 3. АЛТНЫ ЭКСПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он ............. 17
ЗУРАГ 4. ЭКСПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ
ХИЛИЙН ДУНДАЖ ҮНЭ, ам доллароор, сүүлийн 2 жилд, сараар ............ 17
ЗУРАГ 5. ЭКСПОРТЫН БҮТЭЦ, дүнд эзлэх хувиар ....................................... 18
ЗУРАГ 6. ЭКСПОРТЫН ГОЛ ТҮНШ УЛСУУД, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
...................................................................................................................................... 20
ЗУРАГ 7. БНХАУ-Д ХИЙСЭН ЭКСПОРТ, бараа бүтээгдэхүүнээр, ............. 20
ЗУРАГ 8. ИМПОРТЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН, хувиар, 2021 он .............................. 22
ЗУРАГ 9. ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ИМПОРТЫН ХЭМЖЭЭ, төрлөөр ,
2021 он ....................................................................................................................... 23
ЗУРАГ 10. СОГТУУРУУЛАХ УНДАА БОЛОН ТАМХИНЫ ИМПОРТЫН ТОО
ХЭМЖЭЭ, 2021 он ................................................................................................... 24
ЗУРАГ 11. ИМПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар ............................................ 25
ЗУРАГ 12. ХҮНСНИЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ИМПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх
хувиар, 2021 он ........................................................................................................ 26
ЗУРАГ 13. ХҮНСНИЙ БУС БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ИМПОРТ, улсаар, дүнд
эзлэх хувиар, 2021 он ............................................................................................ 27
ЗУРАГ 14. ТӨЛБӨРИЙН ТЭНЦЛИЙН БҮТЭЦ, сая ам.доллароор.............. 29
ЗУРАГ 15. УРСГАЛ ДАНСНЫ ЗАРДАЛ, ЭКСПОРТЫН ОРЛОГЫН
ХАРЬЦАА, хувиар .................................................................................................... 30
ЗУРАГ 16. УРСГАЛ ДАНСНЫ ТЭНЦЭЛ, 2021 он, сая ам.доллароор ........ 30
ЗУРАГ 17. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЭКСПОРТ, их наяд
америк доллароор.................................................................................................. 33
ЗУРАГ 18. ДЭЛХИЙН ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар, улирлаар ...... 33
ЗУРАГ 19. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРААНЫ ЭКСПОРТ, барааны бүлгээр, их
наяд америк доллароор ....................................................................................... 34
ЗУРАГ 20. ДЭЛХИЙН ЭМ ЗҮЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ХУДАЛДААНЫ
ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар ................................................................................................. 35
ЗУРАГ 21. ДЭЛХИЙН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ
ЭКСПОРТЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар ...................................................................... 35
ЗУРАГ 22. ДЭЛХИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ,
төрлөөр, улирлаар .................................................................................................. 36
ЗУРАГ 23. Украйн улсын экспорт, импортын дүн, тэрбум ам.доллароор,
сараар ........................................................................................................................ 39
ЗУРАГ 24. ОХУ-ын экспорт, импортын дүн, тэрбум ам.доллароор,
сараар ........................................................................................................................ 41
5
ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ
Гадаад худалдааны статистик нь улс орны материаллаг нөөцийг

нэмэгдүүлэн эдийн засгийн нутаг дэвсгэрт орж ирж байгаа /импорт/, мөн
тус нөөцөөс хасагдаж, эдийн засгийн нутаг дэвсгэрээс гарч байгаа
/экспорт/ бүх төрлийн барааг хамруулна.
Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг гаргах үндсэн

бүртгэл нь гаалийн мэдүүлэг бөгөөд гаалийн бүрдүүлэлт хийсэн эцсийн
өдрөөр экспорт, импортыг бүртгэж, статистикийн албан ёсны мэдээнд
тусгаж байна.
Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг Дэлхийн

худалдааны байгууллагын “Барааг тодорхойлох кодлох, уялдуулсан
систем”-ийн ангиллын дагуу барааны бүлэг, нэр төрлөөр харуулдаг.
Барааны экспорт гэж Монгол Улсын материаллаг нөөцийг

хорогдуулан, эдийн эдийн нутаг дэвсгэрээс хилийн чанадад гаргаж
байгаа барааг тооцно. Нийт экспортод Монголын барааны шууд экспорт,
гадаадын барааны ре-экспорт багтана.
Барааны ре-экспортод Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрт урьд

нь оруулсан боловч ямар нэг дахин боловсруулалт хийгдээгүй, гаалийн
татвар, хураамж болон төлбөргүй, эдийн засгийн хориг
хязгаарлалтгүйгээр гадаадад гаргасан барааг оруулна.
Барааны импорт гэж Монгол Улсын материаллаг нөөцийг

нэмэгдүүлэн, хилийн чанадаас эдийн засгийн нутаг дэвсгэрт оруулж
байгаа барааг тооцно. Нийт импортод гадаадын барааны импорт,
Монголын барааны ре-импорт багтана.
6
Ре-импортод Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс урьд нь гаргасан

хэдий ч эргүүлэн оруулсан барааг оруулна.
Экспорт, импортын нийлбэрээр гадаад худалдааны барааны нийт
эргэлтийг тодорхойлно.
Гадаад худалдааны тэнцлийг экспортоос импортыг хасаж тооцно.
Тэнцэл (-) тэмдэгтэй бол алдагдалтай, (+) тэмдэгтэй бол ашигтай гэж
үзнэ.
7
ГАДААД ХУДАЛДААНЫ СТАТИСТИКИЙН

ХӨГЖЛИЙН ТУХАЙ
Ардын хувьсгалын өмнөх Монгол оронд гадаад худалдааны

статистик, бүртгэл үүсэн бий болж хөгжиж эхлэх суурь тавигджээ.
Ардын түр Засгийн газраас Зөвлөлт Орос Улстай худалдааны

харилцаа тогтоох шийдвэр 1921 оны 4 дүгээр сард гаргаж, мөн оны 5
дугаар сард Монгол Улсын Сангийн Яамнаас Алс Дорнодын Бүгд
Найрамдах Улсын зохих байгууллагатай худалдааны хэлэлцээр байгуулж,
бараа, материал, түүхий эдийг харилцан солилцох болжээ. Энэ үеэс эхлэн
гадаадаас авсан, гадаадад гаргасан барааг нийт хэмжээгээр нь бүртгэж
эхэлсэн байна.
Монгол-Зөвлөлтийн Засгийн газар хоорондын худалдааны

хэлэлцээр 1923 онд байгуулагдсан үеэс эхлэн манай улсад бараа
бүртгэлийн данс хөтлөгдөж, статистикийн мэдээлэл, тайлан гаргах
болсон байна. Ялангуяа Зөвлөлтийн худалдааны тоо бүртгэл нэвтэрч, тус
улсаас мэргэжилтнүүд биечлэн ирж тусалж, гадаад худалдааны
салбарын тоо бүртгэл, мэдээ тайланг үүсгэн бий болгоход туслалцаа
үзүүлжээ.
1930-аад он хүртэл худалдаа эрхлэгчдийн тоо, тэднээс улсад

төлсөн албан татвар, экспорт, импортын нийт хэмжээ зэрэг цөөн тооны
үзүүлэлтийг нягтлан бодох бүртгэлийн тайланд тусган нэгдсэн дүнг
улсын хэмжээгээр гаргадаг байжээ.
Монгол Улс хөгжихийн хирээр гадаад улс орнуудтай түншлэлийн

харилцааг улам өргөжүүлж, энэ утгаараа экспорт, импортын барааны нэр
төрөл нэмэгдэж, мэдээллийн үзүүлэлтүүд өөрчлөгдөн гадаад
худалдааны статистикийн мэдээлэл өмнөх жилүүдээс илүү дэлгэрэнгүй
байдлаар нэгтгэдэг болсон байна.
Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг үйлдвэр, аж ахуйн

газрууд үйл ажиллагааныхаа тайланд тусган гадаад худалдааны
байгууллагад өгч, тэдгээр мэдээ, тайланг Гадаад худалдааны яам нэгтгэн
Статистикийн төв байгууллагад дамжуулан өгөх журмаар хөтөлж байжээ.
8
Гадаад худалдааны статистикийн тооцооллыг 1993 оныг хүртэл

Гадаад Худалдааны яам хариуцаж байсан бол 1993-1994 онд дээрх арга
зүйгээр Гаалийн байгууллага улсын хилээр орж, гарсан барааны тухай
мэдүүлгийг нэгтгэн экспорт, импортын гүйцэтгэлийг тодорхойлох
замаар давхар гүйцэтгэл гаргаж, харьцуулалт хийж байжээ.
Гадаад худалдааны статистикийн давхар тооцооллыг 1995 оноос

эхлэн өөрчилж, олон улсын жишигт нийцүүлэн зөвхөн Гаалийн
байгууллагаас улсын хилээр орж, гарсан барааны мэдүүлгийн бүртгэлийг
үндэслэн экспорт, импортын үзүүлэлтүүдийг тодорхойлохоор тогтож,
“Гадаад худалдааны гаалийн статистикийг хөтлөх аргачлал”–ыг Монгол
Улсын Статистикийн Төв Газар, Гаалийн Ерөнхий Газар хамтран 1995 онд
шинээр боловсруулан баталж гаргасан байна.
Монгол Улс 1997 оны 1 дүгээр сарын 19-нд Дэлхийн Худалдааны

Байгууллага (ДХБ)-д 134 дэх гишүүнээр элссэнээр гадаад худалдааг
чөлөөлсөн бөгөөд гадаад худалдааны талаар баримтлах бодлого, хууль,
тогтоомжуудыг шинэчлэн сайжруулан мөрдөж эхэлсэн.
Гадаад худалдааны статистикийн мэдээлэл гаргах аргачлал

болон ОУВС-гаас гаргасан Төлбөрийн тэнцлийн аргачлалын дагуу аж
ахуйн нэгжүүдээс худалдан авч, гадаадад гарган цэвэршүүлж, гадаадын
банканд хадгалуулдаг, арилжааны зориулалттай мөнгөжөөгүй алтны
мэдээллийг 2002 оны 10 дугаар сараас гадаад худалдааны статистикийн
мэдээнд тусган тооцдог болсон байна.
Үндэсний статистикийн хорооны даргын 2015 оны А/163 тоот

тушаалаар батлагдсан “Гадаад худалдааны барааны статистикийн
үзүүлэлтийг тооцох аргачлал”-ын дагуу гадаад худалдааны статистикийн
мэдээллийг 15 хоног, сар, улирал, жилээр нэгтгэн хэрэглэгчдэд тархааж
байна.
9
1.НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ
10
92%
Нийт экспортын 92% - ийг уул
уурхайн гаралтай бараа
бүтээгдэхүүн бүрдүүлж байна.
86%
Харин нийт импортын 86% - ийг
хүнсний бус бараа бүтээгдэхүүн
бүрдүүлжээ.
11
1.1 Монгол Улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт
Монгол Улс 2021 онд нийт 159 улстай худалдаа хийж, гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт
16.1 тэрбум америк доллар, үүнээс экспорт 9.2 тэрбум америк доллар, импорт 6.8 тэрбум
америк долларт хүрчээ.
Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх

+24.9% оноос 3.2 (24.9%) тэрбум америк
Монгол Улсын гадаад худалдааны нийт доллароор, үүнээс экспорт 1.7 (22.0%)
бараа эргэлт 16.1 тэрбум америк долларт тэрбум америк доллароор, импорт 1.5
хүрсэн нь түүхэн дээд хэмжээ юм. (29.2%) тэрбум америк доллароор тус тус
өссөн байна.
ХҮСНЭГТ 1. МОНГОЛ УЛСЫН ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД
Өөрчлөлт
2017 2018 2019 2020 2021
Үзүүлэлт Дүн Хувь
тэрбум америк доллар
Нийт эргэлт 10.5 12.9 13.7 12.9 16.1 3.2 24.9
Экспорт 6.2 7.0 7.6 7.6 9.2 1.7 22.0
Импорт 4.3 5.9 6.1 5.3 6.8 1.5 29.2
Тэнцэл 1.9 1.1 1.5 2.3 2.4 0.1 5.2
Манай хөрш 2 улс нь гадаад худалдааны нийт бараа эргэлтэд өндөр жин эзэлдэг бөгөөд 2021
онд БНХАУ-тай 10.2 тэрбум, ОХУ-тай 2.1 тэрбум америк долларын худалдааг хийжээ. БНХАУ,
болон ОХУ-тай 2021 онд хийсэн худалдаа манай улсын нийт бараа эргэлтийн 76.0 хувийг эзэлж
байна.
ХҮСНЭГТ 2. ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ТЭНЦЭЛ, гол түнш улсаар, 2021 он
Нийт бараа
Экспорт Импорт Тэнцэл
Улс эргэлт
сая америк доллар
Нийт 16 086.6 9 241.1 6 845.5 2 395.7
БНХАУ 10 158.6 7 638.6 2 520.0 5 118.5
ОХУ 2 068.0 112.8 1 955.2 -1 842.4
Швейцар 895.4 869.7 25.7 844.0
БНСУ 532.0 223.3 308.7 - 85.4
Япон 470.9 17.7 453.2 - 435.4
Сингапур 277.2 254.1 23.1 231.0
АНУ 244.4 31.0 213.4 - 182.4
Бусад 1 440.0 93.9 1 346.1 -1 252.2
10.2 тэрбум
“Монгол Улс, БНХАУ-ын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх дунд
хугацааны хөтөлбөр”-ийг 2014 онд шинэчлэн байгуулж, 2014-2020 онд
хэрэгжүүлэхээр тохиролцсон бөгөөд хоёр улсын гадаад худалдааны нийт бараа
эргэлтийн хэмжээг 2020 он гэхэд 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилт тавьсан нь
ковид-19 цар тахлаас шалтгаалан 2021 онд биелжээ.
12
Далайд гарцгүй манай улсын хувьд гадаад худалдааг голлон авто болон төмөр замаар хийж
байна. Авто замын тээврээр хийгдсэн экспорт 2021 онд 4.9 тэрбум ам.долларт хүрч өмнөх
оноос 1.2 (33.9%) тэрбум америк доллароор өссөн бол агаарын тээврийн экспорт 1.1 тэрбум
ам.доллар болж, 700.5 (38.2%) сая америк доллароор буурчээ.
ЗУРАГ 1. ЭКСПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он
Төмөр зам Авто зам Агаар
35% 53% 12%
ЗУРАГ 2. ИМПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он
Төмөр зам Авто зам Агаар ба бусад
55% 35% 10%
Импортын хувьд төмөр замын тээврээр 3.8 тэрбум америк долларын барааг худалдан авсан
нь өмнөх оноос 1.2 (44.7%) тэрбум америк доллароор, авто замын тээврийн импорт 77.4 (3.3%)
сая америк доллароор, агаарын тээврийн импорт 271.9 (2.3 дахин) сая америк доллароор тус
тус өссөн байна.
13
ХҮСНЭГТ 3. НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ, Гаалийн бүрдүүлэлт хийгдсэн боомтоор, дүнд эзлэх хувиар
2020 2021
Гаалийн газар хороо
Нийт Нийт
Экспорт Импорт Экспорт Импорт
эргэлт эргэлт
Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Гаалийн ерөнхий газар (MCGA) 13.9 23.6 0.1 6.3 10.9 0.2
Улаанбаатар дахь гаалийн газар 25.9 5.3 55.4 27.0 6.8 54.2
Замын -Үүд дэх гаалийн газар 8.9 0.6 20.8 8.1 0.3 18.7
Сэлэнгэ дэх гаалийн газар 1.4 0.0 3.4 1.9 0.0 4.4
Буянт-Ухаа дахь гаалийн газар 1.6 0.6 3.1 3.0 0.9 5.9
Дорнод дахь гаалийн газар 1.8 2.7 0.5 2.0 2.9 0.8
Баян-Өлгий дэх гаалийн газар 0.3 0.0 0.8 0.4 0.0 0.9
Ховд аймгийн Булган дахь
0.8 1.2 0.1 1.3 2.2 0.2
гаалийн газар
Увс дахь гаалийн газар 0.1 0.0 0.3 0.2 0.0 0.4
Орхон дахь гаалийн газар 7.0 10.5 1.9 7.9 12.3 2.0
Сайншанд дахь гаалийн газар 6.3 8.6 2.9 8.7 13.2 2.7
Улс хоорондын шуудан
илгээмжийн 0.4 0.1 0.9 0.5 0.1 1.1
гаалийн газар
Дархан уул аймаг дахь гаалийн
4.6 6.8 1.5 5.4 8.0 1.9
газар
Гашуунсухайт дахь гаалийн
21.8 31.3 8.2 24.2 37.6 6.0
газар
Шивээхүрэн дахь гаалийн газар 4.5 7.6 0.1 2.1 3.4 0.3
Бичигт дэх гаалийн хороо 0.5 0.9 0.0 0.9 1.5 0.1
Говь Алтай дахь гаалийн хороо 0.1 0.1 - - - -
Завхан дахь гаалийн хороо 0.0 - 0.0 - - -
Хөвсгөл дэх гаалийн хороо 0.0 - 0.0 0.0 - 0.0
66.5%
Гашуунсухайт, Шивээхүрэн, Орхон болон Сайншанд дахь гаалийн газраар экспортод
гаргасан бүтээгдэхүүн нийт экспортын 66.5 хувийг, харин Улаанбаатар дахь гаалийн
газар, Замын-Үүд дэх гаалийн газраар импортоор оруулсан бараа бүтээгдэхүүн нийт
импортын 73.0 хувийг тус тус бүрдүүлж байна.
14
ЭКСПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА, дүнд эзлэх хувиар
ЭКСПОРТ, гол түнш улсаар, дүнд эзлэх хувиар
15
1.2 Экспорт
1.2.1 Уул уурхайн гаралтай бараа бүтээгдэхүүн
Манай улсын нийт экспорт 2021 онд 9.2 тэрбум америк доллар болж, өмнөх оноос 1.7 (22.0%)
тэрбум америк доллароор өсжээ.
Уул уурхайн гаралтай экспортын гол

+21.1% нэр төрлийн 5 бараа бүтээгдэхүүн
Экспорт өмнөх оноос 1.7 тэрбум америк болох алт, зэсийн баяжмал, төмрийн
доллароор өсөхөд уул уурхай, олборлох хүдэр, боловсруулаагүй нефть, нүүрс
салбарын бүтээгдэхүүн 8.5 тэрбум америк нь нийт экспортын 85.5 хувийг
долларт хүрч, өмнөх оноос 1.5 (21.1%) тэрбум бүрдүүлж байна.
америк доллароор өссөн нь голлон нөлөөлсөн
байна.
ХҮСНЭГТ 4. УУЛ УУРХАЙН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТЫН ХЭМЖЭЭ

БОЛОН ҮНИЙН ДҮН, сая америк доллароор
Газрын тос Зэсийн баяжмал Төмрийн хүдэр,
Нүүрс /сая.т/ Алт /т/
/сая.баррель/ /сая.т/ баяжмал /сая.т/
Үзүүлэлт
Тоо Үнийн Тоо Үнийн Тоо Үнийн Тоо Үнийн Тоо Үнийн
хэмжээ дүн хэмжээ дүн хэмжээ дүн хэмжээ дүн хэмжээ дүн
2016 25.8 973.1 8.0 337.2 1.6 1 607.8 19.2 758.4 6.1 249.9
2017 33.4 2 267.5 7.5 374.1 1.4 1 613.1 14.6 595.4 6.3 313.4
2018 36.3 2 802.5 6.2 392.0 1.4 2 012.2 3.4 144.5 7.4 342.2
2019 36.6 3 078.8 6.5 366.7 1.4 1 795.9 9.1 418.4 8.4 576.4
2020 28.7 2 126.6 4.1 150.9 1.4 1 778.0 30.5 1 787.7 8.2 640.0
2021 16.1 2 774.1 4.3 273.4 1.3 2 899.9 17.2 1 004.5 7.1 952.2
Нүүрсний экспортын биет хэмжээ өмнөх оноос 12.6 сая тонноор буурч, 16.1 сая тонн болсон
хэдий ч үнийн дүн өмнөх оноос 647.5 сая америк доллароор өсөж, 2.8 тэрбум америк долларт
хүрчээ. Тус өсөлтөд дэлхийн зах зээлийн түүхий эдийн үнэ өссөн буюу манай улсын нүүрсний
экспортын хилийн дундаж үнэ өмнөх оноос тонн тутамд 98 америк доллароор өссөн нь голлон
нөлөөлсөн байна. Чулуун нүүрсний 89.2 хувийг БНХАУ-д экспортолжээ.
Зэсийн баяжмалыг 2020 онд тонн тутамд дунджаар

1,274.5 америк доллароор экспортолж байсан бол 2021 77.1%
онд 2,261.1 америк доллароор экспортолж, үнийн дүн Уул уурхайн гаралтай
2.9 тэрбум америк долларт хүрчээ. Харин биет хэмжээ экспортын гол нэрийн бараа
өмнөх оноос 112.5 мянган тонноор буурч, 1.3 сая тонн бүтээгдэхүүний 77.1% - ийг
болжээ. Зэсийн баяжмалыг 100 хувь БНХАУ-д БНХАУ-д экспортолжээ.
экспортолсон байна.
16
ЗУРАГ 3. АЛТНЫ ЭКСПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
2021 онд 17.2 тонн алтыг дунджаар унц тутамд

БНСУ
15.2
1,650.9 доллароор экспортолж, үнийн дүн 1.0
тэрбум америк доллар болсон байна. Алтны
экспортын биет хэмжээ өмнөх оноос 13.2 тонноор,
үнийн дүн 783.1 сая америк доллароор тус тус
буурчээ.
Алтны экспортын 84.8 хувь нь Швейцар улсад, 15.2

Швейцар хувь нь БНСУ-д ногдож байна.
84.8
2020 онд 4.1 сая баррель газрын тосыг 150.9 сая америк доллароор экспортолж байсан бол
2021 онд 4.3 сая баррель гарзын тосыг 273.4 сая америк доллароор экспортолжээ.
2021.XI
БНХАУ нь Ковид-19 халдвараас сэргийлэх зорилгоор зарим хилийн боомтуудад
чингэлэг тээврээс бусад тээвэрлэлтийг зогсоох шийдвэр гаргаснаар газрын тосны
экспорт 2021 оны 12 дугаар сараас эхлэн 6 сарын турш тасалдсан байна.
ЗУРАГ 4. ЭКСПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ХИЛИЙН ДУНДАЖ ҮНЭ, ам

доллароор, сүүлийн 2 жилд, сараар
Алт, унци Нүүрс, тонн

1 840
1 728 306.6
1 643
121.4
72.5
III
IV
III
VIII
IX
IV
VIII
IX
II
X
XI
XII
II
X
XI
XII
I
VII
VII
VI
VI
IX
IV
IX
II
II
VIII
XI
VIII
XII
V
XII
X
VI
XI
VI
VII
2020 2021 2020 2021
Зэсийн баяжмал, тонн Боловсруулаагүй газрын тос, баррель

75.7
2 497.5
2 084.4 58.5
36.5
1 135.9
III
IX
III
II
IV
VIII
IV
VIII
IX
V
X
XI
XII
II
X
XI
I
I
VI
VII
VI
VII
III
IV
III
IV
VIII
IX
VIII
IX
II
XII
X
V
X
XI
II
XI
XII
I
VI
VII
VI
VII
2020 2021 2020 2021
17
1.2.2 Уул уурхайн бус бараа бүтээгдэхүүн
Уул уурхайн бус бараа бүтээгдэхүүний экспорт 2021 онд 705.3 сая америк доллар болж, өмнөх
оноос 175.0 сая америк доллароор буюу 33.0 хувиар өсжээ.
ЗУРАГ 5. ЭКСПОРТЫН БҮТЭЦ, дүнд эзлэх хувиар
100 2.3 1.6

6.0
80
48.3
60
92.3
40
49.3
20
0
2003
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Уул уурхайн гаралтай бүтээгдэхүүн ХАА-н бүтээгдэхүүн Бусад
Уул уурхайн бус барааны экспортын 42 хувийг

7.6% ямааны угаасан болон самнасан ноолуур, 12
Уул уурхайн бус гаралтай хувийг самар, 6 хувийг боловсруулсан мах, 2
бүтээгдэхүүний экспортод эзлэх хувийг адууны мах, 2 хувийг бог малын өлөн
хувь 2000 онд 51 хувь байсан бол гэдэс үлдсэн хувийг бусад бараа эзэлж байна.
2021 онд 7.6 хувь болж, тасралтгүй Үүнээс үзэхэд манай улс аж үйлдвэрийн буюу
буурах хандлага ажиглагдаж байна. боловсруулан бараа бүтээгдэхүүнийг гадаад зах
зээлд нийлүүлж чадахгүй хэвээр байна.
Экспортод гаргасан мах 2020 онд нийт 19.4 мянган тонн байсан бол 2021 онд 8.6 мянган тонн
болж, өмнөх оноос биет хэмжээ 10.7 (55.4%) мянган тонноор, үнийн дүн 19.1 (50.4%) сая америк
доллароор тус тус буурчээ.
ХҮСНЭГТ 5. МАХНЫ ЭКСПОРТ, улсаар, мянган америк доллароор
2019 он 2020 он 2021 он
Барааны нэр
Тоо /тн/ Үнэ Тоо /тн/ Үнэ Тоо /тн/ Үнэ
Хонь,ямааны мах 7 041.9 24 164.6 1 802.2 4 828.3 1 692.1 4 334.8
БНАСАУ 934.9 2 044.6 - - - -
БНХАУ 95.0 332.7 565.5 1 405.0 1 108.6 2 376.5
Вьетнам 286.4 541.1 790.4 1 597.0 125.2 388.1
Иран 5 688.7 21 137.9 446.3 1 826.3 438.2 1 500.1
Бусад 36.9 108.2 - - 20.08 70.16
Адууны мах 30 834.9 57 688.6 17 567.8 33 047.5 6 950.0 14 443.5
БНХАУ 30 350.0 56 565.8 17 148.0 32 121.6 6 850.0 14 291.5
Казахстан 203.5 405.2 419.8 925.9 100.0 152.0
ОХУ 280.0 701.9 - - - -
Бусад 1.4 15.7 - - 0.0 0.0
18
Махны экспортод адууны мах голлож, 2021 онд экспортолсон нийт махны 76.9 хувийг эзэлж
байна. Адууны махны 98.9 хувийг БНХАУ-д экспортолжээ.
Мөн лаазалсан махан бүтээгдэхүүн буюу боловсруулсан болон хагас боловсруулсан мах,
махан бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ 2021 онд өмнөх оноос 7.7 (36.4%) мянган тонноор
үнийн дүн 21.8 сая америк доллароор (36.2%) тус тус буурчээ.
ХҮСНЭГТ 6. ЛААЗАЛСАН МАХАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТ, төрлөөр, мянган ам.доллароор
2019 2020 2021
Барааны нэр Тоо Үнийн Тоо Үнийн Тоо Үнийн
хэмжээ дүн хэмжээ дүн хэмжээ дүн
Боловсруулсан мах
18 501.1 50 311.9 21 181.4 60 242.4 13 477.5 38 427.9
/тн/
Адуу 805.5 2 329.0 100.0 285.0 - -
Үхэр 7 970.8 23 494.8 3 728.4 12 608.8 1 861.0 6 485.4
Хонь 1 105.5 2 637.7 5 980.0 16 473.1 3 241.5 8 322.4
Ямаа 8 599.6 21 785.0 11 373.0 30 875.6 8 375.0 23 620.1
Элэгний нухаш,
бусад нөөшилсөн 19.7 65.3 - - - -
мах
Угаасан ноолуурын экспортын хэмжээ 313.0 (4.9%) тонноор буурсан хэдий ч үнийн дүн 68.3
(36.9%) сая америк доллароор өсжээ. 2021 онд угаасан ноолуурын 99.9 хувийг БНХАУ-д
экспортолсон байна.
ХҮСНЭГТ 7. НООС, НООЛУУРАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТ, улсаар, мянган ам.доллароор
2019 2020 2021
Тоо /тн/ Үнэ Тоо /тн/ Үнэ Тоо /тн/ Үнэ
Угаасан ноолуур 5 688.7 283 289.7 6 339.8 185 313.1 6 026.9 253 646.4
БНХАУ 5 688.7 283 289.7 6 339.8 185 312.2 6 026.8 253 645.8
Бусад - - 0.0 0.9 0.0 0.5
Самнасан ноолуур 507.2 45 319.3 260.0 16 877.0 424.0 39 923.0
БНСУ 10.1 960.9 12.7 1 037.4 16.8 1 834.4
Итали 422.0 38 542.9 210.4 13 629.1 296.8 29 290.2
Их британи 45.3 4 472.3 16.8 1 126.0 61.0 5 986.9
Энэтхэг 5.1 491.6 6.1 472.5 1.6 168.0
Япон 0.3 29.1 - - 1.1 131.6
Бусад 24.4 822.5 14.1 612.0 46.7 2 512.0
Хонины ноос 14 757.7 20 352.4 8 510.4 8 983.2 5 331.6 5 369.9
БНХАУ 14 705.6 20 223.9 8 469.7 8 920.2 5 239.7 5 326.3
Энэтхэг 31.8 77.2 40.0 61.3 - -
Бусад 20.3 51.4 0.6 1.7 91.9 43.6
Самнасан ноолуурын экспортын хэмжээ 2021 онд 424.0 тонн болж, өмнөх оноос биет хэмжээ
164.0 (63.1%) тонноор, үнийн дүн 39.9 сая америк доллар болж, 23.0 (2.4 дахин) сая америк
доллароор тус тус өсжээ. Самнасан ноолуурын 73.4 хувийг Итали улсад, 15.0 хувийг Их
Британи улсад, 4.6 хувийг БНСУ-д, 0.4 хувийг Энэтхэг улсад, 6.3 хувийг бусад улсад
экспортолсон байна. Угаасан болон самнасан ноолуур, хонины ноос нь нийт экспортын 1.9
хувийг бүрдүүлжээ.
19
1.2.3 Экспортын гол түнш улсууд
Монгол Улсын гадаад худалдааны түнш улсуудын тоо жилээс жилд нэмэгдэж 2021 онд нийт
80 улсад бараа бүтээгдэхүүнээ экспортолжээ. Экспортын бүтцэд 1992 онд БНХАУ 17.8 хувийг,
ОХУ 58.5 хувийг эзэлж байсан бол 2021 онд БНХАУ-ын эзлэх хэмжээ 82.7 хувь, харин ОХУ-ынх
1.2 хувь болсон байна.
ЗУРАГ 6. ЭКСПОРТЫН ГОЛ ТҮНШ УЛСУУД, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
ЗУРАГ 7. БНХАУ-Д ХИЙСЭН ЭКСПОРТ, бараа бүтээгдэхүүнээр,

дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
БНХАУ-д уул уурхайн гаралтай бараа
Цайрын бүтээгдэхүүн, ХАА-н бүтээгдэхүүнийг
хүдэр, голчлон экспортолж байгаа бол Швейцар
баяжмал
2% улсад экспортолсон барааны 98.0 хувийг
Бусад
Мал, 11%
алтны экспорт бүрдүүлж байна.
амьтны үс,
хялгас Чулуун
нүүрс Манай улсын экспортын орлого нь
4%
32% дэлхийн зах зээл дээрх эрдэс
Төмрийн бүтээгдэхүүний үнийн өөрчлөлт болон
хүдэр,
баяжмал БНХАУ-ын эдийн засгаас шууд
13% хамааралтай хэвээр байна.
Зэсийн 92%
баяжмал
38% БНХАУ болон Швейцар улсад
хийсэн экспорт нийт экспортын 92
хувийг бүрдүүлж байна.
20
ИМПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА, дүнд эзлэх хувиар
ИМПОРТ, гол түнш улсаар, дүнд эзлэх хувиар
21
1.3 Импорт
1.3.1 Импортын гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүн
Монгол Улсын импорт 2021 онд 6.8 тэрбум америк доллар болж, өмнөх оноос 1.5 (29.2%)
тэрбум америк доллароор өсжээ. Үүнээс хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүн 2.8 тэрбум америк
доллар болж 20 хувиар, хэрэглээний бүтээгдэхүүн 2.2 тэрбум америк доллар болж 42 хувиар,
аж үйлдвэрийн орцын бүтээгдэхүүн 762 сая америк доллар болж 20 хувиар, нефтийн
бүтээгдэхүүн 1.1 тэрбум америк доллар болж 39 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна.
ЗУРАГ 8. ИМПОРТЫН БҮРЭЛДЭХҮҮН, хувиар, 2021 он
Эх үүсвэр: Монголбанк, Гадаад секторын статистикийн мэдээлэл
2021 онд 391.1 сая ам.долларын өртөг бүхий 572.7 мянган тонн авто бензин, 590.1 сая
ам.долларын 988.9 мянган тонн дизель түлш тус тус импортолжээ.
ХҮСНЭГТ 8. ИМПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮН, сая ам.доллароор
Хэмжих Тоо хэмжээ 2021 % Үнийн дүн 2021 %

нэгж 2020 2021 2020 2020 2021 2020
Дизелийн түлш мян.т 1 026.9 988.9 - 3.7 432.4 590.1 36.5
Автобензин мян.т 586.1 572.7 - 2.3 244.7 391.1 59.8
Суудлын автомашин мян.ш 53.1 55.2 4.1 297.3 385.2 29.5
Ачааны автомашин мян.ш 21.0 26.5 26.4 269.0 385.2 43.2
Цахилгаан эрчим хүч сая квт.ц 1 684.9 1 823.1 8.2 141.7 160.2 13.1
+29.2%
Импорт өмнөх оноос 1.5 (29.2%) тэрбум америк доллароор өсөхөд дизелийн түлшний
импорт 157.7 сая америк доллароор, автобензин 146.4 сая америк доллароор, ачааны
автомашин 116.2 сая америк доллароор, суудлын автомашины импорт 87.9 сая америк
доллароор тус тус өссөн нь голлон нөлөөлжээ.
22
Машин, тоног төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл, эд ангийн импорт 2021 онд 1.2 тэрбум америк
доллар болжээ. Суудлын автомашин 55,238 ширхэг, ачааны автомашин 26,526 ширхгийг
импортолж, өмнөх оноос суудлын автомашины импорт 2,151 (4.1%) ширхгээр, ачааны
автомашины импорт 5,544 (26.4%) ширхгээр тус тус өссөн байна.
ЗУРАГ 9. ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ИМПОРТЫН ХЭМЖЭЭ, төрлөөр , 2021 он
Суудлын автомашин Нийтийн тээвэр Ачааны автомашин
55,238 (+4.1%) 1,095 (-19.4%) 26,526 (+26.4%)
Тээврийн хэрэгслийн импортыг улсаар авч үзэхэд суудлын автомашины 94.2 хувийг Япон
Улсаас, 1.6 хувийг БНСУ-аас импортолсон бол ачааны автомашины 40.2 хувийг БНСУ-аас, 20.6
хувийг Япон улсаас, 29.8 хувийг БНХАУ-аас тус тус импортолжээ.
ХҮСНЭГТ 9. ТЭЭВРИЙН ХЭРЭГСЛИЙН ИМПОРТ, улсаар, ширхгээр
Улсын нэр 2017 2018 2019 2020 2021
Нийтийн тээвэр 1 201 1 363 1 543 1 359 1 095

БНСУ 823 930 1 031 806 508
ОХУ 215 198 274 274 235
Япон 93 185 175 239 267
БНХАУ 56 31 30 20 74
Бусад 14 19 33 20 11
Суудлын автомашин 48 870 64 039 69 472 53 087 55 238
Япон 45 050 59 918 65 372 49 779 52 014
БНСУ 2 927 2 096 1 295 840 876
ХБНГУ 315 722 845 719 595
АНУ 142 412 485 569 614
Бусад 436 891 1 475 1 180 1 139
Ачааны автомашин 14 155 22 256 23 050 20 982 26 526
БНСУ 7 149 10 720 13 021 10 585 10 661
Япон 2 119 3 931 4 439 4 795 5 463
БНХАУ 3 972 6 140 3 737 4 100 7 904
Тайланд 308 531 597 451 267
Бусад 607 934 1 256 1 051 2 231
Импортын дүнд өндөр хувь эзэлдэггүй хэдий ч хүн амын хэрэглээний тодорхой хувь нь
импортоор хангагддаг зарим гол нэр төрлийн хүнсний бэлэн болон бэлэн бус бүтээгдэхүүний
статистикийн үзүүлэлтийн сүүлийн 2 жилийн дүнг харьцуулбал 9 нэр төрлийн бүтээгдэхүүний
импортын хэмжээ өсөж, 8 нэр төрлийн бүтээгдэхүүний импортын хэмжээ буурсан байна.
23
ХҮСНЭГТ 10. ГОЛ НЭР ТӨРЛИЙН ХҮНСНИЙ БЭЛЭН БОЛОН БЭЛЭН БУС БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ
ИМПОРТ, сая америк доллароор
Хэмжих Тоо хэмжээ 2021 % Үнийн дүн 2021 %

нэгж 2020 2021 2020 2020 2021 2020
Гахайн мах мян.т 3.4 7.4 2.2¹ 8.8 20.3 2.3¹
Тахианы мах ба дайвар
мян.т
бүтээгдэхүүн 15.1 18.1 20.3 23.6 34.5 46.6
Хуурай сүү мян.т 3.8 4.0 5.7 12.6 14.9 18.4
Өндөг сая.ш 162.7 195.8 20.3 9.8 15.7 60.7
Сонгино, саримс мян.т 22.4 19.9 - 11.1 4.3 5.3 23.3
Байцаа мян.т 28.1 26.2 - 6.8 5.7 5.7 0.3
Лууван, манжин, бусад
мян.т
үндэс үрт ногоо 4.7 4.1 - 13.7 0.9 0.8 - 9.5
Гадил мян.т 2.5 3.9 59.0 2.2 3.7 67.8
Алим, лийр мян.т 9.1 16.8 84.6 7.8 14.8 90.7
Цай мян.т 2.1 2.0 - 3.7 3.8 5.2 38.2
Улаан буудай мян.т 129.8 227.0 74.8 27.8 60.8 2.2¹
Цагаан будаа мян.т 55.8 49.0 - 12.2 30.2 29.0 - 3.8
Гурвалжин ба шар будаа мян.т 0.6 0.3 - 48.1 0.4 0.2 - 56.6
Улаанбуудайн гурил мян.т 1.3 0.6 - 52.4 0.5 0.2 - 55.1
Ургамлын тос мян.т 16.4 9.4 - 42.7 16.2 13.8 - 14.4
Элсэн чихэр мян.т 55.6 68.4 23.1 24.4 34.6 41.7
Ёотон тн 737.2 1 324.1 79.6 0.5 1.1 2.2¹
Иоджуулсан давс тн 6.6 5.4 - 18.7 1.1 1.1 0.4
¹ - Дахин их
139 тэрбум төгрөг

Монгол Улс 2021 онд нийт 48.8 сая ам.доллар буюу ам.долларын жилийн дундаж
ханшаар тооцвол 139 тэрбум төгрөгийг архи, согтууруулах ундааг бусад улсаас
худалдан авахад зарцуулжээ.
2021 онд нийт 23.1 сая литр согтууруулах ундаа импортолсон бол янжуур тамхи 3,064.5 сая
ширхгийг импортолжээ.
ЗУРАГ 10. СОГТУУРУУЛАХ УНДАА БОЛОН ТАМХИНЫ ИМПОРТЫН ТОО ХЭМЖЭЭ, 2021 он
Ликёр, виски, коньяк, архи Янжуур тамхи Шар айраг
2.1 сая литр 3,065 сая ширхэг 16.7 сая литр

(+48.0%) (-0.5%) (2.7 дахин)
24
1.3.2 Улсын нэгдсэн төсөв дэх гадаад худалдааны орлого
ХҮСНЭГТ 11. МОНГОЛ УЛСЫН НЭГДСЭН ТӨСВИЙН ОРЛОГО, ТӨРЛӨӨР, тэрбум төгрөгөөр
Дүнд эзлэх
Нэр төрөл 2019 2020 2021
хувь
Улсын төсөв 12 040.3 10 402.0 14 255.2 100
Гадаад худалдааны нийт орлого 3 042.1 2 806.3 3 445.3 24.2
Импортын гаалийн албан татвар 790.2 740.7 943.0 6.6
Экспортын гаалийн албан татвар 0.0 0.0 0.0 0.0
Импортын барааны НӨАТ 1 633.3 1 503.8 1 902.2 13.3
Онцгой албан татвар 618.7 561.8 600.0 4.2
Автобензин, дизель түлш 260.3 252.8 240.4 1.7
Импортын архи, тамхи 124.3 134.5 151.2 1.1
Импортын шар айраг 1.7 2.1 5.8 0.0
Суудлын автомашин 232.4 172.3 202.6 1.4
Эх үүсвэр: Сангийн яам, улсын нэгдсэн төсвийн мэдээлэл
Гадаад худалдааны татварын орлогоос 2021 онд нийт 3.4 их наяд төгрөгийг улсын төсөвт
төвлөрүүлсэн нь өмнөх оноос 639.0 (22.8%) тэрбум төгрөгөөр өссөн үзүүлэлттэй байна.
Улсын нэгдсэн төсвийн 2021 оны нийт орлогын 13.3 хувийг импортын барааны НӨАТ, 6.6
хувийг импортын гаалийн албан татвар, 4.2 хувийг импортын онцгой албан татвар тус тус
бүрдүүлжээ.
1.3.2 Импортын гол түнш улсууд
ЗУРАГ 11. ИМПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар
Импортын дүнг улсаар авч үзвэл, 2021 онд БНХАУ 37 хувь, ОХУ 29 хувь, Япон Улс 7 хувь, БНСУ
4 хувь, ХБНГУ 3 хувь, АНУ 3 хувийг тус тус эзэлж, эдгээр улс нь нийт импортын 83 хувийг
бүрдүүлж байна.
ОХУ-аас импортолсон барааны 51.1 хувийг нефтийн бүтээгдэхүүн, Япон Улсаас импортолсон
барааны 70.4 хувийг суудлын автомашин, БНХАУ-аас импортолсон барааны 5.0 хувийг
цахилгаан эрчим хүч, 11.3 хувийг ачааны тэрэг, үлдсэн хувийг олон нэр төрлийн бага жинтэй,
бараа бүтээгдэхүүнүүд эзэлж байна.
25
Манай улсын 2021 оны нийт хүнсний бараа бүтээгдэхүүний импорт 962.7 сая америк доллар
байгаа бөгөөд 57.3 хувийг Европын орнууд, үүнээс 35.8 хувийг ОХУ бүрдүүлжээ.
2021 онд шоколад ба какао агуулсан хүнсний зүйлсийн 89.1 хувийг, усан үзмийн дарсны 82.2
хувийг, чихрийн зүйлсийн 80.9 хувийг, жимс жимсгэнийн 50.1 хувийг европын орнуудаас
импортоор авчээ.
ОХУ нь улаан буудай, өндөг, ургамлын тос, маргарин, гахайн мах зэрэг бүтээгдэхүүний
импортод дунджаар 92 хувийг бүрдүүлж байна.
ЗУРАГ 12. ХҮНСНИЙ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ИМПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
Улаан буудай 99.2
Шувууны өндөг 97.1
Ургамлын тос 95.8
Маргарин 91.5
Гахайн мах 76.6 23.4
Шоколад ба какао агуулсан хүнсний зүйлс 54.4 34.7 10.9
Талх, амтлаг гурилан зүйлс 48.8 22.3 28.9
Чихэр, чихрийн зүйлс, бохь 33.0 47.9 19.1
Сигар, янжуур 30.0 66.8
Ус,ундаа 25.6 17.4 57.0
Ликер, виски, конъяк, архи 49.6 46.7
Жимс, жимсгэнэ 46.5 49.9
Өтгөрүүлсэн, хуурай сүү, цөцгий 54.1 44.1
Алим, лийр 85.6 13.3
Усан үзэм 24.0 75.2
Усан үзэмний цэвэр дарс 81.5 17.8
0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

ОХУ ОХУ-аас бусад Европын улсууд Бусад улсууд
Харин хүнсний бус бараа бүтээгдэхүүний импортод 2021 онд 5.9 тэрбум америк долларыг
зарцуулж, тус дүнгийн 38.4 хувийг европын орнууд, үүнээс 27.5 хувийг ОХУ бүрдүүлж байна.
2021 онд эм зүйн бүтээгдэхүүний 46.8 хувийг, биеийн арьс арчилгааны бүтээгдэхүүний 54.5
хувийг, угаалгын бодисын 49.1 хувийг Европын орнуудаас импортоор авчээ.
ОХУ нь азотын бордооны 98.5 хувийг, вагоны импортын 98.4% хувийг, байгалийн хийн 84.3
хувийг, арматур төмрийн 62.2 хувийг тус тус бүрдүүлжээ.
26
ЗУРАГ 13. ХҮНСНИЙ БУС БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ИМПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он
Төмөр замын зүтгүүр 100.0
Азотын бордоо 98.5
Вагоны чиргүүл 96.7
Нефтийн бүтээгдэхүүн 88.6 10.4
Байгалийн хий 84.3 15.7
Арматур 62.2 37.8
Зоргодсон хавтан 45.2 51.2
Угаалгын бодис 32.8 16.3 50.9
Цахилгаан эрчим хүч 21.7 78.3
Гоо сайхны бүтээгдэхүүн 13.7 40.8 45.5
Тун хэлбэрт савлагдсан эм 13.6 51.8 34.5
Эм зүйн бүтээгдэхүүн. 11.0 35.7 53.2
Вакцин 17.2 74.3
Тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд, анги 10.0 83.4
Ачааны автомашин 92.0
Эмнэлгийн зориулалттай багаж хэрэгсэл 21.6 77.3
0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0
ОХУ ОХУ-аас бусад Европын улсууд Бусад улсууд
87%
Европын улсуудаас ОХУ-ыг хассан дүнг тээврийн төрлөөр авч үзвэл төмөр
болон авто замаар нийт импортын 87 хувь нь хийгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл
2021 оны байдлаар Европын орнуудын импортын 87 хувь нь ОХУ-аар дамжин
тээвэрлэгджээ.
27
2.ТӨЛБӨРИЙН ТЭНЦЛИЙН УРСГАЛ ДАНС
28
2. Төлбөрийн тэнцлийн үндсэн үзүүлэлтүүд
Эдийн засгийн харьяатын гадаад эдийн засагтай тодорхой хугацаанд хийсэн худалдаа,
үйлчилгээ, хөрөнгө, санхүүгийн болон бусад урсгалын орлого, зарлагын гүйлгээг системчлэн
нэгтгэдэг статистик бол төлбөрийн тэнцлийн статистикийн урсгал дансны тайлан юм.
Урсгал данс нь бараа, үйлчилгээний худалдаа, анхдагч орлого буюу манай улсын иргэд, аж
ахуйн нэгжүүдийн гадагш төлдөг зээлийн хүү, хөрөнгө оруулалтын орлогын тэнцлийг
харуулдаг анхдагч орлогын данс болон хоёрдогч орлогын данснуудаас бүрддэг.
Урсгал данс 2.1 Урсгал дансны тэнцэл 2008 оноос хойш

алдагдалтай байгаа бөгөөд 2021 онд 2.1
тэрбум алдагдалтай алдагдлын хэмжээ 2.1 тэрбум ам.долларт
Урсгал дансны алдагдал нь Монгол хүрчээ.
Улсын гадаад өр нэмэгдэхэд хүргэж,
энэхүү алдагдлыг санхүүгийн дансны
ашгаар буюу зээл, хөрөнгө оруулалтаар
нөхөж байна.
ЗУРАГ 14. ТӨЛБӨРИЙН ТЭНЦЛИЙН БҮТЭЦ, сая ам.доллароор
Урсгал ба хөрөнгийн данс

6 689
Санхүүгийн данс
Алдаа болон орхигдуулга
4 582
АШИГТАЙ
Төлбөрийн тэнцэл
2 808 2 599 2 678

2 091 1 982
1 669 1 504 1 504
1 148
608 788 812
372 329
88
49 27 172
- 181
- 607 - 733 - 833 - 609 -1 078 - 572
-1 799 -2 001 -1 994

АЛДАГДАЛТАЙ -2 115
-4 382 -4 591
-5 238
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Урсгал дансыг бүтцээр нь авч үзвэл барааны данс сүүлийн жилүүдэд ашигтай байгаа боловч
үйлчилгээ, анхдагч орлогын данс алдагдалтай хэвээр байна. Тухайлбал гадаад өр, шууд
хөрөнгө оруулалтын үлдэгдэл нэмэгдэхийн хэрээр анхдагч орлогын дансны үлдэгдэл
нэмэгдэж байгаа бөгөөд үүнд ГШХО-ын ногдол ашиг, зээлийн хүүгийн төлбөр зэрэг орж байна.
29
ЗУРАГ 15. УРСГАЛ ДАНСНЫ ЗАРДАЛ, ЭКСПОРТЫН ОРЛОГЫН ХАРЬЦАА, хувиар
90 Хөрөнгө оруулалтын зардал/экспортын орлого

80 Үйлчилгээ зардал/экспортын орлого
12
70 Тээврийн зардал/экспортын орлого
11 12 12
60 11 9 8
8
50 15 8
14 6 7
16 12 8 47
40 30 45 32 40 38 28
14 10 9
38 28
30 9 31 27
8 6 23
38 40 25
20 32 36
27 27 21
21 18 27
10 25 21 23 22
17 17 18 16 19 20
14
6 6 9
-
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Барааны данс: Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт нэмэгдсэнээр манай улсын барааны данс
2014 оноос эхлэн ашигтай гарч эхэлсэн. Тухайлбал Тавантолгой, Оюутолгой ордууд
ашиглалтад орсноор экспорт сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэж, төлбөрийн тэнцлийн орох урсгалд
8 тэрбум ам.долларын нөлөөг үзүүлжээ.
Үйлчилгээний данс: Харин үйлчилгээний дансны алдагдал 2000 онд 85 сая ам.доллар, 2010
онд 303 сая ам.доллар, 2020 онд 1.5 тэрбум ам доллар, 2021 онд 1.7 тэрбум ам долларт хүрсэн
байна.
ЗУРАГ 16. УРСГАЛ ДАНСНЫ ТЭНЦЭЛ, 2021 он, сая ам.доллароор
30
ХҮСНЭГТ 12. Урсгал дансны үндсэн үзүүлэлтүүд, дэлгэрэнгүй ангиллаар
2000 2005 2010 2015 2020 2021

Үзүүлэлт
сая америк доллар
I. Урсгал данс -70 88 -885 -948 -675 -2108
Бараа ба үйлчилгээний худалдаа -158 -86 -475 -153 305 -306
Кредит 613 1481 3 390 5 137 7 646 8 950
Дебит 771 1566 3 865 5 290 7 340 9 256
Бараа -73 -100 -172 563 1756 1370
Экспорт Ф.О.Б (кредит) 536 1 066 2 908 4 446 6 991 8 136
Уул уурхай 168 698 2 239 3 871 6 483 7 909
Зэсийн баяжмал 160 326 771 2280 1 778 2 900
Төмрийн хүдэр - 5 254 227 640 952
Нүүрс 0 27 882 556 2 127 2 779
Газрын тос 2 9 154 387 151 273
Алт 6 331 178 421 1 788 1 005
Бусад 368 368 669 575 508 226
Импорт Ф.О.Б (дебит) 608 1166 3 080 3 884 5 235 6 766
Хэрэглээ 171 292 784 1070 1 476 2 098
Хөрөнгө оруулалт 180 394 1320 1406 2187 2651
Аж үйлдвэрийн орц 141 162 258 498 607 732
Эрдэс бүтээгдэхүүн 117 317 718 910 964 1286
Автобензин 56 123 229 274 245 391
Дизелийн түлш 40 157 398 377 432 590
Цахилгаан эрчим хүч 5 6 15 129 142 160
Бусад 16 31 76 130 145 144
Үйлчилгээ -85 14 -303 -715 -1 450 -1 675
Кредит 78 414 482 691 655 814
Дебит 163 401 785 1406 2 105 2490
Тээвэр -55 51 -111 -106 -212 -167
Кредит 30 199 175 239 384 569
Дебит 85 148 285 345 596 735
Аялал -15 51 -21 -176 -521 -722
Кредит 36 177 244 246 29 21
Дебит 51 126 265 422 550 742
Бусад үйлчилгээ -15 -89 -171 -433 -718 -787
Кредит 12 38 64 206 242 225
Дебит 26 127 235 640 959 1012
Анхдагч орлого -6 -52 -598 -970 -1 253 -2 232
Кредит 13 11 30 59 341 292
Дебит 19 62 627 1028 1595 2524
Ажилчдын цалин 0 3 -32 -42 259 203
Хөрөнгө оруулалтын орлого -6 -55 -565 -927 -1521 -2436
Бусад орлого 0 0 0 0 9 1
Хоёрдогч орлого 94 225 187 174 273 429
Кредит 100 266 314 321 371 511
Дебит 5 41 127 147 98 82
Үүнээс: Хувийн гуйвуулга 0 178 129 76 144 124
31
3.ДЭЛХИЙН ГАДААД ХУДАЛДААНЫ НИЙТ

БАРАА ЭРГЭЛТ
32
3.1 Дэлхийн худалдааны үзүүлэлт
Дэлхийн худалдааны байгууллагын мэдээлснээр 2020 онд дэлхийн нийт барааны экспорт 17
их наяд америк долларт болж, өмнөх оноос 8 хувиар, үйлчилгээний худалдааны экспорт 5 их
наяд америк доллар болж, 5 хувиар тус тус буурсан байна.
ЗУРАГ 17. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЭКСПОРТ, их наяд америк доллароор
6 6
5 5
5
19 18
16 17 17
2016 2017 2018 2019 2020
Бараа Үйлчилгээ
Ковид-19 цар тахал дэгдэж, ихэнх улсад хөл хорио тогтоосны улмаас олон улсын нислэгүүд
зогсож, аялал жуулчлал, тээвэр зэрэг үйлчилгээний худалдааны голлох салбарууд зогсонги
байдалд орсны улмаас 2020 оны 2 дугаар улиралд үйлчилгээний худалдаа 30 хүртэл хувиар,
барааны худалдаа 23 хүртэл хувиар буурчээ.
ЗУРАГ 18. ДЭЛХИЙН ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар, улирлаар

30
20
Үйлчилгээ
10
-10
-20 Бараа
-23
-30
-30
-40
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Эх үүсвэр: ДХБ-ын статистикийн мэдээ
33
Худалдааны шинэ нөхцөл байдалд дасан зохицож, 2020 оны 4 дүгээр улирлаас вакциныг
нэвтрүүлж эхэлснээр 2019 оны 4 дүгээр улиралтай харьцуулахад дэлхийн худалдаа 1 хувиар
сэргэжээ.
ЗУРАГ 19. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРААНЫ ЭКСПОРТ, барааны бүлгээр, их наяд америк доллароор
20
-8%
15
-5%
10
5
-24%
0 +1%
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Бүгд ХАА-н бүтээгдэхүүн
Нефт болон уул уурхайн гаралтай бүтээгдэхүүн Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн
-23.9% +0.9%
Эрчим хүчний хэрэглээ буурснаар Хүнсний хэрэглээ нэмэгдсэнээс
нефть болон уул уурхайн гаралтай ХАА-н бүтээгдэхүүний экспорт 2020
бүтээгдэхүүний экспорт 2020 онд онд 0.9 хувиар өссөн байна.
23.9 хувиар буурчээ.
34
ЗУРАГ 20. ДЭЛХИЙН ЭМ ЗҮЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар

47.2
+47.2%
Ковид-19
халдвараас
шалтгаалан 2020
онд эм зүйн
бүтээгдэхүүний
18.8 худалдаа өмнөх
16.3
оноос 16.3
8.4
9.8 хувиар, үүнээс
4.7 4.6 4.3
5.7 хувийн
1.5 хамгаалалтын
бүтээгдэхүүн
Эм зүйн Эмнэлгийн Эрүүл Эм, бэлдмэл Хувийн 47.2 хувиар
бүтээгдэхүүн тоног мэндийн хамгаалалтын
төхөөрөмж бүтээгдэхүүн бүтээгдэхүүн өсжээ.
2019 2020
ЗУРАГ 21. ДЭЛХИЙН АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТЫН ӨӨРЧЛӨЛТ, хувиар

16.0
3.9
-0.4
-5.2
-9.1
-14.9
-16.4
Аж Оёмол Харилцаа Химийн Хувцас Төмөр ба ган Автомашин

үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн холбооны бүтээгдэхүүн эдлэл
бүтээгдэхүүн тоног
төхөөрөмж
35
+16.0% -16.4%
Хувийн хамгаалах хэрэгслийн Ковид-19 цар тахлын нөлөөгөөр
экспорт өссөн нь оёмол 2020 онд автомашины экспорт
бүтээгдэхүүний экспорт 16 хувиар хүртэл тасалдаж, 16.4 хувиар буурсан
өсөхөд голлон нөлөөлжээ. байна.
ЗУРАГ 22. ДЭЛХИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТ, төрлөөр, улирлаар
Бусад үйлчилгээ
2%
-6%
Тээвэр
-14%
-29%
Аялал жуулчлал
-68%
-81%
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

2015 2016 2017 2018 2019 2020
-81.0%
Аялал жуулчлалын салбар 2020 оны 2 дугаар улиралд 81 хувиар, тээврийн салбар
29 хувиар тус тус буурчээ. Тээврийн салбарын бууралт нь 2009 оны санхүүгийн
хямралтын уналттай ижил түвшинд байгаа бөгөөд зорчигч тээврийн хязгаарлалт,
ачаа тээврийн огцом бууралт гэхээсээ илүүтэйгээр иргэдийн олон улсын аяллын
эрэлт буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна.
36
ХҮСНЭГТ 13. ДЭЛХИЙН НИЙТ БАРААНЫ ЭКСПОРТ, ИМПОРТ, улсаар, тэрбум америк
доллароор, 2020 он
Өсөлт/Бууралтын
Д/д Улс Дүн Дүнд эзлэх хувь
хувь
Нийт экспорт 17 582.9 100.0 - 7.5
1 БНХАУ 2 591.1 14.7 3.7
2 АНУ 1 431.6 8.1 - 12.9
3 ХБНГУ 1 380.0 7.8 - 7.3
4 Нидерланд 674.5 3.8 - 4.8
5 Япон 641.4 3.6 - 9.1
6 Хонконг, БНХАУ 548.8 3.1 2.6
7 БНСУ 512.5 2.9 - 5.5
8 Итали 496.1 2.8 - 7.7
9 Франц 488.3 2.8 - 14.5
10 Бельги 419.3 2.4 - 6.2
11 Мексик 417.7 2.4 - 9.3
12 Их Британи 403.3 2.3 - 14.1
13 Канад 390.7 2.2 - 12.5
14 Сингапур 362.5 2.1 - 7.2
15 Тайвань, БНХАУ 347.2 2.0 5.0
Бусад 6 477.8 36.8
Нийт импорт 17 812.1 100.0 - 7.6
1 АНУ 2 407.6 13.5 - 6.2
2 БНХАУ 2 055.8 11.5 - 1.1
3 ХБНГУ 1 170.8 6.6 - 5.1
4 Их Британи 634.7 3.6 - 8.8
5 Япон 634.5 3.6 - 12.0
6 Нидерланд 596.7 3.4 - 6.1
7 Франц 582.4 3.3 - 11.0
8 Хонконг, БНХАУ 569.8 3.2 - 1.4
9 БНСУ 467.6 2.6 - 7.1
10 Итали 422.9 2.4 - 11.0
11 Канад 413.7 2.3 - 10.8
12 Бельги 394.6 2.2 - 7.7
13 Мексик 393.2 2.2 - 15.9
14 Энэтхэг 371.9 2.1 - 23.5
15 Сингапур 329.8 1.9 - 8.2
Бусад 6 366.1 35.7
+3.7%
Дэлхийн барааны нийт экспортын дүнд өндөр жин эзэлдэг дийлэнх улсуудын
экспортын дүн 2020 онд буурчээ. Тухайлбал Франц Улсын экспорт хамгийн их буюу
14.5 хувиар, Их Британи Улс 14.1 хувиар, Канад Улс 12.5 хувиар тус тус буурсан байна.
Харин БНХАУ-ын экспорт 2020 онд өмнөх оноос 3.7 хувиар өсөж, 2.9 их наяд доллар
болжээ.
37
ХҮСНЭГТ 14. ДЭЛХИЙН НИЙТ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХУДАЛДААНЫ ЭКСПОРТ, ИМПОРТ, улсаар,

тэрбум америк доллароор, 2020 он
Өсөлт/Бууралтын
Д/д Улс Дүн Дүнд эзлэх хувь
хувь
Нийт экспорт 4 914.0 100.0 -20.0
1 АНУ 684.0 13.9 - 19.9
2 Их Британи 338.8 6.9 - 15.6
3 ХБНГУ 305.2 6.2 - 10.5
4 БНХАУ 278.1 5.7 - 1.3
5 Ирланд 262.3 5.3 6.0
6 Франц 245.0 5.0 - 16.5
7 Энэтхэг 202.6 4.1 - 5.4
8 Сингапур 187.3 3.8 - 13.7
9 Нидерланд 186.0 3.8 - 32.1
10 Япон 156.4 3.2 - 22.9
11 Бельги 113.5 2.3 - 4.9
12 Швейцар 113.0 2.3 - 12.7
13 Люксембург 110.2 2.2 - 2.2
14 Испани 89.6 1.8 - 42.8
15 Итали 86.5 1.8 - 28.2
Бусад 1 555.6 22.7
Нийт импорт 4 596.0 100.0 -21.0
1 АНУ 435.7 9.5 - 23.2
2 БНХАУ 377.5 8.2 - 24.0
3 ХБНГУ 307.1 6.7 - 16.9
4 Ирланд 295.7 6.4 - 11.0
5 Франц 231.6 5.0 - 14.2
6 Их Британи 201.2 4.4 - 26.2
7 Япон 182.7 4.0 - 10.6
8 Сингапур 172.5 3.8 - 17.1
9 Нидерланд 169.0 3.7 - 36.3
10 Энэтхэг 152.9 3.3 - 14.3
11 Бельги 115.2 2.5 - 5.9
12 Швейцар 113.8 2.5 - 6.9
13 БНСУ 101.6 2.2 - 18.8
14 Итали 91.6 2.0 - 24.7
15 Канад 90.2 2.0 - 24.9
Бусад 1 557.7 22.9
13.9%
АНУ-ын үйлчилгээний худалдааны экспортын дүн 2020 онд хамгийн их буюу 684
тэрбум ам.доллар болж, нийт экспортын 13.9 хувийг дангаар бүрдүүлжээ.
38
3.2 ОХУ болон Украйн улсуудын гадаад худалдааны үндсэн үзүүлэлтүүд
Украйн улсын гадаад худалдааны нийт

-23.5% бараа эргэлт 2021 онд 140.0 тэрбум америк
2022 оны 2 дугаар сард ОХУ, Украйн 2 доллар, үүнээс экспорт 68.1 тэрбум америк
улсын харилцаа хурцадмал байдалд доллар, импорт 71.9 тэрбум америк доллар
шилжсэнээс үүдэн 2022 оны эхний хагас байна. Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх
жилийн байдлаар тус улсын экспорт өмнөх оноос 37.1 (36.0%) тэрбум америк
оны мөн үеэс 7.0 (23.5%) тэрбум америк доллароор, үүнээс экспорт 18.9 (38.3%)
доллароор, импорт 5.5 (18.0%) тэрбум тэрбум америк доллароор, импорт 18.2
америк доллароор тус тус буурчээ. (33.9%) тэрбум америк доллароор тус тус
өсжээ.
ЗУРАГ 23. Украйн улсын экспорт, импортын дүн, тэрбум ам.доллароор, сараар
Экспорт 7.9
8.0
Импорт
6.0
6.0 6.8
4.7
5.2
4.0
1.8 3.2
2.0
-
VI
VI
VI
IV
XI
IV
XI
IV
I
II
XII
I
XII
I
III
IX
X
II
III
IX
X
II
III
V
VII
VIII
VII
VIII
2020 2021 2022
Эх үүсвэр: Trade Data Monitor
ХҮСНЭГТ 15. Украйн Улсын экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк доллароор
2021 2021 I-VI

Үзүүлэлт 2020 2021 2021 I-VI 2022 I-VI
2020 2020 I-VI
Нийт экспорт 49 229.5 68 094.3 38.3 29 935.1 22 886.8 - 23.5
Ургамлын тос 5 319.9 6 420.7 20.7 3 134.8 2 561.0 - 18.3
Эрдэнэ шиш 4 885.1 5 892.3 20.6 3 243.6 3 217.9 - 0.8
Төмрийн хүдэр, баяжмал 4 239.3 6 896.3 62.7 3 909.3 2 159.6 - 44.8
Гангаар хийсэн
2 746.4 4 084.5 48.7 1 959.3 900.8 - 54.0
бүтээгдэхүүн
Улаан буудай 3 594.2 5 068.4 41.0 1 057.9 855.9 - 19.1
Чанаржуулаагүй ган
1 599.2 3 734.8 133.5 1 530.7 846.9 - 44.7
цувимал бүтээгдэхүүн
Хатуу хаягдал 1 177.8 1 279.8 8.7 707.9 393.3 - 44.4
Тусгаарлагчтай утас,
1 351.0 1 587.6 17.5 881.8 758.6 - 14.0
кабель
Шар буурцгийн шош 690.2 605.8 - 12.2 263.4 299.3 13.6
Анхдагч хэлбэрт ширэм 922.2 1 641.6 78.0 721.6 335.6 - 53.5
Бусад 22 704.0 30 882.5 36.0 12 524.8 10 557.9 - 15.7
39
35.4%
Украйн улс нь 2021 онд дэлхийн нийт ургамлын тосны экспортын 35.4 хувийг,
эрдэнэ шишийн экспортын 11.5 хувийг дангаар бүрдүүлжээ.
Украйн улсын ургамлын тосны экспорт 2020 онд 5.3 тэрбум америк доллар байсан бол 2021
онд 6.4 тэрбум америк долларт хүрч, өмнөх оноос 1.1 тэрбум ам.доллароор, эрдэнэ шишийн
экспорт 5.9 тэрбум америк долларт хүрч, өмнөх оноос 1.0 тэрбум америк доллароор тус тус
өсжээ.
ХҮСНЭГТ 16. Украйн Улсын импортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк доллароор
2021 2021 I-VI

Үзүүлэлт 2020 2021 2021 I-VI 2022 I-VI
2020 2020 I-VI
Нийт импорт 53 674.0 71 893.6 33.9 30 707.4 25 193.7 - 18.0
Суудлын автомашин 3 503.5 4 412.9 26.0 2 130.4 1 671.4 - 21.5
Нефтийн бүтээгдэхүүн 3 371.5 5 624.1 66.8 2 094.2 3 200.5 52.8
Чулуун нүүрс 1 688.2 2 487.4 47.3 983.1 1 020.8 3.8
Тун хэлбэрт савлагдсан
1 969.1 2 179.6 10.7 999.1 808.1 - 19.1
эмүүд
Гар утас 1 110.0 1 338.4 20.6 602.7 441.0 - 26.8
Байгалийн хий 1 454.3 3 404.4 134.1 956.8 1 425.0 48.9
Бусад бордоо 609.6 968.6 58.9 370.4 267.2 - 27.9
Бүрхүүл суулгасан ган
437.3 618.2 41.4 196.6 153.9 - 21.7
цувимал.
Компьютер, түүний иж
617.8 861.2 39.4 360.1 231.0 - 35.9
бүрдэл
Тусгаарлагч утас, кабель 497.7 603.1 21.2 310.4 243.5 - 21.6
Телевизийн дамжуулах
төхөөрөмж, телевизийн 149.3 150.1 0.6 46.8 39.8 - 15.0
камерууд
Тээврийн хэрэгслийн
499.5 627.3 25.6 282.5 161.0 - 43.0
сэлбэг, эд анги
Үр тариа, ногоо хураах,

цэвэрлэх машин,түүний эд 271.9 463.7 70.5 229.1 164.1 - 28.4
анги
Ургамлын өсөлтийг
зохицуулагч ба шавж устгах 892.0 1 051.9 17.9 630.5 585.2 - 7.2
зориулалтын хор
Бусад 36 602.3 47 102.7 28.7 20 514.6 14 781.2 - 27.9
40
ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 2021 онд 786.4 тэрбум америк доллар, үүнээс
экспорт 492.5 тэрбум ам.доллар, импорт 293.9 тэрбум ам.доллар байна. Нийт бараа эргэлт
өмнөх оноос 217.7 (38.3%) тэрбум ам.доллароор, экспорт 155.4 (46.1%) тэрбум ам.доллароор,
62.2 (26.9%) тэрбум ам.доллароор тус тус өсжээ.
ЗУРАГ 24. ОХУ-ын экспорт, импортын дүн, тэрбум ам.доллароор, сараар
60.0
Экспорт
Импорт
45.8
43.1
40.0
27.0
25.0
20.0 25.2
23.3
17.0 16.8
-
VI
VI
I
I
II
IX
I
III
II
IV
V
XI
XII
III
IV
V
IX
X
XI
XII
VII
VIII
VII
VIII
2020 2021 2022
ОХУ-ын экспортын гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүн болох газрын тосны экспорт 2021 онд 111.0
тэрбум америк долларт хүрч, 38.4 тэрбум америк доллароор, нефтийн бүтээгдэхүүний экспорт
70.0 тэрбум америк долларт хүрч, 24.6 тэрбум америк доллароор тус тус өсжээ.
ХҮСНЭГТ 17. ОХУ-ын экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк доллароор
Өөрчлөлт
Үзүүлэлт 2020 2021
Үнийн дүн Хувь
Нийт 337 104.4 492 538.0 155 433.5 46.1
Түүхий нефть болон газрын тос 72 564.3 110 968.2 38 404.0 52.9
Нефтийн бүтээгдэхүүн 45 367.8 69 984.7 24 616.9 54.3
Байгалийн хий 7 841.8 8 815.4 973.6 12.4
Чулуун нүүрс 12 389.3 17 584.0 5 194.7 41.9
Платина 7 842.1 8 458.4 616.3 7.9
Боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан
18 536.0 17 362.8 - 1 173.2 - 6.3
алт
Чанаржуулаагүй гангаар бүтээгдэхүүн 4 854.8 9 176.4 4 321.6 89.0
Улаан буудай 8 186.4 8 914.4 728.0 8.9
Доржпалам (алмааз) 3 246.5 4 541.4 1 294.9 39.9
Тунгаасан зэс ба хайлш 4 644.4 3 848.0 - 796.5 - 17.1
Зүсмэл материал 4 309.1 6 153.1 1 844.0 42.8
Боловсруулаагүй хөнгөн цагаан 4 218.9 6 992.6 2 773.7 65.7
Азотын бордоо 2 484.7 4 472.0 1 987.3 80.0
Бусад бордоо 2 741.3 4 714.3 1 973.0 72.0
Бусад 137 877.0 210 552.3 72 675.2 52.7
41
17.5%
ОХУ нь 2021 онд дэлхийн нийт боловсруулаагүй газрын тосны экспортын 17.5
хувийг, нефтийн бүтээгдэхүүний экспортын 13.1 хувийг, байгалийн хийн
экспортын 2.6 хувийг дангаар бүрдүүлжээ.
ХҮСНЭГТ 18. ОХУ-ын импортын гол нэрийн бүтээгдэхүүн, сая америк доллароор
Өөрчлөлт
Үзүүлэлт 2020 2021
Үнийн дүн Хувь
Нийт 231 668.0 293 896.8 62 228.8 26.9
Гар утас 9 363.4 11 460.3 2 096.9 22.4
Тээврийн хэрэгслийн сэлбэг, эд анги 7 654.8 10 674.8 3 020.0 39.5
Компьютер, түүний иж бүрдэл 6 267.2 7 813.9 1 546.7 24.7
Суудлын автомашин 5 426.7 7 998.7 2 572.0 47.4
Вакцин 2 833.0 3 572.9 739.8 26.1
Тун хэлбэрт савлагдсан эмүүд 7 212.3 9 362.0 2 149.7 29.8
Хийлдэг, шинэ хаймар дугуй 1 642.1 2 121.2 479.1 29.2
Тээврийн хэрэгслүүдийн бүхээг 1 542.2 1 978.8 436.6 28.3
Савхин түрийтэй гутал 1 306.4 1 567.9 261.5 20.0
Шугаман хоолой, уурын тогоо, бусад савны
2 267.7 2 557.8 290.1 12.8
кран, клапан, тоноглол
Жүржийн төрлийн жимс 1 279.1 1 285.7 6.6 0.5
Ус халаах, хөрс сэргээх, сууц дулаацуулах
1 783.3 2 239.6 456.3 25.6
болон ахуйн цахилгаан хэрэгсэл
Хөнгөн цагааны оксид, гидрооксид 1 559.5 1 888.6 329.1 21.1
Бульдозер, авто хусуур, тэгшлэгч, хамагч,
1 482.3 2 760.5 1 278.2 86.2
механик хүрз, экскаватор, зам индүүдэгч зэрэг
Хатаагч шингэн буюу хийг шүүх цэвэрлэх
1 697.1 1 993.3 296.1 17.4
төхөөрөмж
Дотоод шаталтын түлхэлтэт буюу ротацит

1 253.0 1 495.7 242.7 19.4
бүлүүрэн хөдөлгүүр
Даавуун түрийтэй гутал 727.9 892.3 164.4 22.6
Тоглоом 1 174.0 1 423.7 249.8 21.3
Бяслаг ба аарц 1 227.5 1 306.5 79.0 6.4
Бусад 173 968.5 219 502.8 45 534.3 26.2
42
ДҮГНЭЛТ
Монгол Улс 2021 онд нийт 159 улстай худалдаа хийж, гадаад худалдааны нийт бараа
эргэлт 16.1 тэрбум америк доллар, үүнээс экспорт 9.2 тэрбум америк доллар, импорт 6.8
тэрбум америк долларт хүрчээ. Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх оноос 3.2 (24.9%) тэрбум
америк доллароор, үүнээс экспорт 1.7 (22.0%) тэрбум америк доллароор, импорт 1.5 (29.2%)
тэрбум америк доллароор тус тус өссөн байна.
Манай улсын нийт бараа эргэлтэд 2021 онд экспорт давамгайлж, худалдааны тэнцэл
ашигтай гарсан нь эдийн засагт орж ирэх валютын урсгал нэмэгдсэн эерэг үзүүлэлт юм.
БНХАУ нь Монгол Улсын худалдааны хамгийн том түнш улс бөгөөд 2021 онд БНХАУ-тай
10.2 тэрбум ам.долларын бараа эргэлт хийж, энэ нь нийт бараа эргэлтийн 63.1 хувийг эзэлж
байна. Монгол Улс БНХАУ-д голлон эрдэс бүтээгдэхүүн, түүхий эд экспортолж, харин БНХАУ-
аас ачааны тэрэг, цахилгаан эрчим хүч, гар утас, цахилгаан хэрэгсэл зэрэг бусад олон нэр
төрлийн хэрэглээний барааг импортоор авчээ.
Гадаад худалдааны тэнцэл 2021 онд ашигтай байгаа хэдий ч худалдааны эргэлтэд нэг
улс давамгайлж, экспортын бараа бүтээгдэхүүний төрөл цөөн хэвээр байгаа нь тухайн улсын
эдийн засгаас хараат байх, эдийн засаг эмзэг байх сөрөг талыг дагуулсан хэвээр байна.
Мал аж ахуйн гол нэр төрлийн түүхий эд, ноос, ноолуур, арьс ширний ихэнх хувийг
боловсруулалт хийлгээгүйгээр гадаад зах зээлд гаргасан хэвээр байгаа бөгөөд Монгол Улс
цаашид экспортын дүнг нэмэгдүүлэхээс өмнө аж үйлдвэрийн бараа, бүтээгдэхүүний нэр
төрлийг нэмэгдүүлэх, олон улсын чанар, стандарт нийцсэн бараа, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх
чадамж бүхий техник, технологийг нэвтрүүлэх, Монгол Улсад нэмүү өртөг бүтээхэд чиглэсэн
үйлдвэрүүдийг хөгжүүлэх шаардлагатай байна.
Мөн цаашид БНХАУ болон ОХУ-ын эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын бодлого, гадаад
бодлогоос шалтгаалж гадаад худалдааны эргэлт саарах эрсдэл байсаар байна. Иймд хил,
гаалийн тасралтгүй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх, бизнесийн зээл болон гадаад шууд хөрөнгө
оруулалтыг дэмжих, төлбөрийн тэнцлийн урсгал дансны алдагдлыг бууруулах, валютын
нөөцийг нэмэгдүүлэхэд онцгой анхаарах нь чухал байна.
43

Foreign Trade 2021

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Foreign Trade 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ГАДААД ХУДАЛДАА

ОЙЛГОЛТ, ТОДОРХОЙЛОЛТ ........................................................................... 6

Товчилсон үгийн тайлбар

ААНБ Аж ахуйн нэгж байгууллага

АНУ Америкийн Нэгдсэн Улс

БНСУ Бүгд Найрамдах Солонгос Улс

БНХАУ Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс

ГЕГ Гаалийн Ерөнхий Газар

ГШХО Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт

ДНБ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

ДХБ Дэлхийн Худалдааны Байгууллага

ЗТЭ Зээлжих тусгай эрх

ОУХА Олон Улсын Хөгжлийн Ассоциаци

ОХУ Оросын Холбооны Улс

ҮСХ Үндэсний Статистикийн Хороо

ХБНГУ Холбооны Бүгд Найрамдах Герман Улс

ЧХХ Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр

Хаяг: Засгийн газрын III байр,

Цахим хуудас: www.nso.mn , www.1212.mn

Олон нийттэй харилцах хэлтэс:

Холбогдох мэргэжилтэн Эдийн Засгийн Статистикийн газрын статистикч:

ХҮСНЭГТ 1. МОНГОЛ УЛСЫН ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ҮНДСЭН

ЗУРАГ 1. ЭКСПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он ........................................... 13

Гадаад худалдааны статистик нь улс орны материаллаг нөөцийг

Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг гаргах үндсэн

Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг Дэлхийн

Барааны экспорт гэж Монгол Улсын материаллаг нөөцийг

Барааны ре-экспортод Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрт урьд

Барааны импорт гэж Монгол Улсын материаллаг нөөцийг

Ре-импортод Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс урьд нь гаргасан

ГАДААД ХУДАЛДААНЫ СТАТИСТИКИЙН

Ардын хувьсгалын өмнөх Монгол оронд гадаад худалдааны

Ардын түр Засгийн газраас Зөвлөлт Орос Улстай худалдааны

Монгол-Зөвлөлтийн Засгийн газар хоорондын худалдааны

1930-аад он хүртэл худалдаа эрхлэгчдийн тоо, тэднээс улсад

Монгол Улс хөгжихийн хирээр гадаад улс орнуудтай түншлэлийн

Гадаад худалдааны статистикийн мэдээллийг үйлдвэр, аж ахуйн

Гадаад худалдааны статистикийн тооцооллыг 1993 оныг хүртэл

Гадаад худалдааны статистикийн давхар тооцооллыг 1995 оноос

Монгол Улс 1997 оны 1 дүгээр сарын 19-нд Дэлхийн Худалдааны

Гадаад худалдааны статистикийн мэдээлэл гаргах аргачлал

Үндэсний статистикийн хорооны даргын 2015 оны А/163 тоот

1.НИЙТ БАРАА ЭРГЭЛТ

1.1 Монгол Улсын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт

Нийт бараа эргэлтийн хэмжээ өмнөх

ЗУРАГ 1. ЭКСПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он

Төмөр зам Авто зам Агаар

35% 53% 12%

ЗУРАГ 2. ИМПОРТ, тээврийн төрлөөр, 2021 он

Төмөр зам Авто зам Агаар ба бусад

55% 35% 10%

ЭКСПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА, дүнд эзлэх хувиар

ЭКСПОРТ, гол түнш улсаар, дүнд эзлэх хувиар

Уул уурхайн гаралтай экспортын гол

ХҮСНЭГТ 4. УУЛ УУРХАЙН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЭКСПОРТЫН ХЭМЖЭЭ

Зэсийн баяжмалыг 2020 онд тонн тутамд дунджаар

ЗУРАГ 3. АЛТНЫ ЭКСПОРТ, улсаар, дүнд эзлэх хувиар, 2021 он

2021 онд 17.2 тонн алтыг дунджаар унц тутамд

Алтны экспортын 84.8 хувь нь Швейцар улсад, 15.2

ЗУРАГ 4. ЭКСПОРТЫН ГОЛ НЭРИЙН БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ХИЛИЙН ДУНДАЖ ҮНЭ, ам

Алт, унци Нүүрс, тонн

2020 2021 2020 2021

Зэсийн баяжмал, тонн Боловсруулаагүй газрын тос, баррель

2020 2021 2020 2021